[fol. 8r]
[15]
INCIPIUNT CAPITULA SUPRASCRIPTA
ET [E]EORUM [....]S
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 23v]
[14]
LXXXIII · De personis a quibus non sunt res
accipiendae ·
·
et res ad ex
heredatos redeant ;
LXXXIIII ·
Ut nullus quemlibet propter res
adquirendas tonsurare
preasumat [!] :
Statutum est etiam ut nullus in canonica au regulari professione constitutus ·
aliquem tonsurare
propter res adipiscenda
s deinceps persuadeat ·
et qui hoc facere temptauerit · sinodali uel
imperi
ali
sententia modis omnibus feriatur ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 67r]
[13]
INCIPIUNT · CAPITVLA ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 67v]
[9]
XV · De solutione
occisi presbiteri ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 69r]
[3]
INCIPIUNT SUPRASCRIPTA CAPITULA .' ET
TUS [!] EORUM ∴
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 72r]
[10]
XV De
solutione occisi presbiteri ·
[Benedictus Levita 1,186]
Presbiteri interfecti · episcopo ad cuius
parrochiam pertinent soluatur .' secundum capitulare gloriosi
karoli genitoris nostri · Ita uidelicet ut medietatem uuirdelgildi eius · episcopus utilitatibus ecclesiae cui pręfuit tribuat · et alteram medietatem in ęlemosina illius iuste dispertiat · quia nullus nobis
eius hae res proximior uidetur · quam ille qui ipsum domino sotiauit ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 79v]
[1]
ITEM DE NONIS ET DECIMIS
Quicumque nonam et decimam
admonente
episcopo uel abbate uel quolibet alio rec
tore ad primam eius
admonitionem dare contempserit .'
regia potestate cogente easdem decimas et nonas
soluat · et insuper ad partem eiusdem ecclesię legem suam con
ponat ; Si
secundo admonitus predictas nonas et deci
mas reddere neglexerit · cum eisdem nonis et decimis
bannum dominicum persoluat ;
Nam si tertio admo
nitus in eisdem nonis et decimis dandis neglegens
eue
nerit .' res ecclesię de quibus easdem nonas et decimas dare
debuerat penitus amittat ; Nonę uero et decimę
tantum de annona leguminę ·
uino · fęno et nutri
mine · et omnis generis animalium dande sunt · et hi
qui nonas et decimas dare debent iuxta quod rerum
ecclesiasticarum habent · ad
ecclesias et claustra rectorum
uenerabilium locorum adiutorium faciant ˙
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 99v]
[6]
CAPITVLA · KAROLI
REGIS · FILII HLVDOVVICI ∴
CAPITVLA · I ·
Vt missi nostri per
ciuitates et singula monasteria tam canonicorum quam monachorum · siue sanctimonialium · una cum episcopo parrochię uniuscuiusque
in qua consistunt ; Cum consilio etiam et consensu ipsius qui monasterium retinet .' uitam ibi degentium et conumsationem [!] inquirant .' et ubi necesse est
corrigant .' et ubi desunt · congruas officinas construere
iubeant · et ubi sunt factę et per neglegentiam destructę · instaurari
praecipiant · et uictum · ac potum · et uestimentum · atque cetera
necessaria pro qualitate · et possibilitate loci et inhabitantium
necessitate ordinent .' et hospitalitatem superuenientium hospitum et receptionem pauperum ibidem disponant et ordinent ·; Ecclesię quoque
luminaria · et ornatum debitum ordinent · [fol. 100r] et thesaurum ac uestimenta ·
seu libros diligenter inbreuient .' et breues nobis reportent .'
imbreuient etiam · quid unusquisque ecclesiarum praelatus · quando praelationem
ecclesiae sus††cepit ibi inuenerit ; Et quid modo
exinde ibi minus sit .' uel quid · uel quantum sit superadditum ·
numerum etiam canonicorum et monachorum · siue sanctimonialium · unusquisque loci
scribant · et nobis referant · ut secundum qualitatem et quantitatem loci ·
cum consilio episcoporum · et fidelium nostrorum · ubi minor numerus
fuerit nostra auctoritate addamus ; Vbi uero indiscretione praelatorum superfuerit .' ad mensuram redigamus · et qualiter abbatiarum praelati et in
locis sacris inhabitantes · de his · quę missi nostri praeceperint ·
obędierint · nobis diligentissime et capitulatim referre
procurrent [!] ∴
CAPITULA · II ·
Ut missi nostri diligenter
inuestigent per singulas
parro
echias
· simul cum episcopo de monasteriis quę
deum timentes
in suis proprietatibus
aędidificauerunt ·
et ne ab heredibus eorum diuiderent parentibus et praede
cessoribus nostris sub inmunitatis defensione
tradiderunt ·
et postea in alodem sunt data ut describant
[fol. 100v] quę sint et
a quo .' uel a quibus in proprietatem data sunt ·
et nobis renuntiare
procurrent
· ut cum episcopis et ceteris fi
delibus nostris
consideremus · quid et qualit
er · inde secundum dei uo
luntatem et nostram
salutem agere debeamus ;
Ut missi nostri per singulas parroechias · una
cum episcopo parroechiae ipsius requirant .' de capellis · et de abbatiolis ex casis dei · beneficio datis .' qualis census inde exeat .'
ut ecclesia de qua sunt exinde uestituram habere possit .' et nobis renuntient ut
hoc nostra auctoritate commendetur · atque firmetur et
secundum qualitatem uel quantitatem loci clericos et luminaria ibi ordinent et loca restaurari faciant ;
Denuntiandum est omnibus .'
et a missis nostris ordinandum .' ut omnes ecclesię et
presbiteri · sub inmunitate ac
priuilegio · et ordinatione atque
dispositione
episcoporum singularum parroechiarum in quibus
consistont [!] · secundum auctoritatem canonicam
et capitularia
domni
karoli imperatoris ·
aui nostri et pii
agusti [!]
hludouuici domni · et
genitoris nostri permaneant ∴
Vt missi nostri diligenter
inuestig[e]nt cum episcopo
[fol. 101r] et praelatis monasteriorum .' et per fideles · et strenuos uiros in
unaquaque parroechia · de rebus ecclęsiasticis in alodem datis .' et sicut
euidentibus et ueris indiciis actoritatibus [!] conpererint .'
diligenter a quo et quibus datę sunt uel quantum exinde sit · describant · et
nobis renuntient ·
CAPITVLA · SEXTO ∴
Ut missi nostri expresse et cum omni
diligentia cum episcopo · et
praelatis monasteriorum per
singulas parroechias · requi
rant de rebus ecclesiasticis · unde nonę ·
et decimę ·
solui debent .' et non soluuntur · ut persolui ab eisdem ·
res
retinentibus faciant · et si aliqua contradicti
o quę rationabilis
uideatur abhorta fuerit ·
describatur .' et praelatis ipsius casę dei · unde res
esse ·
noscuntur et ille qui eas detinet · et nonam ac deci
mam
soluere detractat · simul cum missis nostris ad
nostram iubeatur uenire
praesentiam ;
Ut tunc ue
ritate conperta et
diffitione [!] decreta · quod rati
onabiliter inuenerimus .'
inde praecipiamus ;
Volu
mus etiam ut
inuestigent missi nostri qualiter illi
qui easdem res ecclesiasticas unde decimę
dantur ·
siue non dantur .' illas saluas habeant · et in casdiciis ·
[fol. 101v]
et in siluis custoditis .' uel si terrę aut mancipia inde per
dita sint ·
uel aliquid huiusmodi .' aut si familia oppraessa sit
contra legem · et omnia per
breuem renuntient missi nostri ;
Vt missi nostri per singulas parroechias
comitibus et
rei publicę ministris · ex
banno nostro precipi
ant ne malla uel placita in exitibus et
atriis eccle
siarum et presbiterum mansionibus neque in dominicis ·
uel festiui
s
dibus [!] tenere praesumat ;
Sed comes conueni
entem locum consideret .' et inueniat ubi stationem
ad mallum
tenendum constituat .' quia nefas est · ibi reos
puniri · ubi respectu diuinę
reuerentię · misericordiam
consensu fidelium et decreto praedecessorum nostrorum
conse
cuntur ;
CAPITVLA · VIII ∴
Vt missi nostri comitibus
et omnibus rei publicę
ministris firmiter ex uerbo nostro denuntient
atque precipiant · ut
a quarta feria ante initium
quadragesimę nec in ipsa quarta feria ·
usque
post octabas paschę · mallum uel placitum pub
licum · nisi
concordia et pa
cificatione
discordan
tium tenere pręsumant ·
similiter etiam a quarta
feria ante natiuitatem domini usque post consecratos
[fol. 102r] dies obseruent · necnon et in ieiuniis IIII
or tempor
vm ·
et in rogationibus · et in die
bus pentecosten simili
obser
uatione eosdem feriatos dies uenerari omnimodis
studeant ;
CAPITVLA · VIIII ·
Vt missi nostri omnibus
per singulas parroechias denuntient .' quia si episcopus · aut
ministri episcoporum pro crimi
nibus colon
os flagellauerint cum uirgis propter
moetum aliorum cum tali discretione
sine ulla
occasione indebita · sicut in sinodo conlocutum est .'
ut ipsi
criminosi corrigantur · et uel inuiti poeniten
tiam temporaliter et
corporaliter agant · ne aeterna
liter pereant · si seniores ipsorum
colonum indigne tule
rint · et aliquam uindictam inde exercere uoluerint ·
aut eosdem colonos ne distringantur contendere
praesumpserint .' sciant
quia et bannum nostrum component ·
et simul cum excomunicatione
ecclesiastica nostram
harmiscaram durissimam sustinebunt ;
Vt missi nostri
omnibus rei publicę ministris denuntient .' ut comes uel rei
publicę ministri simul cum episcopo
uniuscuiusque parrochię sint · in ministeriis
illorum
quando idem episcopus suam parrochiam circum
ierit .' cum episcopus
[fol. 102v] eis notum fecerit et qu
os per excommunicationem episcopus ad
ducere non
potuerit · ipsi regia auctoritate
et potestate ad poenitentiam uel rationem atque
satisfactionem adducant ;
Sciant etiam fideles
nostri quia concessimus in synodo uenerabilibus episcopis · ne
super beneficia ecclesi
astica uel pręstarias etiam si episcopus aut
quilibet
monasteriorum pręlatus inrationabiliter pe
tierit
praecepta confirmationis nostrae ullo mo
do faciamus · et ideo ab
inrationabili peti
tione
se unusquisque conpescat ·;
Vt missi nostri omnibus per illorum
missaticum
denuntient .' ne commutationes rerum uel mancipiorum quilibet praelatus
earundem rerum ecclesiasticarum · sine licentia uel consensu
nostro facere pręsumat · neque mancipia ecclesiastica dabuntur · sed in ecclesiae
seruitute permaneant · et ecclesiasticus homo quę commutatus
fuerit perpetua libertate fruatur ·;
EXPLICIUNT CAPIT
ULA KAROLI REGIS ·
[fol. 103r]
[1]
IN NOMINE SANCTAE · ET INDIVIDVAE TRINI
TATIS ; KAROLVS GRATIA DEI REX · ET EPISCOPI ·
ABBATES QUOQUE ET COMITES AC CETERI IN CHRISTO RENATI
FIDELES QVI EX DIVERSIS PROVINCIIS · SVPER
FLVVIVM SEGVANAM IN LOCVM · QVI PISTIS
DICITVR ·
VBI EXIGENTIBVS PECCATIS NOSTRIS ALIQVANDIV
SEDES FVERAT NORMANNORVM · CONVENIM
[.]S
ANNO INCARNATIONIS DOMINICAE · DCCCLXIII · ANNO
VERO · XXIII · REGNI DOMNI NOSTRI KA
[..]LI
REGIS GLORIOSI · INDICTIONE X ·
Reges et episcopi qui ante
nos fuerunt ducti amore
et timore diuino · cum cęterorum · fidelium dei con
silio atque
consensu plura statuerunt capitula ·
Prouidentes qualiter sancta ecclesia statum
debitum
et honorem et regni habitatores in omni
statu et ordine haberent
legem atque iustitiam ;
Nos
autem pro qualitate rerum et oportunitate temporum · quędam
huic causae
conuenientia capitula superaddidimus ·
sed diabolo satagente superuenientibus
perturbationibus
tam a paganis quam a nominetenus christianis misera
biliter excitatis · incoepta bona defecerunt · et in tantum
[fol. 103v] in hoc regno mala horribilia increuerunt · ut in nobis
uideamus et sentiamus
completum quod olim est per prophe
tam praedictum ;
Terram uestram in conspectu uestro
alieni
deuorant · et erit sicut in uastitate · hostili · et peruenit
gladius
usque ad animam · quoniam alieni
insurrexerunt in nos ·
et fortes
quęsierunt animas nostras · et non
proposuerunt deum ante
conspectum suum · Contra
quos
defensionem paraui
mus · sed defensionis auxilio sicut necesse
fuerat actenus
adiuti non sumus ;
Vnde
compellente cordis dolore
nobis est · exclamandum · quod rex
bonus obsidionis angustia
tribulatus · exclamauit dicens ;
Dies tribulationis
et blasphemiae · dies istę
uenerunt filię usque ad partum ·
et uires non
habet parturiens ;
Haec omnia uidimus ·
sensimus et
dolemus · quia cum hostes
irruerunt · defenso
res nostri parati sunt · sed ad praeparata non
conualuerunt · quia
illum spiritum sanctum qui requieuit · super adiutorem in
oportu
nitatibus in tribulatione christum dominum nostrum · et quem
per inpositionem manus episcopalis in consignatione
accepimus ·
con
tristatum
malignis operibus a nobis effuga
uimus spiritum scilicet consilii et for
titudinis ;
Quem
quia ita ut nobis necesse fuerat non
habemus · ideo
[fol. 104r] contra inimicos nostros · stare uiriliter et uincere
fortiter
non ualemus ;
Quae utraque sibi necessario sunt
con
iuncta · quia neque uirtus sine consilio · nec consilium sine
uirtute utilis · esse · potest ;
Quid igitur prosunt qui
per con
silium praeparantur · dum ad proelium per fortitudinem non
procedunt ;
Filię quippe usque ad partum ueniunt · quando apta con
silia usque ad desiderium efficiendi operis procedunt ;
Sed uirtutem non habet parturiens · quia dum infirmus
quisque consilia concipit · haec ad utilitatem aliquam
per partum operis non
producit ;
Videamusque impletum
quod a domino · est ante
praedictum populo contra uoluntatem suam
facienti ;
Anathema in medio tui · non poteris stare
coram inimicis tuis ;
Quo contra placatus · placentibus
sibi dixit · Nullus
stabit contra uos ;
Sed ideo terram
nostram in conspectu
nostro alieni deuorant · quoniam alienos
a deo diabolos effugata gratia sancti spiritu
s in animas nostras re
cepimus ;
Ideo terram nostra
† · deserta est
sicut in uast
atione hostili · quia flores et fructus · fidei · et spei · et cari
tatis · et humilitatis · et castitatis · et sobrietatis · ac ce
terarum
uirtutum ab agro cordis nostri deuastauimus ˙
Et pro illas spinas uitiorum · et
urticas peccatorum · et cicutas
[fol. 104v] uanitatis in nobis ipsis etiam laborantes
ut inique aga
mus · non solum increscere · sed incrementare cum studio
fecimus ;
Ideo habitatores terrae · occisi et fugati sunt ·
quia nos ipsos peccati gladio occidimus · et omnia bona quę
nobis dominus
siue intellectu naturali · siue in doctrina ·
siue in diuitiis · siue in honoribus
siue in familiaritati
bus · quas nobis contulit apud nobis potentiores ad
carnis
uoluptates conuertimus : et nos omnia quae nobis dominus dedit ab
illius uoluntate pro qua nobis facienda illa donauit auer
timus ;
Quod unusquisque potest in seipso recognoscere ·
si etiam
de singulis membris suis cogitauerit quid fecit
et quid facit · quod deus illum ad
operandam suam salutem
donauit ;
Et sicut de membris
corporalibus inueniet
apud se
ipsum · ita de membris animę poterit inue
nire · quae per spiritalia
uitia dispergit atque disperdit ·
et spiritales in se uirtutes a deo sibi conlatas · aut effu
gat aut conculcat ;
Ideo ecclesię et
uillę incensę sunt ·
quia ignis auaritię · et rapacitatis atque inuidię · et
adulteriorum · atque ceterarum inmunditiarum · non solum
per naturalem sexum sed
etiam per eum sexum qui est contra na
turam · sine poenitentia et sine
resipiscentia in nobis exarsit et ardet ;
[fol. 105r]
Et quoniam illum spiritum qui super humilem et quietum et
sermones
suos trementem requiescit · per superbiam et inobedientiam ac praesump
tionem a nobis expulimus · Ideo sanctorum ac protectorum nostrorum ·
cor
pora de sepulchris suae requietionis effossa sunt ;
Et
quia nos spiritui maligno
iusta [!] dei permissione potestatem
habenti et super nos ascendenti non resistimus ut fugiat
a nobis · idcirco serui
et ancillę dei de locis suis expulsi sunt ·
et nos quiete paradisi et de consortio
caelestis ecclesiae id est ·
Angelorum et sanctorum eiecti sumus · nisi per dignos
poenitentię
fructus · ad haec
unde cęcidimus redeamus ;
Et quia
nos tales efficimus de
qualibus dominus per prophetam dixit ;
Causa uiduę non ingreditur ad eos quia sic apud nos est ·
facta uenalis iustitia .' ut ad eam nemo possit perueni
re nisi uiam ei
aperuerint munera ˙ Ideo uota fide
lium et pretia
peccatorum quę sacris locis conlata fuerunt ·
propter peccata nostra de hoc regno
sunt penitus exportata ;
Et uidentibus iustitiam et ueritatem · et in his scilicet
ipsum christum qui est nobis a deo factus iustitia · et qui
dixit
ego sum ueritas · nisi digne poenituerint · Cum Iuda tra
ditore christi aeterna expectant incendia ;
Et quia
sanguis sanguinem tetigit · id est culpę culpis adiunctę sunt ·
[fol. 105v] et sicut scriptum est ;
Adulterium et
homicidium · et furtum ·
et periurium inundauerunt · et iniquitates nostrę
supergresse sunt ·
capita nostra · Ideo nobiles nostri · et de episcopali ordine
et
de aliis ordinibus
interierunt · et capti cum maximo detri
mento et regni et ecclesiae sunt
aut redempti aut inter
emti ;
Et quia nos per
peccata nostra a terra uiuenti
um peregrinati sumus · idcirco sicut
scriptum est ·
††
propheta et
sacerdos ·
ierunt in terram quam ignorabant ;
Et
post haec
omnia pius pater cuius multis miserationibus non sumus
consumpti quoniam non
defecerunt miserationes eius · materna
pietate nos flagellat et expectat · ut ipsa
uexatio
donet intellectum auditui nostro · quia illa credere no
luimus quae per scripturas nobis se illaturum promisit
si illius uoluntatem non
fecerimus · et ostendit nobis
in exterioribus uastationibus quę de interioribus ·
depopulationibus intelligere debeamus · et intellecta
ad illum redeamus · et
credamus quae iterum nobis in scrip
tura multipliciter promisit · inter
quę ueraciter sicut ue
ritas dixit · reuertimini ad me et ego reuertar ad
uos ·
et quamobrem moriemini in peccatis uestris ? Et quia
non credidimus
promittenti · credamus tandem aliquando
[fol. 106r] uel iuranti · uiuo ego inquit
dicit dominus · nolo mortem pecca
toris · sed ut conuertatur et uiuat ;
Et nisi conuersi fue
rimus sicut iam uidimus ·
gladium suum uibrauit · arcum
suum · id est uindictam tetendit et parauit ad
exercen
dam duriorem uindictam · sicut item de reprobis dictum
est · Ignis · sulfur · et spiritus procellarum pars calicis eorum ;
Et hoc quod uidimus et sentimus · pars est · uindictę ·
quia maiora et plura et grauiora uenient super nos ·
nisi fuerimus conuersi
ut scriptum est ;
Pugnabit
pro eo orbis
terrarum .' contra insensatos ;
Unde sicut apostolus dicit ;
Sicut exhibuimus membra nostra arma iniquitatis pecca
to ad seruiendum inmunditię et iniquitati .' Ita exhibe
amus membra nostra seruire iustitię in sanctificationem ·
quia stipendia id est
retributio peccati · mors ;
Gratia
autem dei in bonis
operibus quę ipse donat · est uita ęterna ;
Et sicut quando solemus de istis frequentibus itineribus
reuerti ad mansiones nostras detonsi · et derasi · et dela
uati cum
drappis et caltiamentis depe
nnatis
· et tunc nos
reficimus et reparamus · Ita uel nunc reparemus
nos per cor contritum et humili
atum
· et per
confessio
nes ex puro corde · et per benignitat
em
mentis · et per concor
[fol. 106v]diam
cum
dei uoluntate · quia per discordiam et reg
num istud temporale
immunitum et pene desertum ·
ęternum regnum perditum habemus · quia nec omnes
reges
esse possumus · nec regem super nos a deo constitutum quia
sicut
scriptum est · imposuit homines super capita habe
re sustinemus · non
attendentes · quia sicut dicit
apostolus · non est potestas nisi a deo · et qui potestati
resis
tit · dei ordinationi resistit ;
Quoniam deus qui essentialiter
est · rex regum · et dominus dominantium ·
participacio
nem nominis et numinis id · est · potestatis suaę ·
uoluit et esse et uocari regem · et dominum · pro hono
re et uice sua
regem in terris ;
Et sicut arc
hangelus
qui
nunc est · diabolus cum suis sequacibus quia per humili
tatis
subiectionem conditori suo subditus · esse · no
luit · et per
aequalitatem caritatis · quia angelis
suis sotius · esse · dispexit .' de celo
caecidit · Ita et
illi qui potestati a deo constitutę propter deum et in deo
sub
iecti · esse · nolunt · et pares uel coaequales in regno
habere non
sufferunt · per quam debitam subiectionem et
parilem aequalitatem dei amici et
anglorum ·
consortes · esse · poterant · subiecti diabolo et dei ini
[fol. 107r]mici constituuntur ;
Quapropter · de diabolo
scriptum
est · Ipse est rex super uniuersos filios superbię ;
Et illius
subiectis dominus apud quem non · est uicissitudinis obumbratio ˙
quandiu in ipso malo perseuerant · semper in eu
angelio
dicit ;
Vos ex patre diabolo estis · non quia a diabol
o sint facti
aut generati · sed quia diabolum sunt imitati ;
Repa
remus ergo nos per poenitentiam et
confessionem et per ęle
mosynas unusquisque secundum possibilitatem suam · et
quantum quisque se recognoscit a deo · aruisse per culpas · tan
tum bibat conpungtionis suę lacrimas ;
Et tunc
pro
ficient in aqua ista quas facimus firmitates · si per bona
opera restruxerimus quas in nobis
destruxerunt peccata
uirtutum munitiones ;
Quae et tunc
proficient ·
si mala quae fecit prius ut potuerit emendauerit · aut
rapta
soluendo · aut indulgentiam deprecando · atque
mala cetera per
dignam poenitentiam abolendo ;
Et tunc proficient si inante se custodierit · ne de illis
se sordidet de quibus se emundauit ;
Quia sicut
scriptum
est · lauamini mundi estote ˙ Auferte mal
um
cogitationum uestrarum ab oculis meis dicit dominus · quies
cite
agere peruerse · dicite benefacere ;
Quia qui se
[fol. 107v] bonis operibus et lacrimis et orationibus a peccato mun
dat · et iterum peccata grauia perpetrat · talis est · ut sanctus
petrus dicit sicut porcus qui se lauat in luto · et sicut canis
qui remanducat uomitum suum · Et timere debet
ne ipsas lacrimas in conspectu
dei reddat in mundas ·
per quas mundari potuit a peccatis ;
Quae non dicimus
ut si iterum aliquis cęciderit post confessionem in
peccatum ·
ut in peccatis quasi desperatus iaceat .' sed ut a peccatis
quantum potest se caueat ;
Et si fragilitate cęciderit ·
quia scriptum est · numquid qui cadit non adiciet et ut resur
gat ? dicat ;
Nunc coepi · et per inmutationem
dexterę
excelsi · semper per poenitentiam resurgat ne illum ultimus
dies in
peccatis inueniat · et sine fine perditus fiat ;
Vnde quia solent medici quando generalis
morbus
in terram uenit generalem medicinam conficere unde
omnes possunt
sanari · ita nunc communiter hanc medi
cinam cooperante et
mediante domino statuimus ad recupe
randam ad conseruandam sanitatem
nostram · nec in isto seculo
grauius affligamur · et in futuro seculo quando de isto cor
pore exierimus aeternis tormentis cruciemur · id · est ·
unusquisque
episcopus in sua parrochia et missi in illorum missati
[fol. 108r]cis · et comites in illorum comitatibus cum maximo studio ·
et summa diligentia curam habeant · ut quicumque raptores
et
praedatores ibi sunt cuiuscumque homines sint ad rationem
deducantur · ut secundum legem mala quę ibi facta habent
emendent · et aut soluant
secundum legale placitum · aut per
indu
lgentiam
sibi impetrent
perdonari ; Et episcopi secundum
qualitatem et quantitatem peccatorum absque
acceptione
personarum · rapacibus et his similibus uitiis nomina
tis · et conui
ctis
· poenitentię leges iniungant · inspec
ta
discretione et qualitate prout cuique ad salutem
uiderit expedire ; Ad quae
specialiter exequenda
quaedam de pluribus capitulis pręd
ecessorum
regum
et sinodalium hic ponere dignum et necessarium duxi
mus · commonentes · episcopos missos et comites ut illa
capi
tula quae inde ante hos annos in unum collecta
fuerunt ·
et in carisiaco episcopis et missis nostris per
uniuersum
regnum nostrum nostrum
ad exequendum donauimus · sed et illa quę consensu
fidelium
nostrorum fieri iussimus · quando cum fratre nostro
hlotthario glorioso imperatore apud ualentianas
locuti fuimus et fidelibus nostris denuntiari et obseruare
praecepimus · ad
presentiam recurrant · et illa relegant ·
[fol. 108v]
Et quia hec pauca hic breuitatis causa subscripsimus · in
tali
bus rebus quae eis aduenerint ad emendandum et hic inde capi
tula non inuenerint · per illa et per alia capitula regia et syno
dalia quę emendanda sunt et emendanda preuiderint emendare pro
current ;
Si uero et iuxta diabolicam
calliditatem · et secundum
humanam fragilitatem noua quęque acciderint · quia noua
morborum genera noua
quaerunt medicatorum · experimenta ·
morem
sequentes praedecessorum nostrorum sancti spiritus gratia illustrati ·
contra
uenenena [!] · diaboli ministrare · curabimus me
dicinalia
antidota christi ;
CAPITVLA · C [!] · III
Communi placito constituimus ut usque ad missam
sancti remigii id est
kalendas octobris spacium habeant
illi qui in
histis [!]
temporibus istas · depredationes
et a
lia malaefac
ta criminaliter et a publice fecerunt ·
ut inde et apud deum et apud eos
quibus male
fecerunt se pa
cificent · et quisquis hoc non fecerit bannum nostrum
dupliciter conponat ; Scilicet et
posquam [!] illas rapinas
et alia malefac
ta in carisiaco et postea apud con
fluentes cum dilecto fratre nostro hludouuico
gloriosoe [!]
rege · et nepot
ę nostro hl
ottario
forbanniuimus · et
post istum bannum per consensum omnium
factum · illa emendare
[fol. 109r] sicut eis spacium
dedimus
noluerunt · et omnia quę
commiserunt
legaliter componere
compellantur · et per publicam poeniten
tiam secundum
sacr
os canones · deo et ecclesię in quam
peccauerunt satis
faciant ;
Quibus si obedire
noluerint · aut per fideiusso
res ad presentiam nostram
perducantur · aut omnia quę in regno
nostro habent in bannum mittantur · et
episcopali auc
toritate a
comminione [!]
ecclesiastica et omnium fide
lium societate excludantur ;
De honore autem ecclesiarum ac seruorum
dei et de rapinis atque aliis malis · seu presump
tionibus ab ista die et
in relicum conpescendis ·
capitula aui et patris nostri temporibus constituta hic
subiungere et ut in omnimodis
obseruentur ex ban
no nostro praecipere dignum et necessarium duximus ;
Scrip
tum est enim in illis capitulis ; Si quis infra regnum rapi
nam fecerit .' aut cuiquam nostro fidel
i eiusque homini
aliquid ui abstulerit · in triplo cui aliquid abstulit
legibus conponat · et insuper bannum nostrum
id est · LX · solidus nobis
persoluat ; Postmodum
uero ante nos a comite adducatur .' ut in bastonico ·
aut in alio carcere
reglusus [!] · usque dum nobis pla
[fol. 109v]cuerit poenas licet ˙ Nam si publice ac tunc fuerit · pub
licam inde
agat poenitentiam ; Quoniam raptores
ut ait apostolus nisi
ueram ęgerint poenitentiam ·
regnum dei non possidebunt ; Qui uer
o de rebus
ecclesiarum aliquid abstulerint .' grauius inde iu
dicentur · quia sacrarum rerum ablatio sacrilegi
um est · et sacrilegus
uocatur · qui ex eis aliquid abstu
lerit · aut rapuerit ;
Et
terres [!] namque a limini
bus sanctę matris ecclesiae tales personę
usque ad satis
factionem ecclesię quam leserunt habendę atque
firmiter denotandę ; Et item sanctus paulus per quem locu
tus est · christus dicit · quia neque raptores · neque homicidę ·
neque adulteri
regnum dei possidebunt ; Et item ;
Si quis fornicator · aut adulter · aut rapax · aut
homicida est · cum huiusmodi nec cibum sumere
christi discipulo id est · christiano licet ante satisfactio
nem · id est corre
ctionem atque emendationem
et dignam poenitentiam ; Et sanctus iohannes apostolus talem
salutare aut in domum recipere uetat ; Et sacri
canones spiritu sancto per eos dictati · qui in cęlo cum in deo reg
nant et in terris miraculis c
oruscant
·
constituerunt
[fol. 110r] dicentes ; Si quis de potentibus clericum aut quemlibet
pauperem ·
aut religiosum expoliauerit · et mandauerit
ad ipsum episcopus ut eum audiat · et
his contempserit · inuicem mox
scripta percurrant per omnes prouintię episcopos
quoscumque adire
potuerit · excommunicatus
habeatur donec audiat
et reddat aliena ; Et de rebus ac facultatibus ecclesias
ticis dicunt ; Si quis oblationes ecclesię extra ecclesiam
accipere
uel dare uoluerit · praeter consentiam episcopi uel
eius cui
huius
cemodi
officia commissa sunt nec cum eius uolu
erit agere consilio · anathema sit ; Et item in capitu
lis
aui et patris nostri scriptum est · de
his qui in
excercitu [!]
quoscumque secum ducunt · quod et nos inf
ra
pat
riam
uo
lumus obseruare · deinceps omnibus denuntiare uo
lumus ut
unusquisque cognoscat omnes qui in suo obsequio
sunt siue sui s
int
siue alieni · ut ille de eorum factis
rationem se s
ciat redditurum · ut quicquid in pace uiolan
da deliquerit ad ipsius
debet periculum pertinere ;
Ea scilicet conditione ut pacis uiolator · primum
iuxta facinoris qualitatem siue coram nobis · siue
coram misso nostro dignas
poenas persoluat ; Et senior
qui secum talem duxerit · quem aut constringere
[fol. 110v] noluit aut non potuit · ut nostram iussionem obseruaret ·
insuper in
regno nostro praedas facere non timuerit · pro illius
neglegentia si ante eum de
his non admonuerit · et
posquam [!]
neglegentia contemptores ad eius notitiam peruenerit
et eum corrigere sicut d
ecet
neglexerit · honore suo pri
uetur · ut scilicet neuter
illorum sine iusta uindicta re
maneat ; Nos autem episcopi euangelica et
apostolica atque epis
copali auctoritate seniorem et quemlibet regni
po
tentem si commonitus iuxta euangelicum praeceptum se
suosque homines corrigere noluerit · et licet ipse talia
non faciat · tamen
si sui uel in suo obsequio manentes talia
fecerint si eos non correxerit · et
emendari quae faciunt
non obtinuerit · eosque ad poenitentiam non perduxerit .'
Ipse excommunicetur secundum sacros canones · donec suos ho
mines ad emendationem et poenitentiam reducat ;
Quia
melius iudicauimus illum excommunicari per
cuius
fortiam sui talia faciunt · quam omnes illos qui nec deum ti
ment · nec episcopos nec missos rei publice propter eius
fortiam reuerentur · et
excommunicati ipsi non cor
riguntur · et alios suo
morbo inficiunt ; Quia di
cente apostolo · non
solum qui
ficiunt [!]
sed · qui consentiunt ·
[fol. 111r] facientibus digni sunt mortem · non est
liber a con
sensu qui quod emendare potest emendar
e neglegit ;
quapropter
sene [!] dubio peccati se participem facit ;
Si autem ipse potens uel senior satisfacere episcopo et missis re
giis quia suos homines ad emendationem et penitentiam
non potest adducere · sed
seipsum uult aut a talibus im
munem ostendere aut digne satisfacere · et
huius
modi maleficos a suo obsequio reicere et ut dei inimi
cos persequi · tunc aut non excommunicetur · aut ab
excommu
nicatione soluatur ; Et item in capitulis
imperatorum
scriptum est ; Comites uero · ministris ecclesiae in eorum
ministeriis ut hoc plenius et de nostris et de se et de
sins [!]
hominibus obtinere possint · adiutores in omnibus
fiant ; Et quicumque prima
et secunda uice de his a co
mite admonitus non se correxerit .' uolumus ut
per
eundem comitem eius neglegentia ad nostram
notitiam perferatur ut nostra
auctoritate
quod in nostro capitulari continetur
superbire [!] cogatur ;
Et item de pace in exercitali itinere reseruanda
usque ad marcam · hoc
omnibus notum fieri uolu
mus · quod quicumque auctorem dampni sibi in
[fol. 111v]lati nominatim cognoscit ut iustitiam de illo que
et
accipiat ; Et item ; Si quis in exercitu uel infra
regnum sine iussione dominica
per uim hostilem
aliquid predari uoluerit .' aut foenum tollere ·
aut granum · siue pecora maiora uel minora · do
mosque infringere uel incendere ·
haec ne fiant
omnino prohibemus ; Quodsi ab aliquo presumpti
ose
factum fuerit · LX
ta solid
os
· si liber est si culpa
bilis et omnia similia restituat · aut cum XII · tes
tibus
se purget ; Si uero seruus hoc fecerit · senten
tiae capitali subiaceat ·
et dominus omnia similia
restituat · quia seruum non correxit nec custodi
uit
ut talia non perpetraret ; Quod si nos ipsos
comedimus .' cito definiamus ; Vnusquisque
custodiat exercitum suum ne aliqua
depreda
tio infra regnum fiat ; Similiter et collectas
quas
teotisca lingua heriszup appellat et infracti
ones immunitatum et
incendia et assalturas in
domos · et coniurationes et conspirationes · et sedi
tiones · et rapta feminarum · sicut et diuinę et hu
manę
leges prohibent · et predecessores nostri ·
[fol. 112r] reges prohibuerunt · firmiter
ex banno nostro et
iam et nos prohibet eius ; Nos quoque episcopi auc
toritate dei et sacrorum canonum sicut sancti pontifices ·
DCXXX ·
in calcedonensi concilio conspirationem
fieri Prohibuerunt ·
et sicut cetera concilia episcoporum
huiusmodi perniti
osa facta uecuerunt · et nos pro
hibemus · quia facientes illa · per
eorum iudicium qui
in caelo cum deo regnant · et a caelesti ecclesia et
cristiano
rum societate separati sunt · nisi per dignos peniten
tię fructus ad hoc redeant ut sanctę ecclesię possint readu
nari ; Similiter ut hęc capitula que hic adnotata
sunt · ita per hęc et illa
omnia que in suprascriptis
locis scilicet in carisiaco et
apud ualentianas collec
ta et constituta sunt
obseruari precipimus · et omnes
communiter
firmauimus ; Si autem aliquis · quis
cumque inobediens extiterit · cum
summa festinatio
ne episcopi · et comites et missi nobis notum facere
current · ut quantotius ad nostram pre
sentiam
illum
uenire
iubeamus et dignam ultionem secundum iudicium
fidelium nostrorum sustineat ; Et si
quod absit talis emer
serit qui dei timore
posponat [!] · et
ecclesiasticam aucto
[fol. 112v]ritatem contempnat et regiam potestatem
refugiat ·
sciat quiscumque ille fuerit · quia et secundum
canonicam aucto
ritatem ab omnium christianorum · coetu et
a
sanctae ecclesiae con
sortio · et in cęlo et in terra alienus efficietur · et regali
potestate atque omnium regni fidelium unanimitate
sicut dei et
ecclesiae inimicus et regni deuastator persequitur ·
usque dum a regno
exterminetur ; Et si aliquis comes fu
erit qui hoc in suo comitatu
fecerit aut ibi talia incres
cere permiserit .' aut ipse talia non
emendauerit ·
aut nobis nota non fecerit · ut n
ostra auctoritas talia
non corrigat · sciat quia talem sententiam inde
sustine
bit sicut tempore antecessorum nostrorum con
suetudo fuit ; Episcopus autem secundum toletani
concilii capitulum · VII · ad quem pertinere noscun
tur · illi qui
talia contra deum et ecclesiae pacem faci
unt · si eos quolibet munere
uel pauore aut negle
gentia adm
onere
noluerit · ut aut
reuertentes
suscipiat .' ut contempnentes de ecclesia reiciat ·
excommunicatus a collegio ce
terorum
· episcoporum · habebitur ·
quousque emendationis uel dampnationis eorum ab eo
sententia promulgetur ;
Quoniam nisi communiter certa
[fol. 113r]uerimus ut in
omnibus iustitia omnibus conseruetur ·
ne
c rex pater patrię · nec episcopi propitiatores
et reconciliatores populi
ad salutem aeternam · nec
qui pa
rticipationem
nominis christi
christiani uocantur ˙
hoc quod humano ore dicimus in diuinis oculis · esse
ualemus ;
Ut autem haec quę obseruanda supra scripsi
mus ac pręno
††minauimus · nunc et de cetero
certius
et expressius a nobis atque a successoribus nostris inconuul
sa seruentur .' propriis manibus hi sunt subscribere commu
ni consensu
decreuimus ;
IN NOMINE SANCTAE · ET INDIVIDVAE
TRINITATIS
KAROLVS GRATIA DEI REX ∴
Omnibus episcopis · abbatibus · abbatis
sis · comitibus et
uasis [!] nostris · seu cunctis
dei · et
nostris fidelibus in regno bur
gundiae
consistentibus salutem ;
Volumus et expresse praecipimus ut in his quę sub
iuncta sunt exequendis et in aliis · ad dei uoluntatem
et sanctae
ecclesię statum · atque ad nostram fidelitatem
et ad nostrum honorem · atque ad
regni soliditatem
[fol. 113v] necnon ad commune fidelium nostrorum saluamen
tum pertinent · unusquisque secundum quod su
o
ordin
i et suae personę competit · istis missos nostr
is
ob
oe
dientes
et adiutores in omnibus existatis ˙
Vt sicut nostri infideles et communes
contra
rii nostri se inuicem
confirmauerunt ad nostram con
trarietatem ut nullus de his quę considerauerint
suum parem discooperiat uel prodat · neque ad illa
quae adimplere uolunt
dimittat .' Ita fideles nostri
se confirment ad dei uoluntatem et nostram fide
litatem · et ad honorem et sanctae ecclesiae stat
um
et reg
ni utilitatem et illorum commune adiutorium
et
saluamentum ; Et nullus fidelium nostrorum
cuicumque infideli nostro quocumque
modo se coniun
gat aut in aliquo faueat · uel in quacumque causa
in
qua illum impedire potuerit illi parcat .' nisi
statim ad fidelitatem nostram se
conuertere uolu
erit .' et si pro certo cognoscere potuerit qui contra
istud capitulum fecerit .' non nobis caelet ; Et si ali
quis
audierit quod pari suo fideli nostro necessitas
euenerit aut euenire debeat ad
resistendum
[fol. 114r] infideli nostro .' non expectet ut illi hoc mandetur .'
sed statim sit praeparatus sicut dei
† fidelis et noster
ad suum parem · in nostra fidelitate adiuuandum ·
quantum potuerit pergere
festinet ˙
Vt omnes qui fidelitatem nobis adhuc promissam
non habent .' fidelitatem nobis promittant · sicut in capitulis aui et patris nostri continetur ˙
III
Vt qui fidelitatem nobis promiserunt et post illud
sacramentum ad infideles nostros in nostrum damnum se coniunxerunt · proprietas
illorum in nostrum indominicatum recipiatur · donec ipsi per fideiussores in nostram pręsentiam ueniant ;
IIII ·
Vt nullus infidelium nostrorum qui
liberi homines sunt in nostro regno immorari uel proprietatem habere
permittatur .' nisi fidelitatem nobis promiserit · et noster aut nostri fidelis
homo deueniat ;
V
Vt illę traditiones iniustę et a nostris
antecessoribus
atque a nobis prohibetę · quae factae sunt aut mu
lieribus aut matribus aut quibuscumque personis ·
[fol. 114v] ut liberius ipsi traditor
es
nostram infidelitatem
perficere po
ssint · aut ut iniustitiam in comitati
bus non reddant .' tamquam
factae non fuerint
pro nihilo habeantur · et sicut ipsi ipsos alodes in s
ua
manuissens [!] .' Ita de ipsis alodibus fiat ˙
Et si nec
ita ad fidelitatem nostram aut ad iustitiam red
dendam adduci
potuerint .' Ipsi alodes in nostrum
indominicatum recipiantur · et certa illorum
descriptio n
obis apportetur · ipsi autem infideles
nostri in nostro regno locum habere non
per
mittantur ;
Similiter et de commendati
onibus quarumlibet faculta
tum uel pecuniarum fiat ;
Et si ad ca
sam
dei aliquid commen
datum habent .' ipse episcopus
uel rector ecclęsiae ubi commendate sunt ·
aut illis praesentaliter in pręsentia missorum
nostrorum reddant qui eas
commendauerunt ·
aut coram missis nostris sigillentur · et sub sigil
lo custodiantur .' donec ipsi ueniant qui eas
commendauerunt et coram missis
nostris
[fol. 115r] illas recipiant et perinde distringantur .' ut
ad
fidelitatem nostram · et ad pacem ecclesiae
ac regni reuertantur ˙
VI
Vt de iniustis commutationibus quae ad casas
dei
factę sunt sinę regia auctoritate .' missi nos
tri inquirant et
eas dissoluant .' sicut in capi
tularibus aui et
patris nostri continetur ˙
Et si
mortua manus uel praeceptum regium super
eas interiacet describantur
diligenter atque
fideliter qualiter factae sunt · et nobis missi
nostri
renuntient · et signatis ipsis praeceptis
sicut lex romana praec
ipit
· ad nostram prae
sentiam deferri faciant · sicut in
capitularibus
progenitorum nostrorum continetur ;
VII
Quia ut comperimus plures nobis
petierunt
alodes · et petentes parum plus inde acce
perunt .' uolumus ut missi
nostri hoc
diligenter inquirant .' et describant · et ip
sos homines
cum praeceptis ad nostram prę
sentiam uenire faciant ;
VIII
Vt missi nostri de omnibus censibus uel
parauere[fol. 115v]dis quos franci homines ad regiam
potestatem · exsoluere debent inquirant · et ubi per neglectum
dimissum est exsolui faciant · et diligigenter [!] de singulis
comitatibus cuncta describant · et nobis renuntient ˙ Similiter et de terris
censalibus et de rebus ad casas dei traditis unde census ad
partem regis exiuit antiquitus · et si aliquis aliquam auctoritatem regiam inde
ostenderit .' ad nostram pręsentiam ipsam auctoritatem
deferri faciant ;
VIIII
Vt missi nostri de locis ad clautra [!] canonicorum
uel monachorum · ubi necesse fuerit nostra auctoritate exequantur · sicut in
capitularibus aui et patris nostri continetur ˙
X
Vt de nonis et decimis ad casas dei reddendis .' missi nostri exequantur · sicut in pręfatis capitularibus
continetur
XI
Vt de uno manso ad ecclesiam dato .' nullus census neque
caballi pastus a senioribus de presbiteris requiratur .' sicut in
prefato capitulari continetur ˙ sed neque de terrulis ac
uineolis [fol. 116r] pro loco sepulturę ad easdem ecclesias datis · neque de
decimis sicut in canonibus et in praefatis capitularibus continetur ; Et ubi
inuentum fuerit a missis nostris quod seniores sine conscientia episcoporum
presbiteros de ecclesiis eiciunt uel in ecclesiis statuunt .' missi nostri
sicut in pręfatis capitularibus continetur ; Et episcopi de clericis hominum
nostrorum ita faciant · sicut in eisdem capitularibus continetur ;
XII
Vt missi nostri iustitias quantum temporis qualitas
permiserit omnibus indigentibus faciant · et quod mo
do pro qualitate uel
breuitate · temporis facere non
potuerint .' comitibus commendent · ut tempo
re congruo eis legem et iustitiam faciant · et
in suis memorialibus
adnotent de quibus comitibus
commendauerunt · ut si iterum illi homines se recla
mauerint quod iustitiam habere non
potuerunt .'
nos ipsi
inuetigemus [!] et decernamus quare
hoc ipsi
comites dimiserunt ;
XIII
Vt si infideles nostri se adunauerint ad deuasta
tionem regni nostri .' fideles nostri tam episcopi quam abba
tes et
comites et abbatissarum homines · sed et ipsi comites
[fol. 116v] ac
uasi [!]
nostri · seu
cęri [!] quique fideles dei et nostri de u
no
missatico se in unum adunare procurrent · et
missi nostri de ipso missatico
prouidentiam habeant
qualiter unusquisque episcopus uel abbas seu abbatissa · cum
omni plenitudine et necessario hostili apparatu
et ad tempus suos homines
illuc transmiserit cum
guntfanonario qui de suis par
ibus
cum missis
nostris
rationem habeat · et qualiter ipsi comites et
uasi [!]
nostri · sęu ceteri quiquęm dei fideles ad hoc occurerint
et nobis scripto
renuntient · et si de uno missatico
ad hoc praeualere non
putuerint [!] .'
ad aliud mis
saticum caeleriter missos suos dirigant · et omnes
sicut praediximus de alio missatico ad illos qui in
digent praeparati
occurrant · et si illi duo mis
satici ad hoc non suff
ecerint
.'
nobis ad tempus hoc
mandent ; Qualiter aut per nos aut per filium nostrum ·
aut sicut tunc uiderimus .' eis necessarium sola
cium tansmittamus · quatenus in regno nostro
nullus noster
infidelis uel contrarius locum nocendi habeat
XIIII
Vt quia sicut a
†udiuimus quidam
in domibus suis
resident · quamdiu pacem habere possunt .' et cum
[fol. 117r]
necessitas uenit dicunt se in nostrum uenire seruiti
um .' nolumus ut
aliquis de his qui illa terra manent
et eam contra inimicos nostros defendere
debent · de
inceps hanc occasionem habea
t
· sed cum
necessitas
fuerit sicut praediximus ad missos nostros et ad pa
res
suos occurrat · et si nos eum specialiter ad nos ue
nire mandauerimus .'
aut ipse nobis necessari
am causam de nostra fidelitate nuntiare uoluerit .'
plenitudinem omnium suorum illic ad nostram
fidelitatem exequendam
dimittat · et missis nostris
uel paribus suis · hoc notum faciat ˙ Aliter autem
in nullam partem de illa terra pergat .' nisi cum
communi consilio uel
commendatione missorum
nostrorum · aut reliquorum fidelium
nostrorum ·
qui illam terram defendere debent ; Et missi
nostri cum
episcopis et comitibus ac
uasis [!] nostris qui super aquas
commanent per quas infideles nostri ad regnum
nostr
vm
transeunt · ordinent qualiter illae naues
custodiantur .' ne infideles
nostri ad regnum nostrum deuas
tandum transire possint · et per cuius
neglectum
ipsę naues postea bene cust
oditę
non fuerint .' nobis
[fol. 117v] renuntietur · et nos decernamus qualiter de illo
contempore [!] pręcepti nostri quasi de proditore
patrię agi debeat ˙
XV
Vt si missi nostri talem causam in illa terra inuenerint quam ad debitum finem nec per ista capitula · nec per
capitula progenitorum nostrorum neque per legalia capitula perducere possint .'
nobis rationabiliter · et ueneratiter [!] remandare procurrent · ut
nos illis remandemus qualiter inde agere debeant ˙
XVI
Vt ministri comitum in unoquoque comitatu
dispen
sam missorum nostrorum a quibuscumque da
ri
debeat
recipiant · sicut in tractoria nostra continetur .' et ipsi
ministerialibus missorum nostrorum eam reddant ˙ Missi
autem nostri prouideant .'
ne pro hac occasione inde ministri
comitum amplius .' nisi quantum in tractoria
nostra continetur exigant ;
ITEM CAPITULA DOMNI KAROLI ∴
Karlus serenissimus
imperator augustus a deo coronatus magnus et pacificus · cum episcopis
abbatibus · comitibus · ducibus · omnibusque · fidelibus christianę ecclesiae · cum consensu consilioque constituit · [fol. 118r] ex lege salega .'
romana .' atque gombata .' capitula ista in palatio aquis · ut unusquisque fidelis iustitias istas faceret · qui et
ipse manu propria firmauit capitula ista · ut omnes fideles manu roborare
studuissent
CAPITULUM · I
Vt episcopi circumeant parroechias sibi
commissas · et ibi inquirendi studium habeant · de incestu · de
patricidiis · fratricidiis · adulteriis · cenodoxiis · et aliis malis quae contraria sunt deo .' quę in sacris scripturis leguntur ·
quę christiani deuitare debent · et infra illorum parroechias
ecclesiae quibus necesse est emendandi curam habeant ; Similiter nostras
a nobis in beneficio datas quam et aliorum ubi reliquię praeesse uidentur .' et ut
monachi per uerbum episcopi · et per regimen abbatis et per bona
illorum exempla regulariter uiuant prout loca locata sunt · et ut prępositus
et hii qui foras monasteria sunt ne uenatores habeant · quia iam frequenter
iussimus ne monachi foras monasterium habitassent ;
CAPITULUM · II
Vt ecclęsiae uiduę · pupilli · per bannum regis pacem
habeant sin aliter · in presentiam nostram hoc ueniat si fieri potest · sin
autem missi nostri inuestigent illud quomodo gestum sit ; [fol. 118v]
III
Vt hii qui beneficium nostrum habent · bene illud inmeliorare in omni re
studeant · et ut missi nostri hoc sciant
IIII ·
Vt uicarii uel centenarii a seruo regis mancipia ne emant ·
et ut ipsi uicarii de hereditate foris heredibus si extiterit ad
opus nostrum recipiatur ne illud fraudetur ˙
V
De his qui a litterarum conscriptione ingenui fuerint · si sine
traditione mortui fuerint · hereditas eorum ad opus nostrum recipiatur · nec comes · nec uicarius illud sibi sotiet · sed ad opus nostrum reuocetur ; Similiter uolumus ut banni nostri de illis unde censa exigunt ut ipsa
censa ad nostrum opus uel ubi nos iubemus ueniant ;
VI
De hereditate inter heredes si contentiose ęgerint · et
rex missum suum ad illam diuisionem transmiserit · decimum mancipium et
decima uirga hereditatis fisco regis detur
VII
Vt uicarii luparios habeant unusquisque in suo ministerio
duos · et ipsi de oste pergendi · de placito comitis uel uicarii
ne custodiat · si
clamor super eum eueniat · et ipse cer
tare studeat
de hoc · ut perfectum exinde habeat · et
ipsę
pelles luporum ad nostrum opus dentur · et unusquisque
de illis qui in
illo ministerio placitum custodiunt · det eis
modium unum de annona ∴
[fol. 119r]
VIII
De hoste pergendi · ut comes in suo comitatu per ban
num unumquemque hominem per
LX solidos in os
tem pergere bannire studeat · ut ad placitum de
nuntiatum ad illum locum ubi iubetur ueniant · et ipse
comes
preuideat quomodo sint parati · id est · lance
am · scutum · aut arcum
cum duabus cordis · et sagitis
duodecim
· De his uterque habeat · et episcopi · comites
abba
tes hos homines habeant qui hoc bene p
ręuideant
·
et ad diem denuntiati placiti ueniant · et ibi osten
dant quomodo
sint parati · habeant loricas uel ga
leas · et temporalem hostem id est
aestiuo tempore ;
VIIII
Vt regi spensa in carra ducatur · simul episcoporum ·
comitum · abbatum et optimatum regis ˙ Farinam ·
uinum · baccones · et uictum
abundanter · molas · dolatorias ·
secura
es
· taretros ˙ Fundibula et
illos homines qui
exinde bene sciunt iactare · et marscalci regis addu
cant eis petras in saumas XX si opus est · et unusquisque
ostiliter
sit paratus et omnia utensilia sufficienter
habeant ; Et unusquisque comis duas
partes de herba
in suo comitatu defendat · ad opus illius ostis et habeat
pontes bonos et naues bonas
[fol. 119v]
X
Ut comites unusquisque in suo comitatu carcerem habeant et iudices atque uicarii patibula habeant ˙
XI
Vt homines boni generis qui infra comitatum
inique uel iniuste agunt · in pręsentiam regis ducantur · et rex super eos
districtionem faciat carcerandi · exiliandi · usque ad emendationem illorum ;
XII
Ut uicarii munera non accipiant pro illis latronibus
qui
ante comitem iudicati fuerint ad mortem ;
Quod si hoc perpetrauerint · tale iudicium sustine
ant sicut et latro iudicatus fuit · quia postquam scabi
nii eum diiudicauerint · non est licentia comitis uel
uicarii ei uitam concedere ; Sed si bannus ei iudicatus
fuerit et banno peracto · stet
in eo interim usquedum
comiti et eo quid amorem uel
causam ad eum habuit ·
et tunc sit foras banno ;
XIII
Vt episcopi et abbates aduocatos habeant · et
ipsi habeant in illo comitatu propriam hereditatem · et ut ipsi recti et boni sint · et habeant uoluntatem recte et iuste causas perficere ;
XIIII
Ut uicarii eos qui pro furto se in seruitium
tradere uolunt · non consentiant · secundum iustum iudicium terminetur ; [fol. 120r]
XV
Quod nullus seniorem suum dimittat · postquam
ab eo acceperit ualete solido · I excepto si eum uult occidere aut cum baculo
cedere · uel uxorem aut filiam maculare seu hereditatem ei tollere ;
XVI
Quod nullus in oste baculum habeat sed arcum ˙
XVII
De forestis ut forestarii bene illas defendant · simul et custodiant bestias et pisces · et si rex intus foreste feramen unum
aut magis dederit · amplius ne prendat quam illi datum sit ;
XVIII
Vt uillicus bonus sapiens et prudens
in
opus nostrum eligatur · qui sciat rationem misso
nostro red
dere et seruitium perficere ; Prout loca locata sunt · aedificia
emendent ·
nutriant porcos · iumenta · animalia · hor
tos · apes · aucas · pullos ·
uiuaria cum
piscibus · uennas ·
molina ·
stirpes · terram aratoriam studeant fimare ; In forestis
mansum
regale · et ibi uiuaria cum
piscibus · et homines ibi
maneant et plantent uineas et faciant pomaria
et ubicumque inueniunt utiles
homines · detur illis
silua ad stirpandum · ut nostrum seruitium inmelioretur ˙
Ut et feminę nostrę quę ad opus nostrum sunt · seruientes
habeant ex partibus
nostris lanam et linum faciant
sarciles
et
camisiles et perueniant ad cameram nostram per rationem
[fol. 120v] per uillicis
nostris aut a missis eius a se transmissis ;
Vt si quis contra aduersarium suum pugnam aut ali
quod certamen agere uoluit · et conuocauit ad se
aliquem de fidelibus suis · ut
ei adiutorium prębuisset ·
et ille noluit · et exinde necligens permansit · ipsum
be
neficium quod h
abuit auferatur ab eo et detur ei qui
in stabilitate et fidelitate sua permansit ;
ANNO XVI · REGNANTE DOMINO NOSTRO HLVDOVVICO ∴
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Conuentus episcoporum debet fieri In quatuor locis id est ·
magontiaco ·
In quo isti
archiepiscopi cum eorum suffragane
is uenire debent ˙
Autcarius · hadebaldus · hecti ·
bernuinus ;
In parisio .'
Ebbo ·
Ragnouuardus · Lantram
nus ;
Archiepiscopus · senonis qui fuerit .' cum
eorum suffraga
neis ;
In tolosa ·
Noto · bartolomeus ·
Adalelmus · Aiul
fus cum eorum
suffraganeis ;
In lugduno .'
Agobardus ·
b
ernardus
· Andreas · benedictus · Agaricus cum eorum suf
fraganeis ; In quibus conuentibus tractare · quęrere
et cum dei adiutorio
Inuenire debent de causis ad religionem
christianam · et eorum curam pertinentibus
et qui ad principibus
et reliquo populo uel ita ut diuina auctoritas docet
aut
aliter teneatur .' uel quid inde ex parte uel ex toto
[fol. 121r]dimissum sit ut non
teneatur ; Deinde quid
in ipsorum
qui pastores populi constituti sunt
moribus conuersatione
et actibus inueniri possit · quod diuinę regulę atque
auctoritati
non concordet · simulque inuenirę quę occasiones in utroque
ordine
id effecerint · ut a recto
tramite
· diui
assent
·
ut quicquid ab eis de his causis inuentum
fuerit · tam sollerti
cura custodiatur · ut nullatenus ad aliorum notitiam
peruenire permittant ante tempus constitutum ˙ Et ideo unus
notarius inter
omnes eligatur · ut quicquid ipsi inuenerint subti
liter describat et sub
iuramento constrictus fideliter conseruet ˙
Volumus etiam ipsorum conuentum fieri octabas pentecosten
missi uero nostri suam incipiant legationem peragere octabas
paschę
˙
Haec capitula ab episcopis tractanda sunt
CAPITULUM · I
De his qui sine consensu sui episcopi presbiteros in ecclesiis
suis constituunt · uel de ecclesiis eiciunt · et ab episcopo uel a
quolibet misso dominico admoniti obedire noluerint · ut bannum nostrum
reuuadiare cogantur · et per fideiussores ad palatium nostrum uenire iubeantur · et tunc nos decernamus utrum nobis placeat ut aut illum bannum persoluant ut
aliam harmiscaram sustineant ;
II
De ecclesiis que inter coheredes diuisę sunt ·
consideratum est · quatinus si secundum prouidentiam [fol. 121v]et admonitionem
episcopi ipsi coheredes eas uoluerint tenere · et honorare faciant ; Si autem hoc contradixerint · ut in episcopi potestate
maneat · utrum eas ita consistere permittat · aut reliquias exinde
auferat · et ubi ad beneficium nostrum ecclesię pertinentes ita inuentę
diuisę fuerint · ut describantur · et nobis renuntietur ;
III ·
De ecclesiis destructis · ut episcopi et missi
Inquisitionem faciant utrum per neglegentiam · aut Inpossibilitatem
destrute [!] sint ; Et ubi neglegentia inuenta fuerit · episcopali
auctoritate emendare cogantur · hii qui eas restaurare debuerant ˙
Si uero per inpossibilitatem contigit · ut aut plures sint quam necesse sit ·
aut maioris magnitudinis · quam ut ex rebus ad eas pertinentibus · restaurari
possint · episcopus modum inueniet · qualiter congrue emendari · et consistere
possint ˙
IIII ·
De uno manso ad ecclesiam dato · de quo
aliqui
homines
contra statuta sibi seruitium exigunt · quicumque
pro hac
cusa [!] accusatus fueri
t
comes uel missi hoc qu
od
inde subtractum est presbiteris cum sua lege restaurare
faciant ·
V
De his qui nonas et decimas iam multos
annos aut ex parte · aut ex toto dare neglexerunt ·
uolumus ut per missos
nostros
contringantur [!] · ut secundum
[fol. 122r]capitularem priorem soluant
unius anni nonam et de
cimam cum sua lege · et insuper bannum nostrum ;
Et hoc eis denun
tietur quod
quicumque hanc neglegentiam · iterauerit · bene
ficium
unde haec nona et decima persolui debuit amis
surum se sciat ˙ Ita enim ·
continetur in capi
tulare bonae memoriae geni
toris nostri · in libro · I · capitulo · CLVII · ut qui
ecclaesiarum beneficia habent · nonam et decimam ex e
ius ecclesię
cuius res sunt donent ;
Et qui tale beneficium
habent ut
ad medietatem laborent · et de eorum porti
one proprio
pres
bitero
decimas donent ;
Item in capitulo nostro
in libro I
I · Capitulo XXI · de eadem re ;
De nonis quidem
et decimis unde et genitor noster et nos frequenter · et in diuer
sis placitis
admonitionem fecimus · et
per capitularia nostra
qualiter haec
obseruentur · ordinauimus ;
Volumus atque
iubemus · ut de
omni conlaborato · et de uino · et fęno fide
liter et pleniter ab omnibus
nona et decima persoluatur ˙
De nutrimine uero pro decima sicut hactenus consuetudo
fuit ab omnibus obseruetur ˙ Si quis tamen episcoporum fuerit · qui ar
gentum pro hoc accipere uelit in sua maneat potestate iuxta
quod ei
et illi qui hoc persoluere debe
t conuenerit ;
[fol. 122v]
VI ·
Quicumque decimam abstrahit de ecclesia ad quam per
iustitiam debet dari et eam pręsumptiose · et propter munera · aut amicitiam uel aliam quamlibet occasionem ad alteram ecclesiam dederit .' a comite
uel a misso nostro distringatur · ut eiusdem decimę quantitatem cum sua lege
restituat ;
VII ·
De decimis quę dare populus non uult ·
nisi
quolibet modo ab eo redimantur · ab episcopis prohiben
dum est ne fiat ˙
Et si quis contemptor inuentus fuerit .'
et nec episcopum nec comitem audire uelit .'
si noster homo fuerit
ad pręsentiam nostram uenire compellatur ;
Ceteri uero
distringa
ntur
.' ut
inuit [!]
ecclesię restituant · quę uolunta
riae dare neglexerunt
VIII
Ut de rebus ecclesiarum quę ab eis per XXX annorum spacium
sine ulla interpellatione possessa sunt · testimonia non recipiantur ·
sed eo modo contineantur sicut res ad ficum [!] dominicum pertinentes
contineri solent ·
VIIII
Quicumque de rebus ecclesiarum quas in beneficium ha
bent restaurationes earum facere neglexerint · iuxta
capitularem
anterior
em in quo de operibus .' ac nonis
et decimis constitutum est
sic de illis adimpleatur id est
[fol. 123r]in libro IIII capitulo XXXVIII ˙ De opere
et restauratione eccle
siarum consideratum est · ut de frugibus terrae ·
et animalium
nutrimine persoluantur ˙ De opere uero uel restauratione
ecclesiarum comes et episcopus siue abbas · una cum misso nostro quem ipsi
sibi ad hoc elegerint · considerationem faciant · ut unusquisque
eorum tantum
inde accipiat ad operandum · et restaurandum · qua
ntum
ipse de rebus
ecclesiarum habere cognoscitur ˙ Similiter et
uasi [!] nostri
aut in commune
tantum operis accipiant quantum rerum ecclesias
ticarum habent · uel
unusquisque per se iuxta quantitatem quam
ipse tenet · aut si inter eos conuenerit · ut pro opere faciendo
argentum donent · iuxta estimationem operis in argento
per
soluant ;
Cum quo precio rector ecclesiae
ad praedictam restau
rationem operarios conducere .' et materiam emere
possit ;
Et qui nonas et decimas dare neglexerit · primum quidem illas
cum
lege sua restituat et insuper bannum nostrum soluat · ut Ita casti
gatus
caueat ne saepius iterando beneficium amittat ;
X
De illo qui agros dominicatos propterea neglexit
excolere · ut nonas et decimas exinde non persoluat · et alienas
terras ad excolendum propter hoc accipit .' Volumus ut de tribus annis ipsam
nonam cum sua lege persoluat ; Et si quis contemptor aut comitis aut missorum
nostrorum propter hoc extiterit per fideiussores [fol. 123v]ad palatium uenire
compellatur ;
ITEM · ALIA · CAPITULA ·
I
De beneficiis destructis hoc obseruetur quod in
capitula
ri priori continetur · id est in libro IIII · capitulo XXXVI ; Qui
cumque beneficium suum occasione proprii desertum habu
erit · et intra annum postquam ei comite uel
miso [!]
nostro
notum factum fuerit illud emendatum non habuerit · ipsum
beneficium amittat ;
II
Vt missi nostri ubicumque malos
scabinios inueniunt eiciant · et totius populi consensu · in locum
eorum bonos eligant et cum
electi fuerint
iurare faciant ·
ut scienter iniuste iudicare non debeant ;
III
Vt in omni comitatu hi qui meliores et ueratiores inueniri
possunt eligantur a missis nostris .' ad inquisitiones faciendas
et rei ueritatem dicendam .' et ut adiutores comitum sint ad iustitias
faciendas ;
IIII
Uolumus ut quicumque
de scabiniis depręhensus fuerit
propter munera aut propter
amicitiam · uel inimicitiam
iniuste iudicasse .' ut per fi
deiussores missus ad pręsentiam nostram
ueniat ; De cete
ro omnibus scabiniis denuntietur .' ne quis deinceps
etiam
iustum iudicium uendere praesumat ˙
V
Ubicumque commutationes tam tempore nostro quamque
genitoris nostri legitimę et rationabiles atque utiles eccle
[fol. 124r]siis dei factę sunt .' permaneant ˙ Ubicumque uero inutiles et
incommodę atque inrationabiles factę sunt dissoluantur · et
recipiat
unusquisque quod dedit ˙ Ubi uero mortua manus
interiacet aut alia quęlibet causa
aquę rationabilis
esse uideatur · inuenta fuerit .' diligenter describatur ·
et
ad nostra not
itiam
perferatur ˙
VI ·
Quicumque comprobatus fuerit de eo quod scienter
testes in periuri
um induxisset .' sub fideiussione
ad palatium nostrum uenire compellatur .' ut
ibi
cum fidelibus nostris consideremus · quod de tali ho
mine
faciendum sit ∴
VII ·
De his qui discordiis et contentionibus studere solent · et in pace uiuere nolunt · et inde conuicti fuerint .'
similiter uolumus ut sub fideiussoribus ad nostrum placitum ueniant · ut ibi
cum fidelibus nostris consideremus quid de talibus faciendum sit ˙
VIII
De bonis denariis quos populus ·
recipere
non uult · uolumus ut hoc obseruetur · et
teneatur · quod in priori capitulari
nostro consti
tutum est ·
id est in libro IIII · capitulo XXX ; Quicumque
liber homo uel in emptione · uel
in debiti solutione denarium
merum et bene pensa
ntem
recipere noluerit
bannun [!] nostrum
id est LX
solidos
componat ˙
[fol. 124v]Si uero serui
ecclesia faci [!] · aut
fiscalini nostri aut comitum aut uassal
lorum nostrorum hoc facere
praesumseri
nt
· LX ictibus uapulent ˙ Et si acto
res nostri
aut aliorum uel aduocati eos missi nostris uel comitibus iussi pre
sentare noluerint · praedictum bannum ·
id est LX solidos compona
nt
˙ Et
ad hanc
constitutitutionem [!] nostram adimplendam · episcopi et abba
tes siue reliqui qui beneficia nostra habent · adiuuent · comites
in suis
hominibus distringendis ; Et si comites hanc nostram
constitutionem neglexerint .'
hoc per missos nostros ad nostram no
tiam perferatur ˙
VIIII
De homicidiis uel aliis iniustitiis · quę a fiscalinis
nostris fiunt quia inpune se ea committere posse existimant · nos
actoribus pręcipiendum esse decernimus ne ultra inpune fiant · Ita ut ubicumque facta fuerint soluere cum disciplina precipiemus ;
X
Collectę ad malum faciendum fieri omnimodis prohibeantur · et ubicumque huiusmodi pręsumptiones factę fuerint · digna emendatione
corrigantur ˙ Et si per neglegentiam comitis uel factę sunt .' uel inemendatę remanserunt · hoc ad nostram notitiam perferatur ˙
Auctor uero facti si fuerit prępositus · uel aduocatus · siue
centenarius uel qualibet alia dignitate prędita libera persona post
legalem emendationem · [fol. 125r]in loco factam sub fideiussoribus ad nostram
pręsentiam ueniat ˙ Multitudo uero siue de seruis · siue de liberis sit · legitima emendatione multetur ;
XI
De pontibus publicis destructis · placuit nobis · ut hii qui
ius
sionem nostram in reparandis pontibus
contempserunt · uolumus ac iu
bemus · ut omnes homines nostri In nostram
ueniant praesentiam
rationes reddere · cur nostram iussionem ausi sunt contempnere ˙
Comites autem reddent ratione
s de eorum pagensibus cur eos
aut non constrinxerunt ut hoc facerent · aut
nobis nuntia
re
neglexerunt ˙ Similiter et de iniustis teloneis · ubicumque acci
piuntur · sciant se exinde nobis rationem reddituros ˙
XII
Ut examen aquę frigidę quod
hactenus
faciebant · a
missis
nostris omnibus interdicatur · ne ulterius fiat ˙
XIII
Postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hosti
li reuersi fuerint · ex eo desuper XL noctes sit bannus re
sisus quod lingua theodisca scastlegi · id est a
rmorum
depositio uocatur
XIIII
Hoc missi nostri notum faciant
comitibus et populo quod nos
in omni ebdomada unum
diem ad causas audiendas et iudicandas · sedere uolumus ·
comites autem et missi nostri magnum studium habe
ant · ne forte
propter eorum neglegentiam pauperes
[fol. 125v]crucientur · et nos tedium propter
eorum clamores patia
mur · si nostram gratiam habere uelint ˙ Popul
o autem
dicatur ut caueat de aliis causis se ad nos reclamare · nisi de
quibus aut missi nostri · aut comites eis iustitias facere nolu
erint
XV ·
Quicumque uicarii uel alii ministri comitum · tributum quod
inferenda uocatur maioris precii a populo exigere pręsumpsit quam a missis bonę
memoriae genitoris nostri constitutum fuit · hoc
est duos solidos pro una uacca · hoc quod iniuste superposuit atque abstulit
sibique retinuit his quibus hoc tulit cum sua lege restituat · et insuper fredum
nostrum componat et ministerium amittat ;
XVI
De homicidiis in ecclesiis uel
in atriis earum commissis ·
hoc obseruetur et teneatur quod in capitulare priori
constitutum est in libro · IIII · capitulo XIII · Si quis ex leui causa
aut
sine causa hominem In ecclesia interfecerit · de uita
componat ˙ Si uero foris
rixati fuerint · et unus alterum
in ecclesiam fugerit · et ibi se defendendo eum
Interfecerit .'
et si huius facti testes non habuerit · cum duodecim con
iuratoribus legitimis per sacramentum adfirmet ·
se defendendo
Interfecisse ; Et si ipse auctor commotę
inter eos rixae extiterit · leudem
interfecti · et insuper
[fol. 126r]bannum nostrum soluere cogatur ˙ et publicam agat
poe
nitentiam ; Sin autem non ille qui alterum interfe
cit sed is qui Interfectus est eandem rixam commouit ·
absque compositione iaceat · et eis qui eum interfecit
secundum iudicium canonicum publicam habeat poe
nitentiam ; Si cuiuslibet proprius seruus hoc commi
serit · iudicio aque feruentis examinetur · utrum hoc
sponte · an se defendendo fecisset ˙ Et si manus eius exus
ta fuerit
anterficiatur [!] ˙ Si autem non
fuerit · publica
poenitentia multetur · nisi forte et ipse auctor com
motę inter eos rixę fuerit inuentus ; Tunc dominus
eius iuxta qu
od
uuidregildus illius est ad ecclesiam per
soluat · aut eum si
uoluerit eidem ecclesię tradat ˙
XVII ·
De ecclesiastico et fiscalino ·
et beneficiario seruo ˙ Uolumus ut pro una uice uuidregildis eius pro eo
componatur ; Altera uice · ipse seruus ad supplicium tradatur ; Hereditas tamen liberi hominis qui propter tale facinus ad
mortem fuerit iudicatus · ad legitimos heredes illius perueniat ; Si in atrio
ecclesiae cuius porta reliquiis sanctorum consecrata est huiuscęmodi
homicidium perpetratum fuerit · simili modo emen[fol. 126v]detur et
componatur ; Si uero porta ecclesiae non est consecrata · eo modo componatur quod
in atrio commititur sicut componi debet · quod in munitate uiolata
committitur · sicut continetur in libro superiori ;
XVIII
Quicumque propter cupiditatem rerum patrem · aut
matrem ·
aut fratrem · aut sororem · uel nepotem ·
aut alium
propincum [!] suum
interfecerit .' hereditas
eius
interfecti ad alios suos
legitimos heredes perueni
at ; Interfectoris uero hereditas · in fiscum
regi datur ;
Ipse uero ordinante episcopo · publicę poenitentiae subdatur ;
XVIIII
Quicumque propria uxore derelicta uel sine culpa interfecta aliam duxerit uxorem .' armis depositis · publicam agat poenitentiam ˙ Et si contumax fuerit .' comprendatur [!] a comite · et ferro uinciatur · et in custodiam mittatur ·
donec res ad nostram notitiam deducatur ;
XX
Quicumque res alienas · cuilibet homini uendiderit · et
ipse homo easdem res alicui alteri dederit · siue uendiderit · et ipse
qui tunc easdem res comparatas habet per malum Ingenium · proprio filio aut alteri
cuilibet necdum legitimos annos habet iustitię tollendę causa tradiderit .'
uolumus atque firmiter praecipimus · [fol. 127r]ut si pater eiusdem paruuli uixerit ·
ipse intret in causam rationem reddendi pro filio suo ˙ Si autem pater ipse mortuus est · tunc legitimus eius propinquus · qui iuste et tutor ac defensor esse uidetur · pro ipso rationem reddere compellatur ˙ Similiter
de aliis omnibus Iustitiis ad eum pertinentibus · excepta sua legitima hereditate ·
quę ei per successionem parentum suorum legitime uenire debui ˙ Quodsi quis
hanc nostram iussionem contempserit uel neglexerit .' sicut de ceteris
contemptoribus ita de eo agatur ˙ Is uero qui easdem res primus
inuasit · et iniuste uendidit · necnon et emptores excepta sola persona paruuli hoc quod fraudulenter admiserunt infra patriam emendare cogantur ·
et post ea sicut contemptores iussionis nostrę · sub fideiussoribus ad
nostram presentiam uenire compellantur ;
XXI
De uicariis · et centenariis · qui magis propter cupiditatem
quam propter iustitiam faciendam saepissime placita
tenent · et exinde populum
nimis affligunt · ita tene
atur sicut in capitulare domni karoli imperatoris con
tinetur · In libro · IIII ·
capitulo XL ˙ Ut nullus ad placitum
manniatur nisi qui causa suam quęrit · aut si
al
ter
ei
[fol. 127v]conquirere debet exceptis scabineis VII · qui ad
omnia placi
ta esse debent · item de eadem re In capitulare nostro in
libro
IIII · capitulo LV · de placitis siquidem quę liberi homines obser
uare debent · constitutio genitoris nostri penitus
obseruanda
atque tenenda ; Ut uidelicet in anno tria solummodo
generalia
placita obseruent · et nullus eos amplius pla
cita obseruare compellat ·
nisi forte quilibet aut accu
satus fuerit · aut alium accusauerit · aut
ad testimoni
um perhibendum uocatus fuerit ; Ad cetera uero quę
centenarii tenent non alius uenire iubeatur · nisi qui
aut litigat · aut
iudicat · aut testificatur ; Et quicum
que huius constitutionis
transgersor [!] a missis nostris
inuentus fuerit · bannum nostrum
persoluat ;
XXII
De liberis hominibus qui proprium non habent sed in
terra
dominica resident · ut propter res alterius ad tes
timonium non
recipiantur ; Coniuratores tamen
aliorum liberorum hominum ideo esse possunt quia
liberi sunt ; Illi uero qui et proprium habent · et tamen
in terra dominica
resident · propter hoc non abicia
ntur
quia in terra dominica resident ·
sed propter hoc ad
testimonium recipiantur · quia proprium habent ;
[fol. 128r]
XXIII ·
Volumus atque iubemus · ut missi nostri diligenter inquirant · quanti liberi homines in suis comitatibus maneant ; Hinc uero
ea diligentia et hęc ratio examinetur per singulas centenas · ut
ueraciter sciant illos atque describant qui in exercitalem ire possunt expeditionem · ac Inde uidelicet secundus or [!] de his qui per se ire non
possunt · ut duo tertio adiutorium praeparent ; Et qui necdum fidelitatem nobis promiserunt .' cum sacramento nobis f[...]litatem promittere faciatis
XXIIII
De faidis coercendis obseruetur ·
et teneatur quod in
capitulare nostro in libro · IIII · capitulo XX ·
continetur ˙ Si quis aliqua
necessitate cogente homicidi
um commisit · comes in cuius ministerio res
perpetrata
est et compositionem soluere · et faida per sacramentum
pacificare
faciat ; Quodsi una pars ei ad hoc consentire
nuluerit · id est aut ille qui
homicidium commisit
aut is qui compositionem
[.]ecipere debet · faciat illum
qui ei contumax fuerit ad praesentiam nostram ue
nire · ut eum ad tempus quod nobis plac
uerit
in exilio
mittamus · donec ibi castigetur · ut comiti suo inobę
diens esse ulterius non audeat · et maius dampnum Inde
adcrescat ˙
XXV
Volumus ut tale coniectum missi nostri accipiant
[fol. 128v]quando per missaticum suum perrexerint · hoc est unusquisque accipiat .'
panes XL ·
frisingas · II ·
purcellum aut agnum · I pullos IIII · Oua XX
uino ·
sextarios VIII · Ceruisa
modios II · Annona
modios II · E
[t] quando prope
sunt die illorum domibus nullum
accipiant coniectum