[fol. 376rb]
[23]
INCIPIVNT ·
ALIA CAPITVLA DOMNI HLVDOVVICI
ET ·
CHLOTHARII FILII EIVS QVE PER
SCRIBENDA ET AB OMNIBVS
OBSERVANDA SVNT
DE FORCAPITIS ·
XXXIIII
Si mancipia dominos suos
fug
erint
in alienam potes
tatem ut propter hoc nullum
pręmium accipiat ille
in cuius potestatem fuerint
inuenta pro eo quod
ea uel
reddiderit uel foras
eicerit ·
et non solum hoc sed etiam si ea nec reddere · nec
foras
eicere uoluerit · et legitimo domino ea con
tradixerit · et illa inde
postea effug
erint
.' secundum
legem ea soluere cogatur ·
XXXV · De terra
tributaria ·
Quicumque terram tributariam unde
[fol. 376va]tributum ad partem nostram exire solebat · uel ad
ecclesiam ·
uel
cuilibet
alteri tradiderit
is
qui eam
susceperit ·
tributum quod inde exire solebat
uel soluebatur .' omni modo ad par
tem
nostram
persoluat · nisi forte talem firmitatem de parte
dominica habeat · per quam ipsum tributum
sibi perdonatum possit ostendere ·
XXXVI · De beneficiis
destructis ·
Quicumque suum beneficium
occasione
proprii desertum habuerit · et intra
annum · postquam ei a comite uel misso
nostro notum
factum fuerit · illu
d emendat
um
non
habuerit
ipsum beneficium amittat ·
XXXVII · De terra censali ·
Si quis terram censalem habuerit quam
ante
cessores sui uel ad aliquam ecclesiam uel ad uillam
nostram de
derunt
· nullatenus e
am
secundum
legem tenere potest · Nisi ille uoluerit ad cuius
potestatem uel illa ecclesia · uel illa uilla pertinet · Nisi
forte filius
aut nepos eius sit · qui eam tradidit ·
et ei eadem terra ad tenendum placita
sit · sed
in hac re considerandum est utrum ill
e qui
hanc tenet diues · aut pauper sit · Et utrum aliu
d
beneficium habeat uel etiam proprium · et qui
horum neutrum habet erga
hunc misericor
diter agendum est · ne ex toto dispoliatus in ę
gestatem incidat · Vt aut talem censum inde per
soluat · qualis ei fuerit constitutum · uel portionem
aliquam inde in
beneficium accipiat unde se
sustentar
e ualeat ·
XXXVIII · De nonis et
decimis ·
Consideratum est ut de frugibus terrę et
ani
malium nutrimine persoluantur · De opere uero
uel
restauratione ęcclesiarum comes et episcopus
siue abba una cum misso nostro ·
quem ipsi sibi
ad hoc elegerint considerationem faciant ·
ut unusquisque
eorum tantum inde accipi
a
t
ad operandum et
restaurandum · quan
tum ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur ·
similiter et uassi nostri aut in commune tantum
operis
accipiant quantum rerum ecclesiasti
carum habe
ant
· uel unusquisque per se iuxta
[fol. 376vb]quantitatem quam ipse tenet · aut si
inter eos
conuenerit ut pro opere faciendo argentum
donent · iuxta
ęstimationem
operis in ar
gento persoluant cum quo pr
ęcio
rector eclesię
ad predictam restaurationem · operarios con
ducere · Et materiam emere possit · Et qui no
nas et
decimas · dare neglexerit · Primum qui
dem illas cum lege sua rest
ituat
insuper et ban
num nostrum soluat · ut ita castigatus
caueat ·
ne sepius iterando beneficium amittat
XXXVIIII · De mancipiis
in uilla dominica confugientibus ·
Si cuiuslibet mancipia in uillam nostram
confugerint actor eiusdem uillę quęrenti
domino ea non contradicat sed
statim ea foras
de eadem uilla eiciat · Et si se putat ad ea repe
tenda iustitiam habere repetat · Et secundum
legem adquirat · Si uero tempore
domni karoli
genitoris nostri in uillam illam
confugerint
et dominus ea qu
ęsiuerit
· actor eiusdem uillę
aut ea legitime contendat aut qu
ęrenti
domino
reddat · Et actor propter uestituram domni
karoli genitoris nostri · eadem mancipia con
tradice non audeat si illius propria esse noscuntur ·
XL · De forestibus
nouiter institutis
Vut [!] quicumque illas habet
dimittat · Nisi
forte
indicione [!] ueraci ostendere possit quod
per iussionem · siue permissionem domni karoli
genitoris
nostri eas instituisset pręter illas · quę
ad nostrum opus pertinent ·
unde nos decernere
uolumus · quicquid nobis placuerit ·
XLI ·
Volumus
ut missi nostri per singulas
c
iuitates
una cum episcopo ·
et
commite [!] missos uel nostros homines ibidem
commanentes eligant ·
quorum cur
a sit pon
tes per diuersa loca emendare et eos qui illos
emen
dare debent · ex nostra iussione admonere · ut
unusquisque iuxta suam possibilitatem et quan
titatem eos
emendare studeat ·
XLII · HEC CAPITVLA
PRAECIPVĘ AD
[fol. 377ra]LEGATIONEM MISSORVM
NOSTRORVM OB MEMORIAĘ
CAVSAM
PETINENTIA [!] DE
QVIBVS VIDELICET CAVSIS IPSI AGERE
DEBEANT ·
Legatio omnium missorum nostrorum
hęc
est ·
Primo ut sicut iam aliis missis
iniunctum fuit iustitiam faciant
de
rebus et libertatibus iniuste ab
latis · et si episcopus aut abbas
aut uicarius aut aduoca
tus aut quislibet de plebe hoc fecisse
inuentus
fuerit statim restituatur · Si uero uel comes uel
actor dominicus · uel
alter missus palatinus
hoc perpetrau
erit
et in nostram
potestatem red
egerit
res diligenter inuestigata et descripta ad nostrum
iudicium
reseruetur ·
XLIII ·
Volumus autem
ut de his libertatibus
et rebus reddendis quę
in nostra uestitura sunt primo per obtimos quosque
inquiratur · et si per illos inueniri non possit ·
Tunc per eos qui post
illos in illa uicinia melio
res sunt · Et si nec per illos rei
ueritas inueniri
potest · tunc liceat litigantibus ex utraquę parte
testes
adhibere · et si discordauer
int
secundum constitu
tionem a nobis promulgatam examinentur ·
XLIIII ·
De pauperibus uiduis et pupillis iniuste
oppressis ut adiuuentur et releuentur ·
XLV ·
De iniustis
occasionibus et
consuetudinibus nouiter insti
tutis · sicut sunt tributa et telonei ·
in media uia ·
ubi nec aqua · nec palus · nec pons nec aliqui
d tale
fuerit unde iuste census exigi possit · uel ubi naues
subtus
pontes t
ransire
solent · siue in medio flumi
ne · ubi nullum est
obstaculum
ut auferantur ·
antiqu
a autem ad nostram notitiam deferantur ·
XLVI ·
De honore ecclesiarum · ut per omnia eis
exhibeatur ·
sicut nuper a nobis cum consensu omnium fidelium
nostrorum
constitutum est · et ut hoc missi nostri
omnibus in sua legatione constitutis
no
tum ef
ficiant ·
XLVII ·
De nonis et decimis ut secundum iussionem
nostram dentur ·
XLVIII ·
De locis dandis ad claustra canonicorum facienda si de eiusdem ecclesię rebus [fol. 377rb]fuerint nostra liberalitate concedatur ibi · Si de alterius ecclesię uel
liberi hominis commutetur · Si autem de fisco nostro fuerit · nostra
liberalitate concedatur ·
XLVIIII
De obseruatione preceptorum
nostrorum
et inmunit
atum
· ut ita obseruentur ·
sicut a nobis et ab
antecessoribus nostris constitutum
est ·
De his qui per occasionem inmunitatis
iustiam [!] facere re
nuunt
· ut
hoc obseruetur
quod a nobis constitutum est ·
LI ·
De locis iam
dudum sacris ·
et nunc
spurcititia [!] f
ędatis
· ut
iuxta possibilitatem in antiquum statum
reformentur ·
LII ·
De beneficiis nostris quę destructa inueniuntur hoc impleatur quod nuper a nobis constitutum est ·
LIII ·
De noua moneta
et de falsa moneta ·
et de d
espectu
litterarum
nostrarum · et de latronibus cohercendis uel p
vni
endis
· et de faidis pacandis · de homicidiis prohi
bendis · de periuriis et falsis testibus conpescendis ·
LIIII ·
De his omnibus uel c
ęteris
his similibus hoc quod modo
constituimus omnibus adnuntietur · et
in futurum
obseruetur ·
LV ·
Hoc uolumus ut missi nostri obseruent
ut quicquid de his causis uel simul uel singillatim
emendare potuerint
emendent · Et ea qu
ę e
mendauerint · diligenter scriptis notent · et hoc
si
peragere curent · quatinus iniuste · repręhendi
a quoquam nullatenus possint ·
et qu
ę facere de
bent aut possunt · nullatenus pretermittant ·
immo caueant · Ne quod absit aut gratia alicuius ·
aut
honoris · aut timoris siue odii causa · illud
quod a
gere
debent omittant · et summopere
studeant ut hoc quod per se efficere
non possunt ·
nobis notum faciant · et omnimodis pręuideant
ut per singula
capitula tam uerbis quam scriptis
de omnibus quę illic peregerint nobis
rationem
reddere ualeant ·
LVI ·
De placitis siquidem quos liberi
homines obseruare debent constitutio genitoris
nostri penitus obseruanda atque tenenda est · ut uidelicet in anno
tria solummodo generalia placita obseruent [fol. 377va]Et nullus eos amplius
placita obseruare conpellat · nisi forte quilibet aut accusatus fuerit · aut
alium accusauerit aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit · Ad
cetera uero quę centenarii tenent non alius uenire iubeatur nisi qui aut
litigat · aut iudicat aut testificatur ·
LVII ·
Vt de debito quod ad opus nostrum fuerit
reuua
diatum talis consideratio fiat ut
is
qui igno
ranter peccauit · non totum secundum legem conpo
nere cogatur sed iuxta quod possibile uisum
fuerit · Is uero
qui tantum mala uoluntate
peccauit totam legis conpositionem cogatur
exsoluere ·
LVIII ·
Vt nullus ad palatium uel in
hostem
pergens · uel de palatio · uel de hoste rediens tributum
quod tracturas uocant soluere cogatur ·
LVIIII ·
Vt pontes publici qui per bannum fieri
sole
bant · anno present
i in omni loco restaurentur ·
LX ·
Vut [!] clerici et monachi et serui
fugitiui ad loca sua redire iubeantur ·
LXI ·
Vt nullus episcopus · nec abbas nec
comes · nec abbatissa centenarium comitis aduocatum habeat ·
LXII ·
Vt uicarii uel centenarii
qui fures et latrones uel celauerint uel defenderint secundum sibi
datam sententiam diiudicentur ·
LXIII ·
Vt comes et uicarii de constitutione legis ammoneantur · quia iubetur ut propter iustitiam
peruertendam munera non accipiant ·
LXIIII ·
De forestibus nostris ut ubicum
que fuerint diligentissime inquirant
quomodo salue sint et
defensę · et ut com
itibus
· denuncient · Ne ullam forestem no
uiter instituant · et ubi nouiter institutas
sine nostra iussione inuenerint
dimittere
pręcipiant ·
LXV ·
Vt ubicumque ipsi missi aut episcopum
aut abbatem aut alium quemlibet quocumque honore pręditum inuenerint qui iustitiam facere · uel noluit · uel prohibuit de
ipsius rebus uiuant quamdiu in eo loco iustitias facere debent ·
LXVI ·
Vt in il
lius comitis
ministerio qui bene iustitias factas
[fol. 377vb]habet · i
bidem
missi diutius non morentur · neque
illuc
multitudinem conuenire faciant Sed ibi
moras faciant ubi iustitia
uel minus uel ne
glegenter
facta est ·
LXVII ·
Vt in illius comitis ministerio idem
missi nostri placitum non teneant qui in aliquod
missati
cum
directus est donec ipse fuerit reuersus ·
Vt causa quę adhuc coram comite non fuit
et
is
qui
se reclamat propter suam stultitiam · aut
contumatiam · comitem inde appellare
noluit ·
iterum comiti commendetur ·
LXVIII ·
Vt missi nostri
qui uel
episcopi uel a
bbates
uel comites sunt quamdiu
prope suum beneficium fuerint nihil de
aliorum
coniectu accipiant · Postquam uero inde
longe recesserint Tunc
accipiant secundum quod
in sua tractoria continetur · uassi uero nostri
et
ministeriales
qui missi sunt · Vbicumque
uenerint coniectum
accipiant ·
LXVIIII ·
Vt uassi nostri
et uassi episcoporum
abbatum abbatissarum et co
mitum qui anno pręsent
i in hoste non
fuerunt
heribannum reuuad
iant
· Exceptis his · qui propter
necessarias causas · Et a domno ac genitore nostro
karolo constituti domi dimissi
fuerunt · id est
qui a comite propter pacem conseruandam ·
Et propter
coniugem ac domum eius custodiendam
et ab episcopo uel abbate uel abbatissa ·
similiter propter
pacem conseruandam · et propter fruges colligen
das · et familias constringendas · et missos reci
piendos dimissi
fuerunt ·
LXX ·
Vt omnes episcopi abbates
et comites
excepta infirmitate uel nostra iussione
nullam excusationem habeant qui non ad
placitum
missorum nostrorum ueniant · aut tale
s ui
carios suos mittant qui in omni causa pro illis
reddere rationem possint ·
LXXI ·
De dispensa mis
sorum
nostrorum qualiter unusquisque
iuxta suam qualitatem dandum uel accipien
dum sit · Videlicet episcopo panes quadraginta
friskigę tres ·
de potu
modia · III · porcellus unus ·
pullos tres · oua · XV · granum ad caballos
modia
IIII · abbati commiti · atque ministeriali nostro
[fol. 378ra] unicuiquę
dentur cotidie panes · XXX · friski
ngę
·
due · de potu modia duo · porcellus unus pullos
tres · oua · XV · annonam
ad caballos modia · III ·
uassallo nostro panes · XVII · friskingam unam ·
purcellum unum de potu modio · uno · pullos · II ·
oua decem · annonam ad
caballos modia · II ·
HEC CAPITVLA DOMNVS KAROLVS QVI
HOC
REGNVM SIBIMET SVBDIDIT PROPRIĘ
AD EPISCOPOS VEL AD ORDINES QVOS
QVĘ ECCLESIASTICOS PERTINENTI
A FIERI PRECEPIT QVĘ
NON SOLUM OB
SERVARE SED ETIAM SIBI SVBIECTIS
VEL
COMMISSIS FACIENDA PERDVCERE DEBENT
Quia iuxta sanctorum patrum tradition
em
nouimus res ęcclesię uota esse fidelium ·
pręcia peccatorum ·
Et patrimo
nia pauperum · cuiquę non
solum habita conseruare ·
uerum
etiam multa deo opitulante conferre optamus ·
Tamen ut ab
ęcclesiasticis de non diuidendis rebus
illius ·
susspitionem [!] dudum
conceptam peni
tus ammoueremus · Statuimus ut neque
nostris
neque filiorum et deo dispensante suc
cessorum nostrorum temporibus ·
qui nostram
uel progenitorum nostrorum uoluntatem · uel ex
emplum imitari uoluerint · nullam poenitus
diuisionem aut iacturam paciatur ·
LXXIII · De episcopis
eligendis ·
Sacrorum canonum non ignari · ut in
dei nomine sancta ęcclesia suo liberius potiretur honore adsensum ordini
ęcclesiastico prebuimus · ut scilicet episcopi per electionem cleri et populi
secundum statuta canonum de propria diocesi remota personarum et munerum
acceptione · ob uitę meritum et sapientię donum eligantur · ut exemplo et
uerbo sibi subiectis usquequaquę prodesse ualeant ·
LXXIIII De di
ctis
patrum con
gestis pro canonica professione quia
dehonestebatur [!] ·
Quia uero canonica professio a multis
partim
i
gnorantia
· partim
desidia
dehonestabatur
[fol. 378rb]opere pręcium diximus deo annuntiente · apu
d
sacrum conuentum · ut ex dictis sanctorum patrum ·
uel
ex diuersis
pratis quosdam uerna
tes flosculos carpendo in unum · regulam
canoni
corum et canonicarum congerere · et canonicis ·
uel
sanctimonialibus seruandam contradere · ut per eam
canonicus ordo · absque
ambiguitate possit
seruari · et quoniam illam sacer conuentus ita etiam
lau
dibus
extulit · ut usquę ad unum i
ota
obseruan
dum percenseret · Statuimus · ut ab omnibus in eadem
professione degentibus · indubitanter teneatur ·
et modis omnibus · siue a
canonicis · siue a sanctimoni
alibus canonice degentibus · deinceps
obseruetur ·
LXXV · De conlatis
ęcclesię diuidendis ·
Statutum est · ut quicquid tempore imperii
nostri · a fidelibus
ęcclesię
sponte conlatum fuerit
in ditioribus locis · duas partes in usus pauperum ·
tertiam in stipendia
cedere clericorum aut mo
nachorum ·
Imminoribus [!] uero locis · aequę inter
clerum et pauperes fore diuidendum · nisi forte
a datoribus
ubi specialiter dandę sint · constitu
tum fuerit
LXXVI · De abbatibus
eligendis ·
Monachorum siquidem causam · qualiter deo
opitulante ex parte disposuerimus · Et quomodo
ex se ipsis · sibi eligendi
abbates licentiam dede
rimus · et qualiter deo opitulante quieti
uiuere ·
propositumque suum indefesse custodire ualerent
ordinauerimus ·
in alia scedula diligenter adno
tari fecimus · et ut apu
d successores nostros ratum
foret · et inuiolabiliter conseruaretur
confir
mauimus ·
LXXVII De ordinatione seruorum ·
De
seruorum uero ordinatione qui passim
ad gradus ęcclesiasticos indiscrete
promouebantur
placuit omnibus cum sacris canonibus con
cordari
debere · et statutum est · ut nullus epis
coporum deinceps eos ad
sacros ordines promouere
pręsummat · Nisi prius a dominis propriis liber
tatem consecuti fuerint · Et si quilibet seruus ·
dominum suum
fugiens aut latitans · aut adhibitis
[fol. 378va]testibus munere conductis uel
corruptis · aut quili
bet calliditate uel fraude ad gradus
ęcclesiasticos per
uenerit · decretum est ut deponatur · Et dominus
eius
eum recipiat · Si uero auus uel pater ab al
ia
patria
in
alia migrans · in eadem prouincia filium
genuerit ·
Et ipse filius ibidem educatus · et ad gradus ęcclesiasticos
promotus fuerit · et utrum seruus sit
ignorauerit ·
Et postea ueniens dominus illius legibus eum
adquisierit ·
sancitum est · ut si dominus eius illi libertatem dare
uoluerit · in gradu suo permaneat · Si uero eum ca
tena
seruitutis a castris dominicis extrahere
uoluerit
gradum amittat · quia iuxta sacros ordines uilis per
sona manens · sacerdotii dignitate
fungi non po
test · De
rebus
uero illorum uel peculiare quia
propriis
dominis libertate donantur · Vt ad gradus
ęcclesiasticos iure promoueantur ·
statutum est · ut
in potestate dominorum consistat · utrum illis
concedere
an sibi u
endicare
uellint · Cęterum si
post ordinat
ionem
aliquid
adquisiuerit · illu
d
obseruetur · quod in canonibus de consecrantis
nihil habentibus
constitutum est ·
capitulum
LXXVIII · Ex
conconcilio [!]
cartaginensis
·
De
ecclesiarum uero seruis communi
sententia decretum est · ut archiepiscopi per
singulas
prouincias constituti nostram auctoritatem · suffra
ganei uero illorum exemplar illius penes se habe
ant · Et
quandocumque de familia ecclesię utilis
inuentus aliquis ordinandus est · in
ambone ipsa
auctoritas coram populo legatur · Et coram sa
cerdotibus · uel
coram
fidelibus laicis · ante cor
nu altaris sicut in nostra
auctoritate continetur ·
remota qualibet calliditate libertatem conse
quatur · Et tunc demum ad gradus ęcclesiasticos
promoueantur · similiter quoque de his agendvm
est · quos
laicos de familia ęcclesiarum ad
sacros ordines
promouere uoluerint · sed et de his quos prępo
siti canonicorum aut monachorum ordinan
dos expetiuerint eadem
forma seruanda est ·
capitulum
LXXVIIII · De personis a quibus non sunt res accipiende
Statutum est · ut nullus quilibet
ęclesiasticus
[fol. 378vb]ab his personis res deinceps accipere pręsumat ·
quarum liberi aut propinqui hac inconsulta oblatio
ne possint
rerum propriarum ex
heredari
· quodsi
aliquis deinceps hoc
facere temptauerit a sinodali
uel imperiali sententia modis omnibus feriatur ˙
capitulum
LXXX · De presbiteris constituendis
Statutum est ut sine auctoritate uel
consensu episcoporum · presbiteri in quibuslibet ęcclesiis nec
constituantur · nec expellantur · et si laici clericos probabiles uitę et
doctrinę · episcopis · consecrandos suisque in ęcclesiis constituendos
obtulerint nulla qualibet occasione eos reiciant ·
capitulum
LXXXI De mansis uniuscuiusque eclesię ·
Sancitum est ut unicuique ęcclesię unus
man
sus integer absque alio seruitio adtribuatur ·
et
presbiteri in eis constituti non de decimis neque
de oblationibus fidelium non
de domibus neque
de atriis uel ortis iuxta ecclesiam positis · neque de
pręscripto manso · aliquod seruitium faciant ·
pręter ecclesiasticum · et
si aliquid amplius habue
rint · inde senioribus suis debitum
seruitium in
penda
nt
·
capitulum
LXXXII · De presbiteris
vniuscuiusque
ecclesię ·
Statutum est postquam hoc inpletum fuerit
ut unaquaquę ęcclesia suum presbiterum habeat · ubi id fieri facultas
prouidente episcopo permiserit ·
capitulum
LXXXIII · De uillis nouis et ęclesiis in eis nouiter
constitutis ·
Sancitum est de uillis nouis · et ęcclesiis
in eisdem nouiter constitutis · ut decimę de ipsis uillis ad easdem
ęcclesias conferantur
capitulum
LXXXIIII · De sacris uasis ęclesię · in pignus datis ·
De sacris uasis ecclesię · quę in
pignus a nonnullis in quibusdam locis dari con
perimus inibitum
est ne deinceps a
quoquam
fieri
pręsumatur · nisi solummodo necessitate redi
mendorum captiuorum conpellente ·
capitulum
LXXXV · De ecclesiis destructis uel de nonis et
decimis ·
De ęcclesiis sanę destructis uel de nonis
et decimis · siue de claustris canonicorum · qualiter constitui
et ordinari a nobis placuerit · aliis capitulis subter adnotauimus ·
Sed et de ecclesiarum honore quomodo deo
adiuuante
[fol. 379ra] quantum in nobis est uigeat similiter in subter
adnotatis capitulis insertum esse di
noscitur
·
XCI De episcopis italię ·
De episcopis uero in langobar
dia constitutis · qui ab his quos
ordinaba
nt
· sa
cramenta et munera contra diuinam et canoni
cam auctoritatem
accipere uel exigere soliti
erant modis omnibus inibitum est · ne ulterius
fiat · quia iuxta sacros canones uterque a gradu
proprio talia facientes ·
decidi debent
XCII · De presbiteris qui feminas in
domibus
habent ·
Statutum est ab episcopis de
presbiteris qui feminas secum indiscrete habita
re permittunt ·
et propter hoc mal
ę
oppinionis [!]
suspitione denotantur · ut si deinceps admo
niti non se correxer
int
uelut
contemptores
sacrorum canonum canonica inue
ctione
feriantur ·
XCIII · De presbiteris qui pro crismate
in cena domini ueniebant ·
De presbiteris qui accipiendi crisma
tis gratia · ad ciuitates in cęna domini uenire
soliti erant
sancitvm est · ut de his qui longe positi
sunt de
octo
uel
de decem · unus ab episcopo el
igatur
qui acceptum crisma sibi et sotiis
diligenter
perferat · Hii uero qui non longius
a ciuitate · quam quattuor aut quinque
milibus habitant · More solito ad accipien
dvm
crisma per
ueniant · Di
scendi
uero
gratia · alio
non quadragesimę tempore ad ciuitates
conuocentur ·
XCIIII De predicatione et confirmatione episcoporum ·
Ne uero episcopi occasione predicandi aut
confir
mandi
oneri essent populis a nobis ammoniti
polliciti sunt · se deinceps hoc
cauere uelle ·
et eo tempore suum ministerium in quantum
facultas dabitur
exequi · quo eorum profectio
quantum in illis era
t · his quibus prodesse pos
sunt et debent non sit inportuna
uel
onerosa
·
XCV · De pueris tondendis et puellis uelandis ·
Ne pueri uero sine uoluntate parentum
tons
orentur
· uel puell
ę uelentur modis
omnibus inibitum est · et qui hoc facere
temptauerit multa quę in capitulis legis
[fol. 379rb]mundanę a nobis
constitutis contine
tur
· per
soluere cogatur
XCVI · De feminis uiros amittentibus ·
De feminis quę uiros amittunt placet ne se
sicut
hactenus
indiscrete uelent · sed ut triginta dies
post decessum uiri sui expe
cent
· Et post tr
igesi
mum
diem · per consilium episcopi sui · uel si episcopus
absens
fuerit · consilio aliorum religiosorum sacerdo
torum ·
suorumque parentum atque amicorum ·
id quod eligere debent e
ligant
·
et q
ui a a sacro
conuentu rogati sumus · ut hi qui publicam ge
rebant p
ęnitentiam
· et feminę quę uiro
s amit
tebant · nostra auctoritate donec deliberent
quid agant
tuerentur
· specialiter pro his capi
tula fieri · et legis
mundanę capitulis inseren
da decreuimus ·
XCVII · De raptis · et de earum raptoribus ·
De raptis uero et de raptoribus · quamquam
specialiter decreuissemus quid pati debeant · qui hoc nefas deinceps
facere temptauerint · quid tamen super his · sacri canones pręcipiant · hic
inserendum necessarium duximus · quatinus omnibus pateat · quantum malum
sit · et non solum humana sed etiam diuina auctoritate
constricti abhinc hoc malum caueatur ·
XCVIII ·
De puellis raptis necdum d
esponsatis
· Ita in con
cilio calcidonensi ubi · DCXXX · patres fuerunt ·
capitulo · XXXVIII · ita
habetur eos qui rapiunt
puellas sub nomine simul habitandi cooperan
tes et con
hibentes
raptoribus · decreuit sancta
sinodus
siquidem clerici sunt decidant gradu proprio ·
Si uero laici
anathematizentur · quibus uerbis
aperte datur intellegi · qualiter huius mali
auc
tores dam
nandi
sunt · quando partic
ipes
con
hibentes tanto anathemate feriuntur ·
Et quod
iuxta ca
nonicam
auctoritatem
ad coniugia legitima · raptas sibi iure uindi
care nullatenus
possunt ·
XCVIIII ·
De desponsatis
puellis · et ab aliis
raptis
ita in concilio ancyri
tano capitulo decimo legitur · d
esponsatas
puellas et post ab aliis raptas · placuit
erui
et eis
[fol. 379va]reddi quibus ante fuerint
desponsatę
etiam si eis
a raptoribus uis inlata constiterit · proinde
statutum
est
a sacro conuentu
ut raptor publica p
ęnitentia
multetur · Raptę uero · si sponsus recipere
noluerit ·
et ipsa
eidem
crimini consentiens non fuit ·
licentia nubendi alii non
negetur · Quod si et ipsa
consensit simili sententia
e
subiaceat · quod si
post hęc se iungere pręsumpserint · uterque
anathematizentur ·
C
De his uero qui sacris uir
ginibus se sociant
†† · ita in decretis pap
ę gelasii
capitulo · XX
mo · continetur · Virginibus sacris
temere se quosdam sotiare cognouimus · Et post
dicatum deo propositum · ince
sta
f
ędera
sacrilegaque
miscere · quos protinus aequum est a sacra commu
nione detrudi · et nisi publicam probatamque
ęgerint
penitentiam · Omnino non recipi · aut his
certe uiaticum de s
ęculo
transeuntibus · si tamen
penituerint non negetur · Si uero de
copulatione
sacrarum uirginum tam seuere feriuntur ·
quanto seueriu
s feriendi
sunt qui eas rapiunt
ur ·
ideo sicut
premissum est necesse est ut ab omnibus
in christiana religione consistentibus · rigore auc
toritatis diu
inę
uel humanę hoc malum radicitus
amputetur
CI · De puellis tempore uelentur ·
Ne
uero puellę indisc
rete
uelentur · placuit
nobis etiam de sacris
canonibus · qualiter obser
uandum sit hic inferre de
tempor
e uelanda
rum puellarum in cartaginensi concilio · capitulo ·
XVI · continetur ut non ante ·
XXV
· anno
s con
secrentur · Item in eodem concilio
de
uirginibus
uelandis ita continetur · Item
placuit ut quicumqu
e episcoporum necessitate
periclitan
tis
pudicitię uirginalis cum
uel petitor potens ·
uel raptor aliquis for
midat
vr
· uel
si etiam aliquo
mortis periculoso
scrupulo · conpuncta
fuerit ·
ne non uelata
moriatur · aut exigentibus parentibus · aut
his ad quorum
curam pertinet · uelauerit
uirginem · seu uelauit ante XXV · annos
ętatis
[fol. 379vb]non ei obsit concilium quod de isto annorum
numero
constitutum est · Vnde colligitur quia
iuxta priorem sanctionem uirgines · XXV · aeta
tis suę anno · rite consecrand
ę sint · Quod si prę
missę necessitates ante id fieri
compellant ·
nullum possit episcopo adferre pręiuditium con
secrationis
CII · De examinatione sanctę crucis non facienda ·
Sancitum est ut nullus deinceps qualibet
examinatione cruces facere pręsummat · ne
christi passio
· et glorificatio · cuiuslibet temeritatis
contemptui habeatur
CIII · De pabulo uerbi diuini atque nunciando ·
Episcopus uero ut si
ue
per se · s
iue
per uicarios · pabulum uerbi diuini · sedule
populis ad
nuntiet
· quia ut ait beatus gregorius · iram
contra se occulti iudicis excitat
sacerdos · si sine
predicationis sonitu inc
edit
Et ut clerum
sibi commissum · in sobrietate et castitate
nutriant · diuinisque
officiis inbuant · qu
i
rite ad
sacrosanctos ecclesiasticos ordines promoueri poss
int
· et ut operam dent quat
inus
presbiteri
missalem · et lectionarium · siue c
ęteros
libel
los sibi necessarios bene correctos habeant ·
et qualiter ęclesias destructas sibi pertinentes
iuxta uires emendent ·
qualiter etiam uidu
as diligenter instruant · quomodo etiam
secundum apostolicam auctoritatem conuer
sari debeant edoceant
et ut superstitiones quas
quibusdam locis in exequiis mortuorum non
nulli faciunt · eradicentur et ut exemplo suę
innocentię alios
ad bene uiuendum prouocent ·
et cunctis ęclesiasticis negotii
s quantum dominus
iuuerit
totis uiribus
consulere
satagant
· diligenter
admonuimus · et ut id liberius exequi ualeant ·
nos in
quantum omnipotens dominus posse dederit opem
ferre modis omnibus optamus
CIIII · De incestis nuptiis et ęclesiis diuidendis ·
Nonnulla uero capi
tula
sicut de incestis nuptiis · necnon et de
ęclesiis quę inter coheredes
diuiduntur · et tali
occasione proprio honore carent · siue de his
[fol. 380ra]ęcclesiis quę nimium rebus propriis sunt adte
nuatę ·
uel certe de his rebus quae nuper necessi
tate conpellente a
nonnullis ęcclesiis sunt
ablate ·
et si qua sunt alia · siue in ęcclesiasticis
siue in publicis rebus
emendatione digna · quę
pro temporis breui
tate
efficere
nequiuimus ·
in tantum differendum illud dignum iu
dicauimus ·
donec domino fauente consult
v
fidelium · facultas nobis id definiendi ab eo
tribuatur · Inuenta uero ut
deo opitulante
effectum obtineant per tempora · hic inseren
da
censuimus ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 380ra]
[12]
Incipi
unt
capitula
domni
h
ludouuici
im
peratoris et chlotharii .'
cesaris filii eius quę legibus
addenda
sunt quę et missi et comites habere et ce
teris nota
facere debent ·
primum · capitulum ·
de honorae ecclesiarum · CAPITULUM · XIII ·
Si quis aut ex leui causa · aut sine
causa hominem in ęcclesia inter
fecerit ·
de uita con
ponat · Si uero foris rixati
fuerint · et unus alterum in
ęcclesia
m fugerit · et ibi se defendend
o eum inter
fecerit · si huius facti testes non habuerit .'
cum · XII · coniuratoribus legitimis per sacramen
tum adfirmet ·
se defend
o eum interfecisse .'
Et post hęc · DC · solidos ad partem
ecclesię · quam illo
homicidio polluerat : Et insuper bannum nostrum
soluere cogatur
is
uero qui interfectus est ·
absque co
mpositione iaceat · ac deinde inter
fector secundum iuditium canonicum
congruam
facinori quod admisit p
ęnitentiam
accipiat ·
Si proprius seruus hoc commiserit iuditio
aqu
ę
feruentis
examinetur · utrum hoc sponte · an se defenden
do fecisset · Et
si manus exusta fuerit interfici
atur · Si autem non fuerit · dominus
eius iuxta
quod
uuirgildus illius est ad ęcclesiam persoluat · aut
eum si uoluerit eidem ęcclesie
tradat ·
De
ęcclesiasti
co et f
iscalino
et beneficiario seruo · uolumus ut
[fol. 380rb]pro una uice ·
uuirgyld eius pro eo conponatur · Altera
uice ipse seruus ad supplicium
tradatur · hereditas
tamen liberi hominis · qui propter tale facinus ad
mortem fuerit iudicatus .' ad legitimos heredes illiu
s perueniat · si in atrio ecclesię cuius porta reliquiis
sanctorum consacrata est
huiuscemodi homicidium
perpetratum fuerit · Simili modo emendetur uel co
mponatur
· Si uero porta ęcclesię
ubi committitur non est
consecrata eo modo conponatur quod in atrio
committitur sicut conponi
debet · quod in muni
tate uiolata committitur ·
XIIII ·
De iniuriis sa
cerdotum in ęcclesia factis ·
Sanguinis effusio in
ęcclesiis fa
cta
· cum fuste si
presbiter · is fuerit triplo con
ponatur · Duas partes ei
dem
presbitero ter
tia
pro fre
do
ad ęcclesiam insuper bannum nostrum · Similiter
de
diaconibus iuxta co
mpositionem
eius in triplo ·
cum banno nostro conponatur · de
subdiacono similiter
in triplo secundum suam co
mpositionem
· et de unius
cuiusque ordinis clerico secundum
suam conpositi
onem triplo persoluatur · et insuper bannus noster ·
Similiter et de
† ictu sine sanguinis effusione ·
de
uniuscuius
que
ordinis
clerico secundum suam
co
mpositionem
triplo et bannus noster · Et qui non
habet unde ad ęcclesiam
persoluat · tradat se in ser
uitium eidem ęcclesię · usque dum totum
debitum persoluat ·
XV De uiduis et pupillis et pauperibus
precipimus ·
Vut quandocumque in
mallum ante comitem
u
iduę
pupilli et pauperes uenerint · pri
mo eorum causa
audiatur et definiatur ·
Et si testes per se ad causas
suas quęrendas habere
non potuerint uel legem nescierint · comes
illos
uel illas adiuuet dando eis talem homi
nem qui rationem eorum teneat · uel pro eis lo
quatur ·
XVI · De raptu uiduarum ·
Qui uiduam intra primos · XXX · dies
uiduitatis suę · uel inuitam uel uolentem sibi copulauerit bannum nostrum · LX · solidos in triplo conponat · Et si inuitam eam duxit legem suam ei conponat · illam uero ·
ulterius non adtingat ·
[fol. 380va]
XVII · De hominem publicam penitentiam agente
interfecto ·
Qui hominem publicam penitentiam agentem
interfecerit bannum nostrum in triplo conponat · et uuirgyld
eius · proximis eius persoluat ·
XVIII · Vt omnis homo liber potestatem habeat
ubicumquae uoluerit res suas dare pro salutae animae suae ·
Si quis res suas pro salutę animę suę ·
uel ad aliquem
uenerabilem locum · uel propinquo suo uel cuilibet
alteri
tradere uoluerit · et eo tempore · intra ipsum
comitatum fuerit in quo res sua
e illę positę sunt
legitimam traditionem facere studeat · quod
si eodem tempore · quo illas tradere uult extra
eundem
comitatum fuerit · id est siu
e in exerci
tu siue in
palatio · siue in ali
o quolibet loco ad
hibeat sibi uel de suis pagensibus · uel de
aliis qui ea
dem lege uiuant · qua ipse uiuit testes
idoneo
s ·
uel si illos habere non po
tuerit
· Tunc de aliis qua
les
ibi
meliores inueniri possunt · et
coram
eis rerum suarum trad
itionem
faciat ·
Et fideiussores uestiturę donet ei qui illam tra
d
itionem
accipit
et
uestituram faciat · et postquam
hęc traditio ita facta fuerit heres illius ·
nullam
de prędictis rebus ualeat facere repetitionem ·
Insuper et ipse per
se fide
iussionem
faciat eiusdem
ues
titurę
· ne heredi ulla occasio remaneat ·
hanc
traditionem inmutandi · sed potius
necessitas incumbat illam
perficiendi · et si non
dum res suas cum
coheredibus
suis diuisas
habuit .' non ei hoc sit inpedimento · sed
coheres
ei
us si sponte noluerit · aut per comitem ·
aut per missum eius
distringatur ut diuisionem
cum illo faciat ad quem defunctus · heredita
tem suam noluit peruenire · Et si cuilibet ęclesię
eam tradere
rogauit ·
coheres
eius · eam
legem cum illa ecclesia de prędicta hereditate
habeat · quam cum al
io
coherede
suo habe
re deb
et · et hoc obseruetur erga
patrem et
[fol. 380vb]filium · et nepot
em
· usque ad annos legitimos · postea
ipsę res ad inmunitatem
ipsius ęclesię redeant ·
XVIIII · De homicidiis prohibendis ·
Quicumque hominem aut ex leui causa aut
sine causa interfecerit · uuirgyld eius his ad quos ille pertinet conponat · Ipse uero propter talem pręsumptionem in exilium mittatur · ad quantum
tempus nobis placuerit · Res tamen suas non amittat ·
XX · Quid in compositione uuirgyld · dari non
debeat
In co
mpositionem
uuirgyld uolumus ut ea den
tur quę in lege
continentur · excepto accipitre
et spata · quia propter illa duo aliquoties
periurium
committitur · quando maioris precii quam
illa sint esse iurantur
XXI · De raptu aliarum sponsarum ·
Si quis sponsam alienam · rapuerit
aut patri eius · aut ei qui legibus ei defensor esse debet cum sua lege eam
reddat · et quicquid cum ea tulerit semotim unamquamque rem
secundum legem reddat · Et si hoc defensor eius perpetrari consenserit · et
ideo raptori nihil quęrere uoluerit comes singulariter de unaquaque re freda nostra † ab eo exactare faciat ·
Sponso uero legem suam conponat · et insuper · bannum nostrum id est
solidos · LX · soluat · uel in pręsentiam nostram comes eum aduenire faciat ·
et quanto tempore nobis placuerit in exilio maneat · et illam feminam ei
habere non liceat ·
XXII · De falsis testibus conuincendis ·
Si quis
cum
altero de qualibet causa contenti
onem habuerit · et
testes contra eum per iuditium
producti fuerint · si ille falsos eos esse
suspicatur ·
liceat ei alios testes quos meliores potuerit con
tra eos opponere · ut ueracium testimonio
falsorum testium peruersitas
superetur · quod
si ambę partes testium inter se dissenserint ·
ut nullatenus una pars alteri cedere uelit
eligantur duo ex ipsis · id est
ex utraquę parte
unus qui cum scutis et fustibus in campo decertent ·
[fol. 381ra]utra pars falsitatem · utra ueritatem suo testi
monio
sequatur · Et camphioni qui
uictus
fuerit propter periurium · quod ante pugnam
commisit dextera manus
amputetur · Ceteri
uero eiusdem partis testes qui falsi
apparuerunt ·
manus suas redimant · cuius co
mpositionis
·
du
ę partes ei contra
quem
testati sunt dentur
tertia pro fredo
soluatur · et in seculari quidem
causa huiuscemodi testium diuersitas campo
comprobetur · In ęcclesiasticis autem causis ubi de
una parte seculare ·
de altera uero ęcclesiasticum
negotium est · Idem mod
vs
obseruetur · seu etiam
crucis
iuditio
rei ueritas
inquiratur · hoc et
de timidis · atque inbecillibus uel infirmis · qui
pugnare non ualent · Ne
propter hoc iustitia
sua
careant censuimus faciendum · Vbi uero
ex utraque parte ęcclesiasticum fuerit rectores
earu
ndem
ecclesiarum · si se familiariter paci
ficare ue
lint
licentiam habeant · Si autem
de huiuscemodi pacificatione inter eos
con
uenire non possit · aduocati eorum · in mallo
publico ad
pręsentiam comitis ueniant · et ibi
legitim
us
termin
us
eorum contentionibus inpo
natur · Testes uero de qualibet causa non
aliunde
quęrantur · Nisi de ipso comitatu in quo res un
de causa
agitur
positę sunt · quia non est
credi
bile · ut uel de statu hominis uel de possessione
cuiuslibet · per alios melius rei ueritas cognosci
ualeat quam per illos
qui uiciniores sunt · si tamen
contentio quę inter eos exorta est · in confinio
duorum comitatu
um
fuerit ·
liceat
eis de uicina
centena adiacentis comitatus ad causam suam
testes habere ·
XXIII · De proprio in
bannum misso ·
Cuiuscumque hominis proprietas ob crimen
aliq
uod quod idem habet commissum in bannum
fuerit missa et ill
e r
e cognita ne iustitiam faci
at · uenire
distulerit annumque · ac diem in
eo banno illam esse permiserit · ulterius
eam non acquirat
· sed ipsa fisco nostro
societur · Debitum uero ·
[fol. 381rb]quod
is
cuius ea fuit · soluere debuit · per comitem ·
ac ministr
vm eius iuxta estimationem da
mni
de
rebus mobilibus · quę in
eadem proprietate
inuentę fuerint · his quibus idem debitor fuit
exsoluatur · quodsi rerum mobilium ibidem
inuentarum · quantitas ad co
mpositionem
non suff
ecerit
.' de inmobilibus suppleatur ·
et quod superfuerit · sicut dictum
est fiscus noster
possideat · si nichil super co
mpositionem
rema
nere potuerit .' totum in illum expendatur ·
Si autem homo ille · nondum cum suis coheredi
bus proprium suum
diuisum habuit conuo
cet eos comes et cum eis legitimam diuisionem
faciat · Et tunc sicut iam dictum est · partem eius
fisco nostro addicat ·
et conpositionem de ea ·
iuxta modum superius conprehensum · his
ad quos
illa legibus pertinet exsoluat · quod
si non de alia re · sed de ipsa
proprietate quę in ban
num missa fuit ·
ac
per
hoc in nostram potestatem
redacta est fuerit interpellatus · comes in
cuius ministerio eam esse constiterit hoc
ad notitiam nostram perferre
curet · ut nos ea
ndem
proprietatem quę secundum
supradictum modum
in nostrum dominium redacta est · per pręcepti nostri
auctoritatem · in ius et potestatem hominis
qui eam quęrebat · si sua esse
debet faciamus
peruenire ·
XXIIII · De mannire ·
Si quis de statu
suo id est de
libertate uel de hereditate conpel
landus est .'
iuxta
legis constitutionem man
niatur · De cęteris uero causis
unde quis rationem
est redditurus .' non manniatur · sed per comitem
banniatur · Et si post unam et alteram comi
tis admonitionem · si
aliquis ad mallum uenire
noluerit · rebus eius in bannum missis · ueni
re et iustitiam facere conpellatur ·
XXV · De faidis cohercendis ·
Si quis aliqua necessita
te
cogente homicidium commisit .' come
s in cuius ministerio res perpet
rata
est · et co
mpo
sitionem
soluere · et faidam per sacramentum
[fol. 381va]pacificare faciat · quodsi una pars ei ad hoc con
sentire noluerit · id est aut ille qui homicidium commisit aut
†is qui co
mpositionem
suscipere
debet · faciat illum qui ei contumax fuerit ad
prę
sentiam nostram uenire · ut eum ad tempus quod
nobis
placuerit · in exili
vm mittamus donec ibi
castigetur · ut comit
i
suo
ino
będiens
esse · ulterius
non
audeat
·
et maius da
mnum
inde non a
ccres
cat
·
XXVI Vbi sacramenta iuranda sint ·
Ubi antiquitus consuetudo fuit de
libertate sacramenta adramire uel iurare ibi mallum habeatur · Et ibi
sacramenta iurentur · mallus tamen neque in ęcclesia neque in atrio eius
habeatur · Minora uero placita comes siue intra suam
potestatem uel ubi impetrare potuerit habeat · Volumus utique ut domum a
comite in loco ubi mallum tenere debet constituatur · ut propter calorem
solis et pluuiam publica utilitas non remaneat ·
XXVII · De his qui de furt
o accusati fuerint ·
Si liber homo de furto accusatus fuerit ·
et res
proprias habuerit .' in mallo ad presentiam co
mitis se
adramiat · Et si res non habet fideius
sores donet qui eum adramire
et in placitum
adduci faciant ; Et liceat ei prima uice per sacra
mentum se secundum legem i
doniare
si po
tuerit ·
at
si alia uice · duo uel tres eum de fur
to acusauerint .'
liceat ei contra unum ex his
cum scuto et fuste in campo contendere · quod
si seruus de furto accusatus fuerit dominus
eius pro eo emendet · aut eum
sacramento ex
cuset · nisi tale furtum perpetratum habeat
propter quod ad supplicium tradi debeat ·
XXVIII · De dispectu literarum dominicarum ·
Si quis litteras nostras d
espexerit
· Id est trac
toriam quę propter missos recipiendos
diri
gitur · aut honores quos habet amittat
aut in eo loco
ubi prędictos missos suscipe
re debuit · Tamdiu resideat · et de suis
rebus
legationes illuc uenientes suscipiat · quo
[fol. 381vb]usque
animo nostro satisfactum habeat · qui uero
epistolam nostram quocumque modo d
espexerit
.'
iussu nostro ad palatium ueniat · et iuxta uolun
tatem nostram congruam stultitię suę casti
gationem
accipiat · et si homo liber uel
minis
terialis
comitis hoc fecerit .' honorem qualem
cumque habuerit siue beneficium amittat ·
Et si seruus fuerit .'
nudus ad palos uapulet · et caput
eius tondeatur ·
XXVIIII · De iniustis teloneis et consuetudinibus ·
Vt ubi tempore aui nos
tri
domni pippin
i consuetudo fuit teloneum
dare · ibi et in futuro detur · Nam
ubi nouiter
inceptum est ulterius non agatur · Et ubi
necesse non est
fluuium aliquem per pontem
transmeare · uel ubi nauis per mediam aquam
aut
subtus pontem ierit · et ad ripam non
adpropinquauerit · neq
ue ibidem aliquid emptum ·
uel uenundatum fuerit .' ulterius teloneum
non detur · Et nemo
cogat
alium ad
pontem
ire
ubi iuxta pontem
aquam transmeare potest ·
Et qui ulterius in talibus locis uel de his qui ad
palatium · seu in hostem pergunt · teloneum
exactauerit · cum sua lege ·
ipsum teloneum
reddat · et bannum nostrum · id est · LX · solidos · con
ponat ·
XXX · De his qui bonos denarios reciper
e
nolunt
·
Quicumque liber homo dena
rium merum et bene pensantem recipere
noluerit bannum nostrum id est · LX ·
solidos conpo
nat · Si uero serui aecclesiastici · aut comitum aut
uassallorum nostrorum hoc facere prę
sumpserint · LX · ic
tibus
uapulent · aut si ma
gister eorum uel aduocatus qui liber
est eos
uel comiti uel misso nostro iussus pręsentare
noluerit prędictum
bannum solidorum · LX · conponat ·
XXXI De adulteratoribus monete ·
De falsa moneta iubemus ut qui eam
percus
sisse conprobatus fuerit manus ei amputetur ·
Et qui
hoc consensit si liber est · LX · solidos · con
ponat · si seruus est · LX · ict
vs
accipiat ·
[fol. 382ra]
XXXII · De proprio dominico sine iussione illius
reddito
Si quis proprium nostrum quod in uestitura
geni
toris nostri fuit · alicui quęrenti ·
sine nostra iussione
reddiderit .' aliud tantum nobis de suo proprio cum
sua lege conponat · Et quicumque illud scienter
per malum ingenium a
cquirere
temptauerit .' pro
infidel
i teneatur · quia sacramentum fidelitatis
quod nobis promisit · irritum
fecit · Et ideo secundum
nostram uoluntatem et potestatem diiudicandus est ·
XXXIII · De pueris inuitis parentibus detonsis aut
puellis uelatis ·
Si quis puerum inuit
is
parentibus
totonderit · aut puellam uelauerit .' legem suam
in triplo conponat ·
†aut ipsi puero uel puellę · si iam
suę
potestatis sunt · aut illi in cuius potestate
fuerint · illi uero potestatem habeant capiti
s sui
ut
in tali habitu permaneant qualis eis
conplacuerit ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 406va]
[4]
capitulum · II ·
Si quis in
aliena patria ubi uel
propter beneficium uel propter quamlibet
occasionem assidue conuersari solet ·
de qualibet causa
fuerit interpellatus .' uerbi gratia de
conquisitu suo uel
de mancipiis .' ibi secundum suam legem iustitiam faciat · et
cum
talibus coniuratoribus · quales in eadem regione ·
uel prouincia secum
habere
potuerit .' legitimum sacramentum
iuret ; excepto si
quis
e
vm de statu suo
id est ·
de libertate
sua uel de here
ditate
quam ei pater suus moriens
dereliquid
appellauerit · de his duobus liceat sacramentum
in patria ·
id est in legitimo sui sacramenti loco iurandum
offerre · et
is
qui cum eo litigatur · si ue
lit
·
seq
uatur
illum in patriam suam · ad recipiendum illud sacramentum ·
ipse tamen
primo in eodem loco
id est ubi interpellatus est
satisfaciat .' Tam comiti · et iuditibus quam
aduersario
suo · testibus probando quod rem quę
†ab eo queritur .'
pater suus ei dereliquid ;
capitulum III
Vt omnis sol
vtio
atque conpo
sitio · quę in lege saliga
continetur · inter francos per duo
decim denariorum solidos
conponatur excepto ubi con
tentio contra
saxones exorta fuit · ubi uolumus · ut
· XL · denariorum
quantitatem solidis habeat .'
quem · uel saxo · uel frisio ad
partem salici francium ·
cum eo litigantis soluere debet ;
CAPITULA QVĘ
ANNO PRIMO IMPERII DOMNI HLOTHA
RII
GLORIOSISSIMI IMPERATORIS
OLONNA SUNT CONSTITVTA ·
capitulum · I ·
Si quis episcopus · aut propinquitatis
affectu ·
aut muneris ambitione · aut causa
amaticię [!] xenodochia · aut monasteria ·
uel baptismales ecclesias ·
seu ecclesias perti
nentes cuilibet per enfitheuseos con
trac
taturus
dederit · se suosque successor
es
poena multan
dos
conscripserit .' potestatem talia mutandi rec
toribus ecclesiarum ·
absque poena conscriptę solutio
nis concedimus ;
capitulum · II · De eclesia
in prio [!] constructa ·
Statutum est ut si quis liber homo per
consensum christi
sui · ecclesiam in sua
construxerit proprietate · fontesque
[fol. 406vb] in eadem ab episcopo fuerint .'
consecrati · ideo
non suam perdat hereditatem ·
sed si episcopus uoluerit ·
officium sacri babtismatis in suam transferat
ecclesiam · ipsa uero a qua
quę transfertur · in constructoris
maneat iure ·
capitulum · III · De
adulteris ·
Si quis
adulter cum
adultera
compresensus [!] secundum
edict
vm legis langobardorum marito adulterę · ambo
ad uindictam
traditi fuerint .' si eos quispiam emerit ·
eosque coniunctos in eodem scelere
habere repertum
fuerit · ipsos
fiscus
adquirat ;
capitulum · IIII · De
libello [!] homine qui in seruitutem cadit ·
Si quis liber homo uxorem habens ·
liberam propter aliquod crimen · aut debitum in seruitio
alterius se subdit ·
eademque coniux manere cum ipso
uoluerit .' ipsorum procreatio quę tali coniugio fit · libertatis
statum non
amittat ; Si uero ea defuncta · secunda uxor
et tamen libera · tali se sciens
uinxerit coniugio .' li
beri illorum seruituti subdantur ;
capitulum
V · De ueste mutata ·
Statuimus ut si femina habens uestem ·
mutatam moecha deprehensa
fuerit · non tradatur
genitio sicut usque modo · ne forte quę prius cum uno ·
postmodum cum pluribus locum habeat moechandi ·
sed eius possessio
fisco redigatur · et ipsa episcopali
subiaceat iuditio ;
capitulum
VI · De testibus ·
Decreuimus ut quisquis aliter testes
habere non
potuerit · uolumus · ut per comitis iussionem · quos in suo
testimonio
necessarios quisque habuerit · ueritatem
prolaturi · publico conuentu
adducantur .' ut
per ipsos rei ueritas cum iuramento ualeat inquiri ;
capitulum · I ·
Placuit nobis ut nullus episcoporum de
consecratione · neque dedicatione baptismalium ecclesiarum · aut senodochiorum · seu oraculorum · precium quodlibet contra auctoritatem
canonicorum patrum · uel iuxta antiquam consuetudinem · poenitus accipere presumat ;
capitulum · II ·
De feminis cum presbiteris
cohabitan
tibus placuit eas poenitus eici · nec ulterius
cum his quoquomodo conuersari ·
et si post primam con
testationem episcopi sui · a tribus usque ad septem idoneis
testibus
conuincitur preuaricasse · proprii gradus peri
culo
subiaceat ; quod si episcopus conuentionem aliqua
[fol. 407ra] ratione huiusmodi
neglexerit · aut post hoc synodale
concilium · infra dies quinquaginta
emendatione digna non
emendauerit · iuditio metropolitani sui subiaceat ; presbiteri
uero clericos boni testimonii secum conuersatione habeant ·
qui ob uitę
proprię munditi
am · testes fideles possint fieri
uitę alienę ;
capitulum
III ·
Vut [!] in
exenodochiis [!]
rationabiliter
dispositis · et adhuc in pristino statu manentibus testa
toris omnino conscripta seruentur ; In his uero quę ab
inicio
iustę rationis dispositione
caruerunt · uolumus
ut · V
ta · pars fructuum pauperibus
detur ; Similiter
in illis quę rationabiliter dispositionem
habuerunt .' et
tamen qualibet negle
gentia
pristin
i
status ordinatio
ne carent · uolumus ut
conditio suprascripta seruetur ·
quousque per bonorum ordi
natorum
prouidentiam · et temporum
habundantiam · ad priorem ualeant
ascendere dis
positionem ;
cap†itulum
IIII
Uisum est nobis ut
presbiteri baptismalium
ecclesiarum · secundum suam
possibilitatem debitam oboedientiam ·
et honorem suis exh
ibeant
episcopis · absque graui
tudine
.'
cum
necessitas · et ordo poposcerit ; Nam si oboedienti
a rei publicę ·
talis
iniungitur
episcopis · quam per se facere
neq
uiuerint
.' uolumus ut prebeant solatium secundum
qualita
tem iniuncti seruitii ; si quis extra hanc necessitatem
ecclesias grauatas habent · atque destructas · et inantea
grau
are
presumpserint .' per relationem missorum cogniti
huiuscemodi rectores · canonica inuectione a nobis
permulgata [!] feriantur ;
capitulum · primum de
episcopis ·
Placuit nobis de episcopis · ut si pro
quibuslibet culpis · atque
criminibus quęcumque persona toties
fuerit correpta ·
ut iam excommunicatione episcopali per contemptum dignus
habeatur .' comitem suum episcopus sibi consotiet · et per amborum
consensum · huiusmodi distringatur contemptor · ut
ad iussi
onem episcopi sui · oboediens
existat ; Si uero assensum non
dederit ·
bannum nostrum nobis persoluat · quod si adhuc contumax
perstiterit · tunc ab episcopo excommunicetur ; Si uero excommuni
catus
corrigi
nequiuerit · a comite
uinculis
destrin
gatur · quousque nostrum is contemptor
suscipiat iuditium ;
Si uero in talibus comes
fuerit noxius repertur · per episcopum eius
nobis nuntietur ; Si autem
uassallus noster in hac culpa
lapsus
fuerit · sicut supra · per comitem constringatur ; Quod si non
[fol. 407rb]
audierit · nobis innotescatur antequam in uin
culis mittatur ;
capitulum · II · De emunitate ·
Volumus ut omnimodis emunitates
progenitorum nostrorum · seu nostrę · pleniter · ac iustę conseruentur ;
capitulum · III · De rebus
quę in ęcclesia conferuntur
Volumus ut res quę
† libe
ris personis · locis deo dicatis conferuntur · licet sibi usus
fructus et ordinationem
earundem
rerum · si aliter sibi placu
erit reseruent · si aliter eas non
ordinauerint · ita
maneant sicut prius datę fuerunt ;
capitulum · IIII · De
aduocatis ·
Singulis episcopis · abbatibus ·
abbatissis · duos concedimus aduocatos · eosque quam diu
aduocationem tenuerint · ab hoste relaxemus ;
capitulum · V · De usuris ·
Prohibemus · ut nemo usuram facere
presumat · post episcopi
sui contestationem ; Quod si
quis
- - - post eius interdictum
facere
presumpserit · a comitibus sicut supra de contemptoribus
prediximus distringantur ;
capitulum
VI · De doctrina ·
De doctrina uero quę ob nimiam incuriam ·
atque ignauiam
quorumlibet prepositorum · cunctis in locis est
funditus ex
tincta · placuit sicut a nobis
constitutum est · ita ab omnibus
obseruetur · uidelicet ut ab his qui nostra
dispositione
artem docendos alios per loca denominata sunt constituti ·
maximum detur studium .' qualiter sibi commissi sco
lastici ita proficiant · atque doctrinae insistant · sicut
presens exposcit
necessitas · Propter oportunitatem
tamen omnium ap
ta
loca distincte
ad hoc exercitium
prouidimus · ut difficultas locorum longe positorum ·
ac paupertas · nulli fieret excusatio ;
Id sunt ·
Primum
in papia conueniant
ad dungalum · de mediolano ·
de brixia ·
de laude ·
de bergamo ·
de nouaria ·
de
uercellis ·
de tartona ·
de aquis ·
de genua ·
de aste ·
de cuma ˙
In
eboreia · ipse episcopus hoc per se faciat in
taurinis conueniant de ·
XX · milio [!] · de albengano ·
de ua
dis ·
de alba · in cremona ·
discant ·
de
regia ·
de placentia ·
de parma ·
de mutina · in florentia ·
de tuscia · respiciant · in firmo ·
de spolentinis · ciui
tatibus conueniant · in uerona ·
de mantua ·
det [!]
tridendo ·
in ui
centia
·
de pactaui ·
de taru
isio
·
de feltris ·
de
cenata ·
de asylo ·
Reliquę ciuitates forum
iulii ad
scolam concurrant ·
capitulum
VII
Volumus ut singuli episcopi conuersationem
[fol. 407va] canonicorum · habitationes · kalendas
octobris futuri anni ·
absque ulla neglegentia sicut disposuimus
habeant
preparatos ;
capitulum
VIIII · De plebibus restaurandis ·
Precepimus ut singulę plebes secundum
antiquam consuetudinem fiant restauratę ; Quod si filii eiusdem ecclesię
eas restaurare noluerint · a ministris rei publicę · distringantur · ut
uolentes · nolentesque nostram obseruent preceptionem ;
capitulum
X · De decimis ut dentur ·
De decimis uero dandis statuimus · ut
sicut in capitulari
continetur quod in mantua factum est · ita qui eam dare
nolunt · distringantur atque per
soluantur
;
capitulum · XI · De
rectoribus ecclesiarum
De precariis quoque quę a
rectoribus
ecclesiarum
inrationabiliter fiebant · suosque successores
poena
graui obligabant · ut facta ipsius nequiret
dissoluere .'
precipimus ut nemo successor in ante
cessori suo · poena statuta sit
obligatus · ad suę pro
uidentię sit concessum · ut si antecessor eius
res ęcclesię
inrationabiliter distribuit · ab eo · ad ius ecclesię te
nenda reuocentur ;
capitulum
XII ·
Videtur nobis si d
omno
nostro
placet · ut prouidentia missorum nostrorum · commit
etur
·
ut ubicumque monachi · aut monachę modo sunt ·
et
oportunitas loci · seu quantitas permittat
ma
neant
in
ipso proposito ;
capitulum
XIII ·
Vbi uero
fuerunt · et non sunt · uiuant ·
excepto · si XII · uel amplius fuerint ; Si
XII · inuen
ti fuerint · et locus ac res permittunt sint monachi .'
Vbi autem dubietas est · utrum canonice · an monachice
sint · et
oportunitas loci · aut quantitas substantię
hoc fieri permittit · detur eis
optio · utrum monastic
e
an canonic
e uiuere uelint ;
capitulum · XIIII ·
Vbi autem modo
canonice sunt ·
canonice permaneant · Quę autem
funditus destructę sunt · secundum quantitatem
rerum sit
ibi numerus canonic
orum
;
capitulum · I · De comitibus
Statuimus ut
liberi homines qui
tantum proprietatis habent · unde
hoste
bene facere possint · et iussi · facere nolunt .'
ut prima uice secundum legem illorum · statuto dam
no
sub
iaceant ; Si uero secundo inuentus
fuerit neglegens bannum nostrum ·
id est · LX · solidos persoluat ; Si uero quis
in
eadem cu
lpa
fuerit in
pli
catus
· sciat se omn
em
substantiam suam amissurum .' aut
in
exilium esse mittendum ; de mediocribus quippe liberis
[fol. 407vb] qui non
possunt per se hostem
facere · comitum fide
litati committimus · ut inter duos · aut · III · aut · IIII ·
uel
si necesse
fuerit amplius · uni qui melior esse uidetur ·
adiutorium
prebeant ad nostrum seruitium faciendum · De his
quoque qui
propter nimiam paupertatem neque per se hostem facere
neque adiutorium
prestare possunt · conseruentur ·
quousque ualeant
recuparari [!] ;
capitulum · II · De liberis
hominibus
Placet nobis ut liberi homines qui non
propter paupertatem sed ob uitandam reipublicę utilitatem fraudulenter ·
ac ingeniose res suas ecclesiis delegant · easque denuo sub censu utendas
recipiunt · ut quousque ipsas res possident · hostes · et reliquas
publicas functiones faciant ; Quodsi iussa facere neglexerint .'
licentiam eos distringendi comitibus permittimus · per ipsas res †††
nostra non sistente [!] emunitate · ut status · et utilitas regni · huiusmodi adinuentionibus non infirmetur ;
capitulum · III · De laici
ordine ·
Volumus ut similis mensura in lai
cali ordine de hac re seruetur · uidelicet ·
††††††
si quis alterius proprietatem qui hostem facere potest · emere
aut
quouis modo ad eum
peruenerit · eique ad utendum eas
dimiserit ·
si neglegens de host
e
fuerit .' per ipsas res a comite dis
tringatur · ut in
quocumque non min
oretur
utilitas ;
capitulum · IIII · De fratrem
hereditate ·
Precipimus de his fratribus · qui in nostris et ro
manę finibus · paternę succedunt
hereditati · si conti
gerit quod unus eorum eclesiasticę militię sit
mancipatus .' et is
qui seculariter militare debuerat ut se ad
defensionem regni
nostri subtrahat · in nostris finibus
partem substanti
ę · in por
tionem suscipere
dissimulauerit ·
idcirco
ut nequeant
constringi ubi comes suu
s eum
inuenerit · licentiam
distringendi ei concedimus · ita ut primum fideius
sores do
net
· usque ad placitum suum · et bannum nostrum ;
Si uero fideiussores non
inuenerit · tam diu sub custodia
per comitem teneatur .' quousque fideiussores
inue
niat · aut bannum nostrum solutum habeat ;
capitulum
V ·
De liberis uero hominibus qui in aliena
potestate
mobile suum
transferunt ·
†ut causator eorum eos
pignerare
non possit .' placet nobis ut res eorum in
fiscentur · quousque
uenientes ad audiendam iusti
tiam faciant ; Si uero uenire
contempserint .' secundum capitu
[fol. 408ra]larem domni ac genitoris nostri de eorum rebus agatur ;
Nam et de ipsis
rebus habita existimatione dam
num
quę
sitori sartiatur ; Qui uero illud mobile recipit .' si
hoc
sacramento probare non
potuerit · quod propter iustitiam alterius dif
ferendam illud non
recepisset .' bannum nostrum persoluat ;
capitulum
VI · De fratribus commune uiuentibus ·
De fratribus namque qui simul in paterna
seu materna here
ditate commune uiuunt .' nolentes
substantiam
illorum diuidere · hoc occasione ut unus tantum eorum
in
hostem uadat .' uolumus ut si solus est · uadat .' si autem
duo sunt similiter .'
si tres fuerint unus remaneat .'
et si ultra tres numerus fratrum
creuerit · unus semper
propter domesticam curam atque rerum
communium excolentiam
remaneat ; Si uero inter eos aliqua
orta
fuerit contentio ·
quis eorum expeditionem facere debeat .' prohibemus
ut nemo illorum remaneat ; In ętat
e quoque illorum · lex propria
seruetur ; Similiter et
in
nepotibus hęc conditio teneatur ;
capitulum
VII De testibus ·
Vt in testimonium non recipiatur · de his
capitulis
id est de libertate · de hereditate · uel proprieta
te · in
mancipiis · uel terris · siue de homicidio · et de
incendio · ille qui non
habet si conuictus
fuerit falsum dixis
se testimonium · unde secundum legem ·
conpositionem pl
enam
reddere possit ;
capitulum
VIII · De iuratoribus
Statuimus ut iuratores
omnes simul iurent ;
VIIII · De sacramento ·
Vt quicumqu
e sacramentum · uel debitum ante solis occasum
persoluerit .' securus
inde sit ;
X · De liberis qui se in seruitium tradunt ·
Videtur nobis ut quicumque
liber inge
niose se in seruitio
tradiderit · is qui eum recipit · hoc
quod ille qui in seruitium se tradidit ·
in publico per antiquam
consuetudinem facere debuit .' impleat ;
XI · De his qui res suas uendunt
De his qui proprietates suas haben
tes spontan
ee
alicui delegant .' et postea frau
dulenter ab alio aliquo
ignoranti precium · easdem res
uenundantes accipiunt .' et is cui e
edem
res prius
traditę fuerant · cognito negotio annum inte
grum silens · non
contradixerit .' sed propter inlusionem tacens
sinit emptorem inludere .' Si infra
patriam · anni spati
um ut dictum est fuerit · prior traditio nihil
ei ualeat ;
Ille qui post primam tr
aditionem
res
uendiderit .' si uiuens
[fol. 408rb]
comprobatus
fuerit hanc inlusionem fecisse .' bannum domi
nicum persoluat
id est · XL · solidos · Si uero non
bannum habet .' uer
beretur ;
XII De pugnatoribvs ·
Quibuscumque per legem ·
propter
aliquam
consensionem [!] pugna
fuerit iudicata · preter de in
fidelitate .' cum
fustibus pugnent · sicut in capitu
lar
i dominico constitutum est ;
XIII · De fugitiuis ·
De fugitiuis precipimus ·
ut ministri rei public
ę
a domino fugitiui · nichil accipiant · cum reddiderint ;
XIIII ·
Videtur nobis de aldionibus ut sicut lex
habet · ita sit ;
Hec sunt capitula quę aliqui ex missis nostris ad
nostram notitiam detulerunt anno · XVI · imperii nostri ·
· I ·
De his qui sine consensu episcopi ·
presbiteros in ecclesiis constitu
unt · uel
d [!] ecclesiis
eisdem presumunt · et ab episcopo ·
uel a quolibet misso
dominico admoniti · oboedire
noluerint .' ut bannum nostrum reuuadiare cogantur ·
et per fideiussores ad placitum nostrum uenire iubeantur ·
et
tunc nos decern
amus
utrum nobis placet · ut illi uel bannvm
persoluant .' aut aliam
harmiscar
†am
· sustineant ;
·
II · De e
clesiis
quę inter coheredes
diuise sunt
De ęclesiis quę inter coheredes diuisę
sunt · consideratum est ·
quatinus · si secundum prouidentiam · et admonitionem
episcopi ·
ipsi coheredes eas uoluerint tenere et honorare
faciant ; Sin
autem hoc contradixerint .' ut in episcopi
potestate maneat · utrum eas ita
consistere permit
tat · aut reliquias exinde aufer
at .' et ubi ad nostrum
beneficium ęclesię pertinentes ita diuisę inuentę
fuerint · et ub
i scribetur · et nobis renuntietur ;
· III · De eclesiis
destructis ·
De eclesiis destructis · ut
episcopi · et missi inquisitionem faciant · utrum per negle
gentiam · aut
inpossibilitatem destructę sint ;
Et ubi neglegentia
inuenta
fuerit .' episcopali auctori
tate emendare cogantur · qui eam
restaurare debu
erant ; Si uero per inpossibilitatem
contigerit ita · ut plures
sint quam necesse sit .' aut maioris magnitudinis
quam ut ex rebus ad eas pertinentibus restaurare possint .'
episcopi modum
inueniant · qualiter congrue emendari · et
consistere possint ;
· IIII · De decimis ·
De decimis quę
populus dare non uult nisi quodlibet munus ab eo redi
mantur .' ab
episcopis prohibendum esse · ne fiat ; Et si quis contemptor
[fol. 408va] fuerit
inuentus · ut nec episcopum · nec comitem audire
uelit .' si noster homo
fuerit · ad presentiam nostram uenire
conpellatur ; Ceteri uero distringantur · ut inuiti ecclesię
restituant quod uoluntarie
neglexerunt ;
· V · De scabinis
Vt missi nostri ubicumque malos scabinos
inueniunt
eiciant .' et totius plebis consensu · in l
ocum
eorum bonos
eligant · et cum electi fuerint .' iurare faciant .'
ut sci
enter
iniuste iudicare non audeant ;
VI · De iuditibus ·
Vt in omni comitatu hi qui meliores · et
ueratiores
inueniri possunt · eligantur a mi
ssis
nostris ad inqui
sitiones
faciendas · et rei ueritatem dicendam · et ad
iutores comitum sint ad
iustitias faciendas ;
VII · Item de scabinis ·
Volumus ut quicumque de
scabi
nis deprehensus
fuerit · propter munera · aut propter
amiticiam [!] ·
iniuste iudicasse · per fideiussores missus noster
ad presentiam
nostram uenire faciat ; De cętero omnibus
scabinis denuntietur · ne quis
deinceps etiam iustum
iuditium uendere presumat ;
VIII · De testibus ·
Quicumque
conprobatus
fuerit de eo quod scienter testes in per
iurium duxisset · sub
fideiussore ad placitum nostrum
uenire conpellatur .' ut
ibi
cum fidelibus nostris considere
mus · quod de tali
homine faciendum sit ;
VIIII · De discordiis
De hiis [!] qui discordiis et
contentioni studere
solent · et in pace uiuere nolunt · et inde con
uicti fuerint · similiter uolumus ut sub fide
iussoribus ad nostrum placitum ueniant .'
cum
fidelibus
nostr
is
consideremus · quod de talibus faciendum sit ;
X · De homicidiis
De homicidiis · uel de aliis iniustiis quę
a fiscalinis nostris fiu
nt
· quia inpune se ea committere
posse existimant .' nos auctoribus nostris precipiendum
esse
decreuimus · ne utra cum disciplina precipimus ;
XI · De collectis
Collecta ad malefaciendum fieri
omnimodis prohibeatur · et ubicumque
huismodi [!]
presumpti
ones factę fuerint · digna emendatione
corri
gantur ; et si per neglegentiam comitis · uel factę · uel
in
emendatę
manserunt .' hoc ad nostram notitiam perferatur ;
auctor uero facti · si
fuerit
prepositus · uel aduocatus · siue
centenarius · uel qualibet
alia dignitate preditus · libera
persona · post legem emendati
in loco factam sub fideiussoribus
[fol. 408vb]ad nostram presentiam ueniat ·
Multitudo uero
siue de liberis siue serui si
nt
.' legitima
emendatione
multetur ;
XII · De pontibus
De pontibus publicis destruc
tis · placuit nobis ut hi qui iussionem nostram in reparan
dis
pontibus
contempserunt .' Volumus · ac iubemus · ut omnes ho
mines nostri in
nostram ueniant presentiam · rationes
reddere .' cur nostram
iussionem ausi sunt · contempnere ;
comites autem reddant rationem de eorum
pagensibus ·
cur eos aut non
constrinxerunt · ut hoc facerent .' aut nobis
nuntiare
neglexerunt ; similiter et de iniustis teloneis
ubicumque
accipiuntur · sciant exinde nobis rationem
reddituros ;
XIII · De examen aquę frigide ·
Vt examen aquę frigidę quod hactenus
faciebant · amicis nostris omnibus interdicatur ne ulterius fiat ;
XIIII De reuersione de noste [!] ·
Postquam comes · et pagenses
de
qualibet expeditione hostili reuersi fuerint · ex eo
die super · XL · noctes
sit bannus resisus quod in lin
gua teudisca
sca
[f]tlegi de
armorum dispositio uo
catur ;
XV · De pauperibus
Comites autem et missi
nostri magnum
studium habeant · ne forte propter eorum
clamores patiamur · si nostram
gratiam habere uelint ·
populo autem dicatur · ut caueat de
aliis causis se ad nos
reclamare · nisi de quibus aut missi nostri · aut
comites
eis iustitiam facere
noluerint ;
hec sunt capitula quea [!] pro lege habenda
sunt
XVI de homicidiis ·
De homicidiis in ecclesiis · uel in atriis e
arum
commis
sis · hoc obseruetur · et teneatur · sicut in
capitulare priori constitutum est
id est in libro quarto ;
Si quis autem ex leui causa · aut
sine causa · hominem
in ecclesia ·
interfecerit · debit
vm conponat ; si uero foris rixati fuerint · et
unus ·
alterum in eclesia f
vgerit
.' et ibi se defendendo · eum
interfecerit · et si huius fa
cti
testes non
habuerit .' cum duo
decim coniuratori
bus
legitimis per
sacramentum adfirmet ·
se defendendo eum interfecisse · et si ipse auctor
commote inter eos
rexę [!] extiterit .' leudem
interfecti
et insuper bannum nostrum soluere cogatur · et publicam
agat
pęntentiam [!] ; Sin autem non ille qui alterum interfecit
sed is
qui interfectus est eandem rixam commouit · ab
sque
conpo
sitione iaceat · et is qui eum
interficit secundum iuditium
[fol. 409ra]canonicum publicam agat poenitentiam ; si
cuius
libet proprius seruus hoc commiserit ·
iuditio aquę fer
uentis examinetur .' utrum hoc sponte · an
se
defenden
do fecisset ; et si manus eius exusta
fuerit .' interficiatur ·
sin autem non
fuerit .' publica poenitentia multetur ;
Si forte et ipse auctor
commotę inter eos rixe
fuerit
inuentus ·
tunc dominus eius iuxta quod
uuirgdus [!] illius
est ad
eclesiam persoluat .'
aut eum si
uoluerit · eidem eclesię
tradat ; De ęclesiastico · et fi
scalino
· et
beneficario [!] seruo ·
uolumus · ut pro una uice ·
uuirgyldum eius pro eo conponatur ·
altera uice ipse seruus ad
supplicium tradatur · here
ditas tamen liberi hominis qui propter
tale facinus
ad mortem
fuerit iudicatus · ad legitimos heredes
illius perueniat ; Si in atrio
eclesię cuius po
[r]ta reliquiis
sanctorum consecrata est ·
huiuscemodi homicidium per
petratum
fuerit .' simili modo emendetur · uel conponatur
quod in atrio committitur .' sicut conponi debet · quod in
immunitate uiolata committitur ;
XVII · de homicidiis propinquorum ·
Quicumque propter cupi
ditatem rerum · patrem · aut matrem · aut fratrem · aut sororem ·
uel nepotem · uel alium propinquum suum
interfecerit .' hereditas
interfecti ad alios suos legitimos heredes perueniat ·
interfectori
s sui hereditas · in
fisc
[um] redigatur · ipse uero
ordinante episcopo publica
penitentia subdatur ;
XVIII · De uxore interfecta
Qquicumque propria uxore derelicta ·
uel sine culpa interfecta · aliam
duxerit · armis depositis ·
publicam agat poenitentiam .' Et si contumax
fuerit ·
conprehendatur a comite · et ferro uinciatur .' et in custo
dia mittatur · donec res ad nostram notitiam deducatur ;
XVIIII De rebus alienis
Quicumque
res alienas cuilibet homi
ni uendiderit .' et ipse homo
easdem res alicui alteri
dederit .' et ipse qui tunc easdem conparatas habet · per malum
ingenium proprio filio · aut alteri cuilibet · nec legitimos
annos
habenti · iustitię tollendę causa
tradiderit .'
uolumus · atque firmiter precipimus · ut si pater
eiusdem par
uuli uixerit .' ipse intret in causam · rationem red
dendi pro filio suo ; Si autem ipse pater mortuus .'
tunc
legitimus eius propinquus qui iuste ei tutor ac defensor
esse uidetur ·
pro ipso rationem reddere conpellatur ; Similiter
[fol. 409rb]de
aliis hominum iuditiis ad eum pertinentibus
excepta sua legitima hereditate ·
quę ei per successionem
parentum suorum legitime euenire debuit ; quod si quis
hanc nostram iussionem contempserit · uel
neglegxerit · sicut
de cęteris contemptoribus · ita de eo agatur ; is uero qui
easdem
res primus inuasit · et iniuste uendidit · necnon et emp
tores
· except
a sola persona paruuli · hoc quod fraudu
lenter
admiserit · intra patriam emendare cogantur · et postea
sicut contemptores
iussionis nostrę
· sub fideiussoribus ·
ad nostram presentiam uenire
conpella
††tur ;
XX ·
De uicariis · et centenariis · qui magis
propter cupidita
tem quam propter iustitiam faciendam · sepissime
placita
tenent · et exinde populum nimis adfligunt .' ita te
neatur · sicut in capitular
i domni karoli imperatoris
continetur · in libro
quarto · capitulo XL ;
XXI ·
Vt nullus ad pla
citum
banniatur ·
nis [!] qui causam suam quęrit · aut si alter ei
quęrere
debet · exceptis scabinis septem · qui ad omnia
placita adesse debent ; Item de
eadem re · in capitula
r
i nostro · in libro · IIII
to · capitulo · LV ;
XXII ·
De placitis quidem
quos liberi
homines obseruare debent · constitutio
genitoris nostri · poenitus obseruanda · atque tenenda est .'
ut uidelicet in anno · tria solummodo generalia pla
cita
obseruent · et nullus eos amplius placita obser
uare
conpellat .' nisi forte quilibet aut accusatus
fuerit ·
aut alium
accusauerit · ad cętera quę centenarii tenent ·
non alius uenire iubeatur · nisi
qui ad litigat · aut iudicat ·
aut testificatur · et quicumque
huius constitutionis
transgessor [!] · a missis nostris ·
inuentus
fuerit .' bannum nostrum per
soluat ;
XXIII ·
De faidis cohercendis hoc obseruetur ·
et teneatur · quod in capitular
i nostro · in libro tertio · capitu
lo uicesimo V
to · continetur ; Si quis aliqua necessitate co
gente homicidium commisit .' comes in cuius ministerio
res
perpetrata est · et conpositionem soluere · et faidam per sacra
mentum pacificare faciat ; Quodsi una pars ei ad hoc
consentire
noluerit · Id est · aut ille · qui homicidium comisit ·
atque
conpositionem recipere debet · faciat illum ·
qui contumax
fuerit · ad presentiam nostram uenire · ut eum
ad tempus ·
q
uod nobis
placuerit · in exilio mittamus · donec
ibi castigetur · ut comiti suo ·
inoboediens esse ulterius
[fol. 409va]non audeat · et maius damnum inde non
adcrescat ;
Capitula quę gloriosus imperator hludouuicus suis
episcopis
de
statu sui regni considerare precepit ·
De conuersatione episcoporum ·
presbiterorum · et ceter
orum
clericorum .'
de doctrina · et predicatione in
populo .' de conscripti
one librorum · de restauratione ęclesiarum .'
de ordinati
one plebium .' et xenodochiorum · de monasteriis uirorum ·
seu feminarum · quę secundum regulam sancti benedicti ·
uel ea quę
secundum canonicam auctoritatem disposita esse debent .'
quicquid in prefatis ordinibus extra ordinem est · aut per negle
gentiam prepositorum · aut per d
esidiam
subditorum .' uehementer
cupio scire · et secundum dei
uoluntatem · uestrumque sanctum consilium
sic emendare desider
o
.'
ut in conspectu dei nec ego re
probus sim · neque uos · et populus
mihi commissus · iram suę indignati
onis incurrat ;
Quomodo autem istud rationabiliter
quęsitum et inuentum perficiatur .' uobis
hoc ad tractandum ·
ac nobis renuntiandum commitimus ; De
minoribus
quoque
causis generaliter omnes · specialiter aliquos
tangunt .' et in
digent emendatione · uolumus ut post hęc illas
quęratis ·
et ad nostram notitiam reducatis · sicut est de comitibus et eorum
ministris · si iustitias neglegunt · aut ipsas uen
dunt · si
sunt rapaces · aut ęclesiarum · uiduarum · orfanorum ·
aut pauperum
oppressores .' si ad predicationem ue
niunt · si
debitum honorem · et oboedientiam sacerdotibus
suis inpendunt ; Si aliquas
nouitates · aut argumenta ·
quę ad detrimentum populi pertinent · agere
presumunt ·
sicut est in adquirendis proprietatibus · aut inrationabil
es
preces ad adiutoria facienda · siue in reliquis causis ;
quę ad
peccatum nostrum pertinere possunt · ac populi nostri ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 413ra]
[19]
Peruentum est ad nos quod eos qui r
omam
orationis causa
pergunt · uel qui
negotiandi gratia per regnum nostrum discurrunt
collecti
latrones diripiant .' Eosque aliquotie
ns
uulnerent ·
uel occidant ·
et eorum bona diripiant ; Ideo uolumus · ut co
mites nostri ·
eorumque sculdassi adiunctis secum uassallis
episcoporum · si necessitas
fuerit .' ubicumque tales audierint ·
studiosissime perquirant .' et eos
capiant · atque distringant ;
et si huius criminis reos inuenerint .' poenas in
legibvs
positas · erga eos absque ulla neglegentia exsequantur .'
ut ab
his malefactoribus
regnum nostrum purgetur · et qui
in
nostra fiducia huc ueniunt · siue orationis · seu nego
tiandi
gratia .' salui esse possint ; Sciat autem unusquisque
fidelium nostrorum · quia quicumque comes · uel quilibet publicus
minister · huiusmodi malefactoribus aut , adsensum
prebuerit ·
aut eos persequi
neglexerit .' nostre indignationis motum sen
tiet .' et proprio honore
priuabitur ;
Sed et comperimus
quia ex diuersis locis · huiusmodi noxi
i homines inter
conspirent .' et diuers
os
comitat
vs
circumeuntes
· predas · et ra
pinas ·
per uillas · seu et per uias · uel per siluas faciant · et inno
centes homines depredentur · et spolient · et hi quoque similiter
uolumus · ut diligenti studio perquisit
i capiantur ·
[fol. 413rb] et distringantur · et si obnoxii huius sceleris
inuenti
fuerint .' legalibus poenis absque ulla dilatione subigantur .'
ut
huiusmodi inquietudo · et iniusta direptio · a populo
nostro auferatur · et
liceat omnibus sub nostra ditione de
gentibus · cum saluatione · et pace
uiuere · ut ordo rei publicę
secundum iustam administrationem prouisus ·
saluus · et qu
ietus
permaneat ;
Capitulum · III ·
Audiuimus quoque quod quidam domos · et
pos
sessiones habentes · concilient sibi · atque consotient
latro
nes aliunde uenientes · eosque
oculte [!] foueant .'
et solatium
dent ad tale facinus perpetrandum · ut quod ipsi ex per
nitioso opere adquisierint .' cum eis parciantur ;
Quod genus
malefactorum pessimum iudicamus .' quia non
solum ipsi mala peragunt .' sed
etiam aliorum opere · et offi
cio ad
scelera utuntur ;
ubicumque igitur in tali suspitione
quilibet uenerit · et
rumor in populo dispersus
fuerit · quod hęc
facinora exerceat .' si adhuc propalatum non est .' cum
duo
decim se expurget ; Si autem iam in aliquo manifestus ·
aut deprehensus est · statim capiatur · et distringatur ·
et
dampnationem legibus prefixam sustineat ; Vbicumque
uero siue manentes · seu uagantes latrones comprehende
re publici muneris administrator
uoluerit .' et ille
se defensare conatus
fuerit .' si inter hec forte eundem latro
nem occidi
contigerit · nulla is qui eum occidit · damnatio
ne multetur · neque
ullas inimicicias a parentibus ·
aut persecutionem ab ullo eius amico · uel
propinquo susti
neat ; Et si aliquis eius senior · aut propinquus ·
propter hoc uin
dictam facere conatus
fuerit .' et iudex publicus eum com
p
escere
non
potuerit .' per fideiussores idoneos · talis persona
ad nostram deducatur
presentiam · ut complices · et fautores
sceleratorum · nostra animaduersione flectantur ; Vbicumque
autem fama est tales habitare · inquisitio per sacramentum · per om
nem populum circa manentem fiat .' et cuiuscumque gentis · aut
conditionis fuerint per quos hoc inquiri melius
potuerit .'
iusiurandum dare · cum a comite conuentus
fuerit .' recu
sandi non habeat potestatem ;
Capitulum · IIII ·
Sed et hoc peruenit
ad notitiam
nostram · quod quando potentes · et honorati ·
siue eclesiastici ordinis ·
siue secularis ad nos ueniunt .'
a populo in quorum domibus mansiones accipiunt ·
suis usibus · suorumque equorum necessaria per uim tollant ·
[fol. 413va]
et hac occasione populus n
oster
affligatur ; Idcirco
precipimus · ut omnis fidelis noster · quicumque ad
nostram
presentiam properat .' nihil in ueniendo · aut reuertendo ·
ab
aliquo uiolenter tollat .' sed suis hominibus · et equis
nisi forte ab amicis
stipendia acciperit · ab ho
spitibus
suis precio iusto comparet ; Nam
quicumque huius mali famam
habuerit .' cum ad nos uenerit · ueracem hominem uolumus
ut det .' qui pro suis
omnibus iuret · nihil eos in itinere tulisse .'
Et si forte in aliquo se
suosque obnoxios recognoscit · donet
idoneum hominem · qui iuret et cuncta
restituat · his · quibus
abstulisse uisus est ;
CAPITULUM · V ·
Hoc etiam multorum querellis ad
nos
delatum est .' quod potentes · et honorati uiri · in locis
quibus conuersantur · minorem populum depopulentur · et oppri
mant .' et eorum prata
depascant ; Mansiones etiam
contra uoluntatem priuatorum hominum · siue
pauperum ·
in eorum domibus suis hominibus disperciant .' eisque per uim
quęlibet tollant ; Vnde precipimus · ut hoc ulterius non fiat
sed unusquisque honoratus noster · se suosque ex suo pascat ; Et si
de loco ad
locum migrat .' cum summa pace transeat
et
neque
in manendo · neque in iter agendo
†onerosus · et damnosus
aliis existat ; Et hoc sciant omnes .' quia
quicumque deinceps
hoc transgredi
presumpserit .' nostrę indignationis motum
sustinebit · et
†† proprio honore carebit ;
CAPITULUM
VI
Quia eorum
desidia · et neglegentia ·
qui palatia nostra secundum antiquam
consuetudinem restaurare debuerant .' in
magno
† squa
lore et neglegentia sunt · et ad ruinam poene perueneri
nt
.' pre
cipimus · ut absque dilatione restaurentur · et quicumque
inde
neglegens fuerit · sciat quia nostra iussione tamdiu
ibi residebit · quousque
quod
neglexerit pleniter recuperatum
habeat ;
CAPITULUM · VII ·
Certissime cognouimus · quia publicę
domus · quę in singulis ciuitatibus ad ornatum nostrę rei pub
lice
antiquitus constructę fuerant · Eorum desidia
quibus commissę
sunt · ad lapsum · et ruinam poene peruenerint ;
unde iubemus · ut protinus
restaurentur · et ad
priorem
statum recuperentur .' quatinus nostris usibus · et externa
rum
gentium legationibus · quę ad nos ueniunt satis
congrua · et decora fiant ;
CAPITULUM
VIII ·
Sepe nostra auctoritate
monuimus ut
tycinensis pons · secundum antiquam dispo
sitionem restauraretur · sed hactenus ab aliquibus ne
[fol. 413vb]glectum est ; Vnde precipimus ut quicumque in
kalendas mar
cias portionem suam
pleniter restauratam non habuerit .'
t
amdiu
ibi ipse sedeat ·
quousque perfectissime consummatam
habeat ; per singulas quoque prouincias
super quęlibet flumina
ubi antiqua consuetudine pontes fieri soluti sunt ·
instanter
uolumus ut restaurentur · et si alicubi aliquis ca
sus
exi
git · ut pons nouiter fiat · uolumus ut
communi opera totius
populi circum habitantis ibi pons
construatur ;
CAPITULUM · VIIII ·
Quia racionabiliter in singulis ciuitatibus
cognouimus
unde missi transeuntes · uel stipendia · uel parauaredos ac
ciperent .' et nunc eorum temeritate uiolatum est quibus
ipsa
loca commissa sunt .' et ab ordine suo res ad hoc de
pu
tatę
ad alios usus conuertuntur .' precipimus ut iuxta
prior
vm
dispositionem unde stipendia · et
parauaredos exi
gere
consue
uerant
.' inde ex
igant
· et nullatenus ad alios usus · res
ad hoc deputatę ullo modo retorqueantur ;
CAPITULUM · X ·
Hęc quę superius nostra auctoritate agenda · et obseruanda
decreuimus .' omnimodis ab omnibus nostris fidelibus cum summa
reuerentia obseruanda precipimus .' neque patimur · ut nostra
dispositio in aliquo titubet .' aut a quocumque paruipen
datur · hoc omnibus denuntiantes · quia quicumque his
contra
ire
presumpserit · aut nostrę dispositionis ordinem
non custodierit · et a nobis constituta · temerare · aut negle
gere
presumpserit .' si eclesiastici est ordinis · secundum proprii gradus
disciplinam
cohercebitur · si autem et secularis muneris ad
ministrator est .'
nostra se nouerit animaduersione plec
tendum ;
CAPITULUM · I ·
Ut aperte depredationes quę
fiunt aduersus eos qui romam orationis causa · eosque
qui uel ad marcatum · aut ad alias utilitates suas proficiscuntur ·
quemadmodum conprimantur · ne fiant ulterius .' comitum nostrorum
consilium quęrimus ;
CAPITULUM · II ·
Potentes autem ne circa
domos in
quibus habitant oppressiones exerceant .' qui
bus pauperes afliguntur ·
quia solent cum suis caballis ·
ac reliquis animalibus inter reliquas
uiolentias aliorum
prata decerpere · nihilhominus autem et hiemis
tempore ·
occasione nutriendorum equorum illos affligunt · per eos
etiam scire uolumus · qualiter hoc emendandum sit ;
CAPITULUM · III ·
Quando ad palatium · uel ad alia loca
potentes properant .' et in exposcendis hospitiis pauperes · adgrauant .' [fol. 414ra] inquirere placet qualiter hęc oppressio fieri desinat ;
[....]III ·
Furta quoque quę crebro · longe · lateque
per italiam fiunt · quo studio reprimantur ·
inquirimus ;
[....]
Et hoc scire
uolumus · qua censura redarguend
i sunt illi .' qui po
n
tem
tycynensem totie
ns
a nobis commoniti · facere
neglexerunt · et ut non solum ille · sed omni
s
italię po
ntes
qui emendatione indigent ·
qualiter ad statum antiquita
tis reuocentur ;
[....]
Naues autem quę propter custodiam
littoris · per mare sunt antiquitus ordinatę ad precauendas
aduersariorum insidias · qualiter secundum ordinem eundem
repar
atę
fiant · op
or
tune
consulimus · quoniam hac desi
dia · non modica ex parte populus noster · inimicorum insidias
sustinet ;
[....]II ·
Qualiter autem palatia nostra · quę longa
ue
tustate · uel neglegentia sunt obsoleta reparentur · atque
refic
iantur
· comitum nostrorum consult
vs
inquiritur ;
[.....]II ·
Et ut status rei publicę nostrę · in hoc
non uideatur
infirmari · dicant nobis si
conueniens
sit · ut
unusquis
que comes · domos a no
bis susceptas · bene preuisas · et
emen
datas
habeat · aut si quę indigent emendatione · statum
pristinę
solid
itatis
suscipere congruum uideatur ;
[......]II ·
Qualiter autem missi domni ac
ge
nitoris
nostri · ac nostri ·
uel apostolici debito
suscipiantur honore · dicendum
est .' atque a
d nostra
m notitia
m · per comites nostros · uolumus
perue
niri · de quibus rebus · aut facultatibus · huiuscemodi
sumptus · et apparat
us legationi designatae delegatur ·
sumebatur antiquitus · aut a quibus
personis exige
bantur paruareda · ut et nostro
tempore ·
idem ordo seruetur ·
nec ad alias res · aut personas usus iste
retorqueatur ;
[...]X ·
Hoc etiam audire desideramus · si in
iuditio comitum ·
prius miserorum causę ·
id est uiduarum · pupillorum · ceter
orumque pauperum · quęrimonię
terminandę sint
ac deinde potentiorum ; quodsi ab aliquo tales christi
pauperes sunt despecti · qualiter hoc emendare ueli
nt
·
inquirentibus nobis insinuet ;
IN NOMINE DEI OMNIPOTENTIS
ANNO INCARNATIONIS DOMINICE · DCCCLV ·
INDICTIONE
XIII · MENSE
FEBRUARIO · DIE MENSIS EIVSDEM QVARTO ·
Cum
domnus et magnificentissimus hludouuicus
augustus · apud tycinensem ciuitatem · in augustali
aula resideret · tractaturus de statu sancte m
atris
ęclesię ·
[fol. 414rb] et pace diuina · dispositionem sibi commissi
imperii · ac ge
nerali totius populi salute · presentibus
obtimati
bus
suis dixit ;
CAPITULUM · I ·
Crebro uestram fidelitatem retroactis
tem
poribus · commonuimus · ut secundum normam christ
ianę
religi
onis · uiuere unusquisque nostrorum fidelium
satageret ·
et su
os
a rapina conpesceret ; Attamen quia hactenus
diligenter est actum .'
amodo omni c
onamine
uos
studere uolumus · quo poenitus a nostro regno rapina
eliminetur · et pauperum uoces · usque nunc domini sabaoth
aures pulsantes
querimoniis incipiant su
o creato
ri laudes rependere · pro ubique pace · et quiete
concessa ·
nobis agentibus ;
CAPITULUM · II ·
Statuimus autem ut eclesię dei per totius
regni nostri fundatę termin
os
· sub nostrę inmunitatis
tuitione secure · cum rebus · et familiis
permaneant .'
ceu pro decessorum nostrorum piissimorum uidelicet angustorum
temporibus fecisse probantur ; Earumque rectores · propriis
utantur priuileg
ibus
· et monachi per sua cenobia regu
larem teneant ordin
em
· similiter et cleru
s omni
s propri
o
fungatur ministerio · nemine molestante · nostri terro
ris
formidine ;
CAPITULUM · III ·
Sancimus nihilominus ut singuli
comites et exactores rei publicę · in suis ministeriis
legalem procurent
populo facere iustitiam pupillos et uiduas
protegant · per loca solita
restaurent · palatia · quibus
cum
iter dictauerit · nos ·
legatosque nostros · ualeant recipere ·
ne grauetur ęclesia ; Quando etiam
episcopos · abbates · uel co
mites · seu fidelium nostrorum quempiam
in propria uilla
morari contigerit .' cum suis · in suis maneant domibus
ne sub obtentu hospitii .' uicinos oppri
mant
· uel eorum
bona
diripiant ;
CAPITULUM · IIII ·
Denique quia christi
custod
ien
te clemen
tiam · neminem
iniuste
consecut
i priuauimus · sed neque priua
ri · absque legali sanctione
aliquem nostrorum fidelium uolumus
beneficio .' iubemus ne quis su
um deprauet nullo modo .'
sed instauret securiter · ne qui dirigendi sunt
a nobis
undique si deprauata repererint · legaliter emendare
conpellant · et eos deinceps perfrui prohibeant ;
CAPITULUM · V ·
Porro cum ad nostrum quislibet
nostrorum fidelium properat obsequium ·
tam eundo · quam redeundo · gradiatur
pacifice · et ni
generalis exigat utilitas .' cum scaritis ueniat .' in sta
tutis iuxta domibus maneat · episcopus · et comes · per quorum
[fol. 414va] transeunt terminum diligenter prouideant · ne m
olestentur
incolę aut eorum domos per uim paciantur inuadere ·
uel propria diripere · Absque conlato precio · sed neque indig
ne per soluta loca · tectum · focum · aquam · et paleam
hospitibus denegare · aut suam carius quam uicinis aude
ant uendere ;
CAPITULUM · VI ·
Igitur qui hactenus in regno nostro
inrefrenate uixisse nulli est ambiguum .' sancimus
unumquemque suo[r][.]m
hominum sollicitudinem gerere · ne solitam rapinam · patrarae presumant ; Qua
pro re si quis artatus suum seniorem dimiserit · poenitus interdicimus
ne recipiatur ab altero · quatinus nisi corrigi uoluerit · a nostri
regni penitus excludatur finibus ;
CAPITULUM · VII ·
Hęc olim sepe inculcata · et augustali
nostra sanctione
promulgata · quia ex parte in aliquibus neglecta uiden
tur hactenus · acriori ulcisci debuerant examine ;
Attamen
nostra mansuetudine ut corrigantur · quantulum
cumque
largimur spatium · quo quique neglecta emendari
ualeant · destinaturi post
modicum legatos strenuos emenda
ta inquirere ; Qui uero ne
[.]legens repertus
fuerit · propriis
honoribus nostro priuabitur iuditio ;
LEGATIO
CAPITULUM · I ·
Ecclesiarum dei iustitia inquiratur et omni
studio perficiatur et ne a sacrilegis thesaurus diripiatur earum fideliter
conscribatur ;
CAPITULUM · II ·
Pupillorum et uiduarum causa inuestigetur ·
et diligenti cura misericorditer ea minetur [!] ;
CAPITULUM · III ·
Totius populi querimonia generaliter
audiatur .' et legaliter definiatur ;
CAPITULUM · IIII ·
De statu rei publicę inquirendum .' ubi cum
iter
dictauerit domnus imperator · recipi debeant .' per singula
ministeria ab eo
directi legati ; Vnde eis administren