[p. 131]
[5]
Capitulare · A pio Lvdhe
vvico Editvm ·
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Anno sexto decimo regnante domno
luthouvico · conuentus episcoporum debet fieri in · IIII
or · locis ·
id est
Maguntiaco · in quo isti archiepiscopi cum suis suf
fraganeis conuenire debent · Audgarius · Hatheboldus · Hetto ·
Bernoinus · In
parasiaco [!] · Ebbo · Ragnoardus · Lantramnus · archi
episcopus senonis qui
fuerit cum eorum suffraganeis · In lugduno ·
Agobardus · Bernardus
Andreas · Benedictus cum suis suffraga
neis · In tolosa · Notho ·
Bartholomeus · Adelhelmus · Aiulfus ·
cum suis suffraganeis · In his conuentibus querere · tractare et in
uestigare · et inuenire cum dei adiutorio debent de
causis
ad religionem christianam et ad eorum curam pertinentibus · et quid a
principibus uel reliquo populo uel ita ut diuina auctoritas docet
aut aliter
teneatur · uel quid exinde ex parte uel ex toto dimissvm
sit ut non teneatur ·
Deinde quid in ipsorum qui pastores populi consti
tuti sunt morum
conuersatione et actibus inueniri possit · quod diui
nę regulę uel
auctoritati non concordet · simulque inuenire Que
occasiones in utroque ordine id effecerint ut a recto tramite
deuiassent · et
quicquid ab eis de his causis inuentum fuerit ·
tam sollerti cura custodiatur · ut
nullatenus ad aliorum noti
ciam peruenire permittant ante episcopos
constitutum Et ideo unus
notarius inter omnes eligatur · et quicquid ipsi
inuenerint subti
liter describat · et sub iuramento constrictus fideliter
conseruet ·
Volumus etiam ipsorum conuentum
fieri in octauis pentecosten
Missi vero nostri suam incipiant legationem peragere in octa
uis paschę ·
Hec
capitula ab episcopis
Tractanda · Sunt
· I ·
De decimis quę ad capellam dominicam dantur · et homines [p. 132]qui eas habent in suos usus conuertunt ·
II
De feminis Que in quibus
dam
locis inrationabiliter sanctum uelum sibi
inponunt ·
III
Similiter de monasteriolis puellarum in legatione audgarii in quibus nullus ordo bonę conuersationis tenetur ·
IIII
De monasteriolis etiam diuersis in missiatico [!]
albrici ·
V
De iudicio aque frigidę ·
VI
[BK 186 c. 6 BK 186 c. 7]
De his
qui usuris inseruiunt
uolumus
atque iubemus ut missi nostri dili
genter inquirant · quanti homines
liberi in singulis comitatibus
maneant qui per se
queant [!] expeditionem
facere · uel quanti de his
quibus unus alium adiuuet · quanti etiam de his quibus a
duobus tercius adiu
uetur et preparetur · ut eandem
expeditionem et exercitale opus facere
possint · et eorum summam ad nostram
noticiam deferant ·
VII ·
De his qui sine consensu episcopi presbiteros in
ęcclesiis suis
constiiunt [!] · uel de ęc
clesiis eiciunt · et ab episcopo uel quolibet misso dominico admoniti obe
dire noluerint · ut bannum nostrum reuadiare cogantur · et fidei
iussores ad palatium nostrum uenire iubeantur · et tunc nos de
cernamus utrum nobis placeat · ut aut illum bannum soluat ·
aut aliam legem
armiscaram sustineat ·
VIII ·
De ęcclesiis quę inter coheredes diuisę sunt considerandum
est · quatinus si secundum prouidentiam et admonitionem episcopi ipsi coheredes eas
uoluerint tenere · honorare faciant · Si autem hoc contradixerint · in potestate
episcopi maneat utrum eas ita consistere permittat · aut reliquias inde auferat · et ubi ad nostrum beneficium ęcclesię pertinentes inuentę fuerint ut
describantur et nobis renuntientur ·
VIIII
De ęcclesiis destructis ut episcopi et missi inquirant utrum
per negligentiam aut per inpossibilitatem destructę sint · et ubi negligentia inuenitur · episcopali auctoritate emendare
cogantur · hi qui eas restaurare debuerant · Si vero per inpossibilitatem · ut aut
plures sint quam necesse sit · aut maioris magnitudinis · quam ut ex rebus ad
eas pertinentibus restaurare possint · episcopus modum inueniat qualiter congrue
emendari et consistere possint ·
X ·
De uno manso ad ęcclesiam dato · de quo aliqui homines [p. 133]contra statuta sibi seruitium exigunt · Quicumque pro hac
causa accusatus fuerit · comes uel missi hoc quod inde subtractum est
presbiteris cum sua lege restituere faciant ·
XI ·
De his qui nonas et deci
mas iam per multos
annos aut ex parte aut ex toto dare
neglexerunt · uolumus ut per missos nostros constringantur · ut secundum priorem capi
tularem soluantur unius anni nonam et decimam · cum sua lege · et in
super bannum nostrum · Dehinc eis
andenuntietur [!]
quod quicumque hanc ne
gligentiam iterauerit · beneficium
unde nona
et decima persolui
debuit amissurum se
sciat · Ita enim continetur in capitulari bo
nę memorię genitoris nostri in libro primo capitulo LVII · ut
qui ęcclesiarum
beneficia habent · nonam et decimam ex eis
cuus [!] ęcclesię
res sunt donent · Et qui tale beneficium habent ut medietatem
laborent · de eorum portione proprio
presbitero decimas donent · Item in
capitulo XX
oII
o · libri · II · De nonis quidem et decimis unde et
genitor
noster et nos frequenter et in diuersis placitis
admonitionem
fecimus · et per nostra capitula qualiter hęc obseruentur ordina
uimus · uolumus atque iubemus · ut de omni conlaboratu et de
uino et
de fęno fideliter et pleniter ab omnibus nona et de
ci
ma
persoluatur · De nutrimine vero pro decima sicut hactenus con
suetudo
fuit · ab omnibus obseruetur · Si quis episcoporum fuerit qui
argentum pro hoc
accipere uelit · in sua potestate maneat ·
iuxta quod ei et illi qui hoc persoluere
debet conuenerit ·
XII ·
Qvicumque decimam abstrahit de ęcclesia ad quam per
iusticiam debet dari · et eam presumptuose [!] et propter
munera aut amiciciam cuiuslibet per occasionem ad ęcclesiam alteram dederit · a
comite uel a misso nostro distringatur · ut eiusdem decimę quantitatem eum cum
sua lege restituat ·
XIII ·
De decimis quas populus dare non uult nisi quolibet modo
ab eo redimantur · ab episcopis prohibendum est · ne fiat · Et si quis contemptor
inuentus fuerit · et nec episcopum · nec comitem audire uult · si noster homo est ·
ad nostram presentiam uenire compellatur · cęteri
vero constringantur [p. 134]ut inuiti ęcclesię restituant · quod uoluntarie dare
neglexerunt ·
XIIII
Vt de rebus ęcclesiarum quę ab his per XXX annorum spacium
sine ulla interpellatione possesse sunt testimonia non recipiantur · sed eo modo
contineantur · sicut res ad fiscum dominicum pertinentes contineri
solent ·
Qvicumque de rebus
ęcclesiarum quas in be
neficium habent · restaurationes earum facere
neglexerint · iuxta
capitulum anterius in quo de operibus ac nonis
et
decimis et constitutum est · sic de
illis
adimpleatur · quomodo in libro quarto capitulo XXXVIII · de opere
et restauratione
ęcclesiarum consideratum est ·
XVI ·
Vt de frugibus terrę et animalium nutrimine
decime persoluantur ·
De opere vero uel restauratione ęcclesiarum comes et
episcopus siue abbas ·
una cum misso nostro quem ipsi sibi ad hoc elegerint ·
consideratio
nem faciant · ut unusquisque eorum tantum inde accipiat ·
ad
operandum et restaurandum quantum ipse de rebus ęcclesię habere
cognoscitur · Similiter et uassi nostri aut in commune tantum
operis a
cipiant
quantum rerum ęcclesiasticarum habent uel unusquisque
per se iuxta
quantitatem quam ipse tenet · aut si inter eos conue
nerit · ut pro opere
faciendo argentum donent · iuxta estima
tionem operis in argento
persoluant · cum quo precio rector ęcclesię
ad predictam
restaurationem operarios conducere et materiam emere
possit · Et qui nonas et
decimas dare neglexerit · primo quidem
illas cum sua lege restituat · et insuper
bannum nostrum soluat ·
ut ita castigatus · caueat ne sepius iterando beneficium
amit
tat ·
XVII ·
De illo qui agros dominicos propterea neglexerit excolere · ut nonas et decimas exinde persoluat · et alienas terras ad excolendum accepit ·
uolumus ut de tribus annis ipsam annonam cum sua lege persoluat · Et si quis
contemptor aut comitis aut missorum nostrorum propter hoc exstiterit · per fidei
iussores ad palatium venire compellatur ·
XVIII
De beneficiis destructis hoc obseruetur ·
quod in capitulo
priori continetur ·
id est in libro quarto capitulo
XXXVI · quicumque beneficium suum
per occasionem desertum habuerit ·
[p. 135]et intra annum postquam ei a comite uel
misso
nostro notvm factum fuerit ·
illud
emendatum non habuerit · ipsum beneficium amittat ·
XVIIII
Vt missi nostri ubicumque malos scabinos
inueniunt eiciant · et totius populi consensu in locum eorum bonos eligant · Et cum
electi fuerint · iurare eos faciant ut iniuste scienter iudicare non debeant ·
XX ·
Vt in omni comitatu hi qui meliores et ue
ratiores inueniri possunt eligantur a missis nostris ad inquisiti
ones
faciendas et rei ueritatem di
cendam
et ut adiutores co
mitum
sint ad iusticias faciendas ·
XXI ·
Volumus ut
quicumque
de scabinis
deprehensus fuerit propter munera aut propter
amiciciam uel
inimiciciam iniuste iudicasse · per fidei iusso
res missus ad
presentiam nostram ueniat · De cętero omnibus
scabinis
denuntietur · ne quis deinceps iustum iudicium per
uertere
presumat ·
XXII ·
Vbicumque
commutationes tam tempore
nostro quam genitoris
nostri legitime et racionabiles atque utiles
ęcclesiis dei facte sunt ·
permaneant · Ubicumque autem inutiles et in
commode atque irrationa
biles
facte sunt · dissoluantur · et unusquisque
quod dedit recipiat · Vbi vero mortua
manus interiacet · aut alia
quelibet causa quę rebellis esse
uideatur · inuenta fuerit · dili
genter describatur · et ad nostram
noticiam perferatur ·
Qvicumque
fuerit comprobatus de eo quod scienter testes in periurium duxisset · sub fidei iussione ad nostrum palatium uenire compellatur · ut ibi
cum fidelibus nostris consideremus quid de tali homine faciendum sit ·
De his qui discordiis et contentionibus studere solent · et in
pace uiuere nolunt · et inde uicti fuerint · uolumus ut fidei iussores ad nostrum placitum ueniant · ubi consideremus quid de eis facere debeamus ·
XXV ·
De bonis denariis quos populus recipere non
uult · uolumus
ut hoc obseruetur et teneatur · quod in priori
capitulari nostro
constitutum est ·
id est in libro quarto capitulo XXX · Quicumque liber homo
uel in
emptione · uel in debiti solutione denarium merum et bene
pensantem recipere
noluerit · nostrum bannum
id est LX solidos compo
[p. 136]nat · Si vero serui
ęcclesiastici aut fiscalini nostri aut comitum · aut
uassallorum nostrorum hoc
facere presumpserint · LX ictibus uapulent ·
Et si actores nostri
aut aliorum uel aduocati eos missis nostris uel
comitibus iussi ·
presentare noluerint · predictum bannum
id est LX
solidos componant · et ad hanc constitutionem nostram
adimplendam episcopi ·
et abbas
· siue reliqui qui
beneficia nostra habent · adiuuent comites
in suis hominibus distringendis · Et si
comites hanc constitu
tionem nostram neglexerint · hoc per missos nostros
ad nostram noti
ciam perferatur ·
XXVI
Qvia se ea inpune committere posse existimant ·
nos actoribus nostris precipiendum esse decernimus · ne ultra inpune
fiant · ita ut ubicumque facta fuerint soluere cum
disciplina precipiantur ·
XXVII
Collecte ad malefaciendum fieri omnimodis
prohibeantur ·
et ubicumque huiusmodi presumptiones factę fuerint ·
digna emendatione corrigantur · Et si per negligentiam comitis
facte sunt uel
inemendatę
remanserunt · hoc ad noticiam nostram perfe
ratur · Auctor vero facti si
fuerit prepositus uel aduocatus · siue centenarius ·
uel qualibet
alia dignitate predita libera persona · post legalem emenda
tionem in loco factam sub fidei iussores ad nostram presentiam ueniat ·
Multitudo vero siue de seruis · siue de liberis legitima emenda
tione multetur ·
XXVIII ·
Volumus atque iubemus · ut omnes illi homines nostri · qui
iussionem
nostram in reparandis pontibus
contempserunt in nostram presentiam
ueniant rationem reddere · cur nostrum preceptum ausi sunt
contempnere ·
Comites autem rationem de suis pagensibus reddant · cur eos
aut
non constrinxerint · ut hoc facerent · aut nobis nuntiare
neglexerunt · Similiter
et de iniustis theloneis ubicumque acci
piuntur · sciant
se exinde rationem nobis reddituros ·
XXVIIII
Vt examen aquę frigidę · quod hactenus faciebant a missis
nostris omnibus interdicatur ne ulterius fiant ·
XXX
Postquam comes et pa
genses de qualibet
expeditione hostili reuersi fuerint ·
[p. 137]ex eo die super XL annos sit bannus
resisus · quod lingua theo
disca
scatlegu [!]
id est armorum depositio uocatur ·
Hoc missi nostri notum faciant comitibus et populo · quod
nos in omni eb
domada unum diem ad causas audi
endas
sedere
uolumus ·
Comites autem et missi nostri magnum studium habeant · ne forte
propter eorum negligentiam pauperes crucientur · et nos tedium propter
eorum
clamores patiamur · si nostram graciam habere uelint ·
Po
pulo
autem dicatur · ut caueat de aliis causis se ad nos re
clamare · nisi de quibus missi nostri aut comites eis iusticias
facere noluerint ·
XXXII ·
Qvicumque uicarius uel alius minister comitum
tributum quod inferenda uocatur maioris precii a populo exigere
presumpsit quam a missis bonę memorię genitoris nostri constitutum fuit · hoc est duos solidos pro una
uacca · hoc quod iniuste superposuit atque abstulit sibique retinuit · cum sua
lege restituat · et insuper fredum nostrum componat et ministerium
amittat ·
XXXIII ·
De homicidiis in ęcclesiis
uel in atriis earum
commissis obseruetur et teneatur · quod in capi
tulari
priori constitutum est in libro · IIII
o · capitulo XIII
o · Si quis ex leui
causa ut sine causa hominem in ęcclesia
interfecerit · de ui
ta componat · Si vero foris rixati
fuerint et unus alterum in ęc
clesia fugerit · et ibi se defendendo eum
interfecerit · et si huius fac
ti
testes non habuerit · cum XII · coniuratoribus suis legitime per
sacramentum affirmet se defendendo eum interfecisse · Et ipse
auctor si
commote inter eos rixe extiterint · leodem interfecti
et insuper
bannum nostrum
id est LX solidos soluere cogatur · et publi
cam exinde habeat
pęnitentiam · Sin autem non ille qui alterum
interfecit · sed is qui occisus est
eandem rixam commouit · absque
compositione iaceat ·
et is qui eum interfecit secundum iudicium
canonicum publicam pęnitentiam agat · Si
cuiuslibet proprius
seruus hoc commiserit · iudicio aquę feruentis
exa
minetur · utrum hoc sponte an se defendendo fecisset · Et
[p. 138]si manus eius exusta fuerit · interficiatur · Si autem non fuerit · pub
lica pęnitentia multetur · nisi forte et ipse auctor
commote
inter eos rixe fuerit inuentus · Tunc dominus eius iuxta quod vvergeldus
illius est ad ęcclesiam persoluat · aut eum si uoluerit eidem ęcclesię tra
dat · De ęcclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo uolumus · ut
pro una uice vvergeldus eius pro eo componatur · altera uice ipse
seruus
ad supplicium tradatur · hereditas tamen liberi hominis qui propter tale
fa
cinus ad mortem fuerit iudicatus · ad legitimos heredes illius
perueniat · Si in atrio ęcclesię cuius porta reliquiis sanctorum
consecrata
est homicidium huiuscemodi perpetratum fuerit · simili modo emendetur et
componatur · Si vero porta ęcclesię non est consecrata · eo modo
componatur
quod in atrio committitur · sicut componi debet ·
quod in inmunitate
uiolata committitur ·
Qvicumque propter cupiditatem rerum · patrem
aut matrem aut fratrem aut sororem uel nepotem · aut alium propinquum suum
interfecerit · hereditas interfecti ad alios suos legitimos heredes perueniat ·
interfectoris vero hereditas in fiscum redigatur · ipse autem ordinante episcopo
publicę pęnitentię subdatur ·
XXXV
Qvicumque propria uxore derelicta uel sine culpa
interfecta aliam sibi copulauerit uxorem · armis depositis publicam exinde
faciat pęnitentiam · Et si contumax fuerit · comprehendatur
a comite · et ferro uinciatur · et in custodiam mittatur · donec
res ad noticiam nostram deducatur ·
XXXVI ·
Qvicumque alienas res cuilibet homini uendiderit ·
et ipse homo easdem res alicui alteri dederit · uel uendiderit · et
ipse tunc
res easdem comparatas habet per malum ingenium proprio
filio aut
alteri cuilibet necdum legitimos annos ha
benti iusticię tollende caus
a tradiderit · uolumus atque
firmiter precipimus · ut si
pater eiusdem paruuli uixerit · ipse
intret in causam rationem reddendo pro filio
suo · Si autem
ipse mortuus est · tunc legitimus eius propinquus qui iuste ei tu
[p. 139]tor ac defensor esse uidetur · pro puero rationem reddere
compel
latur · Similiter de omnibus aliis iusticiis
ad eum pertinentibus · excep
ta legitima sua hereditate quę ei per
successionem parentvm
suorum legitime uenire debuit · Quodsi quis nostram iussionem
contempserit uel neglexerit · sicut de cęteris omnibus contemptoribus ita
de
eo agatur · Is vero qui res easdem primus inuasit · et iniuste
uendidit · necnon et
emptores excepta sola persona par
uuli · hoc quod fraudulenter
admiserunt infra patriam emendare
cogantur · et postea sicut contemptores iussionis
nostrę sub fidei iussoribus
ad presentiam nostram uenire
compellantur ·
XXXVII ·
De uicariis et centenariis qui magis propter cupiditatem
quam propter iusticiam faciendam sepissime placita tenent
et e
xinde
populum nimis
affligunt · ita tenea
tur
· sicut in capitu
lari
domni karoli imperatoris continetur · in libro · IIII
o · capitulo LV ·
De placitis siquidem quę liberi homines obseruare debent ·
constitutio genitoris nostri pęnitus obseruanda atque
tenen
da est · ut in anno
uidelicet tria generalia placita obseruent
solummodo et nullus eos placita amplius
obseruare compellat ·
nisi forte quilibet aut accusatus fuerit · aut
alium accusauerit ·
aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit · Ad cętera
vero quę centenarii tenent · non alius uenire iubeatur · nisi qui
aut litigat · aut iudicat · aut testificatur · Et quicumque
huius testificationis transgressor a missis nostris inuentus fuerit ·
bannum
nostrum
id est LX solidos iam sepe dictum persoluat ·
XXXVIII
De liberis hominibus qui proprium non habent · sed in terra
dominica resident · ut propter res alterius in testimonium non recipiantur ·
Coniuratores autem illorum liberorum hominum ideo esse possunt · quia
liberi sunt · Illi vero qui et proprium habent · et tamen in terra dominica
resident · propter hoc non abiciantur · quia in terra dominica resident · sed
propter hoc ad testimonium recipiantur · quia proprium habent ·
XXXVIIII ·
[BK 193 c. 7 BK 193 c. 8]
Volumus atque iubemus ut missi nostri diligenter inquirant ·
[p. 140]quanti liberi homines in singulis comit
atibus
maneant · Hinc
vero ea diligentia hęc ratio examinetur · per singulas centenas ·
ut ueraciter
sciant illos atque describant · qui in exercitalem ire
possunt expeditionem · ac
deinde
uidelicet secundum ordinem de his qui per se
ire non possunt · ut duo tercium
adiutorium parent · Et qui necdum
fidelitatem nobis
promiserunt · iam cum sacramento nobis promittant ·
De faidis cohercendis obseruetur et teneatur · quod in
capitulari
nostro uel in libro · IIII
o · capitulo XX
continetur · Si quis aliqua necessitate
cogente homicidium commisit · comes in cuius ministerio res
perpetrata est · et compositionem
facere · et faidam per sacramentum paci
studeat · Quodsi una pars ei ad hoc consentire noluerit ·
id est
aut ille qui homicidium commisit · aut is qui
compositionem
recipere debet · illum qui contumax fuerit · ad presentiam nostram
uenire faciat · ut ad tempus quod nobis placuerit eum in exilium
mittamus ·
donec ibi castigetur · ut comiti suo inobediens
esse ulterius non
audeat · et maius dampnum non adcrescat ex hoc ·
XL ·
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Volumus ut tale coniectum missi nostri accipiant · quando
per
missiaticum [!] suum perrexerint · hoc est unusquisque accipiat panes
XL frixingias · II · porcellum aut agnellum · pullos · IIII · oua XX
octo
sextarios uini modios duos sicerę · modios
duos
auenę · Et quando prope
sunt domibus suis · nullum accipiant
coniectum ·
Uolumus autem
ut in octauis paschę incipiant
suam agere legationem · Episcopi vero
suum habeant conuentum in octa
VIS PENTECOSTEN ·