[fol. 94v]
[1]
I · CAPITULUM
De hoc capitulo iudicatum est · Ut ille qui mannitur ·
spatium mannitionis suae · per XL · noctes ·
habeat · et sic omnes infra
supradictarum noctium ·
numerum mallum si uero non
habuerit · ipsum spatium
usque ad mallum comitis extendatur · et deinde
detur ei spatium ad respectum · ad VII · noctes ·
inde
non noctium spatie · sed proximum mallum comi
tis ei concedatur ·
II · DE
CAPITULO XII · LEGIS SALICAE ·
Si quis seruum alienum occiserit uel uendiderit uel inge
nuum dimiserit · ICCCC
denarios qui faciunt · solidos · XXXV ·
culpabilis ·
iudicetur ·
excepto ·
capitale et dela
tura
·
De hoc
capitulo iudicatum est · ab omnibus ut si ille seruus
qui iniuste uenditus uel
ingenuus dimissus
apparet · non alter pro eo in loco illius restituatur
quia
dixerunt aliqui quod id est seruus qui ingenu
us dimissus fuerat · denuo
ad seruitium redde
re non debeat · sed pristino domino · et seruitio
restitutus fiat
iudicauerunt ·
III · DE
CAPITULO XIIII ·
Si quis ingenuus ancillam alienam in coniugium acce
perit · ipso cum ea in seruitio implicetur ;
[fol. 95r]
De hoc
capitulo · iudicatum est · ab omnibus ut si ingenua
femina quemlibet seruum in
coniugium sumpserit ·
non solum cum ipso seruo in seruitio permaneat · sed etiam
et omnes res quas habet · si eas cum parentibus suis di
uisas tenet · Ad dominum cuius seruum in coniugi
um accepit perueniat · Et si cum
parentibus suis res ·
paternas uel maternas non diuisit · nec alicui que
renti respondere · nec cum suis heredibus in re
rum
paternarum haereditate · ultra diuisa acce
dere possit · similiter et si
francus homo alterius
ancillam in coniugium sumpserit sic
faciendum
· esse ·
iudicauerunt ·
IIII DE EODEM CAPITULO ·
Si quis uxorem alienam uiuo marito tullerit · VIII
denarios qui faciunt solidos · CC ·
culpabilis iudicetur ·
De ho
capitulo · iudicatum est · Ut uiuo marito qui
eadem uxor contra legem subtracta
fuerat ·
ab illo qui eam ei iniuste tullerat · cum lege supra
scripta · id est · CC · solidis reddita fiat ·
V · DE XXXVI · CAPITULO ·
Si quis puer infra · XII annos aliquam culpam
commiserit · fredus
ei non requiratur ·
[fol. 95v]
De hoc
capitulo iudicatum est Ut si infans infra · XII ·
annos · res alterius iniuste
sibi usurpauerit ·
eas excepto fredo cum lege sua conponat ·
Reddat et ita
manniatur sicut ille manni
re potest cu
i contra legem fecit · Et ita ad co
mitem ad mallum suum adducatur
sicut ille
adduci potest · cui contra legem fecit · De
hereditate uero
paterna uel materna · si
aliquis
eum interpellauerit · usque ad spatium · XII ·
annorum expectare iudicatus
est ·
VI · CAPITULUM ·
Iudicatum est ab omnibus ut si francus homo
uel ingenua femina
in
seruitio sponte sua
implicauerit se · Ut si
res suas dum in libertate
sua permanebat · ad ecclesiam dei aut cuilibet
legibus tradidit · ipse cui traditae fuerint · eas
habere et tenere possit · et si
filius uel filias
dum in sua fuit libertate generauit · ipsi
liberi
permaneant ·
VII · DE
CAPITULO XXXVI ·
Si seruus hominem ingenuum occiserit · ipse
homicida pro
medietate conpositionis ·
[fol. 96r] parentibus hominis occisi traditur · et aliam
medieta
tem dominus seruo se nouerit soluiturum · Aut si legem
intellexerit poterit se obmallare · Ut leodem non
soluat ·
quia nulla
de ecclesiastico benefici
ario · uel alterius persona · seruo
discretionem lex
fecit · si ita ecclesiastici aut beneficiarii serui ·
sicut
liberorum tradi aut dimitti possint :/
VIII · DE XLVI ·
CAPITULO
ID EST · QUI UIDUAM IN
CONGIUM [!] ACCIPERE UULT ·
Iudicauerunt homines · ut non ita sicut in lege salica scrip
tum
est eam accipiat · sed cum parentorum consensu et
uoluntate uiro · usque nunc
antecessores eorum
fecerunt in coniugium sibi eam sumat ·
VIIII
CAPITULUM ·
De XLVII ·
capitulo De eo qui uillam alterius occu
pauerit ·
De hoc
capitulo
iudicauerunt ut nullus qui
uillam aut res alterius migrandi gratia per an
nus tenere uel possidere possit · sed in
quacumque
die inuasor illarum rerum interpellatus fu
erit · Aut easdem res
querendi reddat aut
eas si potest iuxta legem se defendendo sibi
uindicet ·
X · DE AFATOMIE DIXERVNT · QUOD TRADICIO
FUISSE[T] · [fol. 96v]
De hoc
capitulo · iudicatum est · ut sicut per longam consuetu
dinem
antecessores eorum
fatientes [!]
habuerunt · ita
et omnes qui lege salica uiuunt · inantea habeant ·
et faci
ant
·
XII
CAPITULO ·
Et hoc
iudicauerunt ut omnis qui alteri aliquid
querit · licentiam habeat prius sua
testimonia
producere · contra eum · et si ille cui queritur dixerit
quod
legibus teneat ea que tenet · et talia sunt testimonia ·
qui hoc ueraciter
adfirmare possint ;
Iudicauerunt
ut huius rei ueritas secundum
capitula
domni
imperatoris ·
que prius pro lege tenenda constituit rei
ueritas
conprobetur
XI
CAPITULUM ·
Et hoc
iudicauerunt Ut si seruus cartam ingenu
itatis adtullerit · Si seruus
eiusdem carte auc
torem
legi
timum
habere non
potuerit · domi
no serui ipsam cartam falsare liceat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 112v]
[10]
INCIPIUNT CAPITVLA ·.'
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 113r]
[11]
XXV qualiter de statu suo pulsatus euindicet libertatem suam
·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 127r]
[17]
ANNO SEXTO DECIMO REGNANTE DOM
INO
NOSTRO LUDOUUICO
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Conuentus
episcoporum debet fieri In quatuor locis id est magontiaco
In quo
isti
ar
chiepiscopi
cum eorum
†††††† suffraganeis conue
nire debent · Autcarius · hadebaldus · heti · berno
inus
·
In parisio · ebo · ragno
wardus
· lamtramnus · archiepiscopus
seno [!]
qui fuerit cum eorum s
uffraganeis
· In tolosa ·
Nato · barto
lomeus ·
adalelmus · aiulfus cum eorum
suffraganeis ,
In lucduno · Agobardus · bernardus ·
andeas [!] · benedictus ·
agaricus · cum eorum
suffraganeis · In quibus conuentibus tractare
querere et cum dei adiutorio Inuenire
debent de causis ad re
[fol. 127v]ligionem christianam et eorum curam
pertinentibus et quia prin
cipibus et reliquo populo uel ita ut diuina
auctoritas docet aut
aliter teneatur uel quod inde ex
parte
uel ex toto
dimissum sit ut non
teneatur · Deinde quid In ipsorum qui pastores populi
constitu
ti sunt moribus conuersatione et actibus inuenire possit quod
diuine regule adque auctoritati non concordet simulque inuenire
que
hoccasiones In utroque ordine id effecerint ut a recto trami
†te deuiassent · Ut quicquid
ab
eis de his
causis Inuentum fuerit
tam solerti cura custodiatur · ut nullatenus ad aliorum
notitiam peruenire permittant ante tempus constitutum · Et ideo
unus notarius
Inter omnes eligatur qui
† quid illi
inuenerint sub
tiliter describat et sub iuramento constrictus fideliter
conseruet ·
Uolumus
etiam ipsorum conuentum fieri
octabas pentecosten · missi
uero nostri suam incipiant legationem
perage
octabas pasche ·
hec capitula
ab
episcopus tractanda sunt ·
I
De decimis que
ad capellas dominicas dantur et homini
bus qui eas habent et in suos usus
conuertunt ·
II
De feminis quae in
quibusdam locis Inrationabiliter uelamen sibi sanctum inponunt
III
Similiter de
monasteriolis puellarum In legatione autgarii In quibus nullus ordo bone conuersationis tenetur ·
IIII
De monasteriolis etiam
diuersis In missatico albrici ·
V
De
iudicio
aque frigide ·
VI
De his qui usuris
Inseruiunt ·
VII
Volumus adque iubemus ut missi nostri diligenter Inquirant
quanti homines liberi In singulis comitatibus maneant qui per se possint [fol. 128r]expeditionem facere uel quanti de his quibus unus alium adiuuet quanti etiam de his qui ad uobis tertius additur et preparatur
necnon de his
Deo
qui aliena patria de qualibet causa fuerit interpellatus
De
solutione atque conpositione
De
statu hominis
De
proprietate hominis que ab aliquid In bannum fuerit missa ·
DEO
QUI IN ALIENA PATRIA DE QUALIBET CAUSA FUERIT INTERPELLATUS XXXVIII
Si quis in aliena
patria ubi uel propter beneficium uel propter aliam quam
libet occasionem
adsidue conuersari solet · de
qualibet
causa fuerit inter
paellatus · Uerbi gratia de conquesitu
suo uel de mancipiis suis · ibi secundum
suam legem iustitiam faciat et cum talibus
coniuratoribus quales in
eadem regione uel prouintia secum habere
potu
erit
legitimum
sacramentum iuret excepto si quis eum de statu suo id
est de libertate
sua uel de hereditate quam ei pater suus moriens dereliquid
appella
uerit · De his duobus liceat illi sacrament
um in patria sua id est in legi
timo sui sacramenti loco iurandum
offerre et his qui cum eo litigatur
si uelit sequatur illum in patriam suam ad
recipiendum illu
d
sacramentum · Ipse tamen primo in eodem loco id est ubi interpella
tus est satisfaciat tam comiti et iudicibus quam aduersario suo
testibus pro
bando
quod res que ab eo queritur pater suus ei dereliquid
DE
SOLUTIONE ATQUE COMPOSICIONE
XXXVIIII
Ut omnis solutio
adque compositio que in lege salica continetur
Inter fra
ncos
per XII denariorum solidus componatur excepto ubi
contentio contra
saxones et frisiones exorta fuerit ibi uolumus
ut XL denariorum
quantitatem solidus habeat quem uel saxo uel
frisio
a parte salici franci cum eo litigantis soluere debet
[fol. 128v]
DE
STATU HOMINIS
XL
Vt de statu suo id
est de libertate uel hereditate conpellandus iuxta
legis constitutione manniatur De
ceteris uero causis un
deoquicque
rationem est redditurus · si post
secundam commitis ammonitio
nem aliquis ad mallum uenire noluerit rebus
eius in bannum
missis uenire et iustitiam facere
††††††
compellatur ·
DE
PROPRIETATAE HOMINIS QUE OB ALIQUOD CRIMEN IN BANNUM FUERIT MISSA ·
XLI
Cuiuscumque hominis proprietas ob crimen aliquod
habens
commissum In bannum fuerit missa et ille re
cognita
ne iustitiam faciat
uenire distulerit annumque ac diem
In eo banno illam esse permi
†serit ulterius eam non adquirat
se
d ipsa fisco regis
sotietur · Debitum uero quod
is
cuius ea fuit
soluere debuit · per
comitem ac ministros eius iuxta estimationem
dampni de rebus mobilibus que in eadem
proprietate Inuenta
fuerint · his quibus idem debitor fuit exoluatur ·
Quod si
rerum mobilium ibidem Inuentarum quantitas ad con
positionem non
sufficerit de mobilibus subpleatur et quod super
fuerit sicut dictum est
fiscus regis possideat si nihil super conpo
sitionem remanere potuerit
totum in illam expendatur ˙
Si autem homo ille nondum cum suis coheredibus proprium
suum
diuisum habuit · conuocet eos comes et
cum
eis legitimam
diuisionem faci
at
et tunc sicut iam
dictum est partem eius
fi
sco
regis addat · et conpositionem de ea iuxta modum superius
conprehensum · his ad quos illa legibus pertinet exoluat ·
qui a tribus quartus adiu
vatur
et preparatur · siue de his qui a quatuor
[fol. 129r]
quintus adiuuatur et preparatur eandem expeditionem exercitalem
facere possint et eorum summam ad nostram notitiam deferant
I
De his qui se consu
episcopi
presbiteros In ecclesiis suis constituunt uel de ecclesiis
eiciunt et ab episcopo uel
a quolibet misso dom
inico
admonitio obedire nolu
erint ut
bannum nostrum reuadiare cogantur · et per fideiussores ad
palatium
nostrum uenire iubeantur · et tunc nos decernamus
utrum nobis
placeat ut aut illum bannum persoluat aut a
lium
harmiscaram
sustineat ·
II
De hecclesiis que inter
choheredes diuise sunt consideratum est quatinus si secundum prouidentiam et
admonitionem episcopi ipsi coheredes eas uoluerint tenere et honorare
faciant · si aut hoc contradixerint ut In episcopi potestate maneat utrum eas
Ita consistere permittat aut reliquias exinde auferat et ubi ad beneficium nostrum
ecclesie pertinentes Ita Inuente diuise fuerint ut describantur et nobis
renuntietur ˙
III
De ecclesiis destructis
ut episcopi et missi Inquisitionem faciant · utrum
per neglegentiam aut
inpossibilitatem destru
cte sint et ubi negle
gentia Inuenta fuerit episcopali
auctoritat
e emendare cogantur
hi qui eas restaurare debuerant ·
Si uero per inpossibilitatem contigit · ut aut plures sint quam neces
se sit aut maioris magnitudinis quam ut ex rebus ad eas pertinen
tibus
restaurari possint episcopus modum Inueniat qualiter congrue
emendari et consistere
possint ˙
IIII
De uno manso ad
hecclesiam dato de quo aliqui homines contra
sta
tuta
sibi seruitium exigunt · quicumque pro hac causa acc
ussatus
fuerit comes uel missi hoc quod inde su
btractum
est
presbiteris
[fol. 129v] cum sua lege restituere faciant ˙
V
De his qui nonas et
decimas iam per multos annos aut ex parte
aut ex toto dare
neglexerunt uolumus ut per missos nostros constrin
gantur · ut secundum
capitularem priorem soluant unius
anno nonam et decimam cum sua lege et Insuper
bannum nostrum et hoc eis
denuntietur quod quicumque hanc
neglegentiam Iterauerit beneficium
unde hec nona et decima persolui debuit
amissurum se
siat [!] ˙
Ita enim contin
etur In capitulare bone
memoriae genitoris nostri
in libro · I · capitulo · CLVII ·
Ut qui hecclesiarum beneficia habent
nonam et decimam ex eis ecclesie
cu
ius
res sunt donent et qui
talum [!]
beneficium habent ut ad medietatem laborent et de eorum
portione proprio
presbitero decimas donent · Item in capitulo nostro
in libro · II · capitulo · XXI
de eadem re De nonis quidem et decimis
unde et genitor
noster et nos frequenter et in diuersis placitis
admonitionem fecimus et
per capitularia nostra qualiter hec
obseruent ordinauimus ·
Uolumus adque
iubemus ut de homni conlaborato et de
uino et de feno fideliter et pleniter ab
omnibus nona et decima
persoluatur de nutrimini uero pro decima sicut actenus
consuetu
do fuit ab omnibus obseruetur si
quis tamen episcoporum fuerit qui argen
tum pro hoc accipere uelit
In sua maneat potestate iuxta
quod ei et illi qui hoc persoluere debet conuenerit
VI
Quicumque
decimam abstahit [!] de eclesia ad quam per iustitiam debet dari et eam
presumptiose et propter munera aut amiciciam uel aliam quamlibet
occasionem ad alteram ecclesiam dederit a comite uel a misso nostro distringatur ut
eiusdem decimae [fol. 130r]quantitatem cum sua lege restaurat ˙
VII
De decimis que dare
populus non uult · nisi quodlibet modo
ab eo redimantur ab episcopis prohibendum
est ne fiat ·
Et si quis contemtor Inuentus fuerit et nec episcopum nec comitem
audire uelit si noster homo fuerit ad presentiam nostram uenire
com
pellatur · Ceteri uero distringantur ut inuite
ecclesia restituant
que uoluntariae dare neglexerunt ˙
VIII
Vt de rebus ecclesiarum
que hab eis per XXX annorum spatium sine ulla Interpellatione possessa sunt
testimonia non recipiantur sed eo modo contineantur sicut res ad fiscum dominicum
pertinentes contineri solent ˙
VIIII
Quicumque de rebus
ecclesiarum quas in beneficium habent res
taurationes e
arum
face neglexerint Iuxta capitularem
anteri [!]
anteriorem In quo de operi
bus
ac nonis et decimis constitutum est
sic de illis adimpleatur id est in libro · IIII · capitulo XXXVIII ·
De opere
et restauratione ecclesiarum consideratum est ut de frugibus
terre et animalium
nutrimine persoluantur · de opere uero uel res
tauratione ecclesiarum
comes et episcopus siue abbas una cum misso nostro quem
ipsi sibi ad
hoc
elegerint considerationem faciant ut unusquisque
eorum tantum Inde accipiat ad
operandum et restaurandum
quantum ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur ·
Similiter et uassi nostri aut commune tantum o
peris
accipiant quantum
rerum ecclesiasticarum habent uel unusquisque per se iuxta
quanti
tatem quam ipse tenet aut si inter eos conuenerit ut pro opere
faciendo
argentum donent iuxta estimationem operis In argento persoluant
Cum
quo pretio rector ecclesiae ad predictam restaurationem
opera
rios
[fol. 130v]conducere et materiamen emendare possit · et qui nonas et decimas
dare neglexerit · primum quidem illas cum lege sua restituat et in
super bannum
†††† nostrum soluat ut ita castigatus caueat
ne sepius
iterando beneficium a
mittat
X
De illis qui agros
dominicatos propterea neglexit excolere ut nonas
et decimas exInde non
persoluat
et alienas terras ad excolendum
propter hoc accipit ·
Uolumus ut de tribus annis ipsam nonam
cum sua lege persoluat · et si quis
contemtor
aut comitis aut missorum
nostrorum propter
hoc extiterit per fideiussores ad palatium uenire
compellatur
ITEM ALIO
CAPITULO ·
I
De beneficiis destructis
hoc obseruetur quod in capitulare priori
continetur id est in libro IIII capitulo
XXXVI · quicumque beneficium suum
occasione proprii desertum habuerit et intra
annum
postquam
ei comite uel misso nostro notum factum fuerit illud
emendatum
non habuerit ipsum beneficium ammittat
II
ut missi nostri ubicumque
malos scabinos Inueniunt eiciant et totius populi consensu In locum eorum bonos
eligant et cum electi fuerint ˙ iurare faciant ut scienter Iniuste iudicare non
debeant ·
III
Ut In omni comitatu hi
qui meliores et ueratiores Inueniri possunt eligantur ad missis nostris
adquisitiones faciendas et rei ueritatem dicendam et ut adiutores comitum sint ad
iustitias faciendas
IIII
Uolumus ut quicumque de
scabinis deprehensus fuerit propter munera aut propter amititiam uel
inimiciciam Iniuste iudicasse ut per fideiussores missus ad
presentiam nostra ueniat · De cetero hominibus
scabinis denuntietur ne quis deinceps etiam iustum iudicium uendaere pressumat [fol. 131r]
V
Vbicumque commutationes
tam
tepore [!] nostro quam genitoris nostri
legitime
et rationabil
es · adque utiles ecclesiis dei facte sunt
permaneant ubicumque uero Inutiles
et incommode ad inrationabiles
facte sunt disso
luantur
et recipiat
unusquisque quod dedit ·
ubi uero mortua manus Interiacet aut alia quelibet causa
que rebellis
esse uideatur Inuenta fuerit diligenter describatur et ad nostram
perferatur
VI
Quicumque comprobatus
fuerit deo quod scienter testes in periurium induxisset sub fideiussione
ad palatium nostrum uenire compellatur ut ubi cum fidelibus nostris consideremus
quid de tali homine faciendum sit
VII
De his qui discordiis et
contentionibus studere solent et in pace uiuere
nolunt et inde conuicti fuerint
similiter uolumus ut su
f fideiusso
ribus ad nostrum
palatium ueniant ut
ubi
cum fidelibus nostris conside
remus
quid de talibus faciendum sit
VIII
De bonis denariis quos
populus recipere non uult uolumus ut
hoo [!] obser
uetur et
teneatur quod in priore capitulare nostro constitutum est
id est in b
IIII capitulo XXX · quicumque liber homo uel in emtione uel In debitis
solutione
denarium merum et bene pensantem recipere noluerit bannum
nostrum id est LX
solidos componat · Si uero
serui
eccleasti [!] aut
fiscalini nostri
aut comitu aut uassallorum nostrorum hoc facere
presumpserint
LX ictus ua
pulent
et actores nostri aut aliorum uel aduocati eos
missis nostris uel
comitibus iussi presentare noluerint predictum bannum
id est LX · solidos componat · et ad ha
nc constitutionem nostram adimplendam
episcopi et abbates siue reliqui qui
beneficia nostra habent adiuuent comites
in suis hominibus distringendis · Et si
comites hanc nostram constitutionem
[fol. 131v]neglexerint hoc per missos nostros ad
nostram
notiam [!] perferatur
VIIII
De omecidiis uel aliis
iniustitiis que a fiscalinis nostris fiunt quia inpune se ea committere
posse existimant · nos actoribus precipiendum
esse decernimus ne ultra Inpune fiant Ita ut ubicumque facta fuerint soluer [!] cum disciplinam precipiemus ·
Colecte
ad malum
faciendum fieri homnimodis prohibeantur et
ubicumque huiusmodi
presumptione facte fuerint digna emen
datione
corrigantur · Et si per
neglegentiam
comitis uel facte
sunt
uel Inemendate remanserunt · hoc ad nostram notitiam perferatur
Auctori
uero facti si fuerit prepositus uel aduocatus siue centenarius
uel
qualibet alia dignitate predita libera persona post legalem emendati
onem In loco fact
am
sub fideiussoribus ad nostram presentiam ueniad
multitudo uero siue de
seruis siue de liberis sit legitima emendatione
mu
ltetur
˙
XI
De pontibus p
lubitis
destructis placuit nobis ut hi qui iussionem nostram
In reparandis
pontibus contempserunt · uolumus ac iubemus · ut
omnes homines nostri In nostra
ueniant presentiam rationes reddere
cur nostram iussionem ausi sunt
contempnere
Comites autem reddant rationes deorum pagensibus · cur eos aut non
constrinxerunt ut hoc facerent autem nobis nuntiare neglexerunt ·
Similiter et
de Iniustis teloneIs ubicumque accipiuntur sciant se
exinde nobis rationem
reddituros
XII ·
Ut examen aque frig
ide
quod
actenus fac
cebant
a missis nostris homnibus Interdicatur ne ulterius
fiat ·
Postquam comes et
pagenses de qualibet expeditione hostili reuer
si fuerint ex eo die super
XL noctes sit bannus resisus quod
lingua
[fol. 132r]theodisca scaftlegi
id est armorum depositio uocatur
XIIII
Hoc missi nostri notum
faciant comitibus et populo quod nos In omni ebdomada unum diem ad causas audiendas
et iudicandas sedere uolumus · Comites autem et missi nostri magnum studium
habeant Ne forte propter eorum neglegentiam pauperes crueienter [!] · Et nos
tedium propter eorum damores [!] patiamur si nostram gratiam habere uelint ·
populo autem dicatur ut caueat de aliis causis se ad nos reclamare · Nisi de quibus
aut missi nostri aut comites eis iustitias facere noluerint ·
XV
Quicumque uicarii uel
alii ministri comitum quod inferenda
uocatur maioris pretii a populo exigere
presumpsit quam a missis
bone memoriae genitoris nostri constitutum f
uit
· hoc est duos solidos
pro
una
uacca hoc quod iniuste superposuit adque abstulit
sibique
retinuit his quibus hoc tulit cum sua lege restituat
et insuper fredum nostrum
componat et ministerium a
mittat
·
XVI
De homecidiis In
ecclesiis uel in atriis earum commissis hoc obser
uetur et teneatur quod
in capitulare priori constitutum est in libro IIII
capitulo XVII Si quis ex leui
causa aut sine causa homin
em
in ecclesia
interficerit de uita componat si uero foris rixati
fuer
int
et unus alterum
In ecclesiam fugerit et ibi se defendendo eum
interficerit et si huius
facti testes non habuerit cum XI coniuratoribus ·
legitimis
per sacramentum adfirmet se defendendo eum Interfecisse et si
ipse
auctor commote Inter eos rixe extiter
[i]t leudem
Interfecti et insuper
bannum nostrum soluere cogatur et publicam agat penitentiam
sin autem non ille
non ille [!] alterum Interfecit
secundum iudicium canonicum
plublicam [!] habeat penitentiam si cuiuslibet
proprius seruus hoc commiseri
t
[fol. 132v]Iudicio aque fe
ruentis
examinetur utrum hoc sponte
a
c se defenden
do fecisset · et si manus eius exusta fuerit
Interficiatur · si autem non fuerit
plublica [!] penitentiam multetur · Nisi
forte et ipse auctor commote Inter eos
rixe fuerit Inuentus · Tunc
dominus eius iuxta quod uuidregildus
illius est ad ecclesiam persoluat aut eum si
uoluerit eidem ecclesie tradat
De ecclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo · Uolumus ut pro una
uice uuidrigilldus
eius pro eo conponatur
Altera uice ipse seruus ad su
plitium tradatur
hereditas
tamen
liberi hominis qui propter tale facinus
ad mortem fuerit iudicatus ad legitimos
heredes illius perueniat ·
Si
in atrio ecclesiae cuius porta reliquiis sanctorum consecrata est · huius
cemodi hom
ecidium
perpetratum fuerit simili modo · emendetur ·
et componatur · Si uero porta ecclesie · non est consecrata eo modo
compo
natur · quod in hatrio committitur sicut componi d
ebet
quod in
munitate uiolata commit
itur sicut continetur In
libro superi
XVIII
Quicumque propter
cupiditatem rerum patrem aut matrem aut fratem [!]
aut sororem uel nepotem uel alium propinquum suum interficerit · hereditas
eius Interfecti ad alios suos legitimos heredes perueniat Interfectoris uero In
fiscum redigatur Ipsi uero ordinante episcopo plublice [!]
penitentie subdatur ·
XVIIII
Quicumque propria uxore
derelicta uel sine culpa Interfecta aliam duxerit uxorem armis depositis
plublicam [!] agat penitentiam et si contumax fuerit
comprehendatur a comite et ferro uinciatur et in custodia
mittatur · donec res ad nostram notitiam deducatur
XX
Quicumque res alienas
cuilibet homini uendiderit et ipse homo eas
dem res alicui alteri dederit
si uendiderit · et ipse qui tunc eas
dem res comparatas habet per malum
ingenium et proprio filio ˙
[fol. 133r]aut alteri cuilibet necdum legitimos abenti
iustitiae tollende causa
tradiderit · Uolumus adque firmiter
precipimus ut si pater eiusdem paruuli
uixerit Ipse intret In
causam rationem reddendi pro filio suo
si autem pater ipse mortuus est tunc
legitimus eius propinquus qui iuste ei tutor
aut defensor esse uidetur pro ipso
rationem reddere compellatur ·
similiter de aliis
omnibus
iustitiis ad eum pertinentibus excepta
sua legitima hereditate que ei
per succesionem parentum suorum
legitime uenire debuit quodsi quis hanc nostram
iussionem
conptemserit [!] uel neglexerit sicut de ceteris
contemptoribus ita deo agatur
Is uero qui eadem res primus Inuasit et iniuste
uendidit necnon
et emtores excepta sola persona paruuli hoc quod fraudulenter
admiserunt In
fra
patriam emendare cogantur et postea sicut
contentores iussionis nostrae
sub fideiussoribus ad nostram presentiam
uenire conpellantur ·
XXI
De uicariis et
centenariis qui magis propter cupiditatem quam propter
iustitiam faciendam
sepissime placita tenent et exinde populum
minis [!] affligunt Ita teneatur
sicut in capitulare domni karoli imperatoris
continetur In libro IIII · capitulo XL · Ut nullus ad palatium
manniatur
nisi qui causam suam querit aut si
alter ei conquerere debet exceptis
scabiniis VII · qui ad
homnia esse debent Item de eadem re in
capitulare nostro
in libro IIII capitulo LV de placitis siquidem de liberi homines
obseruare
debent constitutio genitoris nostri penitus
obseruanda adque tenenda est
Ut uideli
cet
In anno tria solummodo
genereralia [!] placita obseruent
et nullus eos amplius
placita
obseruare compellat
Nisi forte quilibet aut accussatus
fuerit aut alium accussauerit
aut a testimonium prehibendum uocatus
fuerit · Ad cetera uero que cen
[fol. 133v]tenarii
tent [!] non
aliis uenire iubeatur Nisi qui aut litigat
aut iudicat aut testificatur · et
quicumque huius constitutionis
transgresso
r ammissis nostris Inuentus fuerit bannum nostrum persoluat
De liberis hominibus qui
proprium non habent sed in terra dominica
resident ut propter res alterius ad
testimonium non recipiantur ˙
Coniuratores tamen aliorum liberorum hominum ideo
esse
pos
sunt
quia liberi sunt Illi uero qui et proprium habent et tamen
in terra dominica resident propter hoc non habitiantur quia in terra
dominica
resident sed propter hoc ad testimonium recipiantur
quia proprium habent
XXIII
Uolumus ad iubemus ut
missi nostri diligenter Inquirant quanti liberi
homines In singulis comitatibus
maneant hinc uero ea diligen
tia et hec ratio examinetur per singulas
centenas ut ueratiter
sciant illos atque describant qui In exercitalem ire possunt
expe
ditionem
ac Inde uidelicet secundus ordo de his qui per se ire
non possunt ut duo tertio adiutorium preparent · et qui necdum
fidelitatem nobis
promiserunt cum sacrament
o nobis fidelitatem
promittere faciatis ·
XXIIII
De fagdis cohercendis
obseruetur et teneatur quod in capitulare
nostro In libro IIII · capitulo XX ·
continetur Si quis aliqua necessitate
cogente homecidium commisit ·
Comes in cuius ministerio
res perpetrata est et conpositionem soluere et faida per
sacramentum
patificare
faciat
quodsi
una p
ars
ei ad hoc consentire
noluerit id est aut ille qui omecidium
commisit aut his qui conposi
tionem recipere debet
faciat illum qui ei contumax fuerit ad pre
sentiam nostram
uenire ut eum ad tempus quod nobis placuerit
[fol. 134r]In exhilio mittamus donec ibi
castigetur ut comiti suo inobediens
esse ulterius non audeat et maius damnum inde
non adc
rescat
XXV
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Uolumus ut tale
coniectum missi nostri accipiant quando per missaticum
suum perrexerint hoc est ut
unusquisque accipiat panes · XL ·
frisingas · II ·
purcellum aut agnum · I ·
pullos · IIII · oua · XX · uino
sextarios · VIII · ceruisa
modios · II · annona
modios II · et quando prope sunt de illorum
domibus nullum accipiant coniectum ·
Uolumus etiam ut
octabas
pasche Incipiant suam agere legationem episcopi uero suum habere
debent conuentum octauas
pentecosten
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 138r]
[12]
I
capitulum
Si quis cum altero de
qualibet causa contentionem habuerit .'
et testes contra eum per iudicium producti
fueri
nt
si ille falsos eos
esse suspicatur liceat ei alios
tetes [!] quos meliores putauerit contra
eos opponere / ut ueratium
testimonio falsorum te
stium
/ peruersitas
super
etur
· Quod si ambe partes testium Ita
Inter se dissenserint /
ut nullatenus una p
ars
alteri cred
ere
uelit .' eligantur duo ex ipsis /
id est
ex utraque parte unus · qui cum scutis et fustibus In campo di
scernant
/
utra pars falsitatem / utra ueritatem suo testimonio s
equatur
et campioni qui uictus fuerit propter periurium quod ante pugnam
commisit .' dext
ra
manus amputetur · Ceteri uero
eiusdem partis
testes quia falsi
apparuerunt / manus suas redimant ,
cuius composi
tionis duae partes ei contra quem testati sunt
dent
ur / tercia comitis · est
et in seculari quidem causa huiuscemodi
testium / diuersitas
campo conprobetur · In ecclesiasticis
aut
[em] negotiis crucis iudicio rei
ueritas inquiratur · hoc et
de ti
[nu]tis atque inbecillibus siue
[fol. 138v] infirmis qui
pugnare non ualent
· neque propter hoc iustitia
sua careant · Testes
uero de qualibet causa faciendum
censuimus / non aliunde querantur nisi de ipso
comitatu
In quo res unde causa agitur .' uel de positione posite sunt
qui non
est credibile uel de testatu hominis cuiuslibet /
per alius melius re
i
ueritas cognosci ualeat .' quam per
illos qui uiciniores sunt ·
II
capitulum
Si quis in aliena patria
ubi uel propter beneficium
uel propter aliam quamlibet occasionem assidue
teruersari
solet · de qualibet causa fuerit interpellatus .' uerba gra
tia de
conquesitu suo .' uel de mancipiis ibi secundum
suam legem iustitiam faciat .' et cum
talibus coniuratoribus
quale in eadem regione · uel prouintia secum habere
potuerit .' legitimum
sacrammentum [!] iuret excepto si quis
eum de
testatu
suo id est de
libertate sua · uel de hereditate
quam ei pater suus moriens dereliquid
appellauerit ·
de his duobus liceat illi sacramentum in patria sua ·
id est
in legitimo sui sacramenti loco iurandum offerre
Et his qui cum eo litigatur .' si
uelit sequatur illum
in patriam suam ad recipiendum
illud
sacramentum
Ipsa tamen primo in eodem loco .' id est ubi interpellatus est
satisfaciat /
tam comiti iudicibus quam aduersario suo
testibus probando quod rem que hab eo
queritur
pater suus ei dereliquid ·
III
capitulum
Vt omnis solutio atque
conpositio que in lege salica continetur
inter francos · pro XII
dinariorum
solidos · conponatur · excepto ubi
[fol. 139r]contentio contra saxones et
frisiones · exorta fuerit
ibi uolumus in XL denariorum quantitatem
solidus habeat
quem uel saxo · uel frisio ad
patem [!]
sal
ici
franci cum eo litigantis
soluere debet ·
III [!]
capitulum
Vt de statu suo id est de
libertate · uel de hereditate conpellandus iuxa [!] legis constitutionem
manniatur · De ceteris uero causis unde quis rationem redditurus si post secundum
comitis admonitionem aliquis ad mallum uenire noluerit rebus eius in
bannum missis uenire et iustitiam facere compellatur ·
V
capitulum
Cuiuscumque hominis
proprietas ob crimen aliquod ab eo cummissum
In bannum fuerit missa / et ille re
cognita ne iustitiam faciat
uenire distulerit annumque ac diem In eo banno illam
esse
permiserit .' ulterius eam non adquirat / sed ipsa fisco regis
sotietur ·
Debitum uero quod dis cuius
ea fuit soluere
debuit per comites ac
mininistros [!] eius · iuxta extimationem
damni rebus mobilibus .' que in
eadem proprietate inuente
fuerint / his quibus idem debitor fuit exsoluatur , Quod
si
rerum
nobilium [!] ibidem inuentarum quantitas ad
conpositionem non
sufficerit / sicut dictum est fiscus regis
posideat · Si nihil super conpositionem
remanere pot
uerit
totum in illam expendatur · Si autem homo ille nondum
cum suis
coheredi
bus
proprium suum diuisum habuit conuocet eos comes
et cum eis legiti
mam
diuisionem faciat · et tunc sicut iam
dictum est · partem eius f
isco
regis addicat · et conpositionem
dea [!] ea iuxta modum superius
conprehensum · his ad quos illa
legib
us pertinet
exsoluat
[fol. 139v]
Carlus serenissimus imperator
augustus / a deo coronatus magnus
et pacificus cum episcopis abbatibus ·
comitibus · ducibus · omnibus
que fidelibus · christiane ecclesie cum
consensu consilioque constituit
ex lege salica · romana adque
gombata capitula ista in palatio
aquis ut
unusquisque fidelis iustitias ita faceret que et ipse
manu propria firmauit
capitula ista ut omnes fideles manu
roborare studuissent ·
capitulum
I
Vt episcopi circumeant parrochias sibi commissas et ibi
inqui
rendi studium habeant · de incestu de patricidiis · fratricidiis
adulteriis cenedoxiis · et alia mala que contraria sunt deo
que in sacris
scripturis legitur .' que christiani
deuitare
debent
et infra illorum par
rochias ecclesie quibus necessa est emendan
di c
aram
habeant · Similiter nostras a nobis in beneficio datas
quam et aliorum ubi reliquie
preesse uidentur · et ut monachi
per uerbum episcopi et per
regimen abbatis et per bona illorum exempla
regulariter uiuant / prout loca locata
sint .' et ut prepositus
et hi
qui foras monasteria sunt / ne uenatores habeant
quia iam
frequenter iussimus ne monachi
foras monasterio
habitassent ·
II
capitulum
Vt ecclesie · uidue ·
pupilli · per banno regis pacem habeant · sin aliter in presentia
nostra hoc ueniat si fieri potest sin autem missi nostri inuestigient [!]
quomodo gestum sit
III
capitulum
Ut iumenta pacem habeant · similiter per bannum regis ·
IIII
capitulum
Vt hi
qui
beneficium nostrum habent bene illud immeliorare
in
†omni re
studeant et missi nostri hoc sciant ·
V
capitulum
Ut uicari
i
nostri uel centenarii a
seruo regis
mancipia ne emant
et ut ipsi uicarii de here
ditate
foris heredibus si
extiterit
[fol. 140r] ad opus nostrum recipiatur ne illud fraudetur ˙
De his qui a litterarum
conscriptione ingenui fuerint · si sine traditione mortui fuerint · hereditas
eorum ad opus nostrum recipiatur · nec comis nec uicarius · illud sibi
sotiet .' sed ad opus nostrum reuocetur · Similiter uolumus ut banni nostri de
illis unde censa exigunt · ut ipsa censa ad nostrum opus · uel ubi nos iubemus
ueniant ·
VII · capitulum
De hereditate inter
heredes · si contentiose egerint · et rex
missum suum ad
ilam [!]
diuisionem transmis
erit
· deci
mum mancipium et decimum uirgam hereditatis fisco
regis detur ·
VIII · capitulum ·
Vt uicarii luparios
habeant
unusquisque in suo
ministerio duos .' et ipsi de hoste pergendi
et de placito comitis · uel uicarii ne
custodiat nisi clamor
super eum eueniat et ipsae certare studeant · de hoc ut
per
fectum exinde habeat et ipsos pelles luporum ad nostrum
opus
dentur · et unusquisque · de illis qui in illo ministerio
placitum custodiunt
dentur eis
modium unum de annona ·
De hoste pergendi · ut
comiti in suo comitatu ·
per bannum unumquemque hominem · per LX solidos in hostem
pergere
bannire studeat · ut ad placi
tum
denuntiatum ad illum locum
ubi iubetur ueniant · Et ipse comis
preuideat quo
modo sint parati ·
id est · lanceam scutum · aut arcum
cum duas cordas sagittas · XII · De his
uterque habeant
et episcopi · comites · abbates · hos homines habeant ·
qui
hoc bene preuideant · et ad diem
denuntiati placiti ueni
ant · et ibi ostendant quomodo sint parati ·
[fol. 140v] habeant loricas · uel galeas · et temporalem hostem ·
id est aestiuo
tempore ·
· X · capitulum ·
Vt regis spensa in carra
ducatur · simul
episcoporum · comitum abbatum · et obtimatum regis · farinam
uinum baccones · et uictum habundantur · molas do
lato
rias
·
secur
aes
· taretros · fondibulas · et illos homines
qui exinde bene
sciant iactare · et marscalci regis
adducant eis petras · in saumas · XX · si opus
est · et unusquisque
ostiliter
sit paratus · et omnia utensilia sufficientur habeant ·
et
unusquisque comis duas partes de erba in suo comitatu defendat
ad opus illius
hosti .' et habeat pontos bonos naues bonas ·
XI
capitulum
Vt comites unusquisque
in suo comitato carcerem habeant .' et iudices adque uicarii patibulos habeant ·
XII · capitulum
Vt homines boni generis
qui infra comitatu inique uel iniuste agunt · in
presentia regis ducantur · et rex super eos districtionem faciat .' carcerandi · exiliandi · usque ad emendationem illorum ·
XIII · capitulum
Vt uicarii munera ne
acci
piant pro illos latrones qui ante comite iudicati fuerint
ad mortem · Quod si hoc perpetrauer
it
talem iudicium susti
neat sicut et latro iudicatus fuit · quia postquam scabini
eum diiudicauerint .'
non est licentia comitis · uel uicarii ei
uitam concedere ; Sed si bannus ei
iudicatus fuerit ·
et banno peracto .' stet in eo interim usquedum comiti et eo
qui clamorem · uel causam ad
†eum habuit .' et tunc
sit foris
banno ·
XIIII · capitulum ·
Vt episcopi et abbates
aduocatos habeant .' et ipsi habeant in illo comitatu propriam hereditatem · et ut
ipsi recti et boni sint · et habeant uoluntatem · recte et iuste [fol. 141r]
causas perficere
XV
capitulum ·
Vt uicarii eos qui pro
furtu se in
se
ruitio
tradere cupiunt non
consertientur [!] sed
secundum
iustum iudicium terminetur
XVI
capitulum ·
Quod nullus seniorem
suum dimittat ·
posquam [!] ab eo acciperit ualente solido I · excepto
si eum uult
occidere
aut cum baculo cedere uel uxorem
aut filiam
maculari seu
hereditatem
ei tollere ·
XVII
capitulum
Quod nullus in hoste
baculum habeat sed archum ·
XVIII
capitulum
De forestis ut
forestarii bene illas defendant simul et custodiant · bestias et pisces · et si rex intus foreste · feramen unum aut magis dederit · amplius ne prendat
quam illi datum sit
XVIIII
capitulum ·
Vt
uilicus bonus sapiens et prudens in opus nostrum eligatur
qui sciat rationem misso
nostro reddere et seruitium perficere ·
prout loca locata sunt · Edificia emendant · nutriant · porcos · iumenta
animalia · ortos · apes · aucas ·
pullos · uiuaria · cum
pisces ·
uennas · molina · stirpes ·
terra [!] aratoriam · studeant
femare
in forestis mansum regale · et ibi uiuaria cum pisces · et homines
ibi manent · et plantent uineas · facient pomaria · et ubicumque
inueniunt utiles homines detur illis silua ad stirpandum
ut nostrum
seruitium inmeliorentur · et femine nostrae que ad
opus nostrum sunt seruientes
habeant ex partibus nostris ·
lana · et linum · et faciant salc
· et
camisiles · et perueniant
ad camara nostra · per rationem per uilicis nostris
aut
a missis eius
a se
tranmissis [!] ·
XX · capitulum ·
Et si quis de fidelibus
suis contra aduer
sarium suum pugnam
aut
aliquod certamen
agere uoluit
et conuocauit ad se aliquem de conparis suis ut ei adiu
torium prebuisset et ille noluit et exinde negligens ·
[fol. 141v]
permansit ipsum beneficium quod habuit auferatur ab eo ·
et detur ei qui in
stabilitate et fidelitate sua permansit ·
INCIPIUNT CAPITULA
DE ONORE ECLESIARUM
I
CAPITULUM
Si quis ex leui causa aut sine causa hominem In
†ecclasia [!]
interfecerit de uita
componat · Siue foris rixati fuerint et unus
alterum In ecclesiam fugerit et ibi
se defendendo eum interfecerit
si testes non habuerit cum XII coniuratoribus
legitimis per sacra
mentum adfirmet · se defendendo eum Interfecisse · Et
post
haec · DC · solidos · ad partem ec
clesie
quam illo
omicidio polluerat
et insuper bannum nostrum soluere cogatur · Ille uero qui
interfectus
est · absque conpositione iaceat · ac deinde secundum iudicium
canonicum congruam facinori quod admisit p
enitentiam
accipiat · Si seruus hoc commiserit iudicio aque feruentis
examinetur · utrum
hoc sponte an se defendendo feci
sset
·
et si se coxerit
Interficiatur · Si autem non coxerit dominus eius
iuxta quod
uui†rigildus illius est · ad
†ecclesiam persoluat · aut eum
si uoluerit eidem
†ecclesie tradat · De
ecclesiastico et fiscalino
et beneficiario seruo ut pro una uice
uuirgildus eius pro eo
componatur Altera uice ipse seruus ad suplicium tradatur · hereditas
tamen
liberi hominis qui propter tale facinus ad mortem fuerit
iudicatus ad legitimos
heredes illius perueniat · Si
in
atrio
†ecclesie cuius porta conse
†crata est · huiuscemodi homicidium
perpetratum fuerit simili modo emendetur · uel
componatur
Si uero porta ecclesia non est consecrata eo modo componatur ·
quod
in atrio commititur sicut componi debet quod in in
munitate uiolata
committitur ·
††††††††††††††††††††
[fol. 142r]
DE
INIURIIS SACERDOTUM IN ECCLESIA FACTIS II
Sanguinis effusio in ecclesia factus cum fuste · si
presbiter fuerit
triplo componatur Duas partes
eidem presbitero · tercia pro fredo ad eclesiam
Insuper bannum
nostrum · Similiter de diacono iuxta conpositionem
eius In triplo
cum banno nostro
componatur · De subdiacono similiter
triplo secundum suam conpositionem · et de
uniuscuiusque
ordinis clerico secundum suam conpositionem triplum
persoluat · et in
super bannum nostrum · Similiter et de ictus sine
sanguinis effusio
ne · de uniuscuiusque ordinis secundum suam
conpositionem
triplo et bannum nostrum · et qui non habet unde ecclesiam persoluat
tradat se in seruitium eidem ecclesiae usque dum totum debitum
persoluat ·
DE
UIDUIS ET PUPILLIS ET PAUPERIBUS · III
Ut quandocumque in mallum ante comitem uenerint · primo
eorum causa audiatur et definiatur et si
tetes [!] per se ad causas suas
querendas habere non potuerint uel legem nescierint ·
comis illos
uel illas adiuuet dando eis talem hominem qui rationem eorum
teneat · uel pro eis loquatur ·
Qui uiduam Intra primos XXX dies uiduitatis suae · uel inuitam
uel uolentem sibi copulauerit bannum nostrum · id · est · LX solidos · in triplo
componat · et si inuitam eam
duxit legem suam ei
componat
ille tamen
qui eam
rapuit habere non permittitur ·
DE
HOMINE PLUBLICAM [!] PENITENTIAM AGENTE INTERFECTO
Qui hominem plublicam [!] penitentiam agentem
Interfecerit bannum nostrum In triplo componat et uuirgildum eius proximis
persoluat ·
PRO
SALUTE ANIME SUAE UT OMNIS HOMO LIBER [fol. 142v]POTESTATEM HABEAT
UBICUMQUE UOLUERIT RES SUAS DAR†E
VI
Si quis res
suas pro salute anime suae uel ad
aliquem uenerabi
lem locum uel propinquo suo uel cuilibet alteri tradere
uoluerit
et eo tem
pore
intra ipsum comitatum fuerit in quo res
ill
[e] posite s
unt
legitimam tradicionem facere
studead quodsi eodem
tempore quo illas tradere uult extra eundem comitat
u fuerit ·
id est
siue in exercitu siue in palatio siue in alio quolibet loco · adhi
beat
sibi uel de suis pagensibus · uel de aliis qui eadem lege uiuant qu
a
ipse uiuit testes idoneos uel si illos habere non potuerit tunc
de aliis ibi
meliores Inueniri possint · et coram eis rerum suam tra
ditionem faciat
et fideiussores uestitura donet qui ei
qu [!] illam
tradi
tionem accipit
uestituram faciat · et postquam
† hec
†† tradi
†tio
ita facta fuerit · heres
illius nullam de predictis rebus ualeat facere
repetitionem ·
Insuper et ipse per fideiussionem faciat eiusdem uestiturae
ne heredi ulla occasio
remaneat hanc tradicionem Inmu
tandi · sed potius necessitas Incumbat
illam perrefaciendi
· et si non
dum res
suas cum quoheredibus suis diuisas habuit non ei hoc sit
Inpedimentum sed
co
heredes
eius si sponte noluerint aut per co
mitem
aut per missum eius distringantur ut diuisionem cum illo faciant
ad quem
de
functus
hereditatem noluit peruenire ·
Et si cuilibet
ecclesiae
eam tradere
gauit [!] coheres
eiu
s eam legem
cum illa ecclesia de predicta
hereditate habeat quam cum alio
choerede suo
habere
debuerat · et hoc
obseruetur erga patrem
et filium et nepotem usque ad annos legitimos
pos
tea
ipse res
ad inmunitatem ipsius ecclesie · re
†deant
DE
OMICIDIIS PROHIBENDIS [fol. 143r]
VII
Quicumque hominem aut ex leui causa aut sine causa
Interfecerit
uuirgildum eius is ad quos ille pertinet conponat · Ipse uero propter
talem presumptionem in exilio mit
tatur
ad quantum tempus
nobis
placuerit res tamen suas non a
mittat
·
VIII QUICQUID IN CONPOSITIONEM UUIRGILDI DARI NON DEBEAT ,
In conpositionem uuilgildi uolumus ut ea dentur que in lege
continentur
excep
[..] accip
itre
· et spada quia propter illa
duo aliquoties per
iurium committitur · quando maioris pretii quam illa
sint esse iu
[ra]nt
VIIII DE RAPTU ALIAENARUM SPONSARUM
Si quis sponsam alienam rapuerit patri aut qui legibus eius
defensor esse debet cum sua lege reddat · et quicquid cum ea
tulerit semotim
unamquem rem secundum legem reddat · et si hoc
defensor perpetrasse consenserit et
raptori nihil querere
uoluerit ·
comis singulariter de unaque re freda nostra ab eo
exactare faciat · Sponso
uero legem suam componat et insuper
bannum nostrum id est LX solidos · soluat · Uel
in presentiam nostram
comis eum aduenire faciat .' et quanto
tempore nobis placuerit in exi
lio maneat et illam feminam habere non
liceat
X DE LSIS [!] TESTIBUS CONUINCENDIS
Si quis cum altero de qualibet contentionem habuerit et testes
cuntra [!] eum per iudicium perducti fuerint si ille falsos eos
suspicatur / liceat ei
alios testes quos meliores potuerit contra eos opponere ut
uera
tium testimonio falsorum testium peruersit
[a]s
superetur ·
Q
[.....] mbe partes testium Inter se
dissenserint ut nullatenus
una p
ars
alteri cedere uelit eligantur duo ex ipsis id est ex utraque
[fol. 143v]
parte unus qui cum scutis et fustibus in campo decernant utra
pars falsitatem utra
ueritatem suo testimonio sequatur · et campi
oni qui uictus fuerit
propter periurium quod ante pugnam commi
sit
/
dextra manus amputetur ·
Ceteri uero eiusdem partis testes qui
falsi apparuerint manus suas redimant · Cuius
compositionis
duae partes ei contra quem testati sunt dentur · Tertia comitis est
et in seculari quidem causa huiuscemodi testium diuersitas campo
conprobetur ·
In ecclesiasticis autem causis ubi de una parte seculare
De altero uero
ecclesiasticum
negotium est · id est
modus obseruetur
Ubi uero ex utraque parte ecclesiasticum fuerit .' rectores
earun
d
em
ecclesiarum si se
familiariter pacificari uelint licentiam habeant
si autem de
u
iuscemodi
pacificatione Inter eos conuenire non possit
aduocati eorum
In mallo
plublico [!] ad presentiam comitis ueniant /
et ibi
legitimos terminos eorum contentionibus Inponatur testes
uero de qualibet causa non
alium de querentur · nisi de ipso comitatu
In quo res unde causa agitur posita est · Quia non est credibile ut uel de s
tatu hominis uel de posessione
cuilibet per alios melius regi ueritas
cognosci ualeat / quam per illos qui
uiciniores sunt · si tamen contentio
que Inter eos exorta est In confinio duorum
comitatu fuerit · liceat
eis de uicina centena adiec
[c]entis ad
causam suam testes querere ·
DE
PROPRIO IN BANNUM MISSO XI
Cuiuscumque hominis proprietas ob crimen aliquod hab eo
commissum In bannum fuerit missa · et ille re cogita ne iustitiam
faciat uenire distulerit annum ac diem in eo banno illam esse
permiserit
ulterius eam non adquirat sed ipsa fisco nostro sotietur ·
[fol. 144r]Debitum uero
quod is cuius ea fuerit soluere debuit per comitem
ac ministris eius iuxta
estimationem damni de rebus mobilibus
que in eadem proprietatem Inuente fuerint his
quibus idem debitor
fuit exoluatur · Quodsi rerum mobilium ibidem Inuentarum
quantitas
ad
conpotionem [!] non sufficerit de inmobilibus supleatur · et
quod superfuerit
sicut dictum est fiscus noster possideatur · Si nihil super
conpositionem
re
[......] potuerit .' totum in illam expendatur · Si autem homo ille nondum
cum suis coheredibus proprium suum diuisum habuit conuocet eos
comis
et cum eis legitimam diuisionem faciat · et tunc sicut iam dictum est
partem
eius fisco nostro addicat .' et conpositionem
de
ea iuxta modum
superius conprehensum his ad quo
s illa legibus pertinet exsoluat
Quodsi non de alia re sed de ipsa
proprietate que in bannum missa fuit
ac per hoc in nostram potestatem redacta est
fuerat interpellatus
comis in cuius
ministerio eam esse constiterit hoc
[ad notiam]
nostram perferre curet · ut nos
eandem proprietatem que secundum superdictum modum
In nostrum dominicum
dacta [!] est per precepti
s
nostris
auctoritatem
In huius potestatem hominis
qui eam
querebat faciamus peruenire ·
DE
MANNIR†E ·
XII
Si quis de† statu suo id est de
libertate uel de hereditate compellandus iuxta legis constitutionem
nanniatur [!] · De cetero uero causis unde quis rationem est
redditurus non manniatur · sed si post secundam comitis admonitionem
aliquis ad mallum uenire noluerit rebus eius in bannum missis uenire et iustitiam
facere conpellatur ·
DE
FAIDIS COHERCENDIS
XIII
Si quis aliquod necesitate cogente omicidium commisit ·
comis
[..] cuius ministerio res
perpetrata est / et
conpositionem soluere
et faidam per sacramentum pacificari faciat · Quodsi una pars
ei
[fol. 144v]ad hoc consentire noluerit id est aut ille qui homicidium comisit
aut his qui cumpositionem suscipere debet faciet illum qui ei
contumax fuerit
ad presentiam nostram uenire et nos eum ad tempus
quod nobis
placuerit In exilium mittamus donec ibi castigetur
ut comiti suo inobediens esse
ulterius non audeat et maius damnum
inde non adcrescat ˙
XIIII † UBI SACRAMENTA
IURANDA SINT
ubi antiquitus
consuetudo fuit de libertate adhramire uel iurare ibi malum habeatur excepta
ecclesia et atrio ipsius · Quia secundum legem aliubi habere non potest · minora
placita comis siue intra sua potestatem uel ubi impetrare potuerit habeat et domus
a comite In lo [!] ubi mallum tenere debet constituatur ·
DE HIS
QUI DE FURTU ACCUSATI FUERINT XV
Si liber homo de furtu accusatus fuerit et res
proprias habu
erit In mallo ad presentiam comitis se adhramire faciat ·
et si res
non habet fideiussores donet qui eum adhramire in
pla
citum adduci faciant · et liceat ei prima uice per sacramentum
secundum legem idoniare si potuerit Nam si alia uice duo uel tres
eum de furtu
accusauerint liceat ei cum scuto et fusto in campo
contendere · Quodsi seruus de
furtu accusatus fuerit dominus
eius pro eo emendare faciat aut com sacramento
excuset nisi tale
furtum perpetratum habeat propter ad suplicium traditus esse
debeat ·
XVI DE DISPECTU LITERARUM DOMINICARUM
Si quis literas nostras dispexerit · id est tractoriam que
propter
missos recipiendos dirigitur aut honores quo
s habet amittat
[fol. 145r]aut in eodem loco ubi predictos missos suscipere debuit
tamdiu
resedat et de suis rebus laegationes illuc uenientes suscipiat ·
Quousque animo nostro satisfactum habeat , Qui uero Indiculum nostrum
quocumque modo
dixpexerit [!] / iussu nostro ad palatium
uenia
d et iuxta
tem [!] nostram congruam stultitiae suae
castigationem accipiad / et si homo
liber uel ministerialis comitis hoc fecerit
honorem qualemcumque habuerit
siue
beficium [!] a
†mittat · et si seruus
fuerit nudus ad palum
uapulet
et capud eius tondatur ·
DE
INIUSTIS TELONEIS XVII
Vbi tempore aui nostri domni pipini
consuetudo fuit teloneum
dare ibi et in antea detur Nam ubi nouiter
inceptum est
ulterius non agatur et ubi necesse non est ad
pontem transmeare ·
uel ubi nauis per mediam aquam aut sub pontem ierit et ad ripam
non adpropinquauerit / neque ibidem aliquid emptum uel uenun
datum
fuerit ulterius teloneum
[........] et nemo cogat alium
ad pontem ire iuxta pontem aquam
transmeare potest · et qui ul
terius in talibus locis uel · de his qui ad
palatium seu in hostem
pergunt teloneum exactauerit .' cum sua lege ipsum teloneum
reddat et bannum nostrum id est LX solidos componat ·
D
DE HIS
QUI BONOS DENARIOS ACCIPERE NOLUNT XVIII
Quicumque liber homo denarium merum et bene pensantem
reciper
e noluerit / bannum
nostrum id est LX solidos conponat · si uero ecclesiastici
aut comitis aut
uasallorum nostrorum hoc facere presumpserint · LX percus
sionibus uapulent · Aut si magister eorum id est aduocatus qui liber est
eos ·
uel comiti uel misso nostro presentare noluerit predictum
bannum LX solidorum
conponat
[fol. 145v]
DE
ADULTERATORIBUS MONETAE / XVIIII
De falso uero moneta qui eum percussisse conprobatus fuerit
ma[nus] ei amputetur et qui hoc consensit si liber est LX
solidos conponat · et si seruus · est · LX percussioni†† accipiat ·
DE
PROPRIO DOMINICO SINE IUSSIONE ILLIUS REDDITO
XX
Si quis proprium nostrum quod in uestitura genitoris nostri fuit alicui querenti reddiderit sine nostra
iussione .' aliud tantum de suo proprio cum sua lege componat .' et quicumque illud
scienter per malum ingenium · adquirere temtauerit [!] · pro
infidelitate teneatur quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisit irritum
fecit / et ideo secundum nostram uoluntatem et potestatem diiucandus est ·
DE
PUERIS INUITIS PARENTIBUS DETONSIS AUT PUELLIS UELATIS
XXI
Si quis puerum Inuiti parentibus totonderit aut
p
uellam
uelauerit
legem suam In triplo
conponat · Aut ipsi puero si iam suae potestatis est
aut illi In cuius potestate
fuerit
Ista superscripta capitula in lege
sunt addenda ,
ITEM ALIA
CAPITULA
DE SERUIS
AD SACROS ORDINES NON MITTENDIS · I
Vt nullus episcoporum seruos ad sacros ordines promouere
presumat
nisi prius a
† dominis propriis libertatem consecuti
fuerint ·
Si uero deinceps quilibet seruus dominum suum
figiens [!] aut lati
tans aut adhibitis testibus
munere conductis uel corruptis
aut qualibet caliditate · uel · fra
[.]de
ad grados ecclesiasticos perue
nerit
deponatur et dominus eius eum recipiat
DE
FORCAPIIS II
Si mancipia dominos suos fugerint in alienam potestatem ut
propter hoc nullum premium querat ille in cuius potestate fuerint
[fol. 146r]inuenta pro eo quod ea uel reddiderit · uel foras
†eecerit
et non
solum hoc sed etiam si ea nec reddere nec foras eicere uoluerit
legitimo
domini ea contradixerit si inde postea
effugerint secundum
legem ea soluere cogatur ·
DE TERRA
TRIBUTARIA
III
Quicumque terram tributariam · unde tributum ad partem
nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet tradiderit
is
qui
eam sus
[..]perit
tributum quod
inde soluebatur omnimodo
ad partem nostram persoluat · Nisi forte talem firmitatem
de parte dominica habeat p
†† quam ipsum tributum
sibi perdonatum possit ostendere ·
DE
BENEFICIIS · DESTRUCTIS ·
IIII
Quicumque suum ben
eficium
occasione propriis desertum
habuerit et
intra annum postquam ei a comite uel misso nostro
notum factum fuerit illud emendatum non habuerit
ipsum be
neficium perdat ·
DE TERRA
CENSALI ·
V
Si quis terram censalem habuerit quam antecessores sui uel ad
aliquam
ecclesiam · uel ad uillam nostram dederunt Nullatenus secundum legem eam
te
nere potest nisi ille uoluerit ad cuius potestate
uel
illa ecclesia uel illa
uilla pertinet · Nisi forte filius aut nepos eius sit qui
eam tradidit ·
et ei eadem terra
ad tenendam placita sit sed
in ac re considerandum est
utrum ille qui ha
nc terram tenet diues aut pauper sit et utrum aliu
d bene
ficium habeat uel etiam proprium et qui orum neutrum habet
erga
hunc misericorditer agendum est / ne ex toto expoliatu
[.]
In egestatem
incidat ut aut talem censum inde
persoluat qualis ei fuerit cons
titutus uel portionem aliquam inde in
beneficium accipiat unde s
i
[fol. 146v] sustentare ualea
c ·
VI DE NONIS ET DECIMIS ·
Considerandum est ut de
frugibus terrae
persoluant ·
De
opere uero uel
destauratione [!] ecclesiarum comis episcopus
siue abbas una
cum misso nostro quem ipsi sibi ad hoc elegerint
considerationem faciant ut
unusque [!] eorum tantum inde
accipiat ad operandum et restaurandum
quantum ipse de
rebus ecclesiarum habere cognoscitur · Similiter et uassi nostri
aut in comune
tamtum [!] operis accipiant
quamum [!] rerum
ecclesiasticarum habent uel unusquisque per se iuxta quan
titatem quam
ipse tenet aut si inter eos conuenerit ut pro
opere faciendo argumentum donent
iuxta estimationem
operis In argento persoluant cum quo pretio rector ecclesiae ad
pre
dictam restaurationem operarios conducere et
materiam
emere possit et
qui
nonas et decimas dare neglexerit illas
cum lege sua restituat insuper et bannum nostrum soluat
VII DE MANCIPIIS IN UILLIS DOMINICIS CONFUGIENTIBUS
Si quislibet e mancipia In uillam nostram confugerint / auctor eiusdem
uille querenti domino ea non contradicat sed statim foras de eadem
uilla
eiciat et si se putat ad ea repe
[rt]enda iustitiam habere
repetat et
secudum [!]
legem adquirat ·
Si uero domni karoli
geni
toris nostri In uillam illam confugerint et dominus ea
querit
autor [!] eiusdem
uille aut elegittime contineat aut querenti domino
reddat
et auctor propter uestituram domni karoli genitoris
nostri eadem man
cipia contradicere non audeat si
ill
ius
propria esse noscuntur ·
VIII DE FORESTIBUS NOUITER INSTITUTIS
[fol. 147r]