[p. 170]
[14]
Qui sponsam
alienam ipsa non consentiente rapuerit · licet cum eam concubuerit .' reddat
eam ei
cui sponsa
est · et is ducat eam si uelit · quia uim passa potius quam
uiolata uidetur ;
quodsi etiam ducere noluerit .' accipiat alteram feminam tamen si
et ipsa nubere uoluerit ·
excepto raptore cui uoluerit alteri legitime copuletur ;
raptor uero adulte
rii crimine reus teneatur ; quodsi et ipsa consensit ·
similiter ut raptor et nuptiis in ul
terius prohibeatur · et his qui eam
accepturus erat .' aliam quam uoluerit accipiat
[Nicht transkribierter Text]
[p. 225a]
[13]
INCIPIUNT CAPITULA
[Nicht transkribierter Text]
[p. 226a]
[4]
XXVI Qualiter de statu suo pulsatus euindicet
libertatem suam
[Nicht transkribierter Text]
[p. 227b]
[16]
EXPLICIUNT
SUPRA
DICTA
CAPITULA ET
incipit
TEXTUS
EORUM
[Nicht transkribierter Text]
[p. 236]
[20]
QUALITER
DE STATU SUO PULSATUS
EUINDICET LIBERTATEM SUAM ·
XXVI
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu suo pulsatus · si is qui eum pulsat ad
conuincendum illum procinctum habuerit .'
adhibeat sibi octo coniuratores legitimos
ex ea parte unde pulsatur · siue illa paterna
siue materna sit et quattuor aliunde
non minus legittimos · et iurando uindicet libertatem suam ;
quodsi procinctus defuer
it
· adsumat undecumque XII liberos homines · et iurando
ingenuitatem
suam defendat ·
omnis contrauersia coram centenario definiri
potest excepta reddition
e
terrae · et mancipiorum · quae nonnisi coram
comite fieri potest ·
[Nicht transkribierter Text]
[p. 256]
[1]
Karlus serenissimus Imperator augustus .' a
deo coronatus magnus et pacificus ·
cum episcopis · abbatis · comitibus ·
ducibus · omnibusque fidelibus christianae
ecclesiae · cum consensu consilioque
constituit e
x
lege salica · romana atque
gombata capitula ista in palatio aquis · ut unusquisque
fidelis iustitias
ita faceret .' quae et ipsa manu propria firmauit capitula ista ·
ut omnes
fideles manu roborare studuissent ·
I
Ut episcopi circumeant pa
rochias
sibi
commissas · et ibi inquirendi studium
habeant de incestu · de patricidiis ·
fratricidiis · adulteriis ·
xenodochiis
·
et ali
is mal
is quae contraria sunt deo · quae in sacris scripturis leg
untur
·
quod a christiani deuitar
i debent · et infra illorum pa
rochias
ecclesia
s qui
bus necesse est emendand
i curam habeant ·
Similiter
tam nostras a nobis in
be
neficio datas · quam et aliorum ubi reliquiae praeesse
uidentur .' et
ut monachi per uerbum episcopi · et per
regimen abbatis · et per bona illo
rum exempla regulariter uiuant .' prout
loca locata sunt · et ut
prepositus et hi qui foras monasteria sunt .' ne uenatores habeant ·
qui iam frequenter iussimus .' ne monachi foras monasteri
um habitas
sent ·
II
Ut ecclesiae · uiduae · pupilli · per bannum regis pacem
habeant .' sin ali
ter in presentia nostra hoc ueniat si
fieri potest .' sin autem missi nostri inues
tig
ent
illud
quomodo gestum sit ·
III
Ut iumenta pacem habeant similiter per bannum regis ˙
IIII
Ut hi qui beneficium nostrum habent bene illud inmeliorare in
omni re studeant · et ut missi nostri hoc sciant ·
V
Ut uicarii nostri uel centenarii a seruo regis mancipia ne
emant · et
[p. 257] ut
ab
ipsi
s uicari
is de h
ęreditate
foris h
ęredibus
si
† extiterit .' ad opus
nostrum
recipiatur ne illud fraudetur
VI
De his qui a li
terarum
conscriptione
ingenui fuerint si sine traditione
mortui fuerint .' h
ęreditas
eorum ad opus nostrum recipiatur · nec comis
nec uicarius illud
sibi societ .' sed ad opus nostrum reuocetur · Similiter
uolumus ut banni nostri de
illis unde censa exigunt · ut ipsa censa ad
nostrum opus uel ubi nos iubemus
ueniant ·
VII
De h
ęreditate
inter heredes · si contentiose egerint et rex missum suum
ad
illam diuisionem transmiserit decimum manci
pium
et deci
mam
uirgam h
ęreditatis
fisco regis detur ·
VIII
Ut uicarii luparios habeant unusquisque in suo ministerio duos .'
et ipse de hoste pergendi et de placito comitis uel uicarii ne custodi
at · nisi clamor super eum eueniat · et ipsa certare studeant de hoc
ut perfectum exinde habeat · et ipsas pelles luporum ad nostrum opus
dentur · et un
icuique de illis qui in illo ministerio placitum custo
diunt .' de
tur
ei
modium I de annona
VIIII
De hos
te pergendi ut comiti in suo comitatu per bannum unumquemque
hominem per LX
solidos in hostem pergere bannire studeat · ut ad placitum
denuntiatum
ad illum locum ubi iubetur ueniant · Et ipse com
es
preuide
at quomodo sint parati · id est lanceam · scutum · aut arcum cum dua
bus
cord
is
· sagitt
is
XII ·
De
his ut
raque
habeant ·
Et
episcopi · comites abbates hos
homines habeant .' qui hoc bene
pr
euideant
· et ad diem denunti
ati placiti ueniant .' et
ibi ostendant quomodo sint parati · habe
ant loricas uel galeas · et
temporalem hostem
id est aestiuo tempore ·
[p. 258]
X
Ut regis spensa in carra ducatur simul episcoporum · comitum ·
abbatum · et op
timatum regis · farinam · uinum · baccones · et uictu
s abundanter
mol
ae · dolatori
ae · secures · taretr
is
· fondibul
ae · et ill
is
homines qui
exinde bene sciant iactare · et marscalci regis adducant eis
petras in
saumas XX si opus est · et unusquisque hostiliter sit paratus · et omnia
utensilia
sufficienter habeant · et unusquisque com
es
duas partes de herba in
suo comitatu defendat ad opus illius hosti · et
habeat pontes bonos · na
ues bonas ·
XI
Ut comites unusquisque in suo comitatu carce
rem habea
nt
.' et iudi
ces atque uicarii patibulos habeant
XII
Ut homines boni generis qui infra comitatu
m inique uel iniuste agunt ·
in presentia regis ducantur · et rex super eos districtionem faciat · carceran
di · exiliandi usque
ad emendationem illorum ·
XIII
Ut uicarii munera ne accipiant pro ill
is
latron
ibus qui ante
a comite iudi
cati fuerint ad mortem · Quod si
quis hoc perpetrauerit tale iudicium su
bstine
at
.' sicut et latro
iudi
catus
fuit · quia postquam scabini eum diiudica
uerint .' non est licentia comitis uel uicarii ei uitam concedere · Sed si ban
nus ei iudicatus fuerit · et banno peracto stet in eo interim usquedum comiti
et
[eo] qui clamorem uel causam ad eum habuit .' et tunc sit foris banno ·
X[II]
Ut episcopi et abbates aduocatos habeant .' et ipsi habeant in
illo comitatu
propriam h
ęreditatem
.' et ut ipsi recti et boni sint · et habeant uoluntatem
[recte] et iuste causas perficere ·
[..]
Ut uicarii eos qui pro furto se in seruitio tradere cupiunt
non consenti[.]nt · sed secundum iustum
iudicium terminetur · [p. 259]
XVI
Quod nullus seniorem suum dimittat postquam ab eo acciperit
ualente solido I
excepto si eum uult occidere · aut cum baculo c
ędere
· uel uxorem aut filiam
maculari seu h
ęreditatem
ei tollere ·
XVII
Quod nullus in hoste baculum habeat sed arcum ·
XVIII
De forestis ut forestarii bene illas defendant simul et
custodiant bestias et
pisces · et si rex intus foreste ferame
n unum aut ma
gis
dederit amplius ne
pre
ndat
quam illi datum sit ·
XVIIII
Ut uilicus bonus sapiens et prudens in opus nostrum eligatur ·
qui sciat ra
tionem
misso nostro reddere et seruitium perficere · prout loca locata sunt aedificia emen
d
ent
· nutriant porcos · iumenta · animalia ·
hOrtos
· apes ·
aucas · pullos
uiuaria cum piscibus
· Uennas · molina · stirpes · terram
aratoriam studeant fema
re ; In forestis mansum regale · et ibi uiuaria
cum pisc
ibus ·
Et
homines ibi ma
neant et plantent uineas · faciant pomaria · et
ubicumque inueniunt utiles
homines detur illis silua ad
stirpandum ut nostrum seruitium inmeliorentur · et ut
feminae nostrae quae ad opus
nostrum sunt seruientes .' habeant ex partibus nostris
lanam et linum et faciant
sarci
lea et camisiles
et perueniant ad cameram nostram per
ra
tionem per uilic
os
nostr
os
· aut a missis eius a se transmissis ·
XX
Et si quis
cum fidelibus suis contra aduersarium
suum pugnam aut aliquod certamen
agere uoluit · et conuocauit ad se aliquem de conpar
ibus suis ut ei ad
[iutorium]
prebuisset · et noluit · et exinde neglegens permansit .' ipsum
benefi
[cium] q
[uo]d
habuit auferatur ab eo ·
et detur ei qui in stabilitate et fideli
[...]e s
[..]
permansit ·
[p. 260]
ANNO SEXTO DECIMO REGNANTE DOMNO NOSTRO HLUDOUUICO
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Conuentus episcoporum debet fieri In quattuor locis · id est
mogontiaco In quo is
ti archiepiscopi cum eorum
suffraganeis conuenire debent · autcarius · hadebaldus ·
heti
bernuinus In parisi
o · ebo · ragnouuardus · lantramnus · archiepiscopus senonis · qui fuerit cum
eorum suffraganeis · In tolosa · noto · bartolomeus · adalelmus · aiulfus
cum eorum suf
fraganeis · In lugduno · agobardus · bernardus · andreas · benedictus · agari
cus cum eorum suffraganeis · In quibus conuentibus tractare ·
quaerere · et cum dei
adiutorio Inuenire debent de causis ad religionem christianam
et e
arum
curam pertinen
tibus · et quia principibus et reliquo populo
uel ita ut diuina auctoritas docet ·
aut aliter teneatur uel quod inde ex parte uel
ex toto dimi
ssum
sit ut non teneatur ·
Deinde quid in
ipsorum qui pastores populi constituti sunt .' moribus conuersatione · et actibus
inuenire possit quod diuinę regulę atque auctoritati non concordet ·
simulque Inueni
re quae occasiones In utroque ordine id effecerint · ut a
recto tramite deuias
sent · Ut quicquid ab eis de his causis inuentum
fuerit · tam solerti cura
custodiatur .' ut nullatenus ad aliorum notitiam peruenire
permittant
ante tempus constitutum · et ideo unus notarius Inter omnes eligatur ·
quicquid ipsi In
uenerint subtiliter describat · et sub iuramento
constrictus fideliter conseruet ·
Uo
lumus etiam ipsorum conuentum fieri
octauis pentecostes · missi uero nostri suam incipiant
legationem peragere
ad
octauas paschae ·
HAE [!] CAPITULA AB EPISCOPIS TRACTANDA SUNT ·
De decimis quae ad capellas dominicas dantur et hominibus qui
eas habent ·
et in suos usus conuertunt
De feminis quae In
quibusdam locis inrationabiliter uelamen sibi sanctum inponunt ·
Similiter de
monasteriolis puellarum In legatione
Autgarii
- - - In quibus
[p. 261]nullus ordo bonę
conuersationis tenetur
IIII
De monasteriolis
etiam diuersis In mis
satico
albrici
V
De iudicio aquae
frigidae
VI
De his qui usuris
Inseruiunt
VII
Uolumus atque iubemus
ut missi nostri diligenter Inquirant · quanti homines liberi In singulis
comitatibus maneant · qui per se possint expeditionem facere · uel
quanti de his quibus unus alium adiuuet · quanti etiam de his qui a duobus tertius
additur et pręparatur · necnon de his qui a tribus quartus adiuuatur et
pręparatur · siue de his qui a quattuor quintus adiuuatur et
pręparatur eandem expeditionem exercitalem facere possint · et eorum summam ad
nostram notitiam deferant ˙
I
DE EO QUI SINE CONSENSU EPISCOPI PRESBITERUM DE ECCLESIA EIECERIT UEL
CONSTITUERIT
De his qui sine consensu episcopi presbiteros In ecclesiis
suis constituunt · uel de ecclesiis
eiciunt · et ab episcopo uel a quolibet misso
dominico admoniti oboedire
noluerint · ut bannum nostrum reuuadiare cogantur · et
per fideiussores
ad palatium nostrum uenire iubeantur · et tunc nos decernamus ·
utrum nobis
placeat · ut aut illum bannum persoluat · aut aliam
harmiscaram
sustineat ˙
II
DE ECCLESIIS INTER HĘREDES DIUISIS
De ecclaesiis quae Inter coheredes diuisę sunt consideratum
est · quatinus si secundum prouidentiam et admonitionem episcopi ipsi
coheredes eas uoluerint tenere · et honorare faciant ˙ Si autem hoc
contradixerint ut In episcopi potestate maneant · utrum eas Ita consistere
permittat · aut reliquias exInde auferat · et ubi ad beneficium nostrum ecclesiae
pertinentes Ita Inuentę diuisę fuerint .' ut describantur et nobis renuntietur ˙
III
DE DESTRUCTIONE ECCLESIARUM ·
De ecclaesiis destructis ut episcopi et missi Inquisitionem
faciant · utrum
[p. 262] per neglegentiam aut Inpossibilitatem destructę sint ; et
ubi neglegentia Inuen
ta fuerit .' episcopali auctoritate emendare
cogantur hi qui eas restaurare
debuerant ; Si uero per Inpossibilitatem contigit ut
aut plures sint quam
necesse sit · aut maioris magnitudinis quam ut ex rebus ad eas
pertinentibus
restaurari possint .' episcopus modum Inueniat · qualiter congrue
emendari
et cons
istere
possint ˙
IIII
NE DE MANSO ECCLESIĘ DATO CONTRA SANCITA SERUITIUM EXIGATUR ·
De uno manso ad ecclesiam dato · de quo aliqui homines contra
statuta sibi seruitium exigunt ; quicumque pro hac causa accusatus fuerit · comes
uel missi .' hoc quod Inde subtractum est · presbiteris cum sua lege
restituere faciant ˙
V
DE NONIS ET DECIMIS QUAS QUIDAM DARE NEGLIGUNT ·
De his qui nonas et decimas iam per multos annos · aut ex
parte aut ex
toto dare neglexerunt ; Uolumus ut per missos nostros constringantur ·
ut secundum
capitularem priorem · soluant unius ann
i nonam et decimam cum sua lege et In
super bannum nostrum .' et
hoc eis denuntietur · quod quicumque hanc neglegentiam Ite
rauerit .' beneficium unde haec nona et decima persolui debuit .' amisurum
se sciat ; Ita enim continetur In capitulare bonae memoriae genitoris
nostri
In libro · I · capitulo CLVII ; Ut qui ecclesiarum beneficia habent .' nonam et
decimam
ex
eis
ecclesiae cuius res sunt donent ; et qui talem beneficium
habent ut
ad medietatem laborent · et de eorum portione proprio presbitero decimas
donent ;
Item In capitulare
nostro In
libro · II · capitulo XXI de eadem re ; De nonis quidem
et decimis unde et genitor
noster · et nos frequenter et In diuersis placitis ad
monitionem fecimus · et per capitularia nostra qualiter haec obseruentur
ordinauimus .' Uolumus atque iubemus · ut de omni conlaborato · et de
uino ·
et
de feno fideliter et pleniter ab omnibus nona et
decima persoluatur ; De nutri
mine uero pro decima · sicut
hactenus
consuetudo fuit .' ab omnibus obseruetur ;
[p. 263] si
quis tamen episcoporum fuerit qui argentum pro hoc accipere uelit .' In sua maneat
potestate · iuxta quod ei et illi qui hoc persoluere debet
conuenerit ·
VI
DE EO QUI DECIMAM DARE NEGLEXERIT ECCLESIĘ CUIUS ESSE DEBET · ALTERIQUE
ECCLESIĘ EAM DEDERIT
Quicumque decima abstrahit de ecclesia ad quam per iustitiam
debet dari · et eam pręsumptiose et propter munera aut amicitiam · uel
aliam quamlibet occasionem ad alteram ecclesiam dederit .' a comite uel a misso
nostro distringatur · ut eiusdem decimę quantitatem .' cum sua lege restituat ˙
VII
DE DECIMIS A POPULO DANDIS ·
De decimis quae dare populus non uult · nisi
quolibet
modo ab eo redimantur ·
ab episcopis prohibendum est ne fiat ;
Et si quis contemptor Inuentus fuerit · et nec
episcopum nec comitem audire
uoluerit .' si
noster homo fuerit .' ad pręsentiam nostram
uenire compellatur ; Ceteri uero
distringantur · ut Inuiti ecclesiae restituant
quae uoluntariae dare neglexerunt ·
Vt de rebus ecclaesiarum quae ab eis per XXX annorum spatium
sine ulla Inter
pellatione possessa sunt · testimonia non
re
cipiantur
· sed eo
modo conti
neantur · sicut res ad fiscum dominicum pertinentes contineri
solent ˙
VIIII
DE HIS QUI ECCLESIAS RESTAURARE NEGLIGUNT DE REBUS EARUM QUAS IN
BENEFICIUM HABENT ·
Quicumque de rebus ecclesiarum quas In beneficium habent ·
restaurationes
earum facere neglexerint .' iuxta capitularem anteriorem In quo de
ope
ribus · ac nonis et decimis constitutum est .' sic de illis
adimpleatur · id est In libro
quarto · capitulo XXXVIII ; De opere et restauratione
consideratum est .' ut
de frugibus terrae · et animalium nutrimine persoluantur ; de
opere uero
uel
restauratione ecclesiarum · comes et episcopus siue abbas una cum misso nostro
quem
ipsi sibi ad hoc eligerint · considerationem faciant · ut unusquisque eorum
tantum Inde accipiat ad operandum et restaurandum .' quantum ipse de rebus
ecclesiarum habere cognoscitur ; Similiter et uassi nostri · aut In commune
tantum operis accipiant .' quantum rerum ecclesiasticarum
hahent [!] · uel
unusquisque
[p. 264] per se iuxta quantitatem quam ipse tenet · aut si Inter eos
conuenerit ut pro
opere faciendo argentum donent .' Iuxta aestimationem operis In
argento
persoluant ˙ Cum quo pretio rector ecclesiae ad praedictam restaurationem
ope
rarios conducere · et materiamen emere possit · et qui nonas et
decimas
dare neglexerit · primum quidem illas cum lege sua restituat et Insuper
bannum
nostrum soluat · ut Ita castigatus caueat · ne sepius Iterando beneficium
amittat ˙
X
DE HIS QUI AGROS DOMINICATOS EXCOLERE NEGLIGUNT · NE NONAS EX EIS
PERSOLUANT ·
De illis qui agros dominicatos propterea
neglexerint excolere · ut nonas et decimas exInde non persoluat ·
et alienas terras ad excolendum propter hoc accipit .' Uolumus ut de tribus annis
Ipsam nonam cum sua lege persoluat ; Et si quis contemptor aut comitis
aut misorum [!] nostrorum propter hoc extiterit .' per fideiussores ad
palacium uenire conpellatur ˙
ITEM ALIA CAPITULA ˙
I
DE EO QUI BENEFICIUM DESERTUM FECERINT ·
De beneficiis destructis · hoc obseruetur quod In capitulare
priori continetur
id est In libro IIII
o capitulo XXXVI
; Quicumque beneficium suum occasione
proprii desertum
habuerit · et Intra annum postquam ei a comite uel
misso nostro notum factum fuerit .' illud emendatum non habuerit .'
Ipsum beneficium amittat ˙
II
DE MALIS SCABINIS EICIENDIS
Vt missi nostri ubicumque malos scabinos Inueniunt .' eiciant ·
et totius populi consensu In locum eorum bonos eligant · et cum electi fuerint .'
iurare faciant · ut scienter Iniuste iudicare non debeant
III
DE MELIORIBUS ET UERACIORIBUS ELIGENDIS
Vt In omni comitatu hi qui meliores et ueratiores Inueniri
possunt .' eligantur ad missis nostris ad Inquisitiones faciendas · et rei ueritatem dicendam · et ut adiutores comitum sint ad iustitias
faciendas
IIII
DE SCABINIS QUI PROPTER MUNERA AUT AMICITIAM INIUSTA IUDICANT ·
Volumus ut quicumque de scabinis deprehensus fuerit propter
munera · [p. 265] aut propter amicitiam · uel Inimicitiam Iniuste iudicasse .' ut
per fideiussores missus ad pręsentiam nostram ueniat ; de cetero omnibus
scabinis denuntietur · ne quis deInceps etiam iustum iudicium uendere pręsumat
V
DE LEGITIMIS ET RATIONABILIBUS COMMUTATIONIBUS ECCLESIARUM DEI ·
Vbicumque commutationes tam
tempore nostro · quamque genitoris nostri legittime
et
rationabiles atque utiles
ecclesiis dei factę sunt .' permaneant ; Ubicumque
uero Inutiles · et Incommodę atque Inrationabiles factę sunt .' dissoluantur
et
recipiat unusquisque quod dedit ; Ubi uero mortua manus Interiacet ·
aut alia quaelibet quae rebellis esse
uideatur Inuenta fuerit .' diligenter
scribatur et ad nostram notitiam perferatur ·
VI
DE EO QUI CONPROBATUS FUERIT TESTES IN PERIURIUM [SCIENTER INDUXISSE]
Quicumque conprobatus fuerit de eo quod scienter testes In
periurium Induxisset .' sub fideiussione ad palatium nostrum uenire compellatur · ut
ibi cum fidelibus nostris consideremus .' quid de tali homine faciendum sit ˙
VII
DE DISCORDIBUS HOMINIBUS
De his qui discordiis et contentionibus studere solent · et In pace
uiuere nolunt · et Inde conuicti fuerint .' similiter uolumus ut sub
fideiussoribus ad nostrum placitum ueniant · ut ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de talibus faciendum sit ˙
VIII
UT NUMMOS BONOS NULLUS RESPUAT ·
De bonis denariis quos populus recipere non uult .' uolumus ut hoc
obseruetur et teneatur quod In priori
caputulare [!] nostro constitutum est
id est In libro IIII capitulo XXX ; Quicumque liber homo uel In emptione
uel
In debiti solutione denarium merum · et bene pensantem recipere noluerit .'
bannum nostrum id est LX solidos componat ; Si uero serui ecclesiastici · aut
fiscalini nostri · aut comitum aut uassallorum nostrorum hoc facere presump
serint .' LX ictus uapulent ; Et si actores nostri · aut aliorum · uel
ad
uocati eos missis nostris uel comitibus iussi pręsentare noluerint .' praedictum
[p. 266] bannum · id est LX
conponat ; Et ad hanc
constitutionem nostram adImplen
dam · episcopi et abbates · siue reliqui
qui beneficia nostra habent adiuuent
comites In suis hominibus distringendis ; Et
si comites hanc nostram
constitutionem neglexerint .' hoc per missos nostros ad
nostram notitiam perferatur ˙
VIIII
DE MALIS QUE A FISCALINIS FIUNT ·
De homicidiis uel aliis Iniustitiis · quae a fiscalinis nostris fiunt ˙
quia Inpune se ea commit
tere
se posse existimant .' Nos actoribus prę
cipiendum esse decernimus · ne ultra Inpune fiant · Ita ut ubicumque
facta
fuerint .' soluere cum disciplina pręcipiemus ˙
X
DE COLLECTIS MALIS OMNIMODIS INHIBENDIS
Collectę ad malum faciendum fieri omnimodis prohibeantur · et ubicumque
huiusmodi praesumptiones factę fuerint .' digna emendatione corrigantur · et si per neglegentiam comitis uel factę sunt uel Inemendatę remanserunt .' hoc ad nostram notitiam perferatur ; Auctor uero facti · si fuerit
praepositus uel aduocatus · siue centenarius uel qualibet alia dignitate
prędita libera persona .' post legalem emendationem In loco factam sub
fideiussoribus ad nostram pręsentiam ueniat ; multitudo uero siue de seruis ·
siue de liberis sit .' legittima emendatione multetur ˙
XI
UT PONTES PUBLICI QUI DESTRUCTI FUERINT ITERUM EXTRUANTUR ·
De pontibus publicis destructis · placuit nobis ut hi qui iussionem
nostram In reparandis pontibus contempserunt .' Uolumus ac iubemus ·
ut omnes
homines nostri In nostram ueniant praesentiam rationes reddere ·
cur nostram
iussionem ausi sunt contempnere ; Comites autem reddent
ratione
s de
eorum pagensibus cur eos aut non constrinxerunt ut hoc fa
cerent · aut
nobis n
untiare
neglexerunt ; Similiter et de
iniustis
teloneis ubicumque accipiuntur .' sciant se exInde nobis rationem
reddituros ˙
XII
DE EXAMINE AQUĘ FRIGIDAE
Vt examen aquae frigidae quod
hactenus
faciebant .' a missis nostris
omnibus
[p. 267]Interdicatur ne ulterius fiat ;
XIII
DE REUERSIONE COMITIS ET PAGENSIUM DE HOSTILI
[EXPEDITIO][..]
UT EX EO DIE SUPER XL DIES SIT BANNUS [R]ESISUS
[BK 192 c. 13 BK 192 c. 14]
Postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hostili
reuersi
fuerint .' ex eo die super XL noctes sit bannus resisus · quod lingua
theodisca sca
[s]tlegi id est armorum depositio uocatur ˙
- - - hoc missi nostri notum faciant comitibus et
populo · quod nos In omni ebdo
mada unum diem ad causas
audiendas · et iudicandas sedere uolumus ;
XIIII
UT COMITES ET MISSI DOMINICI MAXIM[..]
CURAM HABEANT PAU[PE]RUM ·
Comites autem et missi nostri magnum studium
habe
ant
· ne forte propter eorum
neglegentiam pauperes
crucientur ˙ et nos tedium propter eorum clamores
patiamur .' si nostram gratiam
habere uelint ; populo autem dicatur ut caueat
de aliis causis se ad nos reclamare · nisi de quibus aut missi nostri · aut comites
eis iustitias facere noluerint ;
XV
DE INFERENDA A UICARIIS UEL ALIIS MISSIS COMITUM
EXIGEND[A]
Quicumque uicarii · uel alii ministri comitum tributum quod Inferenda
uocatur · maioris pretii a populo exigere praesumpsit · quam a missis bonae
memoriae genitoris nostri constitutum fuit .' hoc est duos
solidos pro una uacca · hoc quod Iniuste superposuit atque abstulit .' sibique
retinuit · his quibus hoc tulit .' cum sua lege restituat ˙ et Insuper fredum
nostrum conponat · et ministerium amittat ˙
De homicidiis in ecclesiis
uel In atriis earum commissis · hoc obseruetur
et teneatur · quod In capitulare
priori constitutum est · In libro IIII
o capitulum XVII
Si quis ex leui causa aut sine causa hominem In ecclesia
Interfecerit .'
de uita conponat ; si uero foris rixati fuerint · et unus alterum In
ecclesia
fuger
[i]t · et ibi se defendendo eum Interfecerit · et
si huius facti testes
non habuerit .' cum XII coniuratoribus legitimis per
sacramentum ad
firmet se defendendo eum Interfecisse ; et si ipse auctor
commotę
[p. 268] Inter eos rixę extiterit .' leudem Interfecti · et Insuper bannum
nostrum sol
uere cogatur et publicam agat poenitentiam ; Sin autem non
ille qui
alterum Interfecit ; sed is qui Interfectus est eandem rixam commo
uit .' absque compositione iaceat · et is qui eum Interfecit .' secundum
iudi
cium canonicum publicam habeat paenitentiam ; Si cuiuslibet
proprius seruus hoc commiserit .' iudicio aquae feruentis examinetur ·
utrum
hoc sponte an se defendendo fecisset ; Et si manus eius exusta
fuerit .'
Interficiatur · si autem non fuerit .' pu
blica
pęnitentia multetur ·
nisi
forte et ipse auctor commotę Inter eos rixae fuerit Inuentus ˙
Tunc dominus eius
iuxta quod uu
[id]regildus
illius est · ad
ecclesiam persoluat
aut eum si uoluerit .' eidem ecclesiae tradat ; De ecclesiastico
et fisca
lino · et beneficiario seruo .' uolumus ut pro una uice
uuidrigildus
eius pro eo conponatur ; altera uice ipse seruus ad supplicium tra
datur · hereditas tamen liberi hominis qui propter tale facinus
ad
mortem fuerit iudicatus .' ad legittimos heredes illius perueniat ;
Si In atrio
ecclesiae cuius porta reliquiis sanctorum consecrata est · hu
iuscemodi
homicidium perpetratum fuerit .' simili modo emen
detur et componatur ; Si
uero porta ecclesiae non est consecrata .' eo
modo componatur · quid
In atrio committitur · sicut componi debet
quod Immunitate uiolata committitur ·
sicut continetur
In libro superiori
XVII
DE EO QUI PROPTER CUPIDITATEM RERUM quemcumque propinquorum
suorum Interfecerit ˙
Quicumque propter cupiditatem rerum patrem · aut matrem
aut fratrem · aut
sororem uel nepotem uel alium propinquum
suum Interfecerit .' hereditas eius
Interfecti ad alios suos legitimos
[p. 269] heredes perueniat ; Interfectoris uero
hereditas .' In fiscum redigatur · Ipsi uero
ordinante episcopo pu
blicae
paenitentiae subdatur
XVIII
DE CUIUSLIBET propria uxore dimissa uel sine culpa
I[nter]fecta ·
Quicumque propria uxore derelicta · uel sine culpa Interfecta · aliam duxerit uxorem .' armis depositis publicam agat paenitentiam · et si contumax fuerit .' conprehendatur a comite · et ferro uinciatur et In
custodia · mittatur · donec res ad nostram notitiam deducatur ;
XVIIII
DE EO qui res alienas cuilibet homini uendiderit
Quicumque res alienas cuilibet homini uendiderit · et ipse homo easdem
res alicui alteri dederit siue uendiderit · et ipse qui tunc easdem res
comparatas habet per malum Ingenium proprio filio aut alteri cuilibet · nec
dum legi
timos
annos habenti ius
[ti]tiae
tollendae causa tradiderit .'
Uolumus atque firmiter precipimus · ut si pater eiusdem
paruuili [!] uixerit .' Ipse
Intret In causam rationem reddendi pro filio
suo ; si autem pater ipse mortu
us est .' tunc legi
timus
eius
propinquus qui iuste ei tutor ac defensor esse
uidetur .' pro ipso rationem reddere
compellatur ; Similiter de aliis omnibus
iustitiis ad eum pertinentibus excepta sua
legi
tima
hereditate · quae
ei per successionem parentum suorum
legittime [!] uenire debuit · quodsi quis
hanc nostram
iussionem contempserit uel neglexerit .' sicut de ceteris con
temptoribus
Ita de eo agatur ; Is uero qui
easdem res primus Inuasit ·
et Iniuste uendidit · necnon et emptores excepta sola
persona paruuli
hoc quod fraud
vlenter
a
dmiserunt
Infra patriam emendare cogantur · Et pos
tea sicut contemptores iussionis nostrae .' sub fideiussoribus ad nostram
pręsen
tiam uenire compellantur ˙
De uicariis et centenariis · qui magis propter cupiditatem · quam propter
iustitiam faciendam sepissime placita tenent · et exInde populum
[p. 270]nimis
adfligunt · Ita teneatur sicut In capitulare domni Karoli
Imperatoris
continetur In libro
III
o capitulo XL ; Ut nullus ad placitum manniatur .' nisi qui
causam suam quaerit · aut si alter ei
conquerere debet .' exceptis scabiniis VII ·
qui ad omnia placita esse debent ; Item
de eadem re · In capitulare nostro
In libro IIII
o capitulo
LV
De placi
tis
siquidem quae liberi homines obser
uare debent .'
constitutio
genitoris nostri penitus obseruanda
atque te
nenda est · Ut uidelicet In anno tria solummodo generalia
placita
obseruent · Et nullus eos amplius placita obseruare conpellat .' nisi
forte quilibet aut accusatus fuerit · aut alium
accussauerit [!] · aut ad
testimonium perhibendum uocatus fuerit ; ad cetera uero quae cente
narii tenent .' non alius uenire iub
eatur
.' nisi qui aut litigat aut iudicat
aut testificatur · Et quicumque huius constitutionis transgressor a mis
sis nostris Inuentus fuerit .' bannum nostrum persoluat ˙
De liberis hominibus qui proprium non habent · sed In terra dominica
resident · ut propter res alterius ad testimonium non recipiantur ; Coniuratores tamen aliorum liberorum hominum ideo esse possunt quia liberi sunt · illi uero qui et proprium habent et tamen In terra dominica
resident .' propter hoc non abiciantur quia In terra dominica resident · sed
propter hoc ad testimonium recipiantur .' quia proprium habent ·
Volumus atque iubemus ut missi nostri diligenter Inquirant quanti
liberi
homines In singulis comitatibus maneant ; hinc uero ea
diligentia
et haec ratio examinetur per singulas centenas .' ut ueraciter sciant
illos atque
describant qui In exercitalem ire possunt expeditionem · ac deInde
uidelicet s
ecundus
ordo de his qui per se ire non possunt · ut duo
tertio
[p. 271]adiutorium pręparent ˙ et qui necdum fidelitatem nobis promiserunt .'
cum sacramento nobis fidelitatem promittere faciatis ˙
De fagdis [!] cohercendis obseruetur et teneatur quod In capitulare
nostro In libro IIII capitulo XX continetur , Si quis aliqua necessitate cogente
homicidium commissit .' comes In cuius ministerio res perpetrata est ˙ et
conpositionem soluere · et faida per sacramentum pacificare faciat ; quod si una
pars ei ad hoc consentire noluerit · id est aut ille qui homicidium
commisit · aut is qui conpositionem recipere debet .' faciat illum qui ei contumax
fuerit .' ad pręsentiam nostram uenire · ut eum ad tempus quod nobis
placuerit In exilio mittamus donec ibi castigetur · ut comiti suo Inoboediens esse
ulterius non audeat · et maius dampnum Inde non adcrescat ˙
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Volumus ut tale coniectum missi nostri accipiant · quando per
missaticum
suum perrexerint ; hoc est ut unusquisque accipiat panes XL
frisingas II
porcellum aut agnum · I ·
pullos IIII · oua XX uino
sextarios VIII · Ceruisa
modios II · annona modios II ; et quando prope sunt de
illorum domibus .'
nullum accipiant coniectum ;
Uolumus
etiam ut octabas paschę In
cipiant suam agere
legationem · Episcopi uero suum habere debent
conuentum octauas
pentecosten ˙
Volumus atque iubemus ut missi diligenter Inquirant quanti
liberi homines in singul
is comitatibus maneant qui possint expe
ditionem exercitalem facere
nobisque per breuem eorum summam deferant
et qui necdum fidelitatem nobis
promiserunt cum sacramento nobis fideli
tatem promittere faciant ·
[p. 272]
[BK 187 Abschnitt A BK 187 Abschnitt B]
Dicendum est illis quia necesse est ut Intellegamus omnes
communiter
quale periculum nobis Inmineat in eo maxime quod in nostra
neglegentia tanta et talia per quae deus offendi potuit et honor et
honestas
regni decrescere · adhuc etiam aliam Intellectum habemus negle
gentiam ex
priori occasione natam .' id est quod ipsa legatio non ita per
acta fuit
sicut ipsa necessitas deposcat quamquam ex parte uos dicatis
nos materiam in eo
dedisse quod non per omnia ad hanc necessitatem
Inquirendam plenam uobis
dedissemus iussionem · ideo summopere
tractandum est · quomo
do domino adiuuante et in presenti de his quę
per
neglegentiam et Incuriam deprauata sunt corrigantur et ne ultra talia
fiant
sollicite caueatur ·
Post haec socii denominandi sunt et tunc
qualis debeat esse legatio Iniungenda est ·
Primo
iniungendum
est missis ut hoc omnimodis caueant ne populo in eorum
profectione
oneri
sint ne forte quibus subuenire debuerint
adflictionem Inferant ·
[BK 187 Abschnitt C BK 187 Abschnitt D BK 187 Abschnitt E]
Vt primo nostram populo uoluntatem et studium et qua intentione
a nobis sint directi per nostrum scriptum nuntient ·
Instruendi etiam
sunt quid inquirant ·
In
primis hoc maxime inquirant quomodo
hi qui populum regere debent unusquisque in
suo ministerio se custo
ditum habeat · ut quae bene faciendo gratiarum
actione digni sunt cognoscamus
Qui uero correctionem et Increpationem pro eorum
neglegentiis merentur .'
omnimodis nobis manifesti fiant ·
Inquisitio autem hoc modo fiat
Eligantur per singulos comitatus qui meliores et ueratiores sunt et si aliquis
Inuentus fuerit de ipsis qui fidelitatem promissam adhuc nobis non habeat
[p. 273] promittat · Et tunc instruendi sunt qualiter ipsam fidem erga nos saluare
debeant id est ut quicumque ex his talem causam scit in illis rectoribus et
diuersis
ministris qui populum regere et seruare debent de quibus interrogati
fuerint
quae ad populi dampnum et detrimentum pertinet · et propter hoc nobis
periculum
animae euenire possit et
inoratio [!]
omnino si
saluam uoluerit suam fidem
et promissionem habere manifestum faciat et si post
talem ammonitionem et cons
titutionem aliter quam se ueritas habeat
dixisse aliquis deprehensus fuerit ·
sciat se inter infideles esse reputandum ·
HAEC
SUNT CAPITULA QUAE UOLUMUS UT DILIGENTER INQUIRANT ·
PRIMO DE EPISCOPIS QUOMODO SUUM
MINISTERIUMM [!]
EXPLEANT
et qualis sit illorum conuersatio uel quomodo ecclesias et clerum sibi
commissum ordinatum habeant atque dispositum uel in quibus rebus maxime
studeant in spiritalibus uidelicet aut in saecularibus negotiis ·
Deinde
qualis sint
adiutores ministerii eorum id est corepiscopi archidiaconi et uice
domni
et presbiteri per parrochias eorum quale scilicet studium habeant in
doctrina uel
qualem famam habeant secundum ueritatem in populo ·
Similiter
de omnibus monasteriis inquirant iuxta uniuscuiusque
qualitatem
et professionem ·
Similiter et de ceteris ecclesiis nostra auctoritate in
beneficio datis ·
Utrum episcopi in circumeundo parrochias suas ceteras minores
ecclesias grauent aut populo oneri sint et si ab ipsis aut a ministris eorum
indebita exsenia a presbiteris exigantur ·
Simili modo de comitibus inquirant quale studium de suo
habeant
[p. 274] ministerio ut qui bene exinde facit cognoscemus · si aliter facit
et hoc
nosse omnino uolumus · id est si populus per suam neglegentiam et desidiam
iustitiae et pace careat aut si ipse sciens aliquid iniuste factum habeat ·
Deinde ergo quales ministros habeat ad populum regendum uel missos
utrum iuste in
ipsis ministeriis agant aut consentiente uel neglegente
comite a ueritate et
iustitia declinent ·
Quae personę uel quibus causis
culpabili ad presentiam
nostram uenire debent isti ueniant · si talibus
culpis et criminibus deprehensi
fuerint quales inferius
adnocte [!] sunt
[BK 188 c. 1 BK 188 c. 2]
Volumus ut res ecclesiasticę eo modo contineantur sicut res ad
fiscum
nostrum contineri solent usque dum nos ad generale placitum nostrum
cum
fidelibus nostris inuenerimus et constituerimus qualiter in futurum
de his fieri
debeat ·
[Item] uolumus ut omnis Inquisitio quae de rebus ad ius
fisci
nostri pertinentibus facienda est non per
testes
qui producti fuerint sed per
illos qui in eo comitatu meliores et ueratiores esse cognoscuntur per
illorum
testimonium inquisitio fiat et iuxta quod illi testificati fuerint
uel contineantur
uel reddantur ·
Item uolumus ut de rebus quas matfredus
per diuersa loca et per diuersos
homines adquisiuit ipsi qui easdem res ei
dederunt interrogentur si aliquis
eorum eas repetere uelit et quicumque hoc se
uelle pronuntiauerit ad gene
rale placitum nostrum uenire iubeatur .' ut
inde cum eodem matfrido rationem
habere possit
Uolumus ut missi nostri per totam legationem suam primo omnium
Inquirant qui sint de liberis hominibus qui fidelitatem nondum nobis promissam
habeant et fa[ciant] illos eam promittere sicut
consuetudo semper fuit · et postea incipiant [p. 275]legationem suam per cętera
capitula peragere ·
IN NOMINE DOMINI INCIPIUNT CAPITULA
LEGIS SALICAE
DE
CAPITI
ID EST DE MANNIRE ·
CAPITULA DE
HOC
CAPITULO
Vt ille qui mannitur spatium mannitionis suae · per XL noctes
habeat et
sic omnes
infra supradictarum noctium numerum mallum · si uero non
habuerit ·
ipsum spatium usque ad mallum comitis extendatur et deinde de
tur ei spatium
ad VII noctes inde non noctium
spatiae sed proximum mallum comitis ei conce
datur
DE XII
CAPITULO
LEGIS SALICAE
II
Si quis seruum alienum occiserit uel uendiderit uel ingenuum
dimiserit · Ī
CCCC
denarios qui faciunt solidos XXXV ·
culpabilis
iudicetur excepto
capitale et
dilatura ·
De hoc
capitulo iudicatum est ab omnibus ut si ille seruus qui iniuste uenditus
uel
ingenuus dimissus apparet · non alter pro eo in loco illius resti
tuatur · quia
dixerunt aliqui quod idem seruus qui ingenuus dimissus
fuerat denuo ad seruitium
reddere non debeat · sed pristino domino
et seruitio restitutus fiat iudicauerunt
DE XIIII
CAPITULO
LEGIS SALICAE
III
Si quis ingenuus ancillam alienam in coniugium acceperit ipsi
cum ea
in seruitium inplicetur
De hoc
capitulo iudicatum est ab omnibus ut si ingenua femina quemlibet
seruum in
coniugium sumpserit · non solum cum ipso seruo in seruitio per
maneat ·
sed etiam omnes res quas habet si eas cum parentibus suis diuisas
tenet ad dominum
cuius seruum in coniugium accepit perueniant · et si
cum parentibus suis res
paternas uel maternas non diuisit nec alia
[p. 276] quaerenti respondere · nec cum
suis heredibus in rerum paternarum here
ditate ultra diuisa accedere
possit · similiter et si francus homo alterius
ancillam in coniugium
sumpserit · sic faciendum esse iudicauerunt
ITEM DE EODEM
CAPITULO
IIII
Si quis uxorem alienam uiuo marito tulerit · VĪĪĪ
denarios qui faciunt solidos · CC ·
culpabilis iudicetur ·
De hoc
capitulo iudicatum est ut uiuo marito qui
eadem uxor contra legem subtracta fuerat
ab illo qui eam ei iniuste tule
rat cum lege suprascripta id est · CC ·
solidis reddita fiat
Si quis puer infra XII annos aliquam culpam commiserit fredus
ei non re
quiratur ·
De hoc
capitulo iudicatum est ut si infans infra XII annos res alte
rius
iniuste sibi usurpauerit eas excepto fredo cum lege sua conponat ·
et item
maniatur sicut ille adduci potest cui contra legem fecit ·
De hereditate uero
paterna uel materna si aliquis eum interpellare
uoluerit usque ad spatium XII
annorum expectare iudicatus est ·
VI
Iudicatum est ab omnibus ut si francus homo uel
ingenua femina in seruitio sponte sua inplicauerit se ut si res suas dum in
libertate sua permanebat ad ecclesiam dei aut cuilibet legibus tradidit · ipse cui
traditę fuerint eas habere et tenere possit et si filios uel filias dum in sua
fuit libertate generauit ipsi liberi permaneant
DE XXXVI CAPITULO
VII
Si quis seruus hominem ingenuum occiserit ipse homicida pro
medie
tate conpositionis parentibus hominis occisi traditur et aliam
medietatem
dominus serui se nouerit soluiturum aut si legem intellexerit poterit
se obmalare ut leodem non soluat ·
quia
nullum de ecclesia
stico
aut
beneficiario uel alterius persona seruo
discretionem lex fecit · si ita
[p. 277] ecclesiastici aut beneficiarii serui sicut
liberorum tradi aut dimitti
possunt
VIII
De XLVI
capitulo id est qui uiduam in coniugium accipere uult ·
iudicauerunt
homines ut non ita sicut in lege salica scriptum est Eam accipiat sed
cum parentorum consensu et uoluntate uiro usque nunc antecessores eorum
fecerunt in coniugium sibi eam sumat ·
VIIII
De XLVII
capitulo de eo qui uillam alterius occupauerit ·
De hoc
capitulo
iudicauerunt · Ut nullus uillam aut res alterius migrandi gratia per annos tene
re uel possidere possit sed in quacumque die inuasor illarum rerum
inter
pellatus fuerit aut easdem res quęrendi reddat aut eas si potest
iuxta
legem se defendendo sibi uindicet
DE
AFFATOMIE
DIXERUNT QUOD
RADICTIO [!] FUISSET
X
[BK 142 c. 10 BK 142 c. 11 BK 142 c. 12]
De hoc
capitulo iudicatum est · ut sicut per longam consuetudinem ante
cessores
eorum facientes
habuerunt · Ita et omnes qui lege salica uiuunt
inantea habeant et
faciant ·
et hoc
iudicauerunt ut si seruus cartam
ingenuita
tis
adtulerit si seruus eiusdem
cartę auctorem legitimum
habere non potuerit domino serui ipsam cartam falsare
liceat ·
et hoc
iudicauerunt ut omnes qui alteri aliquid quęrit licentiam habeat
prius sua testimonia
producere contra eum · Et si ille cui quęritur
dixerit quod legibus teneat ea quę
tenet · et talia sunt testimonia
qui hoc ueraciter adfirmare possit ·
Iudicauerunt ut huius rei
ueritas secundum capitulo domni
imperatoris quę prius pro lege tenen
da constituit rei ueritas
conprobetur