[fol. 5ra]
[1]
QUALITER CONUENTUS ĘPISCOPORUM
FIERI DEBEAT ·
Conuentus ępiscoporum debet fieri in quattuor locis · Id est
in mo
gontiaco · in quo isti archiaepiscopi cum
eorum suffraganeis
conuenire debent · Autgarius · adebaldus ·
ethi
ber
noinus · In
parisius [!] · ebbo · ragnoardus · Lantramnus
archiepiscopus · senonis qui fuerit cum eorum suffraganeis ·
In lugduno · agaldus
· bernardus · andreas · benedictus ·
agericus · cum eorum suffraganeis · In tholosa · noto · Ber
tolomeus · adalelmus · agiulfus · cum eorum suffraga
neis · In quibus conuenientibus · tractare · quęrere · et cum dei
adiutorio inuenire debent de causis ac religione
christiana · et
eorum curam pertinentibus · quid a principibus et re
liquo populo uel ita
ut diuina auctoritas docet · aut aliter
teneatur uel quid inde ex parte uel ex toto
dimissum
sit ut non teneatur · Deinde quid in ipsorum qui pastores populi
constituti sunt · moribus · conuersacione · et actibus inuenire
possit · quod
diuine regule atque auctoritati concordet ·
Simulque inuenire quę occasiones in utroque ordine
id
effecerint ut a recto tramite deuiatum sit · Et quicquid
de his causis inuentum
fuerit · tam sollerti cura custo
diatur · ut nullatenus ad aliorum
noticiam peruenire per
mittant ante tempus constitutum · Et ideo
unus
- - - · notarius
inter omnes eligatur · qui
quod inibi inuenerint describat · et ip
se sub iuramento constrictus
fideliter conseruet ea que ad quam
et digesta fuerint diligenter fideliterque
conseruet ·
HĘC CAPITVLA AB EPISCOPIS IN
EISDEM CONCILIIS SUNT TRACTANDA ·
De decimis quę ad capellas dominicas dantur · ut
ad homines qui eas habent
in suos usus
conuertantur ·
De feminis quę in quibusdam locis inracionabiliter uelamen sanctum suscipiunt ·
Similiter de monasteriolis puellarum in legatione aut
garii · in quibus nullus ordo bone conuersacion
is
continetur ·
[BK 186 c. 4 BK 186 c. 6]
De monasteriolis dimissis in missatico alberici
- - -
uel de his
qui usuris inseruiunt ·
ĘPISTOLA QUE GENERALITER POPULO DEI EST LEGENDA ·
In nomine domini dei et saluatoris nostri iesu christi · ludouicus ·
et lotarius diuina
ordinante prouidentia · impera
tores augusti .' Omnibus fidelibus sanctae
dei aecclesiae
et nostris · Recordari uos credimus qualiter hoc anno consilio
[fol. 5rb] sacerdotum · et aliorum fidelium nostrorum · generale ieiunium
per
totum regnum nostrum cęlebrare iussimus · deumque tota de
uocione
deposcere ut nobis
propiciaret [!] · in quibus illum maxi
me
offensum haberemus · nobis manifestare · et ut ad
correctionem nostram necessariam · tranquillum tempus nobis
tribuere dignaretur · Uolueramus siquidem temporę
congruo placitum nostrum generale habere · et in eo de
commune correctione agere
· Et ita deo
miserante
fieret · nisi commotio inimicorum sicut nostis
prępedisset ·
Sed quia tunc fieri non potuit iuxta uoluntatem nostram · uisum
nobis
fuit · pręsens placitum cum aliquibus ex fidelibus nostris
habere · Et
ideo his quę propter prędictum impedimentum
remanserunt · qualiter
ad effectum peruenirent · domino adiuuante considerare ·
Quapropter nosse uolumus sollertiam uestram quod in isto
prę
senti placito cum fidelibus nostris considerauimus · ut primo
omnium archiępiscopi cum suis suffraganeis in locis congruis
temporę oportuno
conuenirent .' Et ibi tam de sua · quam de omnium
nostrorum correctione · et
emendatione · secundum diuinam auc
toritatem querendo inuenirent · et
nobis atque fidelibus
nostris · secundum ministerium sibi commissum · adnunciarent ·
Item considerauimus · ut missos nostros per uniuersum
regnum
nostrum mitteremus · qui de omnibus causis quę ad correctionem
pertinere uidentur · quanto potuissent studio decerta
rent · et quicquid
possibile inuenirent pręsentaliter ex nostra
auctoritate corrigerent · Et si aliqua difficultas in qua
libet re
eis obsisteret · ad nostram
noticiam defferre
curarent ·
Quapropter uolumus ut uos
omnes propter com
munem salutem · et regni honorem · ac populi utilitatem ·
obedientes et adiutores missis nostris in omnibus pro ui
ribus
essę non neglegatis · Simulque sciatis ob hanc cau
sam · nos uelle per singulas ębdomadas
· uno die in pa
latio nostro · ad causas
audienda [!] sedere · Aut
per hoc
aut
stulium [!] comitem et prouincia missorum et obedien
tia populi nobis manifestius appareat · Et ut hęc omnia
successum
habeat · uolumus · ut generale triduanum
ieiunium secunda feria post octabas
pentecosten celebrandum
indicetur · et generaliter ab omnibus cum summa
deuotione ob
seruetur · Et quia undique · inimicos sanctę dei aecclesiae
commoveri ·
et regnum a deo nobis commissum
infestare uelle cognoscimus ·
pręcipimus atque iubemus · ut omnes
homines per totum regnum nostrum
[fol. 5va] qui exercitalis itineris debitores sunt ·
bene sint pręparati · cum
aequis [!] ·
armis · uestimentis ·
carris · et uictualibus · Ut quo
†cunque temporę eis
a nobis denunciatum fuerit · sine ulla more exire · et in qua
mcunque
partem necessitas postulauerit pergere possint · et tandiu ibi
essę · quandiu necessitas postulauerit ·
HĘC SUNT CAPITULA · DE [6] INSTRUCTIONE MISSORUM ·
CAPITULUM · I ·
Primo in
iungen
dum
est
missis · ut hoc omnimodis caueant · ne populo in eorum profectio
ne
honeri sint ne forte quibus subuenire debuerint · afflictio
nem inferant ·
Vt primo nostram
populo uoluntatem et studium · et
qua intencione
a nobis directi · per
nostrum scriptum nuncient ·
instruendi
sunt etiam quid
inquirant ·
In primis hoc
maxime inquirant · quomodo hi qui
populum regere debent · unusquisque in suo
ministerio se custoditum
habeat · ut qui bene faciendo
gratiarum actione digni sunt · cognos
camus · Qui uero correctionem · et
increpacionem · pro eorum negle
gentiis merentur · omnimodis manifesti
fiant ·
Inquisitio
autem · hoc modo fiat ·
Eligantur per singulos commitatus · qui meliores · et ueraciores sunt .' Et si aliquis inuentus fuerit de ipsis · qui fidelitatem promissam adhuc non abeat · promittat · Et tunc instruendi sunt · qualiter ipsam fidem erga nos saluare debeant · Id est ut
quicunque ex eis talem causam scit in illis rectoribus · et diuersis
ministris · qui populum regere et saluare debent · de quibus
interrogati fuerint quę ad populi dampnum et detrimentum
pertineat · et propter hoc nobis periculum animę ęuenire possit · et
inhonoratio omnino si saluam uoluerit suam fidem et promissionem habere · manifestum faciat · Et si post talem admonitionem et contestacionem · aliter
quam se ueritas habeat dixisse aliquis depręhensus fuerit · sciat se
inter infideles essę reputandum ·
HAEC SUNT CAPITULA QUĘ UOLUMUS UT DILIGENTER
INQUIRANT ·
Primo de ępiscopis quomodo suum ministerium expleant · et
qualis sit illorum conuersa
tio · uel quomodo ęcclesias et clerum sibi
commissum hordinatum habeant atque dispositum
uel in quibus rebus
maxime studeant · In spiritualibus uidelicet .' an in secularibus nego
ciis · Deinde quales sint adiutores minist
ri eorum
.' Id est corepiscopi
· archipresbiteri ·
archidiachoni · et
uicedomni · et presbiteri per parroechias eorum quale
scilicet studium
habeant in doctrina · uel qualem famam habeant secundum ueritatem
in populo · Simili
ter de omnibus monasteriis inquirant iuxta
uniuscuiusque qualitatem et professionem ·
Similiter de ceteris ęcclesiis nostra auctoritate in beneficio
datis · Utrum episcopi in cir
cumeundo parroechias suas ceteras minores
ęcclesias grauent · aut populo honeri
sint indebita exsenia a presbiteris
exigantur · Simili modo de commitibus inquirant quale
studium de suo
habeant ministerio · ut qui bene exinde facit · cognoscamus · Si aliter
facit · et
hoc nosse omnino uolumus · Id est si populus per suam neglegentiam et desidiam ·
iusti
[fol. 5vb]cia et pace careat · aut si ipse sciens aut nesciens ·
aliquid iniuste fac
tum habeat · Deinde ergo quales ministros habeat aut
populum regendum
missos · utrum iuste an inuste in ipsis ministeriis agant · aut
con
sentiente uel neglegente commite · a ueritate
et · iusticia declinent ·
Quę persone uel de quibus causis culpabiles ad
presentiam nostram uenire debeant ·
discernendum est · Exceptis
ępiscopis · abbatibus · committibus · qui ad pla
cita
nostra semper uenire debeant · isti uenient si in talibus culpis et cri
minibus deprehensi fuerint · quales inferius adnotate sunt ·
HAEC SUNT CAPITVLA QVĘ PROPTER INTERROGATIONEM ·
ALIQUORUM MISSORUM CONSIDERATA · ET SCRIPTA · UEL ORDINATA SUNT ·
SIUE DE AECCLESIASTICIS CAVSIS · SIVE DE CETERIS QVĘ AD CORRECTIONEM MAIORUM
HOMINVM QUE AD PVBLICVM HONOREM PERTINENT · QVĘ SVB TRIBUS DISTINCTIONIBUS ORDINATA SUNT ·
CAPITULUM · I ·
DE his qui sine consensu ępiscopi presbiter
os
in ecclesiis constituunt uel de ecclesiis
eiciunt · et ab ępiscopo uel a quolibet misso dominico admoniti obedire no
luerint · Ut bannum nostrum reuuadiare cogantur · Et per fideiussores
ad placitum
nostrum uenire iubeantur et tunc nos decernamus utrum
nobis placeat · ut aut illum
bannum persoluant · aut aliam armiscaram
sustineant ·
CAPITULUM · II ·
De ęcclesi
is
quę
in
[t]er choheredes diuisę sunt
consideratum est quatenus si
secundum prouidentiam et admonitionem ępiscopi · ipsi
quoheredes uoluerint eas
tenere et honorare
faciant
· Sin autem
hoc contradixerint ut in ępiscopi maneant potestate ·
utrum eas ita con
sistere permittat · aut reliquias exinde auferat · Et
ubi ad
nostrum beneficium ęcclesię pertinentes ita diuisę inuente fuerint ·
ut
describantur et nobis renuncietur ·
CAPITULUM · III ·
De ecclesiis destruc
tis · ut ępiscopi et missi
inquisitionem faciant · utrum per neglegentiam ·
aut inpossibilitatem destructę
sint · Et ubi neglegentia in
uenta fuerit · episcopali
auctoritate emendare cogantur qui
eam
restaurare debuerant · Si uero per impossibilitatem contigit ·
ut aut plures sint
quam necesse sit aut maioris magnitu
dinis · quam ut
ex
rebus ad eas pertinentibus restaurari possint ·
episcopus modum inueniat ·
qualiter congrue emendari et consistere possint ·
· IIII ·
DE uno manso ad ęcclesiam dato · de quo aliqui homines contra
statu
ta · sibi seruitium exigunt · quicunque pro hac
causa accusatus fuerit ·
commes uel missi hoc quod inde subtractum est ·
presbiteris cum sua lege
restitui faciant ·
V ·
De his qui nonas et decimas iam per mul
tos annos
aut ex parte · aut ex toto dare negle
xerunt
· uo
lumus ut per missos nostros constringantur ut secundum
capitularem priorem
soluant unius anni nonam et decimam cum sua lege et insuper
[fol. 6ra] bannum nostrum · et hoc eis denuncietur · quod quicunque hanc neglegen
tiam iterauerit · benefitium unde hęc nona et decima persolui
debuit
amissurum se sciat · Ita enim continetur in capitulare
bonę memorię genitoris nostri · in libro primo · capitulo · CLVII ·
Ut qui ęcclesiarum beneficia habent · nonam · et decimam · ex
eis ęcclesię
cuius res sunt donent · Et qui tale benefitium habent et ad medieta
tem laborant · ut de eorum portione proprio presbitero decimas donent ·
Item in capitulare nostro in libro · II · capitulo · XXI · de
eadem re ·
De nonis quidem et decimis u
nde
et
ienitor [!] noster · et nos frequen
ter et
in diuersis placitis admonitionem fecimus et per capi
tularia nostra
qualiter hęc obseruetur ordinauimus · De nutrimi
ne uero pro decima sicut
actenus consuetudo fuit ab omnibus ob
seruetur · Si quis tamen
ępiscoporum fuerit qui argentum pro hoc accipere
ue
lit
· in sua maneat potestate iuxta quod ei et
illi qui hoc
persoluere debet conuenerit ·
VI ·
Quicunque decimam abstrait de ęcclesia ad quam
per iusticiam dari debet · et eam pręsumptiose · uel
propter munera · aut amiciciam · uel aliam quamlibet occasionem · ad alteram
ęcclesiam dederit · a comite uel a misso nostro distringatur · ut
eiusdem decime quantitatem cum sua lege restituat ·
VII ·
De decimis quę populus dare non uult nisi quolibet modo ab
eo redimantur · ab ępiscopis prohibendum est ne fiat · Et
si quis contemptor fuerit inuentus et nec ępiscopum nec commitem
audire uelit · si noster homo fuerit · ad pręsentiam nostram uenire
compellatur · Cetheri uero distringantur · ut inuiti ęcclesię restituant · qui uoluntarię dare neglexerunt ·
VIII ·
Quicunque de rebus ęcclesiarum quas in
beneficium habent · restauratio
nes earum facere neglexerint .' Iuxta
capitularem an
teriorem in quo de operibus ac nonis et decimis
constitutum est ·
sic de illis adimpleatur · id · est · in libro · IIII · capitulo · XXXVIII ·
De opere et restauratione ęcclesiarum ·
Consideratum est ut de
frugibus terrę et animalium nutrimine persoluantur
de opere
u
ero
uel restauratione ęcclesiarum comes et episcopus siue abbas una
c
vm
misso
nostro quam ipsi sibi ad hoc elegerint
considerationem fa
ciant ut unusquisque eorum tantum inde accipiat ad
operandum et
restaurandum .' quantum ipse de rebus ęcclesiarum habere cognos
citur ·
Similiter et ua
ssi
nostri aut in commune tantum operis
accipiant quantum rerum
ęcclesiasticarum habent · uel unusquisque per se
iuxta quantitatem quam ipse tenet
aut si inter eos conuenerit
ut pro opere faciendo argentum donent .' Iu
xta
aestima
tionem operis in argento persoluant ·
Cum quo pretio rector
[fol. 6rb] ęcclesię ad
prędictam restaurationem operarios conducere et mate
riamen emere possit · et qui nonas et decimas dare negle
xerit .' primum
quidem illas cum sua lege restituat · Insuper .'
et bannum nostrum soluat · ut ita
castigatus caueat ne sepius
iterando beneficium amittat ·
VIIII ·
De illis qui agros
dominicatos propterea
neglexerint excolere ut nonas exinde non persol
uat · et alienas terras ad
excolendum propterea accepit · uolu
mus ut de tribus annis ipsam nonam
cum sua lege persoluat · Et
si quis contemptor · aut commitis · aut
missorum nostrorum · propter hoc exti
terit · per fideiussores ad
placitum uenire compellatur ·
ITEM ALIA CAPITVLA ·
CAPITULUM · I ·
De beneficiis destructis hoc obseruetur · quod in capitulare
priori continetur · id est in libro · IIII · capitulo · XXXVI · Quicunque suum beneficium occasione
proprii desertum habuerit · et intra annum postquam ei a comite · uel misso nostro
notum factum fuerit illud emendatum non habuerit ipsum beneficium amittat ·
CAPITULUM · II ·
Vt missi nostri ubicunque malos scabinos inueniunt ·
eici
ant
et tocius populi consensu in locum eorum bonos eligant ·
Et cum eiecti
fuerint .' iurare faciant ut scienter iniuste iu
dicare non debeant ·
III ·
Ut in omni commitatu hi qui melio
res et ueraciore
s inueniri
possunt .' eligantur a missis nostris ad
inquisitiones faciendas · et rei
ueritatem dicendam et ut adiu
tores commitum sint ad
iusticias faciendas ·
IIII ·
Uolumus ut quicunque de scabinis
depręhensus fuerit propter munera aut propter amicitiam iniuste
iudicasse · ut per fideiussores missus ad presentiam nostram ueniat · De cetero omnibus scabinis denuncietur .' ne quis deinceps · etiam iustum iudicium uendere
pręsumat ·
V ·
Vbicunque commutaciones tam tempore nostro
quamque genitoris nostri legitime et
rationabiles atque utiles ęcclesiis dei facte sunt permaneant · Vbicunque uero inutiles et incommode atque inracionabiles
facte sunt dissoluantur · et recipiat unusquisque quod dedit · Vbi mortua manus interiacet aut aliqua quęlibet causa quę rationabilis
essę uideatur inuenta fuerit diligenter describatur et ad nostram
noticiam perferatur ·
VI ·
Quicunque
comprobatus fuerit de eo quod scienter testes in periurium
induxisset · sub fideiussione ad placitum nostrum uenire
compellatur · uel ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de
tali homini faciendum sit ·
VII ·
De his qui discordiis et contentionibus studere solent et
in pace uiuere nolunt et inde uicti fuerint .' uolumus ut sub fideiussoribus ad nostrum placitum ueniant · ut ibi consideremus cum fi[fol. 6va]delibus nostris quid de talibus faciendum sit ·
VIII ·
De bonis de
nariis quę populus recipere non uult .' uolumus ut hoc obseruetur
et teneatur quod in capitulare priori nostro
constitumtum
est in libro · IIII ·
capitulo · XXX ·
Quicunque liber homo uel in emptione uel in
debitis solu
tione denarium merum et bene pensantem recipere noluerit ·
bannum nostrum id est · LX · solidos componat · Si uero serui
ęcclesiastici ·
aut fiscalini nostri aut comitum aut uassall
orum
nostrorum hoc face
re pręsumpserint .' LX ·
ictibus uapulent · Et si actores nostri aut
aliorum uel aduocati eos missis nostris
uel comitibus iussi · pręsen
tare noluerint .'
prędictum bannum id est · LX · solidos componant ·
et ad hanc constitutionem nostram adimplendam · ępiscopi et abba
tes · siue reliqui qui beneficia nostra habent · adiuuent com
mitem in
suis hominibus distringendis · Et si comites hanc
nostram constitutionem
neglexerint .' hoc per missos nostros ad nostram
noticiam perferatur ·
VIIII ·
De homicidiis uel aliis iniusticiis quę ea
fiscalinis nostris fiunt quia inpune se ea committere
posse existimant .' nos actoribus nostris percipiendum [!]
essę decernimus ne ultra inpune fiant · Ita ut ubicunque
facta fuerint .' soluere cum disciplina pręcipiemus ·
X ·
Collectę ad male faciendum fieri omnimodis prohibeantur ·
et ubicunque huiusmodi pręsumptiones factę fuerint .' digna
ęmendacione corrigantur · Et si per neglegentiam commitis uel facte
sunt uel inemendatę remanserunt .' hoc ad nostram noticiam perferatur ·
Auctor uero facti si fuerit prępositus
uel aduocatus siue centaenarius uel qualibet alia dignitate
prędicta libera persona post legalem ęmendationem in loco factam .' sub fideiussoribus ad nostram presentiam ueniat · Multitudo uero
siue de seruis siue de liberis sit .' legittima emendatione multetur ·
XI ·
De pontibus publicis destructis placuit nobis ut hi qui
iussio
nem nostram in repparandis pontibus
contempserunt · uolumus ac
iubemus ut omnes homines nostri in nostram iussionem · ausi
sunt con
tempnere · Comites autem reddant rationem de eorum
pagensibus
cur eos aut non constrinxerint
ut hoc facerent aut nobis nuncia
re
neglexerint · Similiter et de iniustis teloneis ubicunque ac
cipiuntur ·
sciant se exinde
nobis
rationem reddituros ·
XII ·
Vt examen aquę frigide quod actenus faciebant .' a
missis nostris omnibus interdicatur ne ulterius fiat ·
XIII ·
Postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hostili
reuersi fuerint ex hodie super · XL · noctes sit bannus resisus quod lingua theodisca scaftlegi id est depositio armarum uocatur ·
XIIII ·
Hoc [fol. 6vb] missi nostri notum faciant
commitibus et populo quod nos in omni ebdo
mada unum
diem ad causas audiendas · et iudicandas sede
re uolumus · Comites autem
et missi nostri magnum studium
habe
ant
· ne forte propter
eorum neglegentiam pauperes crucien
tur et nos tedium propter eorum
clamores paciamur si nostram gratiam
habere uelint · Populo autem
dicatur .' ut caueat de aliis causis
se ad nos reclamare .' nisi de quibus aut missi
nostri aut commites ·
eis iusticias facere noluerint ·
XV ·
Quicunque uicarii
uel alii ministri
commitum · tributum quod inferenda uocatur ·
maioris
precii a populo exigere presumpserit · quam a missis
bo
nę memorię genitoris nostri constitutum fuit · hoc est · II · solidos
pro una uacca
· et insuper fredum nostrum
componat et ministe
rium amittat ·
HĘC SUNT CAPITVLA QVE PRO LEGE SVNT
HABENDA ·
CAPITULUM ·
I ·
CAPITULUM · I ·
De homicidiis in ęcclesiis uel in atriis earum
commissis hoc
obseruetur et teneatur · quod in capitulare priori
constitutum
est · id est in libro · IIII · capitulo · XIII · Si quis autem ex leui
causa ·
aut sine causa hominem in ęcclesia interfecerit · de uita
componat · Si uero foris
††
rixati
fuerint · et unus
alterum
in ęcclesia fugierit · et ibi se deffendendo eum interfecerit ·
et si
huius facti testes non habuerit · cum · XII
cim · iuratoribus
legitimis per sacramentum adfirmet · se deffendendo eum
interfecisse · et si ipse
auctor commotę inter eos rixę exti
terit · leudem
interfecti · et insuper bannum nostrum soluere
cogatur · et publicam agat
poenitentiam · Sin autem non
ille qui alterum interfecit · sed his qui interfectus
est eandem rixam
commouit · absque compositione iaceat .' Et his qui eum
interfecit ·
secundum iudicium canonicum publicam agat poenitentiam ·
Si cuiuslibet
proprius seruus hoc commiserit · iuditio aquę
feruentis examinetur ·
utrum hoc sponte · an se deffen
dendo fecisset · et si manus eius exusta
fuerit · interficiatur ·
Si autem non fuerit publica
pęnitentia uirgillus illius est
ad ęcclesiam persoluat · aut si eum uoluerit ·
eidem ęcclesię tra
dat · De ęcclesiastico et fiscalino et beneficiario
seruo .'
uolumus ut pro una uice uuirgildus eius pro eo componatur ·
Alte
ra uice ipse seruus ad suplicium tradatur · Hereditas tamen
liberi hominis qui propter talę facinus ad mortem fuerit iu
dicatus .' ad
legittimos heredes illius perueniat · Si in atrio
ęcclesię cuius porta reliquiis
sanctorum consecrata est huiuscemodi
homicidium perpetratum fuerit .' simili modo
emendetur et componatur ·
[fol. 7ra]
Si uero porta ęcclesiae non est consecrata · eo modo componatur quod in atrio
committitur sicut componi debet quod in
immu
nitate
uiolata
committitur ·
CAPITULUM · II ·
Quicunque propter cupiditatem rerum ·
patrem aut
matrem aut fratrem aut sororem · uel nepo
tem · uel alium
propinquum suum interfecerit · hereditas interfec
ti ad alios suos
legitimos heredes peruen
iat · Interfecto
r
is
uero hereditas in fiscum redigatur · Ipse uero ordinante ępiscopo ·
publicę penitentię subdatur ·
CAPITULUM · III ·
Quicunque propria uxore derelicta uel sine culpa
interfecta aliam duxerit · armis depositis publicam agat pęnitenciam ·
Et si contumax fuerit · comprehendatur a
commite et ferro uinciatur · et in custodia mittatur · donec res
ad nostram noticiam deducatur ·
CAPITULUM · IIII ·
Quicunque res alie
nas cuilibet
homini uendiderit · et ipse
homo easdem res
alicui alteri dederit · siue uendiderit · et ipse qui tunc
easdem res comparatas habet per malum ingenium
proprio filio ·
aut
alteri cuilibet · necdum legitimos annos habenti ·
iusticię tollende causa
tradiderit · uolumus atque fir
miter pręcipimus · ut si
pater
[..] eiusdem paruuli uixerit ·
ipse intret in causam
rationem reddendi pro filio suo · Si
autem ipse pater mortuus est · tunc legitimus
eius propinquu
s qui iuste ei tutor aut deffensor essę
uidetur · pro ipso ratio
nem reddere compellatur ·
Similiter de aliis omnibus iusticiis
ad eum pertinentibus excepta sua
legi
[t]tima
hereditate
quę ei per successionem parentum suorum legittime eueni
re debuit
Quodsi
quis hanc nostram iussionem contempserit ·
uel neglexerit .' sicut de
ceteris contemptoribus ita de eo agatur ·
Is uero qui
easdem res primus inuasit et iniuste uendidit ·
necnon et emptores · excepto sola
persona paruuli · hoc
quod fraudulenter
admiserunt · infra patriam emendare co
gantur · et postea sicut
contemptores iussionis nostrę sub fide
iussoribus ad nostram
pręsentiam uenire compellatur ·
V ·
De uicariis et
centaenariis qui magis propter cupidita
tem quam propter iusticiam
faciendam sepissime placita
tenent · et exinde populum nimis affligant · Ita
teneatur
sicut in capitulari domni Karoli imperatoris
continetur
in libro · III · capitulo · XL · ut nullus ad placitum manniatur
nisi qui causam suam quer
it
aut si alter ei quęrere debet ex
ceptis scabinis septem qui ad
omnia placita adessę debent ·
ITEM DE EADEM RE IN CAPITVLAR
I NOSTRO · IN LIBRO
[fol. 7rb] · IIII · CAPITULO · LV ·
DE placitis siquidem
quos liberi homines obseruare debent constitutio
genitoris nostri penitus obseruanda atque tenenda est · ut
uidelicet in anno tria solummodo generalia placita obseruent ·
Et nullus eos amplius placita obseruare compellat nisi forte
quilibet aut accusatus fuerit aut alium acusauerit [!] aut ad testimonium
perhibendum uocatus fuerit · ad cetera uero quę centaenarii tenent non alii uenire
iubeantur · nisi qui aut litigat · aut iudicat · aut testificatur · Et
quicunque huius constitucionis transgressor a missis
nostris inuentus fuerit bannum nostrum persoluat ·
VI ·
De liberis hominibus qui proprium non habent sed
in terra dominica resident · ut propter res alterius ad testimonium non
recipiantur · Coniuratores tamen aliorum liberorum hominum · ideo
essę possunt quia liberi sunt · Illi uero qui et propria habent et tamen in terra dominica resident .' propter hoc non abiciantur quia
in terra dominica resident sed propter hoc ad testimonium recipiantur quia proprium
habent ·
VII ·
De faidis cohercendis hoc obseruetur
et teneatur · quod in
capitulari nostro in libro · IIII · capitulo · XXV · con
tinetur · Si
quis aliqua necessitate cogente homicidium commisit ·
commes in cuius ministerio res
perpetrata est .' et compositionem
soluere et faidam per sacramentum pacificare
faciat · quodsi
una pars ei ad hoc consentire noluerit .' id est aut ille qui
homicidium commisit aut his qui compositionem recipere
debet
faciat illum qui ei contumax fuerit ad pręsentiam nostram
uenire
ut eum ad tempus quod nobis placuerit in exilium mittamus do
nec ibi castigetur .' ut commiti suo inobediens essę
ulterius non
audeat · et maius dampnum inde non adcrescat ·
HĘC SUNT
CAPITVLA QVE AD PLVRIMORVM NOTICIAM AD
GENERA
LE PLACITVM SVNT RESERVATA ·
CAPITULUM · I ·
DE sacerdotibus a laicis uinctis et flagellatis ·
II ·
De homine qui ad seruitium quęstus et aereptus est ab uno
herede iterum cęteri heredes eum interpellare · et adquirere conantur ·
III
De commitibus et uicariis eorum qui in aliquibus
locis tantum acci
piunt de coniectu populi ad minorem legationem quantum
ad m
aiorem
·
ITEM ALIA CAPITVLA ·
CAPITULUM · I ·
Volumus ut talem coniectum
missi nostri accipiant quando
per missaticum suum
perrexerint
hoc est ut unusquisque
accipiat panes · XL · freskingas · II ·
porcellum aut agnellum · I · pullos · IIII · oua · XX · de uino
sestarios · VIIII · de ceruisa modios · II · De annona modios · II ·
et quando prope sunt .' de illorum domibus .' nullum
accip
iant
coniectum ·
[fol. 7va]
II ·
[BK 189 Abschnitt B BK 188 c. 5]
Uolumus etiam ut octabas paschę incipiant su
am
habere legacionem · Ępiscopi uero
suum
habere
debent conuentum · octabas pentecosten ·
Volumus atque iubemus ut missi
nostri diligenter inquirant quanti liberi homines
in singulis comitatibus maneant
qui possunt expeditionem exerci
talem facere nobisque per breuem eorum
summam
† inferant · Et qui necdum
fidelitatem nobis
promiserunt cum sacramento nobis fidelitatem promittere
faciatis ·
III ·
Uolumus ut missi nostri per totam legationem suam primo
omnium inquirant qui sunt de illis hominibus qui fidelitatem nobis nondum promissam
habent et faciant illi eam promittere sicut consuetudo semper fuit · et postea
incipiant suam legationem peragere ·
IIII ·
Uolumus ut omnes res ęcclesiasticę eo modo contineantur
sicut terras ad fiscum nostrum contineri solent usque dum nos ad
generale placitum nostrum cum fidelibus nostris inuenerimus et considerauerimus
qualiter institutum de his fieri debeat ·
V ·
Volumus ut omnis inquisitio de rebus ad fiscum nostrum pertinentibus quę facienda est non per testes qui uocati
fuerint .' sed per ipsos qui in eodem comitatu meliores et ueraciores esse
cognoscuntur per illorum testimonium inquisitio fiat · Et iuxta quod illi
testificati fuerint .' uel contineantur uel reddantur ·
VI ·
Uolumus ut de rebus
quas mathfredus
per diuersa loca et per diuersos homines adquisi
uit .' ipsi qui easdem
res ei
dederunt .' interrogantur si aliquis eorum eas re
petere uelit · Et
quicunque hoc se uelle dixerit .' ad generale pla
citum
nostrum uenire iubeatur ut inde cum
fidelium nostrorum [!] decerna
mus qualiter iustum est ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 9rb]
[2]
INCIPIUNT CAPITVLA ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 9va]
[3]
LXXXIII
De personis a quibus non sunt res accipiende ·
LXXXIIII
De pre
sbiteris
constituendis ˙
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 10ra]
[13]
INCIPIVNT CAPITVLA SVPRASCRIPTA · ET EORUM TEXTVS ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 12vb]
[14]
LXXXIII · DE
PERSONIS A QUIBUS NON SUNT RES ACCIPIENDĘ ·
[Nicht transkribierter Text]
[20]
Statutum est ut nullus quilibet aecclesiasti
cus ab his personis res deincebs accipere pręsumat · quarum liberi ·
aut propinqui · ac inconsulta oblatione possint rerum propriarum exere
dari · Quod si aliquis deincebs hoc facere temptauerit ·
acceptor a
sinodali uel imperiali sententia modis omnibus dis
tricte feriatur · et
res ad exeredato
s redeat ·
LXXXIIII · DE PRESBITERIS CONSTITUENDIS ·
Sanctitum
est etiam ut nullus in
canonica
aut
regulari professione constitutus · aliquem tonsorare propter
res adipiscendas
deinc
ebs
persuadeat · et qui hoc facere temptaue
rit ·
sinodali uel inperiali sententia modis omnibus feriatur
·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 15ra]
[34]
INCIPIUNT CAPITULA LIBRI SECUNDI ˙
[Nicht transkribierter Text]
[36]
III ·
De coniuracione · uel conspiracione · ex concilio calcidonense titulo · XVIII ·
IIII ·
De his qui sacra
mento se
obligant · ne ad pace
[..] redeant · ex concilio
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 15va]
[2]
INCIPIUNT PREDICTA CAPITVLA ET EORUM
TEXTUS ˙
[Nicht transkribierter Text]
[22]
DE CONIURACIONE UEL CONSPIRACIONE · EX
CONCILIO CALCEDONENSI · TITULO · XVIIImo · capitulum · III ·
Coniuracionis uel conspiracionis
crimen · etiam a
ueteris legibus · est omnino proibitum · Multo
magis hoc in ęcclesia dei ne fiat ·
admonere
conueniet · Si qui ergo clerici · uel
monachi reperti fuerint ·
coniurantes · uel conspirantes · aut insidias
ponentes ępiscopis · aut clericis · gradu proprio poenitus abiciantur · et
postmodum imperiali sententia · modis omnibus feriantur ·
DE HIS QUI SACRAMENTO SE OBLIGANT NE AD PACEM
REDEANT · EX CONCILIO
capitulum · IIII ·
Qui sacramento se obligauerint · ut litigantes
cum quolibet ad pacem nullo modo redeant · si clerici fuerint deponantur · Si
laici · pro periurio uno anno a communione corporis et
sanguinis domini · segregentur · Reatum uero suum aelemosinis · et fletibus
quantis potuerint ieiuniis absoluant ˙ Ad caritatem uero quę operit
multitudinem peccatorum celeriter uenire festinent ˙ Quod qui
contempserit facere · imperiali sentencia feriatur ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 18vb]
[26]
INCIPIT LIBER · III · DOMNI
KAROLI IMPERATORIS AD MUNDANAM LEGEM
PERTINENTEM · PER LOCVCIVNCVLA LIBELLI ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 19ra]
[8]
XXVIII ·
Item de immunitate infracta ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 19rb]
[24]
INCIPIUNT
predicta CAPITVLA · ET
EORUM TEXTUS ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 20va]
[1]
ITEM DE IMMVNITATE INFRA · KAROLVS AVGVSTUS ·
XXVIII ·
Si quis infra claustra ęcclesiarum dei ·
uiolenter intrauerit · et immu
nitatem
infringere
pręsumpserit · usque ad satisfactionis
ęmendationem ueniat · omnium communione
priuetur · et a sancte dei
ęcclesię liminibus arceatur · nec cum fidelibus
communicet · qui sacro
sancto loco diuino cultui
consecrato · uim inferre non metuit ·
Primum ergo ab ępiscopo parroechię
excommunicandus est · et ab eo
ceteris ępiscopis innotescendum ·
ut nullius communioni iungatur ·
donec emendando satisfaciat ˙
Commes uero pagi ipsius · eum per
bannum uenire faciat · et per
legem omnia emendare compellatur ·
et pro dampno quod in immunitate
fecit · DC ·
solidos
componat ·
Si autem ipse nec ępiscopis nec commiti
adquieuerit · a missis nostris
comprehensus in causas nostras
legales
deducatur · et pro eo quod
ępiscopis inobediens fuit et
commitis nostri et scabinorum iudicio
non adquieuit et bannum
nostrum transgressus est per legem iudica
tus capitali sententia puniatur
et res ipsius in fiscum nostrum
redigantur ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 31va]
[1]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 32vb]
[29]
ITEM DE IMMUNITATE INFRACTA · KAROLUS AUGUSTUS · I
Si quis infra claustra ęcclesiarum dei · uiolenter intrauerit ·
et immunitatem infringere presumpserit · usque ad satis
factionis
emendacionem ueniat · omnium communione priuetur ·
et a sanctę dei
ęcclesię liminibus arceatur · nec cum fidelibus communi
cet · qui sacrosancto loco diuino cultui consecrato · uim inferre
non
metuit ·
Primum ergo ab ępiscopo parroechię excomuni
candus est .' et ab eo · ceteris ępiscopis innotescendum · ut nullius
com
munioni iungatur donec emendando satisfatiat ·
Comes
uero pagi ipsius eum per bannum uenire fatiat · et per legem omnia
emendare compellatur · et pro dampno quod in immunitate fecit
[fol. 33ra] DC
os · solidos componat · Si autem
ipse nec ępiscopis nec comiti adquie
uerit · a missis nostris
comprehensus in causas nostr
as legales
deducatur · et pro eo quod ępiscopis inobediens fuit · et comitis
nostri · et scabinorum iuditio non adquieuit · et bannum nostrum
transgressus est · per legem iudicatus · capitali sententia pu
niatur ·
et res ipsius in fiscum nostrum redigantur ˙
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 49ra]
[1]
CAPITULA · KAROLI GLORIOSI REGIS IN COMPENDIO FACTA ANNO
REGNI EIVS · XX
mo ·
VIII
o ·
INDICTIONE XV ·
CAPITULUM ·
I ·
Ut missi nostri per ciuitates et monasteria
singulatam cano
nicorum quam
monachorum siue sanctimonialium una cum ępiscopo par
rochię uniuscuiusque
in qua consistunt cum consilio etiam et consen
su ipsius qui locum
retinet quem uolumus et expresse
precipi
mus ut presens sit uitam ibi degenti
um
et conuersacionem inqui
rant et ubi necesse est corrigant · et
ubi desunt congruas offi
cinas construere iubeant · et ubi sunt facta et
per neglegentiam sunt
destructę instaurari precipiant · et uictum
ac potum et ues
titum atque cetera necessaria pro qualitate et
possibili
tate loci et inhabitantium necessitate ordinent et hos
pitalitatem superuenientium hospitum et receptionem pau
perum ibidem ponant et ordinent · Ecclesiae quoque luminaria
et ornatum debitum
ordinent et thesaurum ac uestimenta
seu libros diligenter inbreuient et breues
nobis repor
tent · Inbreuient etiam quod unusquisque ęcclesiarum
prelatus quando
prelationem ęcclesię suscepit ibi inuenerit · et quid modo ex
inde ibi minus sit uel quid quantum sit superadditum · quid
etiam
nortmannis per nostram commendationem siue sine nostra
commendatione datum sit · quidue relictum uel quid a quoquam in
helemosina datum · numerum etiam canonicorum et
monachorum
siue sanctimonialium uniuscuiusque loci
†
describant et nobis
referant · ut secundum qualitatem et quantitatem loci cum
consilio
ępiscoporum et fidelium nostrorum ubi minor numerus fuerit
nostra
auctoritate addamus · Ubi uero indiscretionem pre
latorum
superfuerit ad mensuram redigamus · Inquirant quoque quot
tempore aui nostri Karoli et domni genitoris nostri hludouui
ci unoquoque in loco fuerint et quod modo
sint et ubi loca a nort
mannis siue a quibuslibet aliis
destructa sunt et penitus
adnullata quot ibi nunc propter paucitatem rerum et
de
uastationem earundem constitui uel ordinari possint
ut
inde cum consensu fidelium nostrorum ordinemus · quid de cetero
agendum
sit · Et qualiter abbatiarum prelati et in locis sacris
inhabitantes de his que missi nostri precęperint oboedierint
nobis
diligentissime et capitulatim referant ·
II ·
[.]t missi nostri diligenter inuestigent per singulas
parro
chias simul cum ępiscopo de monasteriis
que deum timent in suis
propri
etatibus
edificauerint · Et ne ab
edibus [!] eorum diuide
rentur parentibus et decessoribus
nostris sub inmunitatis
[fol. 49rb]
defesione [!]
tradiderunt et postea in alodem sunt data ut describant
que sint et a quo uel quibus in proprietatem data sunt et nobis renunciare
procurent et cum ępiscopis et cęteris fidelibus nostris consideremus
quid et
qualiter inde secundum dei uoluntatem et nostram salutem
agere debeamus ˙
III ·
Vt missi nostri per
singulas ·
parrochias una cum ępiscopo parrochię ipsius requirant et de
capellis et de abbatiolis ex ca
sis
dei in beneficium datis
qualis census inde exeat ut ęcclesia de qua sunt exinde uestituram
habere
possint et nobis renuncient ut hoc nostra auctor
itate
commendetur atque firmetur et secundum qualitatem
lici [!]
clericos et
luminaria ibi ordinent et loca restaurari facient ·
IIII
Denunciandum est omnibus et a missis nostris
ordinandum ut omnes ęcclesię et presbiteri sub inmunitate ac
priuilegio et ordinatione atque dispositione ępiscoporum singularum
parrochiarum in quibus consistunt secundum auctoritatem canonicam et capitularia
domni Karoli imperatoris aui nostri et pii augusti hludouuici domni et genitoris nostri permaneant ˙
V ·
Ut missi nostri diligenter inuestigent
cum
ępiscopo et prelatis monasteriorum et per fideles et strenuos
uiros
in unaquaque parrochia de rebus ęcclesiasticis in eadem
datis et sicut euidentibus
et ueris iudiciis ac auctori
tatibus compererint
diligenter a quo et a quibus date sunt uel quantum
exinde sit describant et
nobis renuncient ·
VI ·
Ut missi nostri expresse et cum
omnia diligentia cum ępiscopo et
prelatis monasteriorum per
singulas parrochias requirant
de rebus ęcclesiasticis unde none et decimę solui
debent
et non soluuntur ut persolui ab easdem res retinentibus
faciant · Et
si aliqua contradictio que rationabilis uidea
tis aborta fuerit
describatur · Et prelatus ipsius case dei
unde res
essę noscuntur et ille qui eas detinet et nonam
ac decimam
soluere detrectat simul cum missis nostris
ad nostram iubeatur uenire
presentiam ut tunc ueritate
comperta et diffinitione decreta quod racionabiliter in
uenerimus unde precipiamus Uolumus etiam ut inues
tigent
missi nostri qualiter illi qui easdem ęcclesiasticas unde
decime dantur siue non
dantur illas saluas habeant et in cas
ticiis et in siluis custodetis ·
uel si terre aut mancipia in
de perdita sint uel aliquid huiusmodi aut si
familia oppressa
sit contra legem et omnia per breues nobis renuncient ˙
VII ·
Vt missi nostri per singulas parrochias
commitibus et rei publice [fol. 49va] ministris ex banno nostro
precipiant ne malla uel placita in exitibus et in atriis
ęcclesiarum et presbiterorum mansionibus neque in dominicis uel in
festiuis diebus tenere presumant sed commes
conuenientem locum consideret et inueniat ubi stationem ad mallum tenendum
constituet quia nefas est ibi puniri ubi respectu diuine reuerentię misericordiam
consensu fidelium nostrorum et decreto prędecessorum nostrorum
consequuntur ·
VIII
Vt missi nostri commitibus et
omnibus rei publice ministris fir
miter ex uerbo nostro denuncient atque
precipiant ut a quarta
feria · ante inicium quadragesime · nec in ipsa quarta
feria
usque post octauas pasche mallum uel placitum publicum
nisi de concordia et
pacificatione discordantium te
nere presumant ·
Similiter etiam a quarta
feria · ante
natiuitate domini · usque post consecrato dies obseruant · nec
non et in ieiuniis quattuor
temporum et in rogationibus
simili obseruatione eosdem feriatos dies uenerari
om
nimodo studeant ·
VIIII ·
Vt mis
si nostri omnibus per sin
gulas parrochias denuncient quia si
ępiscopus aut ministri
ępiscoporum pro criminibus colonos
flagellauerint cum uirgis
propter metum aliorum ut ipsi criminosi corrigantur
cum
tali discretione sine ulla occasione indebita
sicut in sinodo conlocutum est uel
inuiti penitenciam
temporaliter uel corporaliter agant ne
aeternaliter
pereant si senio
res ipsorum colonorum indigne tulerint et aliquam uin
dictam inde exercere uoluerint aut eosdem colonos ˙
ne distringantur contendere
presumpserint et sciant quia
et bannum nostrum
component et simul cum excommunicatio
ne
ęcclesiastica nostram armiscaram durissimam sustine
bunt ˙
X ·
Vt missi nostr
i omnibus rei publice
minis
tris denuncient ut
commes uel rei publice ministri simul cum
episcopo uniuscuiusque parrochię sint
in ministeriis illorum quan
do idem episcopus parrochiam circumierit cum
ępiscopis eis notum fece
rit et quos per excommunicacionem
episcopus adducere non potuerit
ipsi regia auctoritate et potestate ad penitentiam
uel ratio
nem atque satisfactionem adducant ·
XI
Sciant etiam fideli nostri quia
concessimus in sinodo uenerabilibus ępiscopis ne super beneficia ecclesiastica uel
prestarias etiamsi ępiscopus aut quilibet monasteriorum prelatus
inracionabiliter petierit precepta confirmationis nostrę
ullo modo faciamus et ideo ab inrationabili petitione se unusquisque
compescat ·
XII · [fol. 49vb]
VT missi nostri omnibus per illorum missaticum
denuncient ne commutaciones rerum uel mancipiorum
quilibet pręlatus earundem rerum ęcclesiasticarum sine licentia uel
consensu nostro facere presumat
neque mancipia ęcclesiastica quisquam nisi ad libertatem commutet uidelicet ut mancipia quę pro ecclesiastico dabuntur in
aecclesię seruitute permaneant · Ecclesiasticus homo qui commutatus
fuerit perpetua libertate fruatur ˙
CAPITULA · KAROLI RE
GIS ATQUE LUDOVVICI
FRATRIS EIVS ˙
CAPITULUM · I ·
[BK 244 Prolog BK 244 c. 1]
Sicut uos et plures alios audisse credimus iam secundo et tercio in isto
tempore conuenire insimul proposuimus ˙ Sed uariis occupa
tionibus
prepedientibus hoc usque
modo implere nequiuimus ·
Nunc quia deo gratias insimul conuenimus
uolumus uos
scire
quam ad nullius deceptionem uel
condepnationem [!] neque per ulla
in
debita cupiditate insimul conuenimus · Propter que
autem ex
cepto debito fraterno desiderio ut nos inuicem dilectione mu
tua uideremus nostri conuentus fuerit uobis nota facere uolu
mus · et que deo placita et nobis et fidelibus nostris
salubria et profi
cua sunt · una cum dei adiutorio et uestro · ac
ceterorum communium
fidelium nostrorum consilio et auxilio tenere · inmutabiliter et
augere ·
utiliter uolumus ˙
Primo nostras et sanctę dei aecclesię ac
regni nobis commissi
necessitates fraterna et sincera mente ad in
uicem exposuimus ˙
II ·
Illa quę nuper cum fidelium nostrorum
consilio apud confluentes inter nos confirmata
fuerunt · diligenter
rememorauimus quę inuiolabiliter adiuuante domino conser
uabimus ˙
III
Sicut deus hoc in corde nostro uidet uolumus
et uos scire · quoniam de corde puro et conscientia bona et fide
non ficta
adunati ·
id est · unanimes effecti sumus quantum
ipse dederit a quo est omne datum
optimum et omne donum perfectum
ad dei uoluntatem et nostrum
communem honorem et saluamen
tum · et ad sanctę dei
aecclesię statum et sacerdotum ac seruorum eius debitum
honorem et uigorem ac
regni nobis a deo commisso
- - - restituen
da et conseruanda ut
ęcclesia et regnum quod deus in manus proge
nitorum nostrorum adunauit ·
et nobis misericordia sua comisit in
nostro
tempore necessariam defensionem · et tuitionem seu honorem
atque soliditatem
habeat ·
IIII ·
Quoniam sicut
dicit sancta scrip
tura qui suorum et maxime domesticorum curam non
habet
fidem negauit · et est infideli deterior · Considerauimus
et
confirmauimus in fide nostra inter nos de uxoribus et filiis
nostris qui ita
fideliter nobis subditi et obedientes fuerint
sicut filii patribus et suis
senioribus essę debent · ut unusquisque
[fol. 50ra] nostrum alterius
filios sicut proprios in uera dilectione habeat · et qui
superstes de nobis alteri
fuerit · illius qui discesserit uxori et filiis
sicut inter nos conuenit debitum
et necessarium adiutorium prestet et
fidem conseruet ˙
V ·
Considerauimus et statuimus ut
communes fideles nostri quorum consilio et auxilio sanctam dei ęcclesiam
et
regnum nobis commissum gubernare debemus debitum honorem et
sal
uamentum habeant · et ipsi ad dei uoluntatem · et ad nostrum
debitum
honorem et uigorem et saluamentum · et ad sancte dei ęcclesie statum et
ad regni soliditatem et defensionem · qualiter populus in regno nostro le
gem et iusticiam et pacem ac tranquillitatem habeat de corde pu
ro et conscientia bona et fide non ficta fideli consilio et auxilio
nobis sint in omnibus adiutores ˙ Et si aliquis quod absit ab hoc deuia
re temptauerit · unanimiter ut ad hoc redeat illum conuertere
decertemus Et si
ad hoc reduci non potuerit · unanimiter stu
deamus ut uel
sibi soli noceat et contra hoc quod salubriter seruare
debemus non possit
dampnabiliter agere · et omnes tam nobis amici
quam et contrarii certissimum
teneant · quoniam qui contra quemlibet
nostrum quiddam machinatus uel molitus
fuerit · apud alium locum fa
miliaritatis et amicitię non habebit ·
VI ·
Uos scitis
qualiter nepos noster per suam iuuentutem et per leuium hominum consen
sum et ortamentum et etiam per eorum fauorem · qui eum saluare debue
rant
fecit et
facit contra illam legem quam deus primo in paradiso pri
mis
hominibus dedit · et quam in ęuangelio per presentiam carnis
cum
hominibus habitans
renouauit et
confirmauit quę ad omnes
homines pertinet qui legitimo utuntur coniugio · Unde et
uniuersa
lis ęcclesia dei pulsatur · et sacerdotes sunt dehonorati et
populus christia
nus sicut de mali morbi contagio est maculatus ˙
Propterea quoniam deus
dixit diliges proximum tuum sicut teipsum · et sicut scriptum est · ipse
os
nostrum et caro nostra est · et ęcclesia nobis et illi commissa · et
regnum
unum est · et populus ac christianitas una est · Considerauimus ut missos
nostros ad illum
mitamus [!] et ei tale consilium mandemus qualiter et
ip
se coram deo saluus et coram seculo honoratus
essę ualeat · Et ęcclesia
et regnum quod illi ad saluationem
commissum est solidum essę possit ·
et populus
dei saluus sit · et legem ac iusticiam et pacem ac tranquilli
tatem
habeat ·
VII ·
Quia etiam ipse suos missos ad nos
transmisit quasi consilium querens · per nostros missos de his unde nobis
mandauit quantum dominus dedit ei uerum et sincerum consilium reman
demus et talem uoluntatem nostram essę erga eum sicut
uobis
dicimus illi
per eosdem missos nostros mandemus
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 51rb]
[24]
CAPITULA · KAROLI REGIS ·
†
Haec quę secuntur capitula
constituta sunt a domno nostro karolo rege
glorioso cum
consilio et consensu ępiscoporum ac ceterorum dei et suorum
fidelium qui
adfuerunt in loco qui
dicitur
pistis anno incarnationis
dominicę · DCCCLXVIIII ·
Anno autem regni sui · XXX ·
inditione [!] · II ·
Et ab eo denunciata sunt a se et ab omnibus fide
libus suis · secundum uniuscuiusque ordinem et personam inuiolabi
liter
conseruanda ˙
· I ·
[BK 275 Abschnitt A c. 1]
De honore et cultu dei atque
sanctarum
ęcclesiarum in regno nostro decernimus ut sicut
tempore
aui
et patris nostri exculte · et honorate
fuerunt · et sicut a nostra
largitate honorate dictate sunt uel deincebs fuerant
sal
ua ęquitatis rationum ita sub immunitate permaneant ·
Archiępiscopi quoque et ępiscopi et ceteri sacerdotes ac serui
et ancille
dei quique uel quęque in ordinis sui dignitate honorem atque
immunitatem secundum sacras leges et canones habeant ·
II ·
[BK 275 Abschnitt A c. 2]
Vt ab archiępiscopis et ab aliis fidelibus
nostris honor regius et potestas ac debita obedientia atque adiutorium [fol. 51va] ad regnum nostrum continendum et defensandum nobis in omnibus et ab
omnibus secundum uniuscuiusque ordinem et dignitatem atque possibilitatem sicut tempore antecessorum nostrorum iuste et rationabiliter consueuerat exhibeatur ·
III ·
[BK 275 Abschnitt A c. 3]
Vt omnes nostri fideles
ueraciter sint de
nobis securi quia quantum sciero et iuste ac ra
cionabiliter potuero domino adiuuante unumquemque secundum
sui
ordinis dignitatem et personam honorare et salutare
et
honoratum ac salutatum ·
conseruare
uolo · Et unicuique
eorum in suo
ordine sibi competentas leges tam mundanas
quam ęcclesiasticas
rectam rationem iusticiam conseruabo · Et nul
lum fidelium nostrorum
contra legem et iusticiam uel auctoritatem ac
iustam rationem aut dampnabo aut
dehonorabo · aut obpri
mam uel indebitis
machinationibus
affligam et legem ut
prediximus unicuique competentem sicut antecessores sui
tempore
antecessorum meorum
habuerunt in omni dignitate et ordine
me adiuuante domino conseruaturum perdono
c
uilibet
dunta
xat ex eis qui mihi
fidele
s et obędientes ac ueri adiuuatores
atque cooperatores iuxta
suum ministerium et personam consilio
et auxilio secundum suum scire et posse et
secundum deinceps ac secundum
seculum fuerint sicut per rectum unusquisque in suo ordine et statu re
gi suo et suo seniori essę debet · Et capitula quę auus et pater
noster pro statu et munimine sanctę
dei ęcclesię ac ministrorum eius
et pro pace ac iusticia populi et quięte regni
constituerunt et
quę nos cum fratribus nostris regibus et nostri ac eorum fidelibus
communi
ter constituimus sed et que
nos con
silio
et consensu ępiscoporum ac ceterorum
dei et nostrorum
fidelium pro suprascriptis causis in diueris placitis
nostris conseruanda
statuimus permanere · inconuulsa decernimus ˙
IIII ·
[BK 275 Abschnitt A c. 4]
Vt quia regia nostra potestas hoc adiuuante
domino exequium per omnia cupit regni ministri quantum deus scire et posse illis
donauerit ępiscopis et ceteris sacerdotibus ac seruis et ancillis dei ut suum
ministerium implere possint sicut ab antecessoribus nostris
imperatoribus et regibus et a nobis constitutum est adiutorium
prestent et sanctis ęcclesiis et sacerdotibus et
seruis et ancillis dei secundum sacras leges tam mundanas quam ęcclesiasticas et
secundum capitula aui et patris nostri ac
nostra debitum honorem et immunitatem conseruent ut quiete pro stabilitate regni ac nostra et illorum salute dominum exorare possint
exhibeant ·
V ·
[BK 275 Abschnitt A c. 5]
Ut episcopi comitibus missis et uas
sis nostris sed et suis ipsis subditis tam clericis quam laicis et
comitum
ac uasallorum nostrorum hominum paternam benignitatem secundum suum
ministerium et debitum honorem ac legem et iusticiam unicuique
[fol. 51vb] secundum
suum ordinem et dignitatem inspirant et
conseruent
sicut sacre
leges
tam mundane quam ęcclesiasticę et capitula aui et
patris nostri decerno et sicut in capitulis a nobis et a
fratribus
nostris regibus ac communibus fidelibus nostris est
constitutum
et sicut
tempore
aui et patris nostri iuxta et racionabilis
consue
tudo fuit similiter comites et missi ac uasalli nostri
episcopis
ac presbiteris debitam reuerentiam et uasallis
episcoporum legem et ius
ticiam et debitum honorem impendant secundum
prefatas leges
et pręfata capitula ac prefatam
consuetudinem ˙
VI ·
[BK 275 Abschnitt A c. 6]
Vt si episcopi suis clericis iniuste fecerint
secundum quod sacri ca
nones
et sacre leges quas ęcclesia catholica
probat et seruat prefigunt
hoc eorum iuditio quorum interest emendare procurent ·
VII ·
[BK 275 Abschnitt A c. 7]
Vt si episcopi suis laicis iniuste fecerint et
laici se ad nos inde
reclamauerint nostre regię potestati secundum nostrum et suum
ministerium ipsi archiępiscopi et ępiscopi obedient ut
secundum sanctos
canones et iuxta leges · quas ęcclesiastica catholica probat
et seruat et secundum capitula aui et patris nostri hoc emendare
curent · et sicut temporibus aui et patris nostri iuxta et ratio
nabilis consuetudo fuit ·
VIII ·
[BK 275 Abschnitt A c. 8]
Vt presbiteri parrochia
ni suis senioribus debitam reuerentiam et competentem
hono
rem atque obsequium secundum suum ministerium impendant sicut
in legibus sacris et in prefatis capitulis continetur · Et
sicut temporibus aui et patris nostri
iuxta et racionabilis con
suetudo fuit · quod ipsi
presbiteri non
fecerint seniores illorum episcopis
non per occasionem aut malitiam · sed per
rationem et uerita
tem hoc innotescere studeant ˙ Et episcopi
presbiteros secundum suum
ministerium et leges ęcclesiasticas
taliter castigent ut hoc
illos emendare delectet · Qualiter cum necessaria
benigni
tatis concordia et illi pro senioribus suis orare · Et
seniores
illorum sacra officia et diuina misteria puro corde per
ille
suscipere possint ·
VIIII ·
[BK 275 Abschnitt A c. 9]
Vt si abbates uel ab
batisse aut
comites seu uassi nostri aut ceteri laici
clericos
probabilis uitę et doctrinę ępiscopis canonicę consecrandos suis
que in ęcclesiis constituendos obtulerint nulla qualibet occa
sione eos
ępiscopi uel ministri eorum reiciant · Et episcopi preuideant
quem honorem presbiteri pro ęcclesiis suis senioribus suis tribuere
debent · sicut in primo libro capitulorum aui et patris nostri
et sicut in capitulis patris nostri
anno · XVI · imperii eius
factis continetur · et senioribus presbiterorum hoc sufficiat · Et
am
plius per ingeniosas machinaciones a presbiteris non
exigant
[fol. 52ra] uel exquirant · nisi sicut in eisdem capitulis aui et patris nostri
ac nostris est · constitutum · ne deum offendant · Et pro lucro terreno
quod
absit suas animas perdant · et nostram offensam incurrant
hac post debitam
emendacionem dignam har
iscaram
a nobis dis
positam susti
neant
· et episcopi
tam seniores presbiterorum quam presbiteros
sed et seipsos custodiant ˙ Ne laici per ignorantiam et presbiteri
per
necessitatem et ipsi ępiscopi uel ministri eorum per cupiditatem et aua
ritiam quod absit in symoniacam heresim cadant · Quia ut sanctus gre
gorius
dicit qui premio uel gratia aut supplicatione indebita
ad
sacros ordines accedit uel promouetur · Hereticus a domino depona
tur · tam ille qui promouetur quam ille a quo taliter promouetur · Et cuius inter
uentu taliter promouetur · Et qui pro tali ordinatione inlicita quo
libet malo ingenio quod deum latere non potest aliquid dederit uel
acceperit uel mediator factus fuerit · a deo sicut canones dei spiritu
conditi
demonstrant condempnatur per illorum iuditium qui cum deo in celis
regnant · Et in
terris miraculis coruscant · Dampnantur utique
in presenti
seculo
comburendi igne perpetuo tales negociatores
praui cum quod iustę
bene meritis dare gratis debent iusticiam
sicut iudas
christum qui ut
dicit
apostolus factus est nobis a deo iusticia uendidit ·
Ita et isti deum patrem omnipotentem
et eandem
iusticiam christum atque
consubstancialem illis sanctum spiritum qui per
impositionem manuum sacer
dotalium hominibus tribuatur · Quoniam sanctę
trinitatis una · est ·
natura · uoluntas · et operatio · Gradus ęcclesiasticos
temporali
commodantes uel accipientes uendunt · Et qui precium
proinde donant ·
emunt peccatum et heretici fiunt · Et qui premium
proinde accipiunt
sicut item sanctus demonstrat gregorius
facti et ipsi heretici · eos
malicię suę gladiis occidunt quos uiuificare
oracionis suę
intercessione
debuerunt ·
X ·
[BK 275 Abschnitt A c. 10]
Vt nemo episcopus nemo presbiter
excommunicet aliquem antequam causa probetur · Propter quam
ęcclesiastici canones hoc fieri iubent · Et donec illum qui peccauit
et inde aut
sponte confessus aut aperte conuictus fuerit · secundum
ęcclesiasticum pręceptum
ut ad emendacionem et poenitenciam redeat
commonitum habeat · Qui peccator si commonitus de certa et
manifesta caus
a
ut ad emendacionem et correctionem re
deat inobediens et incorrigibilis permanserit et ad emendacio
nem
redire noluerit · Et excommunicationem canonicam de
causis
designatis et manifestis paruipenderit regiam
uel rei publice potestatem per se
uel per ministros suos aut per
litteras suas ępiscopus adeat ut constringatur
quatinus ad emendatio
nem ac penitenciam isdem peccator redeat · Ne
dicatur nobis a domino
[fol. 52rb] quod olim populo ueteri ab eo legimus dictum
anathema i
n
medio tui non poteris stare coram inimicis tuis · Si autem
idem peccator de manifesta et comprobata uel a se sponte
confessa causa ad poenitentiam uenire uoluerit sed ipsam
penitenciam propter
faidam secundum canones suscipere et quiete
agere non poterit .' ępiscopus per se
uel per ministros aut per litteras
suas regiam nostram uel rei publice nostre
potestatem
adeat
·
ut ipsa faida secundum constitutionem aui et patris nostri lega
liter pacificetur · Aut iuxta leges secundum quas in aliis regionibus
quilibet
uiuunt sedetur · et tunc peccator
medicinam
peniten
tię secundum sacros canones cum pia et salubri
discretione secundum
regulas sacras suscipiat et peragat et reconciliationem atque
communem percipiat sicut in eisdem sacris regulis discretissime
ac
misericorditer continetur ·
XI ·
[BK 275 Abschnitt A c. 11]
Vt comites et missi ac uassi
nostri et
ministeriales regni nostri unusquisque secundum ordinem et di
gnitatem ac
possibilitatem suam pacem et iusticiam in suis minis
teriis faciant ˙ Et
iuste omnes sub dei respectu iudicent ·
Adtendentes quod dominus omnibus iudicantibus
dicit · in quo iuditio iudica
ueritis · iudicabitur de uobis · Et
beati qui custodiunt iudicium et
faciunt iusticiam in omni
temporę ˙
XII ·
[BK 275 Abschnitt A c. 12]
Vt episcopi atque ab
bates et
commites ac uassi nostri et omnes fideles laici concordi
dilectione et unanimi uoluntate ad dei et sancte dei ęcclesię ac
nostrum et regni
nostri honorem et statum atque communem nostram sal
uationem sine inuidia et maliuolentia atque indebita
contentione
communiter decertare procurent ut pax et iusticia
et uera cum
dei uoluntate concordia inter nos omnes et in regno
nostro maneat · quia sicut
sancta scriptura
dicit iusticia eleuat gentem
miseros
facit populos peccatum · Et ubi non est uera cum dei uoluntate
concordia · ibi
nisi ad iudicium non habitat deus qui sicut psalmus
dicit ˙
facit unanimes habitare in domo id · est · in sancta ecclesia in qua fi
deliter consistentibus spiritum caritatis infundit ˙ Qui propter nimiam
karitatem suam qua
dilexit nos · tradidit semetipsum pro nobis ·
Et cum essemus mortui in peccatis nostris conuiuificauit nos
in
semethipso ut essę
mus sancti et inmaculati in
conspectu eius in cari
tate ˙ Et simus sectatores bonorum operum in
quibus cum fide recta
perseuerantes perueniamus omnes · ipso
preueniente adiuuante
et subsequente ad regna cęlorum · et
ępiscopi priuilegia romane
sedis et regum precepta ęcclesiis suis confirmata
uigilis sollertia
custodiant · ut exinde auctorabili firmitate tueantur ·
Nonas et decimas unde statu
tum est absque alicuius contradictu
[fol. 52va] recipiant · De terris
censualibus et potestate ęcclesię suę et
culturis indominicatis et
absitatibus et manufirmatis ·
maior
aecclesia quę
caput ępiscopatus est decimam recipia
t
˙ Si
militer et de
carruca indominicata · De mansis
hereditariis · presbiter
parroechie sicut constitutum est de
cimam
consequatur · et ne de hoc contemptio oriatur
sumopere cauendum est ˙