[fol. 55va]
[1]
CAPITULA CONSTITUTA
In placito ad pistis habito
anno XXV
regni Karoli gloriosi regis ˙
[BK 273 Abschnitt B Prolog]
KAROLUS
GRATIA DEI REX
[BK 273 Abschnitt B Prolog]
Notum esse uolumus omnibus dei et
nostris fidelibus
quoniam haec quae secun
tur capitula nunc in isto placito
nostro
anno ab incarnationem domini
nostri iesu christi · DCCCLXIIII · Anno
uidelicet regni nostri ipso propitio
XXV · indictione XII · VII
Kalendas iu
lii in hoc loco qui dicitur pistis u
na cum fidelium nostrorum consen
su
atque consilio constituimus
et cunctis sine ulla refragatio
ne per
regnum nostrum obseruanda
mandamus ˙
QUOD SERUANDUM SIT HONOR ECCLESIIS DEI ET
MINISTRIS EARUM CAPITULUM
I
[BK 273 Abschnitt B c. 1]
Primo considerauimus de ho
nore ecclesiarum et
sacerdotum
ac seruorum dei et inmunitate
rerum ecclesiasticarum ut
n
ul
lus
sibi de ipsis rebus contra
actoritatem [!]
presumat et comitis episcopis
et ministris eclesiae in eorum
ministeriis adiutores in omnibus
fiant sicut in capitulari prede
[fol. 55vb]cessorum ac progenitorum nostro
rum continetur · In secundo li
bro capitulo · XXIII · et quicumque
comitum uel
ministrorum rei
publice haec quae mandamus
obseruare neglexerit · si prima
et secunda uice de his admonitus
non se correxerit · uolumus ut
neglegentia comitis ad nostram
notitiam per episcopos et missos nostros
deferatur · et aliorum negle
gentiam per comites ad nostram
notitiam perferatur ut nos
tra auctoritate quod in capitu
lari predecessorum nostrorum
continetur subire cogantur
DE CAUSIS ORFANORUM ET UIDUARUM ET QUID DE RAPTORIBUS AGENDUM SIT ET HIS QUI MINISTRIS ECCLESIA UIOLENTIAM INFERUNT :/ CAPITULUM
II
[BK 273 Abschnitt B c. 2]
Post haec de orfanorum
et uiduarum
causis et de
regalibus iustitiis et summo
pere de raptoribus
puellarum
et uiduarum et sanctimonialium
et de his qui presbiteros flagel
lare presumunt · et qui presbiteros
[fol. 56ra] de
clesiis [!] sine episcoporum consensu
eicere uel recipere
aut censu
m
de manso uel ex his quae domnus
et genitor noster in
suis capitu
laribus ecclesiis in inmunita
tem concessit
exigere non ti
ment · Et qui censa de rebus
ecclesiasticis ad
ecclesias per
soluere detrectant ut firmi
ter a missis et
comitibus nostris
inquirantur et acriter distrin
gantur · et plena
iustitia inde
faciat · secundum quod in capitu
laribus aui et patribus · nostri
statutum habetur et ipsi con
temptores legum diuinae sci
licet et humanae ad nostram
presentiam legaliter perducan
tur · ut inde consilium
fide
lium dei ac nostrorum commen
demus quid de talibus
homi
nibus sit faciendum qui nec
deum timent nec contra sanctos
canones facere · nec legem
et preceptum regium infrin
gere
pertimescunt · salua
censura ecclesiastica et epis
copalis
penitentiae ui
ndicta
˙
[fol. 56rb]
QUID DE HIS AGENDUM SIT QUI PACEM SERVARE CONTEMPSERINT ET RAPINAM FECERINT ˙ III ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 3]
Vt lex et iustitia unicuique
in suo ordine
omninibus [!] conser
uetur · et pacem quam proxi
me teste deo propriis manibus
communi consensum confirmaui
mus
quando hic placitum nostrum
habuimus · sic omnes et infra patri
am
et quando ad placitum unus
quisque uenerit · et quando re
dierit · et quando nobis necessi
tas euenerit · ut hostem nos
tram denuntiemus · usque cons
tituta loca secundum
consu
etudinem et capitula predeces
sorum nostrorum obseruare
procuret ˙ Et qui contra hanc
confirmationem per contemptum
uenerit · aut quantotius quod
contra hanc
confirmationem
excessum fuerit · emendare
neglexerit .' ab episcopis et
missis
a comitibus nostris hoc nobis
renuntiari mandamus qua
tenus tantum dei et nostrum ac
totius christianitatis conceptum
[fol. 56va]
sicut secundum leges diuinas et huma
nas inuenerimus emendare cure
mus ne ipso nostro iudicio a deo quod ab
sit condempnati
simus · et uideant
episcopi et missi ac comites nostri nisi con
tra
nostram communem confir
mationem aliquis per contemptum
sciamus
quoniam si per alium quam per
illos hoc sicut non conuenit audi
erimus sicut nec ipsi inmunes a
peccato erunt · si nec ab u
ltione
inmunes existent ˙
QUOD HONORANDI SINT UASALLI REGIS ET REGINE AB
OMNIBUS ˙ IIII
[BK 273 Abschnitt B c. 4]
Volumus ex expresse manda
mus
comitibus nostris · ut si
cut in XXIIII · capitulo secundi
libri
capitulorum decessoribus
nostrorum continetur · uasalli
nostri nobis et nostrae coniugi fa
mulantes condignum apud omnes
honorem habeant sicut a geni
tore nostro et
a nobis sepe admo
nitum est ˙ Et sicut ipsi uolunt
se a nobis
honoratos tenere · ita
et nobis famulantibus sicut con
suetudo fuit
tempore anteces
sorum nostrorum debitum hono
[fol. 56vb]rem
honorem [!] exhibeant ˙
QUOD DEBEANT COMITES PRECIPUE
SALUARE UILLAS REGALES
CAPITULUM
V
[BK 273 Abschnitt B c. 5]
Uolumus et expresse comiti
bus nostris mandamus · ut uillae
nostrae indominicate · sed et uillae
de monasteriis quae coniugi nos
trae et filiis ac filiabus nostris
concessa atque donata habemus ·
queque sub immunitate consistunt ·
cum
saluamento et debita reue
rentia in comitatibus illorum
consistant ˙ Sed et quae homines
nostri aut illorum illarumque ·
qu
ae
sine
ulla differentia et nostri
sunt cum saluamento et debito ·
honore habere
possint · et non
ignorent neque obliuiscantur
comites ac missi nostri nos
scire
quod dominorum dominus de se dicit ·
honorificantes me honorificabo ·
et qui contempnunt me inhono
rati erunt ˙
QUOMODO AD IVSTITIAM REDDENDAM VENIANT QVI DICVNT
RES PROPRIETATIS SVE A NORTMANNIS VASTATAS ˙
CAPITULUM
VI ˙ [fol. 57ra]
[BK 273 Abschnitt B c. 6]
ET quoniam humana fragilitas procli
uior est ad
contra iustitiam faci
endum quam ad iustitiam exse
quendum
et diab
olus
semper cer
tat ut fragilitati humane oculos
mentis
claudat ne castigationem
uideat et semetipsum emendet
sicut ad nos peruentum
est quidam
leues homines de istis comitatibus
qui deuastati sunt a
normannis
in quibus res et mancipia et do
mos abuerunt quia nunc ibi man
cipia et domos non habent qua
si licenter malum faciunt ·
qui
a sicut dicunt non habent un
de ad iustitiam
faciendam ad
ducantur ˙ Et quia non habent
domos ad quas secundum
legem
manniri et banniri possunt ·
dicunt quod de mannitione
uel
bannitionem legibus com
probari et legaliter iudicari non
possunt ˙
Contra quorum ma
las insidias consensu et consili
o
fidelium nostrorum statuimus ·
ut comes missum suum ad illam
terram in qua
domos abuit
mittat et eum bannire et man
[fol. 57rb]nire iubeat · et
quoniam lex con
sensu populi et constitutionem le
gis sit
franci iurare debent qui
a secundum regium mandatum
nostrum ad iustitiam dandam uel
faciendam legibus bannitus uel
mannitus fuit · et sic ipsa heres
illi iudicio scabiniorum in bannum
mittantur · et si
necesse fuerit
ipse in forbannum mittatur ˙
Qui ad iustitiam reddendam
uenire noluerit · et mandet co
mes qui hoc exsecutus fuit alteri
comiti in cui
comitaturus [!] et man
cipia habet quid inde factum
h
abet · ex nostro uerbo illi mandet ·
ut per illa quae in suo
comita
tu habet illum distringat qua
tenus ad iustitiam
reddendam
uel faciendam ad suum comi
tatum redeat ˙
QUID DE HIS AGENDUM SIT QUI ALIVBI MALITIAS FACIUNT UBI
UER [!] MANENT NIL MALI OPERANTUR VII
[BK 273 Abschnitt B c. 7]
Audiuimus etiam quia hu
iusmodi leues homines in
aliis comitatibus depredatio
[fol. 57va]nes et
iniustias [!]
faciant et ad
illum comitatum in quo comma
nent et in quo illas
malitias non
faciunt factis malitiis in aliis
comitatibus reueniunt ˙ Unde
mandamus et comitibus nostris cum
presse [!] precipimus · ut illi comi
tes in quorum comitatibus
ta
les homines iniustitias faciunt
illis comitibus hoc mandent
in
quorum comitatibus refugiu
m ha
bent · et una mente unoque
consensu · et uno certamine
ad
tales homines comprehenden
dos se erigant et decertent ut
ecclesiae dei et ministri eius et
serui dei ac populus pacem et
quietem
habere possit ˙
USQUE AD QUEM TERMINUM MONETA PRAETERITA CURRERE
DEBEAT VIII
[BK 273 Abschnitt B c. 8]
Ut denarii ex omnibus mo
netis
meri ac bene pensan
tes · sicut et in capitulare pre
decessorum ac progenitorum
nostrorum regum libro IIII ·
XXII ·
capitulo continetur ˙
In omni regno nostro non
[fol. 57vb]
non [!] recipiantur usque ad mis
sam sancti martini · Et in omni
bus c
iuitatibus
et uicis ac uillis
tam nostris indominicatis quam
et de his que de
inmunitatis uel
de comitatibus atque homi
num nostrorum siue
cuiuscumque
sint per omnem regnum nos
trum a iudicibus nostris et
ab e
is quorum uillę sunt una cum
ministris rei publice secundum
quan
titatem locorum et uillarum
tanti ac tales de ipsis incolis
et
inibi manentibus constituan
tur qui inde prouidentiam
habeant · nec boni denarii
reiciantur · et non nisi meri
et bene pensantes
accipian
tur ˙
QUID AGENDUM SIT
DE HIS QUI BONOS RECIPI
UNT
DENARIOS
VIIII
[BK 273 Abschnitt B c. 9]
Vt illi qui ex ac causa pro
uidentiam habebunt · sacra
mento iurent quod sicut eis ex
hac causa iniunctum fuerit ·
quantum scierint et potue
rint debeant fideliter obser
uare ˙ Et illi homines qui sci
[fol. 58ra]erint merum et
bene pensantem
denarium reicere · non debeant
celare · sed ministris rei
publi
ce eum debeant notum facere
De quo sacramento quicumque
comprobatus fuerit periura
tus · et secundum l
egem
mun
danam ut periurus puniatur
sicut in capitulari decessorum
hac progenitorum nostrorum
continetur in fine capituli
decimi ex
tertio libro et secun
dum legem ecclesiasticam pub
lice
penitentiae subigatur ˙
QUID AGENDUM SIT DE HIS QUI POST PREFIXUM TERMINUM
DE UETERIBUS UOLUERINT NEGOTIARI DENARIIS CAPITULUM
X
[BK 273 Abschnitt B c. 10]
Vt ab ipsa missa sancti martini · per omnem regnum nostrum non nisi istius
nostrae monetae meri et bene pensantes denarii accipiantur ˙ Et
quicumque ab illo die alium denarium negotiandi causa protulerit ·
a comite et ministris eius auferatur ab eo · sicut in libro
capitulorum [fol. 58rb] secundo · XVIII · capitulo continetur ˙
QUOMODO NOUA MONETA FORMARI DEBEAT XI
[BK 273 Abschnitt B c. 11]
Vt in denariis noue nostrae
monete · ex una parte nomen
nostrum habeatur ˙ In giro et in me
dio · nostri nominis monogram
ma · ex altera uero parte ·
no
men ciuitatis · et in medio crux
habeatur ˙
IN QUIBUS LOCIS MONETE HABEANTUR XII
[BK 273 Abschnitt B c. 12]
Sequentes consuetudinem
predecessorum
nostrorum ·
sicut in illorum capitulis inueni
tur constituimus ut
in nullo lo
co alio in omni regno nostro mo
neta fiat ·
nisi in palatio nostro
et in quentouico hac rotoma
go ˙ Quae moneta ad quento
uicum ex antiqua consuetudi
ne pertinetur · et in
remis et
in senonis · et in pari
sio · et in
aurelianis · et in cauillono · et
in
metullo · et in narbona ˙
DE FIDELIBUS MONETARIIS ELIGENDIS ET QUID HIS FIERI DEBEAT SI IN POSTEORES [!]
INUENTI FUERINT [fol. 58va]
CAPITULUM
XIII
[BK 273 Abschnitt B c. 13]
Vt hi in quorum potestate de
inceps monete
permanserint ·
omni gratia et cupiditate s
eu
lucro postposito fideles moneta
rios eligant sicut dei et nostram
gra
tiam uolunt habere ˙ Et ipsi mo
netarii iurent ·
quod ipsum mi
nisterium quantum scierint et
potuerint fideliter
faciant ·
et mixtum denarium et minus
quam debeat pensantem non
monetent nec monetarii con
sentiant ˙ Et sine fraude ulla
et absque
malo ingenio contra
eos quorum arge
ntum ad pur
gandum acceperint · ipsum ar
gentum
exmerent et sine frau
de tam in pensa quam in pur
gatione
denarios
comcambient [!] ˙ Contra quod sacramen
tum si quilibet fecisse reputa
tus fuerit · iudicio dei se exami
net · et si contra hoc fec
isse
com
probatus fuerit · quia non ma
iorem fraudem fecit si mixtum
denarium et minus quam debe
at pensantem monetauerit ·
[fol. 58vb] quam si in purgatione et concam
bio argenti per malum ingeni
um fraudem de argento rerum
ecclesiasticarum et de faculta
te pauperum fecerint · sicut cons
titutum est de falsis
monetariis
in libro quarto capitulorum ·
XXVIII · capitulo · manum per
dat · et ut sacrilegius ac paupe
rum spoliator publice
peniten
tiae iudicio episcopali subicia
tur ˙ In illis
autem regionibus in
quibus secundum legem romanam
iudicia terminantur ·
iuxta
ipsam legem
culpabilis iudice
tur ˙
DE REGIS CAMERA ACCIPIENDAS QUINQUE ARGENTI LIBRAS AD MONETANDI INITIUM ET EADEM PENSA IBI RESTITUDIS [!] : XIIII
[BK 273 Abschnitt B c. 14]
Ut in proximis ·
kalendis iulii · per
hanc · XII · indictionem ha
beat in
siluanectis ciuitate
unusquisque comes in cuius
comitatu monetam esse
iussimus uicecomitatem
suum cum duobus aliis
hominibus
[fol. 59ra] qui in eius comitatu res et man
cipia uel beneficia
habeant
et suum monetarium cum ip
sis habeat quatinus ibi accipi
ant per manus suas de camera
nostra ad opus
unuuscuiusque [!]
monetarii · de mero argento cum
pensa libris quinque ut habeat
unde
initium monetandi possit
incipere ˙ Et pensam argenti quam
ex camera nostra
accepit · per
manus eorum per quas illud ac
cepit sabbato ante
initium qua
dragesimae in monetatis dena
riis in
prefato loco ˙ Et cum ipsa
pensa cum qua argentum acce
perat · unusquisque moneta
rius in nostra camera reddat
QUID DE HIS FIERI DEBEAT · QUI NOVAM MONETAM REIECERINT ˙ XVI ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 15]
Vt nullus
s [!] more solito pro
ullo lucro uel
auaritia hoc
leuiter accipiat · sed omnes ab ip
sis
kalendis iulii argentum suum in
constitutis monetis concambi
ari faciant : scientes quia post
missam sancti martini nulli ali
[fol. 59rb]i denarii in regno
nostro nisi is
tius
noue monete nostrae accipian
tur · et ab ipsis
kalendis iulii ipsi noui de
narii ab omnibus accipiantur ˙
Et quicumque liber homo ab ip
so die denarium nouae nostrae mo
naetae in regno nostro reiecerit · si
cut in prefato libro
et capitulo
regio continetur bannum nos
trum id est solidos · LX
componat ˙
Si uero ecclesiastici serui aut co
mitum aut uassallorum
nostrorum
hoc facere praesumpserint · quia
in prefato
capitulari continetur
ut LX · ictibus uapulent ˙ Et
hac hoccasione
indiscreti homi
nes modum in disciplina facie
bant ˙
Constituimus fidelium
nostrorum consensu atque con
silio · ut
quorumcumque colo
ni et serui pro hoc conuicti · non
grosso fuste
sed nudi uirgis ua
pulent ˙ Et in ciuitatibus at
que uicis
seu uillis episcopi per suos
misnistros [!] uel presbiteros prouidentiam
na [!] cum rei publicae ministris acci
piant · ne et hac causa
modis disci
plinae transgrediatur ˙ Sed ta
[fol. 59va]liter
fiat · qualiter et homines
castigentur et quasi pro intentione
uel occasione
castigationis disci
plinam facientes peccatum non in
currant · et disciplinam sustinentes
in corpore suo debiliores non fiant ˙
Quodsi quis hoc mandatum nostrum
transgressus fuerit · nobis ab episcopis
nuntietur quatinus taliter cas
tigetur ne deinceps mandatum
nostrum
quemquam delectet contemp
nere ˙ Et dominus uel magister
qui liber
est aut aduocatus tali
um hominem eos uel comiti uel
misso nostro
ad disciplinam susti
nendam contradixerit · uel mis
so
nostro iussus presentare nolue
rit · predictum bannum · LX
solidorum
componat sicut in predicto capitu
lari
habetur ˙
QUID AGENDUM SI DENARIUS NOUAE MONETĘ NON MERUS INVENTUS
FVERIT ˙ XVI
[BK 273 Abschnitt B c. 16]
Vt si aliquis homo a proxi
mis
kalendis · iulii de hac noua nos
tra moneta mixtum uel minus
quam
debeat pensantem denarium in
uenerit · constringat eum qui
[fol. 59vb] ipsum denarium
†† ad negotian
dum protulerit et ipse dicat a quo
eum accepit et sic de manu ad ma
num ueniat usque dum ad falsita
tis auctorem peru
eniatur
et in
uentus mixti uel minus quam debe
at
pensantis denarii monetator
in illa terra in qua iudicia se
cundum
legem romanam termi
nantur secundum ipsam legem iudice
tur ˙ Et in illa terra in qua iudi
cia secundum legem romanam
non iudicatur monetarius · si
cut supra diximus falsi denarii
manum dexteram perdat sicut in
quarto libro capitulorum contine
tur
capitulo XXXIII · Et qui hoc
consenserit · si liber est LX solidos com
ponat · Si seruus uel colonus · nu
dus cum
uirgis uapulet ˙
QVA DILIGENTIA CAVENDVM SIT NE FRAVDVLENTA MONETA
FIAT ET DE FALSIS MONETARIIS ˙ XVII
[BK 273 Abschnitt B c. 17]
Vt diligenter com
ites
et mi
nistri rei publice per suos comita
tus
ac ministeria prouideant ·
ne in aliquo loco occulta uel frau
[fol. 60ra]dulenta moneta fieri possit ˙ Et
si inuentus ac comprobatus
quili
bet fuerit fraudulentam monetam
percutiens · sicut
constitutum est de
falso monetario ex prefato capitu
lari predecessorum nostrorum ma
nus ei amputetur ˙ Et qui hoc con
senserit · si liber est · LX · solidos com
ponat ˙ Si
seruus uel co
lonus · nu
dus cum uirgis uapulet ˙
XVIII
QUID AGENDUM SI† FALSVS MONETARIUS
IN QVACUMQUE IMMVNITATE INTRAUERIT AD SE LIBERANDVM ∴
[BK 273 Abschnitt B c. 18]
Vt si falsus monetarius aut
de illis
locis in quibus monetam
fieri iussimus aut occultam mo
netam
percutiens aut denarium
falsum de noua moneta ad n
egotiandum
proferens ut constrin
gi et puniri non possit · sicut est
cons
titutum in fiscum nostrum uel in
quacumque immunitatem aut a
licui potentis potestatem uel
pro
prietatem confugerit fiscum ·
requiratur a ministro nostro ˙
Et si ille eum defenderit aut oc
[fol. 60rb]cultauerit · nuntietur
nobis · qua
tinus ita in eo secundum capitula
regium
uindicetur ne ullus ali
us umquam falsitatem nostram
auc
toritate uel potestate consentire
aut defendere audeat ˙ Si autem
in immunitatem uel potestatem aut
proprii alicuius potentis confu
gerit · secundum quod in tertio libro
capitularis XXVI · capitulo
con
tinetur · de his qui furtum aut ho
micidium uel
quodlibet crimen
foris committens infra munita
tem fugerit inde
fiat · id est man
det comes uel rei publice minister
episcopo uel
abbati uel illi quicumque
locum episcopi aut abbatis hominis
in cuius
potestatem uel propri
etatem confugerit · ut reddat ei
reum ˙ Si
ille contradixerit
et eum reddere noluerit · in pri
ma
contradictione solidis · XV culpa
bilis iudicetur ˙ Si nec ad tertiam
inquisitionem consentire uolu
erit · quicquid reus damni fecit
totum ille qui eum infra inmuni
tatem retinet nec reddere uult
soluere cogatur ˙ Et ipse con
[fol. 60va]ueniens licentiam habeat
ipsum
hominem infra inmunitatem
quere
ndi ubicumque eum inue
nire potui
erit ˙ Si autem in prima
inquisitione comiti responsum
fuerit quod reus
infra inmuni
tatem quidem fuissed sed fuga
lapsus sit iuret quod
ipse eum
ad iustitiam cuiuslibet disfaci
endam fugere non fecisset
et
sit ei in hoc satisfactum ˙ Si uero
intranti ipsam immunitatem
uel
in cuiuslibet hominis potes
tatem uel proprietatem comiti
collectam
manu quilibet resiste
re temtauerit comes hoc ad regem
uel ad principem deferat et ibi
iudicetur ˙ Et sicut ille qui in
inmunitate damnum fecit ·
DC ·
solidis componi debeat · ita qui
comiti collecta manu resiste
re
presumpserit · DC · solidis · culpa
balis
iudicetur
XVIIII
OMNIA MERCATA DESCRIBENDA NVNTIANDUMQUE REGI · VT DEFINIAT QUOT ET IN QUIBUS LOCIS HABERI DEBEANT ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 19]
Vt melius et equo modius haec
[fol. 60vb] prouidentia de
bonis denariis
non reiciendis et de monete fal
sae denariis
custodiri possit ˙
Uolumus ut unusquisque comes
de comitatu suo omnia
marcacata [!] inbreuiari faciat et sciat
nobis dicere
quae mercata aui nostri
fuerunt et quae
tempore
domni et
genitoris nostri
esse ceperunt uel
quae illius auctoritatę consti
tuta fuerunt ·
uel quae sinae auc
toritatae illius facta fuerunt ·
uel quae
tempore nostro conueni
re ceperunt · uel quae in antiquis
locis
permanent · et si mutata sunt ·
cuius auctoritate mutata
fuerunt
et ipsum breuem unusquisque co
mes ad proximum placitum nostrum
nobis adportet · ut decernere
possimus quatinus necessaria
et utilia
et quae per auctoritatem
sunt maneant ˙ Quę uero super
flua
interdicantur · uel locis su
is restituantur · et mercata die
dominico in ullo loco habeantur
sicut in pr
imo libro capitulorum
capitulo CXXXVI habetur ˙
DE ĘQVITATE NEC [fol. 61ra] MENSUERI IN ARIDIS VEL LIQUIDIS ET DE FALSATORIBVS MENSVRARVM ˙ XX ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 20]
Vt comes et rei publicae ministri
ac
ceteri fideles prouideant qua
tinus iustus modius
ecusque [!]
sexta
rius secundum sacram scripturam et ca
pitula
predecessorum nostrorum in ci
uitatibus et in uicis et
in uillis ad uen
dendum et emendum fiat et mensu
ram
secundum antiquam consuetudinem
de palatio nostro accipiant et non
pro hac
hoccasionem a mansoariis
uel ab aliis qui censum debent maior
modius nisi
sicut consuetudo fuit
exigatur ˙ Et ipsi homines qui per uil
las de
denariis prouidentiam iura
ti habeb
ant
· ipsi etiam de mensu
ra ne adulteretur
prouide
sicut in libro tertio capitulorum capitulo
XX continetur ˙ Et si quis
reputa
tus fuerit mensuram adulterasse
et cum maiori modio uel
sextario
annonam uel uinum accepisse · et cum
minorem mensuram uenundare ·
si liber homo est aut secundum
suam legem
se inde sacramen
to idoneum reddat aut si nec fe
[fol. 61rb]cisse uel fieri iussisse aut consensis
se · aut
comprobatus fuerit hoc unde
mensuram adulterauit id est uinum
et
anonam a ministris rei publice
tollatur ab eo insuper et bannum nostrum
id est solidos · LX componat ˙ Si autem colo
nus uel
seruus inde reputatus fue
rit · aut iudicio dei se examinet aut
si
inde conuictus fuerit hoc ut su
pra diximus unde mensuram adul
terauit perdat insuper et uirgis
nudo
corio uapulet ˙ Et siue liber
siue colonus uel seruus de hoc con
uictus
fuerit · post legalem emen
dationem episcopale iudicium sus
cipiat · quia contra tale interdic
tum domini fecit dicentis · qui
pecuni
am suam non dedit ad usuram un
de regnum dei se
sibi clausit et infer
num sibi aperuit ˙ Quod peccatum · inter
illa
criminalia computatur
de quibus dicit apostolus , Quod
qui ea fecerit · cum huiusmodi nec
cibum sumere
christiano licet ˙
Et unde sacri niceni canones
clericos
gradum perdere iubent ·
et de tali causa unde seculares ho
mines
uitam perdunt · inde clerici
[fol. 61va] eclesiastici gradum amittunt ˙ Minis
tri autem rei publicae se caute custodi
ant · ne pro hac
occasione ducti cu
piditate per aliquod malum ingenium
a liberis
hominibus uel colonis seu
seruis ˙ Quia si inde ad nos clamor
uenerit · et
inde
conuicti fuerint
sic iniustitiam ista exsoluent sicut
illi qui in suo ministerio tortum faci
unt ˙ In illis autem regionibus in
qui
bus secundum legem romana
m iudican
tur iudicia iuxta ipsam legem uel
contra ipsam
legem nec antecessores
nostri quodcumque
capitulum statue
runt nec nos aliquod constituimus ˙
Similiter per
ciuitates et uicos atque
per mercata ministri rei publice
prouideant · ne
illi qui panem coctum
aut carnem per den
eratas
et uinum
per sextarium uendunt adultera
re et minuere
possint sed quantos
mensurabiles panes in unaquaque
ciuitate de iusto modio
episcopi uel
abbatis seu comitis ministerial
es
a pistoribus suis recipiunt tan
tos mensurabiles panes de
ęquo
modio a pistoribus qui panem
uendunt fieri faci
ant
˙ Quodsi
[fol. 61vb] si inuenti fuerint adulterare uel
minorare ut supra diximus
secun
dum suum modum culpabiles iudicen
tur ˙ Homines
etiam qui prouiden
tiam habere debebunt · ne mancae
mensurae fiant
si de periurio quod
iurauerunt quia hoc consentire
non debuissent reuicti
fuerint ·
secundum legem puniantur sicut
in fine capituli decimi ex libro
tertio capitulorum habetur et
postea ab episcopo publicam poenitentiam
de periurio accipiant ˙
QUID FIERI DEBEAT · SI BANNUM PRO REIECTIONE DENARIORUM
REUUADIATUM FUERIT · XXI ·
[BK 273 Abschnitt B c. 21]
Ut quia per tres iam annos bannum
pro reiectione bonorum
denario
rum perdonauimus · uolumus ut
modo secundum discretionem
quam
missis nostris commendauimus · re
uuadiatum persoluatur ˙ Et
hu
bi reuuadiatum non est reuuadia
tur et soluatur ·
quatinus
ex ex [!] hoc
et ex disciplina constitut
a ita cons
trict
i deinceps essent denarios
bonos reicere ˙ Et quoniam audiuimus
occasione accepta pro uuadiato
[fol. 62ra] banno · quosdam plus a pauperibus
accepisse quam bannus leuet ˙ Hoc
a missis nostris · diligenter inquiri uo
lumus ˙ Et quicumque plus ab eis ac
ceperunt quam iussimus · cogantur
illos restituere · et illos absque ulla
excussatione ad presentiam nostram
missi nostri adducant · quatenus
per
nostram armiscaram ita castigentur
ne ulterius tali conl
vdio
eos delec
tet opprimere pauperes ˙
QVID
AGI DEBEAT DE HIS QVI NON HA
BENT IN COMITATV VN
DE
PLE
NVM BANNVM DEBE
ANT PERSOLVERE
XXII
[BK 273 Abschnitt B c. 22]
Vt colonus qui iam pro iecti
one
bonorum denariorum
flagellati uel flagella
ndi
sunt · nul
la ali
a exactio requiratur ˙ Et si ab
aliquo eorum aliquid inde accep
tum fuit · a missis nostris cogatur
restitui ˙ Et qui beneficia uel
alodes in duobus uel tribus · aut
quattuor
comitatibus habent ·
et non habent in unoquoque co
mitatu unde
plenum bannum ua
leant soluere uel qui in unum
[fol. 62rb] tantum
comitatu alodem uel be
neficia habent · et non tantum ibi
h
abent
unde plenum bannum ualeant
soluere · missis
nostris hoc n
otum
faciant ˙
Et hoc ab eisdem missis nostris
diligen
ter inbreuietur et nobis
renuntie
tur · ut nostra discretione discer
namus
qualiter et castigatio ex com
positione fiat · et homines
ultra
mensuram et indebite non gra
uentur · quia sicut sancta
scriptura di
cit · non inde requirimus datum sed
fructum ˙ Id est ·
non inde requirimus
inhonestum lucrum sed regnum
ex
castigatione profectum ˙ Et non
solum in pauperibus · sed etiam in di
cioribus considerare uolumus dis
cretionem · quam
decessores nostri reges
in quarto libro capitulorum posu
erunt
capitulo · LVII · decernentes · ut
de debito inquiunt quod ad opus nos
trum fuerit reuuadiatum talis con
sideratio fiat · ut his
qui ignoranter
peccauit non totum secu
ndum legem
componere cogatur · sed iuxta quod
possibile uisum fuerit ˙ His
uero
qui tantum mala uoluntate pec
cauit · totam legem
compositionem
[fol. 62va] cogatur exsoluere
QVOD NVLLA FIERI MIXTVRA DEBEAT IN AVRO VEL
ARGENTO ET DE HIS QVI HOC FECERINT QVALITER PVNIANTVR XXIII
[BK 273 Abschnitt B c. 23]
Vt nullus deinceps in regno
mixturam
auri uel
au [!] argen
ti ad uendendum facere uel
consentire
presumat et nul
lus a missa sancti remegii
id est
a proxim
is
kalendis octobris aurum
uel argentum ad uendendum
uel emendum
nisi purifica
tum
proferat et si quis
inuentus
fuerit post pre
fatas
kalendas octobris aurum uel
artum [!] uel quodcumque fabrici
nium ex auro uel argento mix
tum ad uendendum uel emen
dum portare a ministris rei
publice ipsum quod por
tauerit ab eo tollatur et ip
s
i fideiussores si res et
mancipia in illo comita
tum non
habent ad pre
sentiam nostram cum ip
so auro uel argento
addu
catur ut nos inde commen
[fol. 62vb]demus qualiter
culpabilis iu
dicetur · Si uero res et man
cipia uel
mobile per quae
distringi legaliter possit
In ipso comitatu habuerit
secundum legem ad nostram
presentiam uenire iubeatur
Et si quisquam inuentus
fuerit
suum aurum uel argentum
uel quodcumque fabricini
um ex
auro uel argento por
tare ad
fabrum ut purgetur
prouideant rei publice mi
nistri ne hac
hoccasione ab e
o quod suum fuerit tollant
quodsi fecerint et ad
nos inde
reclamatio uenerit sicut ille
qui tortum in suo comitatu uel mi
nisterio fecerit in uestra uel fide
lium nostrorum
presentia culpabilis
iudicabitur · faber uero qui post
prefatas
kalendas
comprobatum fuerit au
rum uel
argentum ad uendendum
uel emendum adulterasse uel
misculasse in illis
regionibus in
quibus iudicia secundum legem roma
nam terminantur
iuxta illam puniatur
in aliis autem regni nostri secundum regium
[fol. 63ra]
capitulare sicut falsam monetam
percutiens manum perdat
Et liber homo qui
hoc consenserit
sicut in prefato continetur capi
tulo bannum
nostrum id est solidos
componat · Colonus uel
seruus nudus cum uirga
flagelletur si uero iudeus fuerit ipsum
quod mixtum perferat perdat
et bannum
nostrum sicut
tempopore [!] predecessorum
nostrorum
consuetudo fuit componat
QVANTVM DEBEAT VENDI LIBRA AVRI BENE VEL MINVS
COCTI XXIIII
[BK 273 Abschnitt B c. 24]
Vt in omni regno
nostro non
amplius uendatur libra auri pu
rissimi cocti nisi
XII
libris argen
ti de nouis et meris denariis
Illud
uero aurum quod coctum
quidem fuerit sed non tantum
ut ex eo deauratura
fieri pos
sit libra una de auro uendatur
decem libris argenti de
nouis
et meris denariis et omnimo
dis prouideant tam comites quam
ceteri omnes ministri rei publi
ce ne aliqua adiectione uel
fraude per occasionem ali
[fol. 63rb]quid amplius uendatur
sicut de
suis honoribus uolunt
gaudere · et quicumque hanc
commendationem nostram
ali
quo ingenio infirmare uel
fraudare seu aliter inmutare
inuentus fuerit · si liber homo
fuerit bannum nostrum id est LX
solidos
componat · Colonus uel
seruus nudus
cum
uirgis fla
gelletur ˙
NON DE RE ARMA VEL BRVNIAS SIVE CABAL [!]
NORTMANNIS VENDERE ET DE IVDICIO EORVM QVI FECERIT XXV
[BK 273 Abschnitt B c. 25]
Vt quoniam in prefatis capitulis
continetur et in libro
tertio
capitulo LXXV ut nullus sine
permisso regio bruniam uel
arma
extraneo dare aut
uendere presumat et in eodem
libro capitulo sexto
designata
loca regni usque
adque [!] nego
tiatores brunias
et arma
ad uenundandum portare
et uendere debeant quodsi
inuenti
fuerint ultra
por
tantes
aut uenundantes
[fol. 63va] ut
omnis sub
stantia
eorum aufe
ratur ab eis
dimidia quidem
pars partibus palatii
ali [!] uero me
dietas
inter missos regios et inuen
torem diuidatur quia peccatis
nostris
exigentibus in nostra ter
ra nortmanni deueniunt et eis
a
nostris bruniae et arma
atque
ca
balli aut pro redemtionem
dantur
aut pro pretii cupiditate uenundantur
cum pro redemtione unius
homi
nis ista donantur uel pro pauco pre
tio
uenundantur pro hoc
auxilium illis contra nos pres
titum et regni
nostri maximum fit
detrimentum et multae dei eclesiae
destruuntur et
quampluri
mi christiani depredantur et facul
tates
ecclesiasticae et regni
exauriuntur · Propterea
una cum consensu atque
consi
lio nostrorum f
idelium
constitui
mus
ut quicumque
post proximas
iulii
kalendas huius duodecime
indictionis
nortmannis
quocumque ingenio uel pro redemp
tione uel pro aliquo pretio bru
niam · uel quaecumque arma aut
caballum donauerit sicut proditor
[fol. 63vb] patriae et expositor christianitatis
ad perditionem gentilitati
si ulla
retractione uel pro redemptione
de uita componat · quae omnia
omnibus citissime a missis nostris
et comitibus nota fiant ne de
ignorantia
se exc
vsare
ualeant ˙
NON DEBERE PAVPERIBVS FRAN
CIS RES SVAS VEL
CABALLOS PER
CVIVS QVA
M VIOLENTIAM
AVFERRI ET QVOMODO PV
NIRI DEBEAT QVI HOC
FECERIT
XXVI
[BK 273 Abschnitt B c. 26]
Vt
paganenses [!]
franci qui ca
ballos habent uel habere pos
sunt
cum suis comitibus in hos
tem pergunt et nullus per uiolen
tia uel per aliquod malum ingeni
um
aut per quamcumque indebitam op
pressionem talibus francis
su
as res aut caballos tollat ut
hostem facere et debitos
parueredos [!] secundum antiquam consue
tudinem nobis exsoluere non
possint neque comes neque aliquis
minister rei
publice quod
si fecisse aliquis eorum con
probatus fuerit
sic hoc cogatur
[fol. 64ra]
componere
sicut de illis est consti
tutum in
capitularibus regiis qui tor
tum in suo comitatu uel ministe
rio faciunt ˙
OMNIVM SUMMAM
FRANCORVM IN SINGVLIS COMITATIBUS REGI NUNTIANDAM · ET QUID FACERE DEBEANT PAUPERES EXPEDITIONE HOSTILI ˙
CAPITULUM · XXVII ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 27]
Vt qui iuxta regium capitulare
quod domnus et genitor noster · an
no · XVI · regni sui · capitulo · VII · con
stituit · comites uel missi nostri diligen
ter inquirant quanti homines li
beri in singulis
comitatibus ma
neant · qui per se possunt expediti
onem
facere · uel quanti de his qui
bus unum alium adiuuet · quanti
etiam de his qui a duobus tertius ad
iuuetur uel preparetur · necnon
de his qui a tribus quartus adiuue
tur et praeparetur · siue de his
qui
a quattuor quintus adiuuetur et
praeparetur · ut expeditionem exer
citalem facere possint · et eorum
summam ad nostram notitiam
defe
rant · ut illi qui in hostem pergere
potuerint · iuxta
antiqu
am
et ali
[fol. 64rb]arum gentium consuetudinem
ad ciuitates nouas et pontes ac
transitus paludium operentur :
et in
ciuitate atque in marca
uuactas faciant · ad defensionem
patriae · omnes
sine ulla excusati
one ueniant ˙ Et qui de talibus
hostem
dimiserint · heribannum
iuxta decretionem quae in geni
torum
nostrorum tertio libro capitu
lorum · capitulo · XIIII · continetur ·
persoluant ˙ Et qui ad defensio
nem patriae non occurrerint · se
cundum antiquam consuetudinem ·
et capitulorum constitutionem
iudi
centur ˙
QVOD NEQVE AD CASAM DEI NEQUE AD CUIUSQUAM SERVITIVM SE ILLE
TRADERE DEBEAT · QVI CENSVM SVI CAPITIS REGI SOLVIT SINE
REGALI LICENTIA ET QVOD BANNVM SOLVERE DEBEAT QVI EVM RECEPERIT · XXVIII ·
[BK 273 Abschnitt B c. 28]
Vt illi franci qui censum de capite
suo uel de
suis rebus ad partem regiam
debent · sine nostra licentia ad casam
dei uel
ad alterius cuiuscumque seruiti
um se non tradant · ut res
publica
[fol. 64va] quod illis habere debet · non perdat ˙
Quodsi aut seipsos
aures suas ad ca
sam dei · aut ad alterius cuiuscumque
seruitium
sine licentia nostra trade
re uoluerint · sicut in capitulare
aui nostri continetur · de his qui pro
furto in seruitium
se tradere cu
piunt · comites uel uicarii hoc
eis non consentiant ·
sed ex banno
nostro p
rohibeant ˙ Quod et si con
tra bannum nostrum fecerint · ipsi
qui
eos receperint · bannum nostrum
id est · LX solidos componant ˙ Et si
ipsos
in seruitio suo habere uo
luerint · uel illorum res de qui
bus census ad partem regiam ·
exiebat tenere uoluerint · cen
sum
quod ipsi franci debebant
uel quod de illorum rebus exire
solebat ·
ad nostram regiam par
tem componant · sicut in praefato
capitulorum
libro · III
o · capitulis · XV ·
et LXXXVI · et in libro ·
IIII · capitulo
XXXVI · habetur ˙ Et quia sicut
in sacris ecclesiasticis
regulis in
uenitur · prior obseruatio · duri
or ·
posterior autem exigentur
causa inclinatior fuit ˙ Post haec
[fol. 64vb]
praefata capitula decessorum
et progenitorum nostrorum huiusmo
di
sicut prędiximus francis ho
minibus res suas ad casam dei · uel
aliis tradere ac uendere · eosque
ad diuinum seruitium conuerti
si
uellent non
hibuerunt · sicut in
capitulis libri primi capitulis CXXXII ·
et CXXXIIII ·
et in libro secundo
capitulo XXXI · et in libro · IIII capitulo
XVIIII
continetur ˙ Si quis de
talibus francis de suis rebus tra
dere uel uendere uoluerit non
prohibemus · tantum ut iustum re
gium quod sibi debetur sine ra
tione non perdat quia iniustas
consuetudines nouiter institu
tas imponere cuique non uolu
mus quas in quarto libro eorun
dem capitulorum prohibitas capitulo
XLVII legimus ˙ De illis autem
qui secundum legem romanam uiuunt ·
nihil aliud nisi quod in eisdem
continetur legi
bus diffinimus ˙
QVOD FISCALES ET ECCLESIASTICI QVI PROFITENTVR
CARROPERAM ET MANOPERAM · NON POSSINT SE EXCVSARE SI AD MARGILAM
DVCENDAM [fol. 65ra] VEL EXCVSATIONE ANNONE VOCENTVR · XXVIIII
[BK 273 Abschnitt B c. 29]
Vt illi coloni tam fiscales quam ecclesiastici qui sicut
in poleticis continetur et ipsi non denegant carropere et manopere ex
antiqua consuetudine debent et margillam et aliam queque carricare quę illis
non placent rennuunt quoniam adhuc in illis antiquis temporibus forte
margilla non trahebatur quę in multis locis tempore aui ac
domni et patris nostri trahi coepit · et de
manopera in scuria batere nolunt et tamen non denegant quia manoperam debent ˙ quicquid eis carricare
precipitur de opera carropere quando illam facere debent · sine ulla differentia carricent · et quicquid eis opera manoperę quando
illam facere precipitur · similiter ulla differentia faciant
NON DEBERE VLTRA FISCALES ECCLESIASTICAS HEREDITATES
SVAS CUILIBET SOCIORVM VENDERE ˙ XXX ˙
[BK 273 Abschnitt B c. 30]
Vt quoniam in quibusdam locis colo
ni tam
fiscales quam et de
cassis [!] dei
[fol. 65rb] suas hereditates · id est mansa
quę
tenent · non solum suis paribus ·
sed et clericis canonicis ac uilla
nis presbiteris et aliis quibuscumque
hominibus
uendunt · et tantummodo
sellam retinent ˙ Et
hoc occasione
sic destructe fiunt uille · ut non so
lum census debitus inde non
possit
exigi · sed etiam quę terre de singu
lis mansis fuerunt iam
non possint
agnosci · constituimus ut precipiatur
a nostris ministerialibus
et a ministris
ecclesiasticis · ut hoc nullo modo
de cetero fiat · ne uille
destructe ad
que confuse fiant ˙ Et quicquid de sin
gulis
mansis sine licentia domino
rum uel magistrorum per quoscumque
uenditum est recipiatur · et singu
lis mansis de quibus terrę uendite
sunt · et de quibus census decidit
propter eorum inpossibilitatem
qui
mansa deseruire non possunt
restituatur · et iuxta qualita
tem uel
quantitatem terre uel ui
nearum ad singulos mansos pertinen
tium postquam restaurati fie
rint ab unoquoque manso census
ad
partem dominicam exigatur ˙
[fol. 65va]
VSQVE AD QVOD TEMPVS EXPECTENTUR · NEC REDIRE AD SVA
COGANTUR ADUENE PAGANORUM TIMORE DISPERSI ˙ XXXI ·
[BK 273 Abschnitt B c. 31]
De aduenticiis istius terre quę
a normannis
deuastata est · con
stituimus ut sicut in capitulari
aui nostri karoli imperatoris ha
betur unusquisque comes de
suo
comitatu et nomina eorum et qui
sunt eorum seniores describi faci
at · et ipsos aduenas qui a tempore
aui nostri atque a tempore domni
et
patris nostri in illorum comitatibus
cummanent secundum consuetudinem
que illorum temporibus fuit eos ibi
manere permittant ˙ Illos uero qui
pro persecutionem nortmannorum
nuper de istis partibus in illas partes
confugerunt
episcopopum [!]
missis cum mis
sis rei
puglice [!] taliter de illis parti
bus in istas partes uenire faciant
ut non opprimantur · ne
ali
quis
census uel quicumque exactio ab il
lis exigatur · et habeatur licentiam quę
in illis partibus suo
seruitio
promeruerunt · uel quocumque iusto ingenio ad
epti sunt
commendandi ˙ Et illi
[fol. 65vb] qui nullum lucrum de opere in uineis spe
rant ·
kalendis
septembris unusquisque ad locum suum
iam peruentus sit ˙ Et qui lucrum de uine
is in illis partibus promeruit · octo dies
post missam sancti remigii in istas partes
iam
sit peruentus · et sibi in istis partibus
in futurum prouideat et suo seniori
seruiat ˙
Et si necesse illi fuerit · ad missam sancti
martini ad suum conductum in illas par
tes redeat · et usque ad
kalendas
aprili ibidem
unusquisque immorandi licentiam
habeat ˙
Indeque
ad terram seu na
tiuitatis ad senioratum suum
unusquisque
redeat · et usque ad medium maium
propter seminationem ibidem
maneat ˙ Indeque si illi necessitas
fuerit
ad suum conductum rede
at · et inde ad mansiones in ter
ram suam unusquisque redeat ·
et de cetero ibidem perma
neat ˙ Si
autem de istis par
tibus in illis partibus femina
maritum · aut
maritus
feminam accepit · illud
coniugium quia non est le
gale ·
ne
†que
legitimum
sicut leo in suis decretis
et sanctus
gregorius in suis
epistolis
[fol. 66ra] monstrat dissoluatur · et cuius fu
erit uir uel femina
mancipium suum
quęque potestas recipiat et sue po
testatis homini
coniungere faci
at ˙ Et si infantes inde nati sunt ·
secundum legem
et antiquam consuetudi
nem nostram infantes matrem sequantur ˙
In
illis autem regionibus qui legem
romanam sequuntur · secundum eandem
legem
fieri exinde decreuimus ˙
NON DEBERE VICINOS COMITES IN VNA DIE MALLVM TENERE ˙ XXXII
[BK 273 Abschnitt B c. 32]
Vt conlimitanei et uicini comi
tes in una die
si fieri potest mal
lum non
teant [!] · maxime post oc
tauas paschę propter francos ho
mines et
aduocatos qui ad utra
que malla non possunt occurre
re ·
sed mittant sibi inuicem mis
sos ˙ Et si unus die lunis mallum
habuerit · alter die iouis aut die
lunis sequentis ebdomade mallum
habeat et
ne graue sit ei qui suum
mallum interiecit ˙ Qui uno anno
primus tenuerit
mallum · sequenti an
no consentiat et alteri primum tene
re ˙ Et si sacramenta legalia in
[fol. 66rb] primo die lunis post pascha iuran
da deuenerint · aut in aliis feriis
quando mallum tenere debuerat ·
mittat unusquisque comes missum
suum qui ipsa sacramenta auscul
tet · ne ipsi homines iectiui inue
niantur ˙ et ipse sic
mallum suum tene
at · ut barigildi eius et aduocati qui
in aliis
comitatibus rationes hab
ent
·
ad suum mallum occurrere possint
DE HIS QVI SACRAMENTA POST · XLta · NOCTES
IVRANDI ACCIPIVNT · XXXIII ·
[BK 273 Abschnitt B c. 33]
Et quia sacramenta post qua
draginta noctes
legaliter iu
randa accipiuntur · et in prefatis
predecessorum ac genitorum nostrorum
capitulis inuenitur · ut postquam
comes et pagenses de qualibet
expeditione hostili reuersi fue
rint · ex eo die super quadraginta
noctes sit bannus resisus quod in
lingua
theodisca scastlegi
id est
armorum depositio uocatur ˙
Multi enim inde contendunt et se
inter se
iectiscunt · Alii enim suum
sacramentum quadragesimo die
in quo illud
accipiunt iurare
[fol. 66va] uolunt
· et in tantum
contendunt · ut
etiamsi intra quadragesimam sacra
ieiunii quadragesimus dies
aduene
rit suum sacramentum se iurare de
bere
contendant et contra cau
tores suos si hoc audiendum non
uenerit
iectiscunt ˙ Numerant
enim dies et non numerant cum eis
noctes · sicut
numerantur noctes
a natiuitate domini usque ad purifi
cationem sanctę mariae et a resur
rectione domini usque ad
ascensi
onem domini ˙ Quadragesimo enim
die et purificatio sanctę mariae
a natiuitate domini et quadragesi
mo die a resurrectione domini
si
ue in dominica die ascensio domini
celebratur que euenit V
feria
id est iouis die et de diebus sine
memoria noctium ˙ Dominus per ionam
prophętam dixit ˙ Adhuc XL
dies et nineue subuertetur ˙ Et
XL dies simul cum noctibus in ie
iunio hęlię prophetę et moysi
quando legem secundo accepit · et ip
sius domini ieiunio
conputantur
in quibus VI septimane
id est XL et
duo dies fiunt usque ad re
surrecti[fol. 66vb]onem domini quę fit in dominica die sicut et
in initium XL
me · et hęc non sine dei mysterio fi
unt · per quem conditores
legum iusta decernunt ·
Unde sicut in quibusdam regionibus rectius
tenere
comperimus una cum consensu et
fidelium nostrorum consilio
constituimus ·
ut ab ipsa die quo sacramentum accipitur
post XL dies et XL
noctes id est XL
mo secundo
die de sex septimanis ipsa feria
qua illud sacramentum accepit sicut
pascha ipsa feria sit qua in initium
quadragesime accipitur ˙
Qui sacramentum legaliter accepit ·
legaliter
in locis constitutis iuret ·
sicut in capitulorum decessorum
et progenitorum
nostrorum continetur ·
et amodo nulla dissensio uel
detrac [!]
in regno nostro a quolibet ex hoc fiat ˙
Quod mandatum nostrum si quis
contempnere
presumpserit bannum nostrum id est solidos
LX componat ˙ Et si
ipsa dies intra
quadragesimę sacra ieiunia
euenerit · nemo illud sacramentum
accepit in quadragesima iurare non
presumat · quia ex hoc iam etiam
manifestam dei uindictam uidimus
et audimus ˙ Si quis presumpserit ·
similiter bannum nostrum componat
[fol. 67ra] et inde penitentiam episcopali iu
dicio faciat ˙ Ipsam
autem qua
dragesimam a quarta feria
id est a capite ieiunii cum
ipsa
quarta feria qua publice pe
nitentes penitentiam accipi
unt · obseruari usque ad sanctam
resurrectionem secundum consue
tudinem antiquam precipimus ˙
Sed expectet qui sacramentum
ante quadragesimam seruatum
accepit si XL dies et XL noctes
ante illud
quadragesima non
habuit · sine ulla legali
composione [!]
uel iectitione usque ad
diem lunis post octauas paschę
et tunc quod
legaliter accepit lega
liter et perficiat ˙
QVID DE HIS PAU
PERIBVS FRANCIS FACIEN
DVM SIT QUI RES SVAS
TEMPORE
FAMIS ETIAM SEMETIPSOS IN
SERVITIVM
VENDIDERUNT ·
XXXIIII
[BK 273 Abschnitt B c. 34]
Notum fieri uolumus omnibus dei et nostris
fidelibus ·
quoniam quidam comites nostri nos
consuluerunt de illis francis homi
nibus qui censum regium de suo
capite
sed et de suis rescellis debebant ·
qui
tempore famis necessitate
[fol. 67rb] cogente seipsos ad seruitium
uendiderunt ˙ Unde cum episcopis et
cęteris dei ac nostris fidelibus trac
tauimus quid nobis esset agendam et
quid cum eis inde inuenimus ac
constituimus presentia edicto decre
uimus ·
id est quia non in lege salica ex
hoc expressius quiddam
inuenimus ˙
Continetur tamen in tertio capitulorum
libro capitulo XXVIIII de
homine libero
qui se loco uuadii tradidit in alterius
potestatem et ibi
constitutus dampnum ali
quod cuilibet fecerit ut his qui eum loco
uuadii suscepit · aut dampnum soluat
aut hominem in mallo perductum admittat ˙
Perdens simul debitum propter quod
eum pro uuadio
suscepit · et qui dampnum fecit dimissus iuxta
qualitatem rei
cogatur emendare · Si uero
liberam feminam habuerit et usque dum in pig
nore extitit filios habuerint · liberi per
maneant ˙ Et in
lege digito dei
scripta legimus · ut si adtenuatur
frater noster se in
seruitium tradiderit ·
sex annis seruiet illi qui eum emit ·
et septimo
egrediatur liber gratis ˙
Quae sacra historia et obseruantes
mortaliter
aedificat et altiori sensu
intellegentes illuminat ˙
[fol. 67va] In lege etiam
quam prede
cessores nostri et
nominatissimi imperatores cons
tituerunt de his
qui filios suos
fame aut alia aliqua necessita
te cogentur uendunt · plura haben
tur capitula ˙ Quae omnia hic non
necesse duximus
ponere · tamen
illud capitulum quod cum sanctis ęccle
siasticis
regulis ex maxima par
te concordari inuenimus hic po
nere
necessarium duximus · in
quo dicit · ut quicumque ingenium
filios suos quod
et de ipsis liberis
hominibus qui se uendunt obser
uari uolumus
qualibet necessita
te seu famis tempore uendide
rint ipsa
necessitate co
mpulsi
emptor si quinque solidis emit sex
recipiet ˙ Si decem X
II solidos
similiter recipiat · aut si amplius
secundum suprascriptam rationem
augmentum pretii consequatur ˙
Sanctus autem gregorius
etiam de his qui libe
ri a paganis capti fuer
int
· si aliquis
eos
redimerit · ipsi qui redempti
sunt procurrent
ut tantum pretium redemptori suo donent
sicut ab eo redempti fuerint · et in sua
libertate permaneant ˙ Si autem ęcclesia
[fol. 67vb] eos redimerit gratis sine aliqua compo
sitione liberi
fiant ˙ Quod et nos per regnum
una cum consensu et fidelium nostrorum
consilio obseruari regia auctoritate pre
cipimus · Et si
quis dixerit quia non uult
aut
tempore famis aut pro alia necessitate
pretium suum dare pro libero homine si sem
per illum
habere in seruitium non debet ·
attendat quod ei dominus per apostolum suum di
cat ˙ Qui habuerit inquiens
substantiam mun
di et uiderit fratrem suum necesse
habere et
clauserit uiscera sua
hab eo non manet caritas dei in eo ˙
Et qui non habet
hanc caritatem ·
etiamsi ad martyrium et ad ignem se
tradiderit · sine ista
caritate
remissionem peccatorum suorum
habere non poterit · et nulla
tenus in regnum dei intrabit · quia
pro deo suos denarios uel suam
annonam
quę a deo accepit dare non indurat ˙
Cum deus seipsum et sanguinem
suum
pro eo in cruce clauis et lancea
transfixus fudit · et quia ho
minum ingenia qui deum non timent
diabolo suadente multa excogi
tant potest fieri ut qui tales
homines liberos necessitate
[fol. 68ra] ut diximus cogente in seruo susci
piunt in alteras partes
illos dis
pendant et uendant ˙ Propterea
una cum consensu et
fidelium nostrorum
consilio constituimus · quod in anti
quis
legibus decretum inuenimus ·
Vt si huiusmodi personas aliquod
aut ad
extraneas gentes aut ad
transmarina loca transferre
aut uenundare presumpser
int ·
ipse qui hoc contra statuta presumpserit
constitutionem regii banni compo
nat ˙ Et si talis antea homo liber
usque dum in tali seruitio fuerit
de libera femina filios habuerit ·
ipsi filii liberi permaneant sicut
in prefato XXVIIII capitulo
quarti libri capi
tulorum decessorum ac progenitorum nostrorum habetur
de eo qui se loco uuadii in alterius potesta
tem
commiserit salua constitutione roma
nae legis in eis
qui secundum illam uiuunt ˙
HAEC CAPITVLA VBIQUE PER REGNVM VVLGANDA ET CONTEMTORIBVS PRECEPTORVM ˙ XXXV
[BK 273 Abschnitt B c. 35]
Et sciant comites nostri quia per
singulos comitatus
missos nostros
dirigimus qui
specilialiter [!] de his
[fol. 68rb] qui
nunc constituimus inquirant qua
liter in his nostram iussionem adim
plere certauerint sicut in secundo libro
capitulorum nostrorum
decessorum
ac progeni
torum
nostrorum continetur capitulo XVIII
Et quicumque neg
legens inde inuentus
fuerit ˙ precipiemus ut ante nostram pre
sentiam uenire iubeatur et rationem red
dat utrum hoc quod iussimus
facere uo
luerit aut non potuerit aut si aliqua
re
prepediente id facere non potuit ·
cur nobis ipsam
impossibilitatem ad
tempus non adnuntiauit ? quia si ipse
hoc non uoluit aut
suae neglegenti
ae causam non potuit · nos talem
inuenire uolumus
qui hoc quod iube
mus seruare uelit et possit ˙
A CANCELLARIO PALATII HEC CAPITVLA ACCIPIENDA PER
ARCHIEPISCOPOS ET COMITES ˙ XXXVI
[BK 273 Abschnitt B c. 36]
Volumus ut sicut in secundo libro capitulo
rum
decessorum hac progenitorum nostrorum
continetur capitulo XXIIII Haec capitula
quę nunc et alio
tempore consultu fideli
um nostrorum a nobis constituta sunt a can
cell
ario
nostro archiepiscopi et comites eorum
de
propriis ci
uitatibus modo aut per se
[fol. 68va] aut per suos mi
ssos
accipiant et
unusquisque
per suam diocesim ceteris episcopis abbatibus comi
tibus et aliis fide
libus
nostris ea transcribi fa
ciant · et
in suis comitatibus coram omnibus le
gant · ut cunctis nostra ordinatio
et uolun
tas nota fieri possit ˙ Cancellarius
autem noster nomina
episcoporum et comitum quia
acc
ipere curauerint notet et ea ad
nostram notitiam perferat ut nullus hoc
pretermittere
presumat ˙
QUOD NVLLVS TRANSEVNTIVM AUDERE DEBEAT IN
HERIBERGO REGIO PISTIS CONSTRVCTO MANERE XXXVII
[BK 273 Abschnitt B c. 37]
Et quoniam fideles nostri in istis
quae in sequana fiunt · et in aliis operi
bus lab
orant · et heribergum nostrum quod
preterito anno hic fieri iussimus homi
nes et
de illa parte sequana in istas
partes uenientes de istis
partibus in il
las partes euntes
destruxerunt per occasi
onem quia in illo contra reuerentiam ma
nere
ceperunt ˙ Et nunc istud heriber
gum non sine labore et dispendio
fideli
um nostrorum fieri fecimus ˙ Uolumus et
expresse mandamus
ut sicut nec
in nostro palatio · ita ne in isto heri
bergo aliquis
alius sine nostra iussi
[fol. 68vb]one manere presumat nec illud
aliquis destruat ˙ Quodsi aliquis
presumpserit et a custodibus quos
ad hoc
deputatos habemus no
bis notum factum fuerit · non
sine debita
uindicta presump
tor euadet quia semper parati esse
uolumus et uos
paratos esse iubemus
ut in istis partibus et in aliis qui
buscumque
nobis necesse fuerit
et contra paganos et contra alios
quoscumque sicut consuetudo fuit
et uestri antecessores nostris
antecesori
bus auxilium
prebuerunt et uos nobis
debitum et necessar
ium
adtorium [!]
exhibuistis · ita nunc et semper
communiter ad dei uolunt
atem
et sanctae ęcclesiae atque
istius christianitatis defensio
nem nostramque communem
salutem et pacem obtinen
dam
et defendendam in
omnibus quantum deus dig
naturus auxilium dare
nobis uoluerit parati sem
per et in omnibus simus
AMEN :/