[fol. 203v]
[12]
Capitula quę domnus · Karolus serenissimus imperator adde
re iussit · vt pannum ipsivs
quislibet irrumperet componere
debeat ·
Vt ecclesię · uiduę · orfani · uel minus
potententes [!] pacem
rectam habeant · et ubicumque fuerit ·
infractum · XL ·
solidis · componatur ·
Ut raptum · uel · uis per collecta hominum et incendia infra
patriam · nemo
facere presumat et qui hoc commiserit LX
solidos
componat
†† in pannum nostrum ·
Similiter et qui iussione regiam in hostem pannitus inruperit ·
Hec · VIII ·
capitula in assiduitate ·
Reliqua autem reseruata
sunt regibus vt
ipsi potestatem habeant · nominatiue demandare unde
exire
debent ·
De
dinerialibus [!] · vt si quis eos occiderit
regi companantur ·
Si
militer
de his qui per cartam
in ecclesia iuxta
altare dimissi sunt liberi · cum XL ·
solidis
componantur ·
Hi uero qui per cartam
[fol. 204r] ingenuitatis dimissi sunt
liberi ubi nullum
patrocinum [!] et de
fensionem non elegerint ·
similiter regi
componantur
solidis · XL ·
Ut
clericum
nemo recipere audeat · sine consensu · episcopi sui · et si eum
aliquis acceptum habet · quando licentia ipsivs episcopi fuerit ·
Aliter non faciat nisi
cum eivs presęntię perscrutandum si dignvs
fuerit deducatvr ·
Si quis cum
alterio [!] de qualibet causa contentionem
habu
erit · et testes contra eum per iudicium producti fuerint · si
ille
falsos eos esse suspicatur · liceat ei alios testes quos meliores
putauerit contra eos obponere vt ueratium testimonio fal
sorum testium
peruersitas superiet ·
Quod si ambę partes testium
ita
inter se dissenseri
nt
vt nullatenus alteri
altera cedere vel
let eligantur duo ex ipsis ·
id est ex utraque parte unus · qui cum
scuto et fustibus in campho decernant ·
vtra pars falsitatem vtra
ueritatem suo testimonio sequatur · et camp
ioni qui
uicvs [!] fuerit
propter periurium quod ante pugnam
commisit · dextera manus ampu
tetur ·
Ceteri uero eiusdem partis testes quia falsi
apparuerunt manus
suas redimant ·
Cuius positionis duę
partes ei contra quem
testati sunt · dentur · III
a · comitis
est ·
Et in secula quidem causa
huivscemodi testium
diuersitas campho conprobetvr ·
In ec
clesiasticis autem · negotiis crucis iudicio rei ueritas in
quiratur ·
Hoc de
timdis [!] atque inbecillibus siue infirmis
qui pugnare non uelent · ne propter hoc iusticia careant
[fol. 204v] censuimus
faciendum ·
Testes vero de qualibet causa non ali
unde quęrantur nisi de ipso comitatu ·
In quo res
unde
causa agitur · positę sunt quia non est credibile vt de
statu
hominis uel de possessione · cuius
libet
· per alios melior ei
ueritas cognosci ualeat quam per Illos qui
uiciniores sunt ·
Si quis in aliena patria ubi uel propter beneficium vel propter
aliam quamlibet occasionem assiduę conuersari solet de
qualibet causa fuerit
interpellatus · uerbi gratia · de con
questu suo · uel de
mancipiis suis ibi secundum legem suam
iustitiam faciat · et cum talibus
coniuratoribus quales in eodem
regno uel prouincia · secum habere potuerit ·
ligitimum sacra
mentum iuret ·
Excepto si quis
eum in statu suo id est de liber
tate sua · uel de hereditate quam ei
pater suus moriens de
reliquid appellauerit · de his duobvs liceat ei
sacra
mentum in patria sua ·
Id est in legitimo sui sacramenti loco
iurandum offerre · et is qui cum eo
litigatvr · si uelit se
quatur illum in patriam suam ad recipiendum illud
sacramentum ·
Ipse tamen primo in
odem [!] loco
vbi est interpellatu
s satusfaciat · tam comiti
et
††† iudicibvs · quam aduersario testibus pro
bando quę ab eo quęritur pater ei suus dereliquid
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 253r]
[1]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 254ra]
[16]
LXXII
De fratribus qui paterne seu materne ·
[Nicht transkribierter Text]
[20]
LXXVI
De hominibus qui alienam potestatem
inuadunt ·
Incipit suprascriptorum textus
capitulorum
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 265r]
[6]
De primo
libero [!] ·
capitula
LXXV De monasteria et baptismales ecclesias
Si quis episcopus aut propinquitatis affectu aut muneris
ambicione
causę amiciciae
senedocho [!] · aut monasteria · uel
ba
ptismales
ecclesias
suae ecclesiae pertinentes cuilibet per
henfintheuseos contractus dederit
se suosque successores poena multandos
conscripserit · potestatem
talia inmutandi rectoribus ecclesiarum absque pęnę
conscriptę solucione
credimus
De ecclesia
construenda in sua proprietate ·
LXXVI
Statutum est ut si quis liber homo per consensum episcopi sui
ecclesiam in sua
construxerit proprietate · fontesque in eadem ab episcopo fuerint
consecrati
id
eo
non suam
perdat
hereditatem sed si episcopus uoluerit officium
sacri
ba
btismatis
in sua transferat ecclesia ipsa uero a qua trans
fertur in constructoris maneat iure ·
LXXVII De adulterio cum
adulera [!]
conprehenso ·
Si quis adulter cum adultera conprehensus ·
secundum edicta legis
largobardorum [!] marito adulterę ambo ad uindictam traditi ·
fuerint · si eos quispiam emerit · eosque conuictos in eodem scelere
habere repertus fuerit · ipsos fisco adquirat ·
LXXVIII De uxore liberi hominis ·
Si quis liber homo uxorem habens liberam propter
aliquod cr
imen
· aut
debitum
seuicio [!] alterius se subdit ·
infant [!] qui ex tali coniugio
[fol. 265v] nati fuerint · libertatis
statum non
amittant · si uere illa defuncta · secunda
uxor et tamen libera tali se sciens
iunxerit coniugio · liberi illorum
seruituti subtantur ·
DE SECVNDO LIBELLO
CAPITULA
Statuimus ut liberi homines qui tantum
proprietatis habent unde hostem bene facere possint et iussi
facere nolunt · prima
uice secundum legem illorum statuto damno sub
iaceant si uero
se
cundo
inuentus fuerit neglegens bannum nostrum ·
id est
· LX · solidos persoluat · si uero tercio quis in eadem culpa fuerit impli
catus · sciat se omnem substanciam suam amissurum · aut in
ex
ilio
esse mittendum · De mediocribus quippe liberis qui non possunt
per se hostem
facere comitum fidelitati committimus aut inter duos
aut · III ·
seu in
ter IIII
or · uel si necesse
fuerit amplius uni qui melior esse uidetur
adiutorium prebeant ad
nostrum seruicium · De his quoque qui ob nimiam pau
pertatem neque per se
hostem facere neque adiutorium prestare possunt con
seruentur usque quo recuperare ualeant ·
Placet nobis ut
liberi homines qui non propter
paupertatem · sed ob uitandam reipubli
cę utilitatem fraudolenter ac
ingeniose res suas ęcclesiis
delegant easque denuo sub censu utendas recipiunt ·
ut quousque ipsas res possident hostem et reliqu
as
publicas
fructiones [!] faciant Quodsi iussa facere ne
glexerint
licenciam eos distringendi comitibus permit
timus per ipsas res nostra
non resistente emunitat
e ut sta
tus et utilitas regni
huiusmodi adinuencionibus non
[fol. 266r] infirmetur
Volumus ut similis mensura in laicali ordine de hac re con
seruetur · uidelicet si quis alterius qui proprietatem habet qui
hostem facere potest · emerit · aut quouis modo ad eum peruenerit
eique ad utendum
eas dimiserit · si negligens de hoste fuerit ·
per ipsas res a comite distringatur · ut in quocumque publica
non
minoretur utilitas ·
Vt nullus testis supra uestituram
aui et patris nostri
sus
cipiatur
·
Decernimus ut quisquis aliter testes habere
non potuerit · uolumus ut per comitis iussionem quos in suo testimonio necessarios quisque habuerit ueritatem prolaturi publico conuentu
adducantur · ut per ipsos rei ueritas cum iuramento ualeat inquiri quodsi de
duobus partibus fuerit inquisicio facta idcirco quod nullus eorum possit habere
testes antequam irent · fiat inquisicio facta · quodsi omnes ad unam
partem dixerint testimonium iurent uerum dixsisse [!] se testimonium ·
quodsi dissenserint et quedam pars testium uni prebuerit
testimonium · et alia pars alteri · Tunc interrogetur si audent per pugnam illorum
testimonium adprobare · Quodsi nulla pars alteri cesserit · iurent et pugna
probetur illorum testimonium · Quodsi una pars subtraxerit se · tunc illa quę ausa
fuerit contendere recipiatur ·
In quartibus [!] libello
Precipimus de his fratribus qui
††
i
nostris et romanę
finibus paternę seu maternę
succendunt [!] si contigerit
[fol. 266v] quod unus eorum ecclesiasticę ·
miliciae sit mancipatus et idcirco
ut neque atque seculariter militare debuerat
quod se ad defensio
nem regni
nostri subtrahat i
nostris finibus · Partem substancię
accipere dissimulauerit
idcirco ut nequeat constringi ubi
cumque suus comis eum
inuenerit licenciam destringendi ei con
cedimus · Ita ut primum
fideiussores non inuenerit tamdiu sub
custodia per comitem teneatur · quousque aut
fideiussores inue
niat aut bannum nostrum persoluat
LXXXIIII
De liberis hominibus qui alienam †††
De libris hominibus uero qui
in aliena potestate nobilem
suum transferunt · ut causator
eorum eos pignorare non possit placet nobis ut res
eorum infiscentur ·
quousque uenientes in audienciam iusticiam faciant · si uero
uenire contempserit secundum capitulare domni ac genito
ris nostri de eorum rebus agatur · Nam et de ipsis rebus habita
hestima
cione dam
num
queritori [!] sociatur · Qui
uero mobile illud reci
pit si hoc sacramento probare non potuerit quod
propter iusticiam
alterius differendam illud non recipisset bannum nostrum
persol
uat ·
CAPITVLO In capitularibus Karoli
De mallo publico
††††
Vt in locis ubi mallos publicos habere
sol
ent
tectum tale constituatur quod in hieme et in aesta
te obseruandum esse possit
Incipiunt
capitula quę
luodouuicus cesar et hlotharius
imperator filius eius cum
consensu eorum fidelium
dederunt
Capitulum
I
De lib
eris
hominibus qui
fidelitatem
[fol. 267r] nondum
domno
imperatore promiserunt ·
II
De his qui sine consensu episcopi ·
presbiteros in
aecclesiis constituunt uel inde eiciunt
III
De ęcclesiis in coherede †††† diuisis ;
IIII
De ecclesiis destructis
V
De manso ad ecclesiam dato ˙
VI
De his qui no
nas
et decimas dare neglexerunt ˙
VII
De his qui decimas dare nolunt nisi a se
redimantur ·
VIII
De his qui restauraciones ęcclesiarum facere
neglegunt †††††
VIIII
De his qui agros dominicatos ideo neglegunt ut
nouas exinde
non persoluant ·
X
Vt intellegatur in quo facto inmunitas
frangatur ·,·
XI
De homicidiis in ęcclesiis uel earum atriis
perpetratis ;
XII
De his qui per cupiditatem rerum parentem uel
propinquum occiderint ·
XIII
De his qui uxores derelinqueri
nt
uel occideri
nt
·
XIIII
De his qui res alienas uendiderint uel
mal
o
ingenio uel mala occasione
tradiderint
XV
De uicariis et centenariis qui per cupiditatem
sepe placita tenent ˙
XVI
De his qui proprium non habent sed terram
dominicam resident ˙
XVII
De faidis coercendis ·
XVIII
De ęcclesiasticis rebus ut contineantur sicut
res ad fiscum cont
ineri
solent
XVIIII
Quales testes contra fiscum recipiantur
hi sunt electi non producti ·
XX
De beneficiis
destructis
XXI
Vt per missos nostros scabinios malos
eiciantur et bonos constituantur et meliores ·
XXII
Ut in omni comitatu
ad
inquisicionem eligantur ueraciores
XXIII
Ut scabiniis qui iniuste iudicat propter
munera ad nostra presenciam ueniat ·
XXIIII
De commutacionibus diuersis aecclesiarvm ·
[fol. 267v]
·
XXV
De eo qui sciens in periurum [!]
testibus duxit ·
·
XXVI
De his qui qui [!] discordiis et
contencionibus student ·
·
XXVII
De his qui bonos denarios recipere non uolunt ·
·
XXVIII
De homicidiis uel aliis iniusticiis quę a
fiscalinis nostris fiunt
· XXVIIII
Ut collecte ad malefaciendum omnino
prohibeantur ·
·
XXX
De pontibus publicis destructis · et de
iniustis teloneis
·
XXXI ·
De reuersione ab expedicione hostili ·
·
XXXII
Ut missi nostri notum faciant comitibus et
populo quod in omni
ebdamada [!] unum diem
ad
iucium [!] sedere
uolumus
· XXXIII
Ut ministri qui tributa maiora accipiunt quam
constituta si[..] ministeria perdant ˙
De liberis hominibus qui imperatore nondum fidelitatem
promiserunt ·,· capitulum
I ·
Uolumus ut missi nostri per totam legacionem
suam primo omnium inquirant qui sint de liberis hominibus qui nondum
fidelitatem nobis promissam habeant · et faciant illos eam promittere sicut
consuetudo semper fuit · et postea legacionem suam incipiant per cetera capitula
peragere ˙
De his qui sine consensu episcopi
presbiteros in ecclesiis constituunt uel inde eiciunt II
De his qui sine consensu episcopi
pres
biteros
in aecclesiis constituunt
uel de ęcclesiis eiciunt et ab episcopo
uel a quolibet misso dominico
admoniti obedire noluerint · ut bannum nostrum uenire
iubeantur et tunc nos decernamus utrum nobis placeat
ut aut illum pannum
persoluat aut aliam amissuram s
ustinea
[.]
De ecclesiis inter coheredes diuisis ·
[fol. 268r]
III ·
De eclesiis quę inter coheredes diuisę sunt consideratum est
q
ua
tinus
si solm
prouidentiam et
admonitionem episcopi ipsi coheredes
eas uoluerint tenere et honorar
e faciant sin autem hoc
contradixerint ut episcopi in potestate maneat utrum
eas ita
consistere permittat aut reliquias exinde auferat · Et ubi
ad nostrum beneficium eclesię pertimentes
††† ita
diuisę inuentę
fuerint ut describantur et nobis renun
cietur
·
De ecclesiis destructis · IIII
De ecclesiis destructis ut episcopi et missi inquisitionem
faciant utrum
per neglegentiam aut inpossibilitatem destructę sint · Et ubi
neglegentia inuenta fuerit episcopali auctoritate emen
dare cogantur
qui eam restaurare debuerant · Si uero per in
possibilitatem contigit ut
aut pluriores sint quam necesse
sit aut maior
is
magnitudinis quam ut ex rebus ad eas pertinen
tibus restaurari
possint · episcopus modum inueniat qualiter con
grue emendari et
consistere possint ·
De manso ad ecclesiam dato · V ·
De uno manso ad ecclesiam dato · de quo aliqui homines contra
statuta sibi seruitium exigunt · Quicumque pro hac causa
accusatus fuerit comes · uel missi hoc quod inde subtrac
tum est
presbiteri cum sua lege restituere
faciant
·
De his qui nonas et decimas dare neglexerunt · VI
[BK 191 c. 5 BK 191 c. 6]
De his qui decimas et nonas iam per multos annos
aut ex parte
aut ex toto dare neglexerunt · uolumus vt per missos nostros
[fol. 268v]constringantur · ut secundum capitularem priorem soluant nonas
et
decimas cum sua lege · et insuper bannum nostrum · et hoc eis denuncietur ·
quod
quicumque hanc neglegenciam iterauerit · beneficium unde hęc
nona
et decima persolui debuit amissurum se sciat ˙ Ita enim continetur
in capit
vlare
bonę memorię genitoris nostri In libro primo ·
capitulo · CLVII ·
Quicumque · X
mam · abstrahit de ecclesia quam
per iusticiam dari debet et eam
pręsumpciose · uel propter munera · aut per
amicitiam aut alia quam
libet occasionem ad alteram ecclesiam dederit · a
comite uel a misso
nostro distringa
tur
ut eiusdem decimę
qantitatem [!] · cum sua lege restituat
De decimis quas populus dare non uult ˙ VII
De decimis quas populus dare non uult · nisi quolibet modo ab
eo redimantur ·
ab episcopis prohibendum est ne fiat · Et si quis contemptor
inuentus fuerit · et nec
episcopum nec comitem audire uelit si noster homo fuerit ·
ad presentiam
nostram uenire compellatur ˙
Cęteri
uero distringantur ut
inuiti ecclesię
restituant qui uoluntarie neglexerunt dare ·
De his qui restauracionem ecclesiarum nolunt ˙ VIII
Quicumque de rebus ecclesiarum ·
quas in beneficium habent restaurationes earum facere neglexe
rint ·
iuxta capitularem anteriorem · In quo de operibus ac nonis
et decimis constitutum
est · sic de illis adimpleatur id est · In libro · IIII
o ·
capitulo · XXXVIII · De opere uel restauratione ecclesiarum constitutum est ·
vt de frugibus terrę et animalium nutrimine persoluantur ˙ De ope
re
uel restauratione ecclesiarum comes et episcopus siue abba una
cum
[fol. 269r]misso
nostro quem ips
i sibi ad hoc elegerint considerationem faciant
ut unusquisque eorum tantum
inde accipiant ad operandum et re
staurandum quantum ipse de rebus
ecclesiarum habere cognoscitur ·
Similiter et uassi nostri aut in
commune tan
tum
operis accipiant ·
quantum rerum ecclesiasticarum habent uel unusquisque per se iuxta quan
titatem quam ipse tenet · aut si inter eos conuenerit ut pro opere
faciendo
argentum donent · iuxta estimationem operis in argento persoluant
cum
quo pretio
recitor [!] ecclesię ad predictam restaurationem
operarios
conducere et materiam emere possit · Et qui nonas et decimas
dare
neglexerit · primum quidem illas cum sua lege restituat ·
et
insuper
bannum nostrum soluat · ut ita castigatus caueat ne
sepius
iterando beneficium amittat ·
De his qui agros neglexerunt ˙ VIIII
De illis qui agros domini
catos
propterea neglexerunt excolere · vt nonas
exinde ·
non persoluant et
alienas terras ad excolendum propter hoc accipiunt ·
uolumus ut de
tribus
annis ipsam nonam cum sua lege persoluant ˙ Et si
quis contemptor · aut comitis aut uassallorum nostrorum propter hoc extiterit
per fideiussores ad
palatium uenire compella
tur
·
Vt
intellegatur in quo fact
[.] inmunitas frangatur ˙
·
X ·
[Benedictus Levita 1,279]
Peruenit ad nos quod quedam ecclesię ac
monasterias nostras et de pre
cessorum nostrorum
inmunitates habentia · multa preiudicia et in
festationes
a quibusdam patiantur et nec per easdem inmunitates ullam
defensionis tuitionem
habere ualeant propter hoc quod ab eisdem inmu
nitatum temeratoribus
dicatur non plus inmunitatis nomine complecti
[fol. 269v]quam claustra monasterii · Cetera quoque quamuis ad easdem aecclesias
uel monasteria pertine
ant
extra inmunitatem esse · Propter hoc uolumus
atque
decernimus ut omnes intelligant · non solum
caustra [!] monasterii
ęcclesię
atque castitio ecclesiarum sub inmunitatis defensione consistere · uerum
etiam domos et uillas et septa uillarum et piscatoria manu facta
et quicquid
fossis aut sepibus uel etiam alio c
lausarum
genere precingitur
eodem inmunitatis nomine contineri · et quicquid intra huius
modi
munimenta ad ius earundem ecclesiarum uel monasteriorum
pertinentia a quolibet
homine nocendi uel damnum inferen
di causa spontanea uoluntate
commititur · In hoc facto in
munitas fracta iudicatur ·
Quod
uero in agris uel
campis ac siluis
quę sine
laborationibus sunt et nullo modo a munitione
cinguntur casu sicut fieri solet a
quibuslibet hominibus quiddam damni
fuerit factum quamuis id est ager aut campus
aut silua ad ecclesiam
uel ad monasterium preceptum inmunitatis
habentem pertineat ·
non tamen in hoc inmunitas fracta iudicanda est · Et ideo non
VI
ex centorum
solidorum compositione sed secundum
legem quę in eodem
loco tenetur · is multandus est · qui scandalum uel damnum in
tali
loco fecisse conuictus fuerit ·
De homicidiis in ecclesiis uel in atriis
commissis · XI ·
De omicidiis · in ecclesiis uel in atriis earum
commissis hoc obseruetur
et teneatur quod in capitulare priori
constitutum est · In libro
IIII
o · capitulo · XIII · Si quis
aut ex leui
casa [!] et
reliqua · Commotor
[fol. 270r]rixe si ibi moritur sine uueregeldo · Alter qui se
defendendo
occisus fuerit uuerigeldo soluatur et alia compositio
sicut supra dictum
uel scriptu est · perficia
t
·
De his qui propter cupiditatem rerum patrem aut
matrem occiderit ˙ XII
Quicumque propter cupiditatem ·
rerum patrem · aut matrem aut fratrum aut sororem uel nepotem · uel alium
propinquum suum interfecerit hereditas interfecti ad alios suos legitimos heredes
perueniat · Interfectoris uero hereditas ad fiscum redigatur · Ipse uero ordinante
episcopo publicę poenitentię subdatur ·
Qui uxorem interfecerit uel relinquerit ˙ XIII
Quicumque propria uxore derelicta uel
sine culpa interfecta aliam · duexrit [!] · armis depositis publicam agat
poenitentiam · Et si conmax [!] fuerit conprehendatur a
comite et ferro uinciatur · et in custodia mittatur donec res ad nostram noticiam
deducatur ·
De his qui res alienas malo ingenio uendiderint ˙
XIIII
Quicumque res alienas cuilibet homini
uendiderit et ipse homo
easdem res alicui
altari [!] dederit siue uendiderit
et ipse qui
tunc easdem res comparatas habet · per malum ingenium
proprio
filio · aut
altari [!] cuilibet necdum legitimos annos habenti
iusticię toll
ende
causa tradiderit · uolumus atque fir
miter
precipimus ut si pater eiusdem paruuli uixerit · ipse
intret in
causam · rationem reddendi pro filio suo ·
Si
autem
ipse pater mortuus
est · tunc legitimus eius propinquus
[fol. 270v]qui iuste ei tutor ac defensor esse
uidetur · pro ipso rationem
reddere compellatur · Similiter de aliis omnibus
iusticiis
ad eum pertinentibus excepta sua legitima
hreditate [!] quę
ei percussionem parentum suorum legitime ·
euenire
debuit ·
Quodsi quis hanc nostram iussionem
contepserit [!] uel neglexe
rit · sicut de cęteris contemptoribus Ita de eo agatur ˙ Is uero
qui easdem res
primus inuasit · et iniuste uendidit nec
non et emptores excepta sola
persona paruuli · hoc quod frau
dulenter
admiserunt · intra prouinciam emendare cogantur et postea
sicut contemptores
iussionis nostrę sub fideiussoribus ad nostram
presentiam uenire
compellantur ·
De uicariis et centenariis qui cupiditatem
placita tenent ˙ XV
De uicariis et centenariis qui magis ·
propter cupiditatem
quam propter iusticiam faciendam sepissime
placita tenent · et exinde populum nimis
affligunt · Ita
teneatur sicut in capitulari domni Karoli
imperatoris continetur ·
In libro · IIII
o · capitulo · XL ·
Item De placitis quos liberi homines
obseruare debent · Ita seruetur sicut in
capitulari nostro In libro
· IIII
o · capitulo · LV · scriptum
est · Et quicumque huius constitutionis
transgressor · a missis
nostris · inuentus fuerit bannum
nostrum persoluat ·
De liberis hominibus qui proprium non habent ˙
XVI
De liberis hominibus qui proprium non habent · sed in terra
dominica resident · v
t propter res alterivs ad testimonium
[fol. 271r]non recipiantur · Coniuratores tamen aliorum hominum ideo esse
possunt quia
liberi sunt · Illi uero qui et proprium habent · et
tamen in terra dominica
resident propter hoc non abiciantur
quia in terra dominica resident sed propter hoc
ad testimonium
recipiantur quia proprium habent ·
De faidis coercendis · XVII ·
De faidis coercendis hoc obseruetur et teneatur quod in
capitulari
nostro in
libro · IIII · capitulo · XXV · continetur · Si quis aliqua
necessitate et
reliqua ·
De rebus ecclesiasticis vt contineantur · XVIII ·
Volumus ut omnes res ecclesiasticę eo modo contineantur
sicut res ad fiscum nostrum contineri solent · usque dum nos ad generalem
platitum nostrum cum fidelibus nostris inuenerimus et constituerimus qualiter in
futurum de his fieri debeat ·
Quales test[e][.] contra fiscum reci[p][.]antur · XVIIII
Item uolumus ut omnis inquisitio quę de rebus ad fiscum nostrum
pertinentibus facienda est non per testes qui producti fuerint · sed per illos
qui in eo comitatu meliores et ueneratores esse · noscuntur per illorum testimonium
inquisitio fiat · et iuxta quod illi testificati fuerint uel contineantur uel
reddantur ·
De beneficiis destructis · XX ·
De beneficiis destructis hoc obseruetur quod in
libro · IIII
o · capitulo · XXXVI · continetur ·
De scabinis malis vt eiciantur · XXI ·
Vt missi nostri ubicumque malos
scabinios inueniunt eiciant et cum tocius populi consensu in locum eorum
bonos [fol. 271v]eligant · et cum electi fuerint iurare faciant · ut scienter
iniuste iudicare non debeant ·
Vt ueraciores eligantur XXII
Vt in omni comitatu hi qui meliores et ueratiores inueniri possunt eligantur a missis nostris ad inquisitiones faciendas ·
et rei ueritatem dicendam · et adiutores comitum sint ad iusticias
faciendas ·
si scabinus iniuste iudicat ˙ XXIII
Volumus ut quicumque de scabinis
deprehensus fuerit propter munera · aut propter amicitiam uel
inimicitiam iniuste iudicasse · ut per fideiussores missus ad
presentiam nostram ueniat ·
de commutationibus ecclesiasticarum · XXIIII
Ubicumque
commutationes tam tempore
nostro quaque genitoris
nostri ·
legitime et rationales atque utiles ecclesiis dei factę sunt
permanent · Vbicumque inutiles et incommode atque
inrationabi
les
factę sunt dissoluantur · et recipi
at
unusquisque quod dedit · Vbi uero mortua manus
interiacet · aut quęlibet causa quę
rationibilis [!] esse
uideatur · inuenta fuerit diligenter describatur
et ad nostram noticiam perferatur
·
de eo qui
sciens in periurium
XXV ·
Quicumque comprobatus fuerit de eo
quod scienter testes in
periurium induxisset sub fideiussione ad
plac
itum
nostrum uenire compellatur · ut ibi cum
fidelibus nostris
[fol. 272r]considemus quod de tali homine faciendum sit ·
de discordiis · XXVI ·
De his qui discordiis et contencionibus studere solent et
in pace uiuere nolunt · et inde conuicti fuerint · volumus vt sub fideiussoribus ad
nostrum placitum ueniant ut ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de talibus
faciendum sit
Qui bonos denarios nolunt XXVII ·
e
bonis denariis quos populus recipere non uult · volumus
ut
hoc obseruetur et teneatur quod in priori capitu
lari nostro constitutum
est In
libro · IIII
o · capitulo · XXX · Et ad
anc institucionem
nostram adimplendam episcopi et abbates
siue reliqui qui beneficia nostra habent
adiuuent
comites in suis hominibus distringendis · Et si
comites hanc nostram
constitucionem neglexe
rint hoc per missos nostros ad nostram noticiam
perferatur ·
De omicidiis quę a fiscalinis fiant · XXVIII ·
De omicidiis uel aliis iniusticiis quę a fiscalinis
nostris fiunt quia inpune ea committere se posse
existima
nt
nos actoribus nostris
precipiendum esse de
cernimus ne ultra inpune fiant ita
vt ubicumque
facta fuerint soluere per discip
linam
precipiemus ·
Ut collecte ad malefaciendum homnino perhibeantur
XXVIIII ·
Collecte ad malefaciendum fieri omni
modis
[fol. 272v] prohibeantur · Et ubicumque huiusmodi
presumptiones
facte fuerint digna emendatione corrigantur ˙ Et
si per
neglegentiam comitis uel facte sunt uel inemendate
remanseru
nt
hoc ad
nostram noticiam perf
eratur
· Auctor
uero facti · si fuerit prepositus uel aduocatus siue centena
riis
uel qualibet alia dignitate predita libera persona post legalem
emendationem in loco factam sub fideiussoribus ad pre
sentiam
nostram ueniat ˙ Multitudo uero siue de seruis
uel de liberis sit · legitima
emendatione multetur ·
XXX
De pontibus publicis destructis placuit nobis ut
qui
iussionem nostram in reparandis pontibus contempserunt
uolumus ac iubemus vt omnes homines nostri in nostram ueniant
presentiam rationes reddere · cur nostram iussionem ausi
sunt contempnere · Comites autem reddent rationem
de eorum
pagen
†sibus · cur eos aut non constrinxerunt ·
vt
hoc facerent aut nobis nunciare neglexerunt ·
Similiter de iniustis
telone
is
ubicumqe
accipiuntur ·
sciant se exinde nobis rationem reddituros ·
De reuersione · XXXI ·
Postquam comes et pagenses · de qualibet
expeditione hostili reuersi fuerint · ex eo die super XL noctes sit bannus
resinus quod lingua thutisca scaftlegi · id est [fol. 273r]armorum depositio uocatur ·
vt missi nostri hoc faciant ebdomada
XXX[II]
Hoc missi nostri notum fa
ciant
comitibus et populo quod nos in omni
ebdomada unum diem ad causas audiendas et
iudican
das sedere uolumus · Comites nostri autem et missi nostri
mag
num studium habeant ne forte propter eorum neglegentiam
pauperes crucientur et nos tedium propter eorum clamores
patiamur · si nostram
gratiam habere uelint · Populo autem dicatur
vt caueat se de aliis causis ad nos
reclamare nisi de qui
bus aut missi nostri aut comites
† eis iusticias facere
noluerint ·
vt ministri qui tributa maiora accipiunt qua
constituta sint ministeria perdant ˙
Quicumque uica
rii
uel alii ministri
comitum tributvm
quod inferenda uocatur maioris pretii a populo
exigere
presumpsit quam a missis bonę memoriae
genitoris nostri constitutum fuit · hoc quod iniuste superposuit atque abstulit
sibi quę retinuit · his quibus
hoc tulit cum sua lege restituat et insuper fredum
nostrum componat et ministerium amittat ˙
· I · capitulum
De his qui in tercio
genudo [!]
coniunguntur ·
II
De his qui in quarto coniunguntur ·
· III ·
De eo qui cum filiastra manet · [fol. 273v]
IIII
De presbitero si uxorem
habuerit ·
V
De femina quę quolibet modo ue
lum
acceperit ·
VI
Si qua mulier mortem uiri sui consiliauerit ·
VII
Si homo ingenuus ancillam
acciperit
pro ingenua ·
VIII
Si seruus suam ancillam concubinam habuerit ·
VIIII
Si seruus
libertus postea cum ancilla domini eius adulterium facit
X
De eo qui in alivm ducatum seu prouinciam per
aliquam necessitatem uenerit
XI
De eo qui cum nouerca sua fornicauerit ·
XII
De eo qui cum filiastra sua fornicauerit ·
XIII
Qui cum duabus sororibus dormierit ·
XIIII
De eo qui ancillam accipit uxorem ·
XV
De muliere quam uir suus
numquam habuit ·
XVI
Qui cum sobrina sua manet ·
XVII
De seruo et ancilla pro uenditionis causa
separatis ·
XVIII
De cartellario qui ancillam dimiserit et aliam
duxerit ·
XVIIII
Qui uxorem
dimiserit uelare ·
De tertia coniunctione
I ·
In tercio genudo separentur et post
poenitentiam actam
si ita uoluerint li
centiam
habent aliis se coniugere ·
De QVARTA · · II ·
In quarta autem coniunctione si inuenti
fuerint eos non separemus sed poenitentiam iudicamus · attamen si
factum nullam facultatem coniungendi in · IIIIa · [fol. 274r]
generacione damus ·
Qui cum filiastra sua manet ·
III
Si aliquis cum filiastra sua manet · nec
matrem nec
filiam ipsius potest habere · nec illa aliis se poterint
coniungere ullo umquam tempore · attamen uxor eius
si ita uoluerit et si se continere non potest · si postea quam
cognouit quod
cum filia sua uir eius fuit in adulterio · car
nale commertium cum eo non
habet nisi uoluntate
ab illo se abstinet · potest alio nubere ·
De presbitero ·
IIII
Si quis presbiter ordinatus
uxorem
habuerit ipsam
dimittat et gradum perdat · Si alius
e
am
acceperit
et ipsam a se reiciat · et si se continere non potest
aliam accipiat quia reprehensibile est vt relictam
sacerdotis
alius homo habeat ·
De femina quę uelum
accipiat · ·
V ·
Ut quolibet modo femina uelum · accipiat
In hoc permaneat · nisi si inuitam aut reclamantem aliquis uelauerit
tamen predicanda est ut cum uelo suo permaneat si uoluerit ˙ Quod
si presbiter eam inuitam reclamantemque velauerit
gradum suum pro hac re perdat · Quod si mulier sine conuentia
uiri sui se uelare presumat · in potestate uiri sui erit · aut In hoc
permaneat an non ·
Si qua mulier mortem uiri sui [fol. 274v]
VI
Si qua mulier mortem uiri sui cum aliis
hominibus consiliauerit et ipse uir ipsum hominem se defendendo
occiderit · et hoc probare potest uir ille · ipsam suam uxorem dimittere potest ·
et si uoluerit aliam accipiat ·
si
genuus [!] ancillam
acciperit pro ingenua ·
VII
Si quis ingenuus homo ancillam acceperit
uxorem pro ingenua si ipsa femina postea fuerit inseruita · si redimi non
potest si ita uoluerit aliam accipiat cum licentia · Similiter et
mulier ingenua si seruum accipiat pro ingenuo · et postea pro qualicumque causa
inseruitus fuerit nisi pre inopia fame cogente se uendiderit
et ipsa hoc consenserit · et deprecatio uiri sui a fame liberata fuerit si uoluerit potest eum dimittere · et si se continere
non potest alium ducere ˙ Similiter et de muliere si se uendiderit et uir eius ita
consenserit taliter potest stare si se separauerint ·
Poenitentia tamen amborum necessaria est · nam qui de pretio patris sui de tali
necessitate liberatus fuerit · In tali coniugio debent permanere et non
separari ·
si seruus ancillam concubinam habet ·
VIII
Si seruus suam ancillam concubinam habuerit si
[fol. 275r] ita placet potest illa dimissa comparem suam domini
sui ancillam accipere sed melivs est suam ancillam tenere ·;
si
- - - seruus libertus postea cum ancilla
domini sui
adulterium perpetrauerit ·
VIIII
Si seruus libertatem a domino suo acceperit ·
et postea cum ancilla eius adulterium perpetrauerit
si dominus eius uult
uelit nolit ipsam ad uxorem
habebit quod si ipsam dimiserit et aliam
duxerit
cogatur omnino ut posteri
orem
dimittat · et ipsam cum qua prius
adulterium
fecit recipiat · aut illa uiuente nullam aliam habeat ·
Qui per necessitatem in alium ducatum uadit ˙
X
Si quis necessitate ineuitabili cogente · in
alium
ducatum · seu prouinciam fuerit seniorem
suum cui fidem mentiri non
poterit
secutus et uxor eius cum ualet ·
et potest · amore parentum aut
rerum
suaru
m eum sequi noluerit ·
Ipsa omni tempore quamdiu uir
eius
quem secuta non fuit uiuet ·
[fol. 275v] semper innupta permaneat ˙ Nam
illa uir eius qui
necessitate cogente in alium locum fugit · si se
abstinere
non potest alium uxorem cum poeni
tentia potest accipere ˙
Qui cum nouerca dormierit ˙
XI
Si filius cum nouerca sua · id est uxore
patris sui
dormierit nec ille nec illa possunt ad coniugium
peruenire · Sed
ille
uir si uult potest aliam uxorem
habere ·
sed melius
est abstinere ·
Qui cum filiastra fornicauerit ˙
XII
Si quis cum filiastra sua fornicauerit simili
sententia stare potest · Et cum sorore uxoris suę simili modo
stare potest ˙
Qui cum duabus sororibus ˙
XIII
Qui dormierit cum duabus sororibus et una ex
illis
antea uxor fuerit · neutram ex ipsis habeat
nec illa adultera soror ·
nec ille uir qui cum
illa d
eulterauit
alios umquam accipiant ·
De eo qui ancillam a
ccepit
uxorem
XIIII
Qui scit uxorem suam ancillam esse · et
accipit eam uoluntarie semper permaneat cum ea ·
De muliere quam uir suus XV
Si qua mulier se reclamauerit quod uir
suus numquam cum ea · [fol. 276r] mansisset exeant inde ad
crucem · et si uerum fuerit separentur et illa faciat quod uult ˙
DE EO QVI CVM SOBRINA SVA MANET · XVI ·
Quicumque consobrina sua manens · sua uxore careat · et nullam aliam habeat · illa mulier quam habuit faciat quod
uult hoc ecclesia non recipit ˙
De seruo et ancilla pro VENDICIONIS CAVSA ·
XVII ·
Si seruus et ancilla per uendicionis causam
separati fueri
nt
predicandi
sunt ut sic maneant si eos reiungere possumus minime ˙
DE CARTELLARIO · XVIII ·
Vt ille cartellarius qui cum ancilla manserat
cum esset uxor eius et libertate a domino suo accepta dimiserit eam · aliam
accipiens posteriorem dimittat priorem accipiat ˙ Simili modo de mulieribus sanccimus ˙
DE eo QVI VXOREM Dimiserit VELARE ·
XVIIII ·
Qvi uxorem suam dimiserit uelare · aliam non
accipiat ˙
INCIPIVNT
CAPITULA ·
I
De coniunctionibus si in quarta · uel tercia
progenie inuenti fuerint ˙
II ·
Si duo in tercio loco sibi pertinent ˙
III
De muliere quę velum accipit sine uiri sui
comiatum ˙
IIII
De franco qui
filiastram suam contra uoluntatem eius et parentum dederit ˙
V
Si francus accipit ancillam sperans
quod ingenua sit et postea didicit ˙
VI
Si femina ingenua sciens accipit seruum ˙
VII
De franco qui sequitur seniorem suum
propter beneficium et ille senior defunctus ˙
VIII
De eo qui uxorem suam contaminatam inuenit
aput
fratrem suum ˙
[fol. 276v]
VIIII
De eo qui cum legitima uxore fratris sui
adulterium commisit ˙
X
De eo qui baptizatur a
presbitero non baptizato ˙
XI
Si pater sponsam filii sui
obpresserit ˙
XII ·
Si mulier uelum accipit sponte · vt non
dimittat ˙
XIII
Si quis filiastram · uel filiastrum ante
episcopum ad confirmationem tenuerit ˙
XIIII
Si quis dimiserit uxorem suam pro religionis
causa uelum accipere et deo seruire ˙
XV
Si quis cum matre et filia in
adulterium mansit ambabus nescientibus ˙
XVI
Si leprosus habet mulierem sanam ˙
XVII
De eo qui accipit
mulierem et ipsa dicit quod cum ea non mansisset
vt in confessione uiri consistat ˙
XVIII
De his qui propter faidam fugiunt in alias patrias ˙
XVIIII
De incestis ˙
XX
De capitul
is ex
diuinis rebus scriptis · et ut
cuncti sacerdotes assid
ue
orent pro
imperio
XXI
Ut unusquisque sacerdos si
bi pertinentes erudiat ˙
XXII
Vt qui possessionem ecclesię uel
parrochiam per XXX · annos habet ˙
XXIII
De clericis et laicis qui cris
ma
ad
aliquam nimietatem
† dant ˙
XXIIII
De libero qui patrem aut matrem uel auunculum
uel nepotem occiderit ˙
XXV
De decimis uel ecclesiis baptismalibus ·
XXVI
De eo qui ecclesiam in sua proprietate uoluerit ędificare ˙
XXVII
Ut nullus masculum puerum in monasterio puellarum commendet ˙
XXVIII
Vt nullus brunias uel ar
ma in monasterium
puellarum
commendet ˙
[fol. 277r]
XXVIIII
De marcha ·
ANNO · VIII ˙
XX[X]
De latronibus ut melius distringantur · et ut
nullus hominem pendere presumat ˙
XXXI
De emptionibus et uendicionibus ·
XXXII
·
Vt missi nostri semel aut bis
precipiant vt iusticia facta fiat ˙
XXXIII
De uindicta in latronibus quomodo absque
peccato fieri possit ˙
XXXIIII
Quomodo de latronibus uindicta fiat ˙
XXXV
Ut laici munera non exigant a
presbiteris ·
XXXVI
Vt in dominicis diebus mercatum fiat ˙
XXXVII
Vt de rebus ecclesię quę ab ea per XXX annos
possesse sunt testimonia non recipiantur ˙
XXXVIII
De capitulis domni Karoli imperatoris et ludouuoci ·
ut iudeus
nihil recipere presumat de ecclesia in uvadium ·
XXXVIIII
Vt nullus iudevs christianum in
uuadium mittere presumat ˙
XL
Vt nullus iudeus monetam in sua domo
habeat ˙
XLI
De sacramento iudeorum contra
christianos ˙
XLII
Capitula domni Karoli imperatoris de ecclesiis · uel sanctis nouiter
inuentis ·
XLIII
De mangronibus et cotionibus et de his qui
circumdati ferro dicunt
se poenitentiam agere · non sinantur uagare ad
decepciones hominum ·
XLIIII
De saxone qui caballos in sua messe
inuenerit quomodo fiat ·
ANNO · VIX [!] · Regnante · lhudovvico ·
XLV
Vt examen frigide aque non fiat ·
XLVI
De inscriptione temporum ·
INCIPIT
DECRETVM QUOD factvm fvit
AD CONPENDIVM
PALATINUM
PVBLICUM ∴
[fol. 277v]
capitulum ·
I ·
[BK 15 c. 1 BK 15 c. 2 BK 15 c. 3]
Si in quarta progenię reperti fuerint
coniuniuncti [!] non separamus ·
in
tertia uero si reperti fuerint separentur ˙
Et
eos qui unus in · IIII
a ·
alius in tercia · sibi pertinent
et coniuncti inueniunt
separamus ·
· II ·
Si duo in tercio loco sibi pertinent siue vir
siue femina
aut unus in tercio · et alter in q
varto
mortuo non licet
alterum
accipere uxorem eius · et si inuenti fuerint separantur ˙
Vna lex
est de uiris et feminis ˙
III ·
Mvlier si sine comitatu uiri sui uelum in
caput suum miserit · si uiro placuerit recipiet eam in coniugium iterum ˙
IIII ·
Ut si quis francus filiastram suam
contra uoluntatem ipsius et matris et parentis dederit uiro
ingenuo · aut seruo uel ecclesiastico · et illa
noluerit habere ipsum et reliquerit evm · potestatem
habeant parentes eius dare illi alium maritum et si ipsa alium non habet quem
postea accepit ab eo non separetur ˙
V
Si francus homo
acciperit mulierem et sperat quod ingenua sit
et postea inuenit quod non est
ingenua dimittat eam si uult
et accipiat aliam ·
Similiter et femina ˙
VI ·
Si femina ingenua
accipiat seruum et scit tunc quod seruus est ·
habeat interim quo uiuit ·
Vna lex est · de uiris et feminis ·
VII
Homo francus accepit beneficium de
seniore suo ·
et duxit secum vassallum suum et postea fuit
[fol. 278r] ibi
mortuus ille senior et dimisit ibi ipsum uassallum et post
hoc
accepit alius homo ipsum beneficium et ob hoc quod melius
potuisset habere ipsum
uassallum
dedit ei mulierem de illo
beneficio et
habuit
ipsam aliquo tempore
et dimissa ipsa
reuersus est ad parentes senioris
sui mortui · et
accepit ibi vxorem
et modo habet eam · definitum est vt illam quam postea
accepit habeat ˙
VIII ·
Si quis homo uxore accepta inuenit eam apud
fratrem suum con
taminatam ip
sam
dimittens accipiat
aliam · Ipsa quam conta
minatam inuenit vxor eius legitima est ·
propterea quia ille
nec uirgo fuit illo tempore · quod si terciam postea acceperit
reuertatur ad medianam · et ipsa posterior potestatem
habeat
alii uiro iungendum se ·
VIIII ·
Si quis homo habet mulierem legitimam · et
frater eius adul
terauit cum ea · ille frater · uel illa femina qui
adulterium perpetrauerint
interim quo uiuunt numquam habeant
coniugium · Ille cuius
vxor fuerit si uult pot
estatem
habeat accipere
aliam ·
· X ·
Si quis baptizatus fuerit a
presbitero non baptizato · et sancta trini
tas in ipso baptismo inuocata
fuerit · baptizatus est sicut
sergius papa dixit · inpositione tamen manuum indiget ·
XI ·
Si pater sponsam filii sui
obpresserit et postea filius eius eam acceperit · pater eius
postea non habeat vxorem · et ipsa femina non habeat virum · quia non dixit quod
pater eius cum ea mansisset · Filius eius vero qui nesciens [fol. 278v] fecit
accipiat mulierem legitimam ·
XII
In qualicumque modo mulier
velum sanctum acceperit sponte ·
in eo permaneat nec dimittat ˙
Consenserunt
iorgius · Romanus
iohannes sacellvs ·
XIII ·
Si quis filiastram uel filiastrum ante
episcopum · ad confirmationem tenuerit separetur ab uxore sua et
alteram non accipiat ˙ Similiter et femina alterum non accipiat ˙
XIIII
Si quis uir dimiserit vxorem suam et dederit
comiatum pro religio
nis causa infra monasterium deo seruire · aut foras
monaste
rium dederit licentiam velare sicut diximus propter deum ·
vir illius accipiat mulierem legitimam ˙ Similiter et mulier
faciat iorgius ·
Romanus
Iohannes sacellus consenserunt ˙
XV
[BK 15 c. 17 BK 15 c. 18]
Si quis cum matre et filia in adulterio mansit
nesciente matre
quod cum filia sua mansisset ˙
Similiter
et filia nesciente quod cum
matre sua mansisset · postea ille uir si acceperit
mulierem dimit
tat vsque in diem mort
is
suę vt non habeat uxorem · et illa mulier
qvam reliquerit accipiat virum ˙
Et illa mater et filia cum quibus in
adulterio mansit
ambabus nescientibus quod cum matre et filia mansis
set · habeant viros ˙
Nam si
in
notitiam illarum venerit hoc scelus dimit
tant
maritos · et agant poenitentiam et illarum mariti posterio
res accipiant
mulieres ˙
Similiter et de duabus sororibus qui cum
vna in adulterio
mansit · et aliam in pvblico
accepit non habeat
mvlierem vsque in diem mortis suę et ille due sorores · si
nescierunt · habeant maritos ·
[fol. 279r]
et si in noticiam eius uenit superiorem formam seruent ˙
XVI
Si quis leprosus mulierem habeat sanam · si
uult ei donare comiatum vt accipiat virum · ipsa femina si uult accipiat similiter
et uir ·
XVII
Si quis uir
accepit mulierem et habuit ipsam aliquo tempore et ipsa
femina
dicit quod non mansisset cum ea et ille uir
dicit quod sic fecisset ·
in ueritate viri consistat quia caput est mulieris ·
XVIII
Si qui propter faidam fugiunt in alias patrias
et dimittunt uxores suas nec illi uiri · nec ille feminę accipiant coniugium ˙
XVIIII ·
[BK 13 c. 1 BK 13 c. 2 BK 13 c. 3]
Si homo incestum commiserit de
matre sua · aut cum matrina sua
de fonte aut cum confirmacione sua · aut cum matre
et filia aut duabus
sororibus aut cum fratris filia · aut cum sororis filia aut
nepta aut
cum consobrina
†††
aut cum amita uel cum matertera · de his capitvlis pe
cuniam suam
perdat
si habet ˙ Et si emendare noluerit nullus evm
recipiat
nec cibum ei donet ˙ Et si fecerit XL solidos domno regi
componat
vsque dum se ipse homo correxerit · et si pecuniam non habet si liber
est
mittatur in carcerem · usque ad satisfactionem ˙
Si seruus aut
libertus
est vapulet plagis multis ˙
Et si
dominus eius permiserit amplius in tale
scelus cadere ipsos XL solidos domno regi
componat ·
De ecclesias
ticis uero si bona persona fuerit
perdat honorem suum ·
Minores
vapulent aut in carcerem
mittant
vr ˙
De
presbiteris et c
le
ricis
sic ordinamus · vt
archidiaconus episcopi · eos ad sino
dum commoneat vna cum comite · et si
quis contempserit comes
[fol. 279v] eum distringere faciat · et ipse
presbiter aut defensor eius XL ·
solidos
componat et ad synodum veniat et episcopus ipsum
presbiterum aut clericum
iuxta canonicam · auctoritatem diiudicari faciat ·
solidos vero
XL · componat · Etsi aliquis per uiolentiam
presbiterum aut clericum
aut incestuosum contradixerit tunc comes ipsam personam
per
fideuissores [!] positam ante rege uenire faciat una cum
misso episcopi · et domnus rex distringat vt ceteri emendentur ·
HĘC SUNT CAPITVLA EX DIVINIS SCRIPTVRARUM scriptis ·
XX
Vt cuncti sacerdotes precibus
assiduis pro uita et imperio
domni imperatoris et filiarum et filiorum salute orent ˙
Et vt
vnus
quisque presbiter sacerdos cottidianis adsistat
orationibus pro pon
tifice cuius gubernatur regimine ˙
XXI
Ut vnusquisque sacerdos cunctos sibi
pertinentes erudiat
vt sciant qualiter decimas totius facultatis ecclesis diuinis
debitae offerant
vt unusquis
XXII ·
Vt qui possessionem ecclesię parrochiam per
XXX annos sine alicuius
interpellatione tenuerit
uire [!] perpetuo possideat ˙
Si uero inde
crebro
repetitum fuerit · fiat diligens inquisitio ·
et si eum
qui repetit iuste quęrere potuerit ad
hibitis
veracibus et
nobilibus testibus quod repetit confirmando vindicet ˙
· XXIII ·
De clericis et laicis qui chrisma ad aliquam
nimietatem
dant et accipiunt · si quis presbiter aut diaconus
dare
aut accipere presumpserit gradum amittat ;
[fol. 280r]
Cęteri clerici et nonanes corporalem et carceris custo
diam
sustineant laici qui acceperint aut alicui dederint manum perdant ˙
· XXIIII ·
Si quis homo liber peccato inminente quod
absit patrem aut matrem uel auunculum uel nepotem interfecerit hereditatem amittat ˙ Et si quis mechatus fuerit matrem sororem amitam uel neptam similiter hereditatem perdat ·
QVARTO ANNO AD sal ·
XXV ·
De decimis ubi antiquitus fuerunt ecclesię
baptismales et deuo
tio facta fuit · Iuxta quod episcopus ipsius
parrochię ordinauerit
omnimodis fiant donatę et si per donationes regum aut
cete
rorum deum timencium bonorum hominum ad episcopia siue
monasteri
a aliquę res delegate sunt · et ex ipsis
rebus antiquitus
ad ipsas priores ecclesias decime date fuerint · Ipsa
anti
qua
donatio uel deuocio firma et stabilis omnino permaneat ·
Tamen vt supra diximus de ipsius rebus decimas qui eas possidere
videtur
persoluat · vt propter nouas ecclesias antiquiores suas decimas non perdant
XXVI
Qvicumque uoluerit in sua
†
proprietate ecclesia ędificare una cum sensu et uoluntate
episcopi in cuius
parrochia fuerit licentiam habeat · verum
tamen omnino
preuidentum est vt ecclesiae alię antiquiores
propter hanc
occasionem nullatenus suam iusticiam aut decimam
perdant sed semper ad antiquiores
ecc
lesias
persoluantur ·
[fol. 280v]
XXVII
Omnino prohibemus vt nullvs masculum filivm
aut nepotem uel parentem suum in monasterio puellarum ad nutriendum
commendare presumat · nec quisquam vllum suscipere audeat :
XXVIII
Vt nullus ex clericali ordine sacerdos ·
uidelicet aut alius clericus
neque
laicus brunias aut arma infra
monasteria puellarum commendare
presumat nec quisquam
recipere audeat excepto si in elemosinam
datum fuerit ˙
De marcha ad preuidendum
vnvsquisque paratus sit illuc festinanter uenire quandocumque necessitas
fuerit ˙
XXVIIII ·
De
latronibus ut melius distringantur et ut nullus hominem suspendere presumat nisi
per iudicium · Si uero aliquis sine culpa penditus
fuerit et ibi moritur tunc ab eo qui eum sine iudicio pendidit proximis
parentibus sit compositus · Et si ibi mortuus non fuerit
sed uiuens euaserit tunc sibimet sit compositus et res et mantipia [!] sua
in fisco non cadant ·
XXX
Si quis
alterius seruum absque culpa et sine iudicio pendiderit et ibi mortvus
fuerit uveregeldus eius domino suo soluatur et si de ipsa morte euaserit ·
Ipse ipsam ludem accipiat · et liber postea permaneat ·
De emptionibus uel vendicionibus · XXXI ·
·
XXXI [!]
De emptionibus et
uenditionibus vt nullus presumat aliter uendere
et emere sagellum meliorem duplum · XX ·
solidis · simplum cum · X ·
solidis
[fol. 281r] Reliquos uero minus · Roccum
marderinum [!] et lutrinę meliorem
· XXX ·
solidis ·
sisemusinum [!] X ·
solidis · Et si aliquis amplio uendiderit
aut empserit cogatur exsoluere in
pannum
solidos · XL · Et ad illum
qui hoc inuenerit et evm exinde conuicerit
solidos XX · pertineant ·
XXXII ·
Vt missi nostri quando iusticiam pauperibus
facere iusserint · semel
aut
bis
precipiant ut iustitia fiat · tercia die si non factum est .'
ipsi pergant ad locum et ad hominem qui iustitiam facere noluit ·
et cum
uirtute tollant ab eo quod
iniuste
alteri tulit et
reddant
illi cuius per iustitiam esse debuit ·
ANNO · XI ·
XXXIII ·
De uindicta et de iudicio in latronibus
testimonio episcoporum absque
peccato comitis esse dicunt · ita tamen vt absque
inuidia
aut occasione mala et
aliquid tale ibi interponatur · nisi
uera iustitia ad perficiendum · et si per odium aut per malum ingenium
hominem interfecerit · honorem suum perdat · et hominem quem
iniuste interfecit ·
secundum poenam quam intulit emendetur ·
XXXIIII ·
De latronibus ita precipiamus
obseruandum vt pro prima culpa non
moriantur · sed oculum perdant · de secunda vero culpa nasum ipsius
lat
roni
capituletur · de tercia uero culpa si se non emenda
uerint moriantur ˙
XXXV ·
Vt laici omnino non audeant munera exigere a
presbiteris
propter commendacionem ecclesię cuiquam presbitero ·
XXXVI ·
Ut ne in diebus dominicis mercatum fiat neque
placitum · [fol. 281v] et vt his diebus nemo ad poenam uel ad mortem
iudicetur et de operibus cauendis ammoneant ·
XXXVII ·
Vt de rebus ecclesiarum quę ab eis per XXX ·
annorum spacium sine vlla
interpellatione possessa sunt · testimonia non
recipiantur sed
eo modo contineantur sicut res ad fiscum
domini
cum
pertinentes
contineri
solent ·
DE capitulis · Domni KAROLI imperatoris
et hlvdovuici ·
XXXVIII
Nemo iudeus
presumat de ecclesia dei ali
quid
recipere neque in uua
dio nec pro ullo debito ab ullo christiano in auro siue in argen
to neque in cęteris rebus ˙ Quod si facere presumpserit
quod absit
omnis substantia sua auferatur ab eo et dextera manus
illi
amputetur ·
XXXVIIII ·
Vt nullus iudevs neminem christianum
in uvadium ab ullo iudeo
aut ab ali
o christiano mittere presumat ne deterior fiat ·
Quod si facere presumat secundum suam legem
restituat ·
et debitum et uuadium simul perdat ·
XL ·
Vt nemo iudeus monetam in domo sua
habeat · et neque uinum nec annonam uel aliam rem vendere
presumat · Quod si inuentum fuerit
omnis substantia sua ab illo auferatur et in carcerem recludatur vsque ad
presentiam nostram veniat ·
DE SACRAMENTO IVDEORUM
contra christianos ·
XLI ·
Mitte rumice bis a capite in circuitu pedum
eius ibi debet stare
quando iurat sacramentum · et habere debet in dextro brachio
[fol. 282r] quinq [!] libros moisy secundum suam legem
et si habere non potest
secundum hebreum ·
Tamen
habeat latinitatem ·
Si me deus adiuuet
ille deus qui dedit
legem moysi in monte synai · et si
lepra neaman
siri super me non ueniat sicut super
illum uenit et sic terra me non
deglutiat sicut deglutiuit dathan
et abiron · de ista causa
contra te malum non merui ·
CAPITULA domni Karoli
imperatoris ·
XLII ·
De ecclesiis siue sanctis nouiter inuentis ·
sine auctoritate · nisi episcopo minime uenerentur · Salua etiam beth [!] ·
et de omnibus ecclesiis canonica auctoritate ·
XLIII ·
Ut isti mangones et cotiones qui sine omni
lege vagabundi uadunt per istam terram non sinantur vagare · aut deceptiones
hominum agere · Nec isti nudi cum ferro qui dicunt se data
sibi poenitentia ire vagantes · melius uidetur · vt hi qui inconsuetum et capitale crimen commiserint vt in uno loco permaneant laborantes et seruientes · et poenitentiam agentes secundum
quod sibi canonice impositum fuit ·
XLIIII ·
Si aliquis saxo caballos inuenerit in
sua mense · et ipsos ca
ballos inde ducere
pro
suo damno ad con
probandum voluerit ·
si quis liber homo
ei hoc contradixerit aut aliquid malum
fecerit tripla compositione
secundum legem contra evm emendare
studeat
et insuper
bannum
dominicvm soluat et manum
perdat · pro eo quod
inobediens fuit contra preceptum
domni [fol. 282v] imperatoris quod ipse pro pace
sta
tuerat
·
Si seruus
hoc fecerit
secundum suam legem omnia in triplum restitvat et discipline
corpora
li subiaceat ·
ANNO · XVI · REGNANTE HLVDOVVICO ·
XLV ·
Vt examen aquę frigidę
quod actenus faciebant a missis nostris omnibus interdicatvr ne vlterius fiat ·
DE INSCRIPCIONE TEMPORUM · XLVI ·
Licet iampridem a nobis fuerat ordinatum vt si quis in populo
nostro barbare nationis persona · aut in re sua consisteret inui
tasset · aut si terram ad
habitaculum
voluntarius deputasset ·
eiquę
per annos · XV · sine tertiis habuisset in uoluntate
ipsius permaneret ·
Neque exinde quiquam sibi ille qui de
derat scire
esse reddendum tamen absque vlla permutatione
omni tempore generaliter memorata
condicio debeat cus
todiri presenti placuit constitui ·
Si quis terram vero ab al
tero uiolenter
dixerit et conuicerit fuisse sublatvm · priusqvam
XXX · annorum numerus compleatur · et rem constiterit
occupatam et requirere poterit et repetens partibvs
reformare ·
Cęterum si impletis ·
XXX ·
annis terra a quo
cumque
etiam pervasa ·
[fol. 283r]
De eo qui infra regnum sine iussione dominica vi predauerit ·
De eo qui
infra regnum rapinam fecerit · aut de rebus ecclesiarum aliquid · abstulerit
Vt nemo vagum hominem recipiat · sed
fugientem omnes persequantur ·
De eo qui ab episcopo aliquo
excommunicatus fuerit et iusticiam fugerit ·
Vt nemo episcoporum hominem excommu
nicet · donec evangelicę ammoneatur ·
Ut illis hominibus qui in nos peccauerunt · rationalis misericordia impendatur ·
Vt nostri
fideles vnusquisque in suo ordine · et statu a nobis securi sint ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 284r]
[17]
ANNO INCARNATIONE DOMINI DCCCLXIIII ·
Regnante
Karolo ·
XXV ·
ANNO INDICTIONE XII · VII · KALENDAS iulii in loco qui dicitur pistis ˙
Cum consensu fidelium nostrorum atque consilio constitvimus ·
et cunctis
per regnum nostrum sine ulla refragatione obseruanda mandauimus ˙
L
Ut uille indominicate · et uille de monasteriis et quem sub inmunitate
consistunt cum saluamento
consistant ˙ [fol. 284v]
LI
De colonis qui bonos denarios reiciunt et de
his qui beneficia · uel alodas in duobus uel IIIvs · uel ·
IIIIor · comitatibus habent ˙
LII
De eo qui nordmannis pruniam uel
caballum donauerit ˙
LIII
Ut conlimitanei comites in una die si fieri
potest mallum non habeant ˙
LIIII
De his qui filios suos fame uel aliqua
neccessitate uendunt ˙
Karolomannus
gratia dei rex ad palatium uernis · Anno
incarnatione dominicę · DCCCLXXXIIII ·
anno autem regni sui · V·
indictione · II · mense
martio ·
LII
Qualiter de his fiat qui rapinam
exercurint [!] ˙
LIII
Qualiter episcopus de his facere debeat · in
cuius parrochia depredauerint ˙
LIIII
Qualiter episcopus de his faciat qui per
parrochiam iter agendo predauerint ˙
LV
Si uassi dominici predauerint ·
vt per comitem ad emendationem uocentur ˙
LVI
Ut presbiteri ospitales sint et
alios ad††moneant ˙
LVII
Ut presbiteri et ministri
comitis uillanis precipiant ne collectam faciant ˙
LVIII
Qualiter de sacerdotibus purgationes uel
sacramenta fiant · et de vuergeldo eorum ˙
LVIIII
De synodo quę habita · est · ad suessionis
ciuitatem · in monasterio
sancti medardi
confessoris · in presentia domni
karoli ·
et
hincmari
remensis
ecclesię archiepiscopi · et aliorum episcoporum et abbatum ˙
Anno incarnationis domini
DCCCLIIII · anno
regni eius
karoli · XIII ·
indictione · I · VI ·
kalendas maii ·
in qua etiam de ebone mencio
facta est ˙
Vt comes non presumat ulli
homini sua testimonia tollere ˙ [fol. 284va]
LX
De metropolitanis ˙
LXI
De episcopis vt ordinentur ˙ [p. 284b]
LXIIII
De omicidiis si quis
fugerit ad ecclesiam ˙
LXV
De latronibus infra
inmunitatem ·
[fol. 285ra]
LXII
De monasteriis regularibus
LXIII
De episcopis vt potestatem
habeant ˙
[fol. 285rb]
LXVI
De uassis dominicis ˙
LXVII
De peiuriis [!] vt manus non reddat [fol. 285r]
LXVIII
De iter agentibus qui ad palatium pergunt ˙
LXVIIII
De erba defensionis ˙
LXX
De comite qui iusticias
faciat ˙
Anno incarnationis domini DCCCLXXXVIII ·
Actum in aquis palatii · X
kalendas
aprilis ·
[fol. 285ra]
LXXII
De obediencia
abbati
LXXIII
De cellariis
monasterii ˙
LXXIIII
De uestimentis monachorum ˙
LXXV
De abbatibus vt
premivm non querant ˙
LXXVI
Vt monachis dis
ciplina
inponatur ˙
LXXVII
De sacramentis
fidelitatis ˙
LXXVIII
De tabulis uel codicibus vt non
sorciatur ˙
LXXVIIII
Ut episcopi baptisterium audiant a
presbiteris ˙
LXXX
Ut in diebus festis in domibus missam non
celebratur ˙
LXXXI
Ut monachi ad secularia non
transeant ˙
LXXXII
Ut episcopi
abbates · copulas canum non
habeant ˙
LXXXIII
De pauperibus in plateis iacentibus ˙
LXXXIIII
Ut super altare laquearia fiant ˙
LXXXV
Vt coclas non baptiz
ent ˙
LXXXVI
De leprosis ˙ [fol. 285rb]
LXXXVII
De e
cclesiis
baptismalibus ˙
LXXXVIII
De aduocatis sacerdotum ˙
LXXXVIIII
De uiri statu ingenuitatis ˙
XC · De compositionibus quę
ad pal
atium pertinent ˙
XCI
De rebus in elemosynam datis ˙
XCII
De feminis quę habent potestatem emere ˙
Capitulare quod
constituit in papia ˙
capitulum · I ·
De monachis qui monasteria
dimittunt ˙
II ·
De episcopis · abbatibus seu aliis
hominibus qui ad palativm pergunt non presumant
predare ˙
III
Vt nullus alterius vassallum
sine comiatu recipiat ˙ [fol. 285v]
IIII
Vt nullus alterius causam
presumat ˙
V De eo qui
herefliz [!]
fecerit ˙
VI
De lotrone [!] mortis digno ˙
VII
De eo qui furem comprehendat ˙
VIII
De eo qui alterum castrauerit
presumptiose ˙
VIIII
Ut nullus alterius clericum recipiat · uel
ordinet ˙
Anno · I ·
Domni hlo
tharii
in allonia ˙
X
De adulteris in adulterio
conprehensis ·
XI
De libero qui liberam habet uxorem si alicuius
se seruitio subdit ˙
XII
De eo qui testes habere non potest per
iussionem comitis adquirat sibi necessarios ˙
XIII
De excommunicatis oboedire
nolentibus per episcopum simul et comitem distringantur ˙
XIIII
Ut singuli episcopi abbates et abbat
isse duos aduocatos habeant ˙
XV
Ut nemo usuras faciat · post contestationem
sui episcopi ˙
XVI
Ut singule ecclesiae fiant restauratę et
plebes ˙
XVII
De precariis quę hucusque
inrationabiliter fiebant a rectoribus ecclesiarum ˙
XVIII
De mediocribus liberis · qui per se hostem
facere non possunt ˙
XVIIII
De liberis qui non propter paupertatem sed
hostem uitandam sub censu propietatem [!] ecclesiis tradunt
XX
De laicis si aliorum predia
suscipiunt · vt per hoc publica vtilitas non minoretur ˙
XXI
De fratribus qui paterne seu materne
hereditati succedunt si unus clericvs · est ˙
XXII
De liberis qui mobilem suum
transferunt in alienam potestatem vt pignorari non possint ˙
XXIII
De fratribus qui hereditatem non uolunt
diuidere · vt unus eorum in hostem pergat ·
XXIIII
Ut in testimonium non recipiantur qui
facultatem compositionis non habent ·
XXV
Vt iuratores simul iurent ˙
XXVI
Debito uel sacramento si ante occasum ˙
solis fuerit ˙ [fol. 286r]
XXVII
De eo qui se ingeniose tradiderit ˙
XXVIII†
De his qui proprietates suas alicui delegunt ·
et postea fraudulenter uendunt ˙
XXVIIII
Quibus pugna fuerit iudicata · propter
contencionem vt cum fustibus pugnent preter de infidelitate ˙
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 287r]
[11]
· I ·
[BK 266 Abschnitt C c. 10]
Si quis in exercitu infra regnum sine iussione
dominica per uim
hostilem aliquid predare uoluerit · aut foenum
tollere · aut gra
num siue peccora maiora uel minora · domosque
infringere
uel incendere · hec ne fiant omnino prohibemus ˙
Quodsi ab
aliquo presumptiose factum fuerit · LX · solidis · si liber est sit culpabilis
et omnia similia restituat · aut cum · XII ·
testibus se purget ˙
Si uero seruus hoc fecerit · capitali crimini subiaceat · et
dominus
omnia similia restituat · qui seruum suum non
correxit ·
Nec
custodiuit vt talia non perpetraret
quoniam si nosmetipsos
comedimus · cito deficiemus ·
Unusquisque tamen custodiat
exercitum suum · ne aliqua
depredatio infra regnum fiat ˙
[fol. 287v]
· II ·
[BK 266 Abschnitt C c. 11]
Si quis infra regnum rapinam fecerit · aut
cuique nostro fideli eiusque homini
aliquid ui abstulerit · in triplo cui aliquid
abstulerit regaliter
componat · et insuper pannum nostrum · LX · solidos nobis persoluat ·
Postmodum
uero ante nos a comite adducatur · vt in
bastinaco [!] retru
sus · usque dum nobis placuerit · poenas
luat ˙
Nam si publice
actum fuerit ·
Publicam inde poenitentiam agat ˙ Iuxta
sanctorum canonum sanctionem ˙
Si uero occulte sacerdotum
consilio · ex hoc agat
poenitentiam · quoniam raptores ut ait apostolus ˙
Nisi uero egerint poenitentiam · regnum dei
non
possidebunt ˙
Qui
uero de rebus ecclesiarum aliquid
abstulerit · grauius inde iudi
cetur
·
quia sacrarum rerum ablatio sacrilegium · est · et sacrilegus
uocatur · qui ex eis
aliquid abstulerit aut rapuerit ˙ Extor
res namque a liminibus sanctę
matris ecclesię qui leserunt sunt haben
de atque firmiter denotande ˙
[BK 242 Abschnitt C c. 4]
Et
quia per uagos homines pax et tranquillitas pertvrbari solet ˙
Uolumus
ut ad quemcumque nostrum talis euenerit · nemo ex nobis illum
aliter re
cipiat · nisi ut ad rectam recctionem perducatur ·
et si subterfugerit · omnes
in commune in cuius regnum euene
rit · illum persequamur · donec ad
iurationem perducatur · aut
de regno deleatur ·
IIII
[BK 242 Abschnitt C c. 5]
Similiter et de eo agendum qui pro aliquo
capitali crimine ·
a quolibet episcopo excommunicatur · et regimen regis inmutat ·
[fol. 288r] ne
debitam
poenitentiam
suscipiat · interdum etiam incestam propin
quam suam aut sanctimonialem ·
uel raptam · siue adulteram ·
quam illic
ei non licebat habere · fugiens secum d
ucit
· Hic talis
cum episcopus
ad cuius pertinet curam nobis notum fec
†erit · diligenter perqui
ratur · ne morandi in regno
alicui nostrum inueniat locum ·
et dei · ac nostros fideles · suo mor
bo inficiet · et de quo
cumque crimine publico
debitam poenitentiam suscipere compellatur ˙
V ·
[BK 242 Abschnitt C c. 6]
Vt nemo episcoporum hominem peccantem ab
ecclesia
et
christiana
communione alienet · donec illum · secundum
euvan
gelicum preceptum · ut ad emendatione
m
et poenitentiam
redeat commonitum habeat ·
Qui peccans si
commonitus
inobediens et incorrigibilis permanserit · et ad emendationem redire
noluerit · regiam · uel
rei publice
potestatem per se episcopus aut per ministros suos
adeat · vt
constringa
tur
· et ad emendationem et penitentiam
peccator redeat ˙
Qui etiam si ita ad correctionem perduci ne
quiuerit · tunc secundum leges ecclesiasticas medicinali separa
tione a
communione ecclesiastica segregetur ˙
· VI
[BK 242 Abschnitt C c. 7]
Vt illis hominibus qui in talibus
perturbationibus sicut in his preteritis
annis
acciderunt in deum et in sanctam ecclesiam atque in nos
peccauerunt ·
si se ex ueritate recognoscentes petierint · et deinceps
nobis
ueraciter fideles esse · uoluerint · et in regnis nostris
pacifici ac
qu
ieti
· et legibus ac iusticię obedientes
[fol. 288v] extiterint · rationalis misericordia impendatur · Non solum in
indulgen
tia commissorum et in concessione proprietatum · uerum etiam et in largiti
one honorum secundum nostram rationabilem
possibilitatem ˙
VII
[BK 242 Abschnitt C c. 10 BK 242 Abschnitt A Epilog]
Ut nostri fideles unusquisque in suo ordine et
statu sin
t de nobis securi ·
quia nullum abhinc in antea contra legem
aut damnabimus · aut op
primemus · uel indebitis machinationibus
affligemus · et illorum scilicet
communi consilio secundum dei uoluntatem ad
restaurationem sanctę
dei ecclesię atque pacem populi nobis
commissi assensum prebebimus ˙ Ut illi
non sint
resistentes · ad ista exequenda · Uerum etiam sic sint fi
deles ac ueri
adiutores · ad ista peragenda sicut per rectum unusquisque
in suo ordine principi
suo · esse · debet ˙
Hęc sunt episcoporum nomina
qui
NONIS
iuniis ·
In secretario basilicę sancti
castoris considerunt cum no
bilibus ac fidelibus laicis ·
firmitatemque gloriosi reges nostri ˙
Hl
odo
uuicvs
·
Karol
vs
· atque lotharius · inter se
fecerunt ·
Hincmarus ·
Gunta
rius ·
Altfridus ·
Salomon ·
Aduentius ·
Atto ·
Theotericus ·
Liut
pertus ·
Gebechardus ·
Cristianus ·
Uuolfadus
abba ·
Uuitgarius
abba ·
Haec sunt nomina laicorum ·
Chuonradus ·
Eberhardus ·
Adelradus ·
Arnustvs ·
Vuarnarius ·
Liutfrit ·
Ruodolf ·
Erchenger ·
Giselpertus ·
Rapot
o ·
Arnolfus · vto · Item ·
Chuonradus ·
Liutharius ·
Berenga
rius ·
Matfrid ·
Buoso ·
Sigere ·
Hartmannus ·
Richoinus ·
Vuigricvs ·
Vntfridus ·
Bernoltus ·
Atto ·
Adalbertus ·
Burchardus ·
Cristianus ·
Liut
†olfus ·
Heisse ·
Herimannus ·
Item
Ruodolfu
s
Sigegardvs ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 300v]
[19]
[BK 273 Abschnitt B Prolog]
Anno ab incarnatione domini
DCCCLXIIII regno ipsivs karoli ·
XXV ·
indictione
XXII [!] VII kalendas
iulias in loco
qui dicitur
pistis · vna cum fidelium nostrorum consensu atque consilio constituimus
et cunctis sine vlla
refragacione per regnum nostrum obseruanda
mandauimus ·
[BK 273 Abschnitt B c. 5]
Uolumus et expresse comitibus nostris mandauimus
vt uille
nostre indominicate sed et uille de monasteriis quę coniugi nostrę
[fol. 301r] et filiis ac filiabus nostris concessa atque donata habemus
Quęque sub inmunitate
consistunt cum saluamento et debita reuerentia in comitatibus eorum
consistant ·
Sed et quę homines nostri ac illorum illarumque
quis ne vlla
differentia et nostris cum saluamento et debito honore habere possint ·
et
non
ignorent neque obliuiscantur comite
s ac missi
nostri quod domi
norum dominus dicit ·
Horif
icantes me honorificabo et qui contemnunt
me inhonorat
i erunt ·
L
[BK 273 Abschnitt B c. 22]
Vt a
caolonis [!] qui iam pro reiaectione
bonorum denariorum flagellati flagel
landi sunt nulla alia exactio
requratur [!] et si ab aliquo eorum aliquid
inde acceptum fuit a missis
nostris cog
atur
restitui ·
Et qui beneficia uel al
odas
in duobus uel tribus aut IIIIorum comitatibus habent · et
non habent ·
in unoquoque comitatu · vnde plenum pannum possint soluere ·
Mis
sis nostris · hoc notum fatiant · et ab
eisdem missis nostris diligent
er inbreuien
tur · et nobis
renuncietur · et nostra discrecione discernamus qualiter et casti
gacio
ex composicione fiat · et homines vltra mensuram non grauentur ·
Quia sicut sancta scriptura
dicit ·
Non inde requirimus datum sed fructum ·
id est non inde requirimus inhonestum lucrum · sed regni ex casti
gacione profectum · et non solum in
paperibus [!] sed etiam in dicioribvs
conside
rare volumus discretionem quam decessores nostri reges in ·
IIII
to libro
capitulorum posuerunt LVII · decernentes ·
Vt deo debito inquiunt quod
ad opus nostrum fuerunt
reuuadiatum et cetera ·
LI ·
[BK 273 Abschnitt B c. 25]
Vt quicumque
post proximas
iulii ·
kalendas huius ·
indictionis · XII · norman
nis
quocumque ingenio ·
uel pro redemptione uel pro aliquo
precio pruniam uel quecumque
[fol. 301v] arma aut capallum donauerit sicut proditor patrię et expositor
christiani
tatis ad perditionem gentilitatis sine vlla
retracione [!] uel
remptione [!]
de uita
componat · quę omnia ominibus citissime a missis nostris et comitibvs ·
nota
faciant · ne de ignorantia se excusare valeant ·
Capitulum LII
[BK 273 Abschnitt B c. 32]
Vt conlimitanei et uicini comitis in vna die si
fieri potest mal
lum non teneant maxime post
octauas
pasche
propter
francos homines ·
et
aduocatos qui ad utraque non possunt occurrere · sed mittant
sibi in
uicem
missos · et si vnus die lunis mallum habuerit alter die
iouis
aut die lunis sequentis
ebdomade mallum habeat ·
Et ne graue ei
sit qui suum
malum
intereicit [!] qui uno anno primus tenuerit
mallum sequenti anno
consentiat alteri
† primum tenere ·
Et si sacramenta legalia in primo die lunis post
pacha [!] iuranda
deuenerint aut in aliis feriis quando mallum tenere
debuerit · mittat quisque com
es missum suum qui ipso
sacramento auscultet · ne ipsi
homines
iectiui inueniantur ·
Et ipse sic mallum svum tenea
t
vt barigildi eius et
aduocati qui
in aliis comitatibus rationes habent · et ad suvm mallum occurre
re non possunt ·
LIII
[BK 273 Abschnitt B c. 34]
IN lege etiam
quam
prede
cessores nostri
constituerunt · de his
qui
filios suos
fame aut alia a
liqua
ne
cessitate
vendunt · plura haben
tur capitula ·
Quaę omnia hic necesse duximus ponere
tamen illud
capitulum quod cum sanctis ecclesiasticis regulis
ex maxima parte
concord
ari
inuenimus ·
Id ponere
[fol. 302r]
necessarium duximus in quo dicit ·
Vt quicumque
ingenui filios suos quod
et de ips
is
liberis hominibus qui se vendunt obseruari volumus ·
quamlibet
necessitate seu famis
tempore uendiderint ipsa ne
cessitate compulsi
emtor · si
V · solidis emit ·
VI ·
recipiat
Si ·
X ·
XII · solidos similiter recipiat · aut si amplius secundum
suprascriptam
rationem augmentum precii consequatur ·
Sanctus autem gregorius
etiam de his qui liberi a paganis capti fuerint · si aliquis eos
redimerit
ipsi qui redempti sunt procurent ut tantum
pre
cium
redemptori suo donent ·
sicut ab eo redempti
fuerunt · et in sua
libertate permaneant ·
Si autem
ecclesia eos redimerit · gratissimę
aliqua composicione liberi
fiant ·
Quod
et nos per regnum una cum
consensu et fidelium nostrorum consilio obseruar
i a regia auctoritate
praecipimus ·
Karlomanus
gratia dei rex ad pallatium uernis · anno domi
nice incarnationis ·
DCCCLXXXIIII · autem regni sui · V ·
indictione · II · mense
martio hęc capitulas constituit ·
LII ·
Decernimus igitur ut omnes in palatio nostro
commorantes
et illud undique adeuntes
pacifi [!] viuant ·
Quodsi ali
quis
corpta [!] pace rapinam
exercuerit · per nostram regiam potestatem
et missi nostri iusio
nem
ad
palatinam adducatur audientiam ut
secundum quod in capitulis antecess
orum
nostrorum continetur · legali
multur [!] iuditio tripla conpositione peracta · cum dominico
panno ·
· LIII · [fol. 302v]
Si quis vero
ab
sque
seniore
aut infra palacium aut
circa illvd degens
hoc
idem fecerit hu
nc missus noster adeat · et ad ipsum palacium nostrum
iussv nostro venire
precipiat ·
Quodsi ausu te
merario
contempserit
venire citius ad nostram presenciam adducatur
subdensis predecessorum
nost
rorum
sanctionibus ·
Si autem nos et
missum nostrum contempserit ·
et ad nos uenire noluerit · et se defendendo ibi
occisus fuerit
et aliquis parentum aut
amicorum eius · inde faidam
fidelibus
nostris qui eum occiderint portare voluerit potestatiue
eam ei
iurare faciemus · et fideles nostros regia nostra auc
toritate exinde adiuuabi
mus ·
· LIIII ·
Episcopus in cuius parrochia aliquis consistens aliquid
depraedatus fuerit ·
semel et bis atque tercio si necesse fuerit vocabit illum sua
admo
nitione per suum presbiterum canonicae ad
emendationem s
iue
compositionem · et ad penitenciam vt deo et ecclesię satisfatiat qui
lesit ·
Si autem dispexerit atque contempserit eius
admonitionem
atque
saluberrimam inuitationem · feriat illum pastorali virga
hoc est sententia
excommunicationis · vt a communi
one
sanctę ecclesię omniumque christianorum sit separatus vsque ad congruam
satisfactionem et dignam emendacionem ·
Quam emendacionem
debebit isdem episcopus seniori illi notum facere · et omnibvs suis
coepiscopus ne
eum recipiant usque ad satisfactionem ·
De illis autem qui
insra [!]
prrochiam [!] beneficia et alodem non ha
bent · et alterius
episcopi parrochiani sunt · et dum ad curtem pergunt ·
[fol. 303r] aut
de
leco [!] ad locum iter faciunt · rapinas et depredationes infra
parrochiam faciunt · placuit nobis et fidelibus nostris · vt si ita prope
episcopum fuerit factum · vt ei
depredcio [!] illorum nota possit
fieri ante
quam parrochiam eius exeant · mittat strennvum et prudentem
presbiterum qui a sua vice racionabiliter illos ad emendacionem vocet ·
in quo superior modvs conposicionis et emendacionis seruabitur ·
si uocati
venire noluerint ·
Si uero uocationem atque
admonicacionem [!] episcopi s
uperbe
contempserint · simili
sententia
excommunica
tionis feriantur · qua et ille qui infra
parrochiam
res aut benefi
cia habent · et insuper
excommunicentur · ne extra parrochiam ex
eant antequam
superius statuta adimpleant ·
Quorum excom
municatio seniori illorum et proprio eorum episcopo significanda · est ·
ne eos recipiant
antequam illuc redeant vbi rapi
nam
fecerunt ·
ibique
pleniter emendent ·
[BK 287 c. 8 BK 287 c. 9 BK 287 c. 10]
Placuit nobis et
fidelibus pro communi vtilitate et instanti necessitate
ut nullus
episcoporum grauiter ferat · si eius parrochianum pro eiusmodi
causa
depredacionis · alter episcopus excommunicauerit ·
Et quia ad tan
tum malum funditus eradicandum
atque tollendum · et
ad tantum
bonum
plantandum · atque statuendum · necesse habet episcopalis
auctoritas
iudiciali
potestate adiuuari · placuit nobis et fidelibus
nostris
in communione vt missi dominici suis in locis ex · hoc
fideliter
adiuuent et
comes
precipiat suo vicecomiti ·
suisque uicariis
atque
contenariis [!] ac reli
quis
ministris rei
publice ·
[fol. 303v] necnon francis
homnibus [!] mundane legis
documentis erudi
tis ut pro amore dei omnipotentis ac pace sanctę dei ·
ecclesiae et fidelita
te nostra ex · hoc adiuuent quantum melius
potuerint · tam
per se quam cum ministris ęcclesiae quociens episcopi aut ministri
illorum siue etiam ipsi pauperes · svper
hac re
appellauerint
ita vt ministri ęcclesię habeant auctoritatem sui episcopi · et
ministri
comitis habeant auctoritatem sui comitis ·
Uolumus autem vt si episcopalem aut regiam auctoritatem ausu
teme
rario aliquis pro nihilo duxerit in comitatu consistens · aut
etiam iter faciens · aut legaliter quod iniuste abstulerit · emen
dare contempserit · et
rebellis
exsistens si ibi occisus fuerit ·
nulli fidelium nostrorum qui eum
occi
derunt
aliquis faidam por
tet · neque pro eius morte
aliquid
componat ·
Si vero aliquis paren
tum aut
amicorum eius · inde faidam portare voluerit
potestatiue eam ei iurare faciemus et fidel
es
nostros regia
nostra auctoritate exinde adiuuabimus ·,·
LV
[BK 287 c. 11 BK 287 c. 12]
De nostris
quoque dominicis
uassallis iubemus · vt si aliquis pre
das egerit · comes
in cuius potestate fuerit ad emen
dationem eum uenire vocet ·
Qui si comitem aut missvm
illius audire noluerit · per
fortiam illud emendare cogatur
prout lex docet · et quemadmodum in capitularibus
regum
tenetur insertum in eodem loco vbi preda
commissa fuerit ·
Quodsi proclamauerint se ante presenciam nostram
[fol. 304r] uelle pocius
quam ante comitem aut per credibiles fideiiussores ·
aut per sacramentum sui melior
is
hominis · ante nos uenire
permittantur · vt ibi talis racio finem
accipiat ·
Honorem enim talem
nostris vassis dominicis
concedimus · vt ipsi non
sicut reliqui manu
propria sacramentum iurent sed melior homo illorum et
credibi
lis illud agere non differat ·
Si
autem quę supra diximus dispexe
ri
nt
· et nullo modo emendare
voluerint et in contemptu manen
tes · ibi occisi fuerint ·
Nullam contra ipsos qui eos occiderint
iracundiam nec
faidam tenebimus
umquam ·
Quodsi aliquis pa
rentum aut
amicorum eorum inde faidam portare uoluerit ·
potestatue [!] eam
ei iurare faciemus · sicut superius est dictum ·
et nostra regia auctoritate illos
iuuabimus ·
Si uero quod eis
comes non secundum legem
fecerit · sed pro aliqu
a iracundia aut
inuidia
quam ante contra ill
os
tenebat illud fecerit · hoc
comes eis ante
nos satisfaci
at
· secundum quod nobis placuerit · quod non ob a
liud
quam pro rapina sit factum ·
Ut autem omnis occasio rapinę tollatur uolumus ·
vt
presbiteri qui bonum exemplum caritatis omnibus ostendere debent ·
ho
spitales
exsistant · iuxta quod apostolus paulus dicit ·
Hospitales
inuicem sine
murmuratione · et humanitatem prebeant iter fa
cientibus
quia per hospitalitatem
placuerunt deo quidam angelis hospi
cio receptis
LVI
Placuit nobis et nostris fidelibus vt
presbiteri suos parrochianos ad
moneant
vt et ipsi hospitales exsistant ·
vt nulli iter facienti mansionem denegent · et ut
omnis
occasio rapine
tollatur ·
[fol. 304v] nihil carius vendant transeuntibus nisi quanto in mercato
uendere
possunt ·
Quodsi carius vendere uoluerint · ad
presbiterum transeuntes
hoc referant et illius ius
su cum humanitate eis uendant ·
LVII
Volumus ut presbiteri et
ministri comitis uillanis precipiant ne collectam faciant ·
quam uulgo geldam uocant contra illos qui aliquid rapuerit · sed causam suam ·
ad illum presbiterum referant qui episcopi missus est · et ad illos
qui in ill
is
locis ministri comitis existunt · ut omnia prudenter et raciona
biliter corrigantur ·
LVIII ·
[Benedictus Levita 1,36 Benedictus Levita 1,186]
[
Nicht transkribierter Text]
[fol. 305v]
[3]
Presbiteri
interfe
cti
·
episcopo ad cuius parrochiam pertinent soluantur ·
secundum capitulare
gloriosi Karoli genitoris nostri · ita
uidelicet ut medietatem
vuirgildi eius episcopus utilitatibus ęcclesię cui
prefuit tribuat · et al
teram medietatem in elemosina
ipsius iuste dispercia · quia nullus
nobis heres proximior uidetur quam ille qui
ipsum domino
sciauit [!] ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 310r]
[1]
De capitulario quod constitit in papio
pipinus ·
Placuit nobis ut nullus comes nec eorum
iuniores ullatenus pre
sumant alicui homini sua testimonia
tollere aut
sabtrahere [!] sed
permittat eum habere sua testimonia qui ea
potest conquirere ·
atque rogare · et si aliquis contra hoc facere
presumpserit nostr
a volun
tas · est · ut ipse
veniat in nostram presenciam et ibidem talem exinde
accipiat sententiam ·
quomodo nostra fuerit voluntas ad iudicandum
Vt populus interrogetur de capitulis que in
lege nouiter ad
ditę sunt et postquam omnes consenseri
nt
subscriptiones et
manufrimationes [!] suas in ipsis capitulis faciant ˙
Vt suffraganei episcopi secundum cano
nes metropolitanis subiecti sint et ea que erga ministeri
um ill
orum
emendanda cognoscant · libenti animo emen
dent atque corrigant ·
LXI
Vbi presentes episcopi ordinati
non sunt sine tarditate ordinentur ·
LXII
De monasteriis qui regulares fuerunt · vt
secundum regulam
viuant necnon et monasteria pu
ellarum
ordinem sanctum
custodi
ant · et unaquęque abbatissa in suo monasterio sine
intermissione resideat
LXXIII
Ut episcopi de presbiteris et
clericis infra illorum parrochiam po
test
atem
habeant secundum
canones ·
[fol. 310v]
LXXIIII ·
Vt homicidas aut cetero reos qui legibvs mori
debent si ad
ęcclesia confugerint · non excusentur neque eis ibidem victus detur ·
LXXV ·
Vt latrones de infra inmunitatem illi iudices
ad comitis placita
presentent · et qui hoc non fecerit beneficium et honorem perdat ·
LXXVI ·
Similiter et vassuis [!] nostri si
hoc non adimpleuerit · beneficium suum · et honorem perdat et qui beneficium
non habuerit bannum solvat ˙
LXXVII ·
De e[o] qui periurium fecerit
nulla redemptio · nisi manum perdat ·
De iterantibvs qui ad palatium alicubi pergunt
vt eos cum collata nemo sit ausus assallire ·
LXVIIII
Vt nemo alterius herbam defensionis tempore
tollere presumat
nisi in hostem per
gendum
aut missus
noster sit · qualiter facere presumat emendat
LXX
Si comes qui in svo ministerio iustitias non
fecerit ·
missum nostrum obsoniat vsque dum iustitias ibidem factas fuerint ·
et si uassvs noster iustitias non fecerit tunc comes et
missus
ad ip
sius casam sedeant et de svo uiuant quousque iusticiam feci
ant ·
Anno
incarnationis · DCCCLXXXVIII · X ·
Kalendas
aprilis in
aquis
palatio ·
LXXI ·
De nachoretis [!] melius est vt
hortentur · in congraegatione perma
nere quam ani
mos
eorum
alicubi ambulare
tempnent [!] ·
LXXII ·
De obedientia quę abbatibus exhiberi debet ·
et vt absque murmuratione fiat ·
LXXIII ·
De cel
lariis
monasterii vt non
aua [!]
mittantur ·
sed quales regula prec
ipit
·
LXXIIII
De uestimentis monachorum vbi svperfluum est
abscidantur et vbi minus augeantur
·
LXXV
Vt nullus abbas pro svsceptionem monachi
premium quęrat · [fol. 311r]
LXXVI ·
Vt disciplina monachis regularis inponatur ·
non secularis idem non orbentur · nec mancationes aliquas habeant nisi ex
auctoritate regulę ·
LXXVII ·
De sacramentis fidelitatis causa quod nobis et
filiis nostris iurare debent quod his uerbis contestari debet sic
promitto partibus dominici Karoli et filiorum
eius quia fidelis svm et ero
debus vitę meę sine fraude et malo ·
LXXVIII ·
De tabulis uel codicibus requirendis et
ut nullus in psalterio · uel in evuangelio · uel in aliis rebvs sortire presumat
nec diuinationes aliquas obseruare ·
LXXVIIII ·
Vt audiant episcopi pabtisterium
presbiterorum · vt secundum
morem
romanum
baptizent ·
LXXX ·
Vt in diebvs festis uel dominicis omnes ad
ęcclesiam ueniant · et non inuitent presbiteros a domos suas
missam faciendam ·
LXXXI ·
Vt mona
chi
et qui in
sacerdo
tali
constituti sunt gradu ad secularia ·
negocia non transeant · de reliquis tonseratis detur spaci
um vsque in
synodum nostrum ·
LXXXII
Vt episcopi et abbates · et abbatisse
cuplas
canum non habeant ·
nec falchones · nec accipitres nec
loculatores [!] ·
LXXXIII
De paperibus [!] uel in plateis · uel
in quadruviis iacentibvs vt ad ęcclesiam veniant et illorum confessiones donent ·
LXXXIIII
Vt svper altaria teguria fiant vel laquearia ·
LXXXV
Vt coclas non baptizaent · nec cartas per
perticas pendant propter grandinem
LXXXVI ·
De leprosis vt se non intermisceant alii
populo ·
LXXXVII ·
De ęcclesiis
baptisma
libvs vt nullatenus eas laici homines
tenere
debeant sed per sacerdotales homines fiant sicut ordo est ·
[fol. 311v] gubernate et
neque illi pagenses neglegentiam habeant de hoc .'
quod ibidem facere debeant et illi
sacerdotes eas regat quo
modo ordo canonicus exposcet ·
LXXXVIII ·
De aduocatis sacerdotum volumus pro
eccl
esiastico
honore
et pro illorum reuerentia aduocatos habeant ·
LXXXVIIII ·
De uiri statu ingenuitatis aut aliis querelis
vnusquisque secundum suam legem se ipsum defendat ·
XC ·
De conpositionibvs quę ad palacium pertinent ·
si comites ip
sas causas commouerint ad querendum illam
tertiam partem ad
eorum recipiant opus · duas vero ad palatium · et si per suam
neglegentam [!] remanserit · et m
issus
dominicus
ipsas causas cępe
rit inquirere ·
Tunc volumvs
vt illam
tertiam partem non habeat
sed cum integritate ad palatium veniat ˙
XCI
Si cui res in elemosina datę sunt et ipse
mortuus fuerit antequam
eas dispenset ·
Tunc missus
dominicus un
a cum episcopo parrochię il
lius ·
conreddat qualiter in domni regis mercedem ipsa elemosi
na fiat facta ·
et infra · XXX · noctes i
mpleta
esse · debeant ·
XCII
Placuit etiam nobis ut
quecumque femina potestatem habet per comiatum viri
svi emere · habeat potestatem et donare ·
Capitulare quem constituit in papia ·
Capitulum
I ·
Instituimus vt sicut domnus rex Karolus demandauit de
illis monachis qui de frantia · uel de aliis locis deuenerunt et
eorum monasteria
dimiserunt vt presenti illis partibvs reuertantur ·
[fol. 312r] ad
monasterium et ne
mo
ex uobis ipsos secum detineat ·
II ·
De episcopis abbatibvs comitibvs seu vassis
dominicis uel reliquis
hominibus qui ad palatium veniunt · et inde vadunt uel
vbi
cumque per regnum
nostrum
pergunt vt
non presumant ipsi aut homines eorum
alicui homini suam causam
tollere nec svum laboratum in tantum si
non
conparauerint · aut ipse homo per suam spont
aneam
uolunta
tem eis non dederit ·
Et quando
hibernum tempus fuerit nullus
debeat mansionem vet
are
ad ipsos iter
agent
es
in tantum ·
vt ipsi iniuste nullam causam tollant ·
Et si hoc aliquis face
re presumpserit tam
seniores et uasalli et ipse homo ibidem ·
ad eos proclamauerit ·
Tunc volumu
s vt ad presentialiter qui
ipsum malum fecit · et hoc quid ipsi homini tulit · ei secundum
suam legem
emendet ·
Et si
hoc
euenit vt ips
a causa ibidem
secundum legem presentaliter emendata non
fiat · et ad palacium ex
inde preuenerit proclamatio ·
Tunc volumus ut ipse qui hoc
malum fecit
contra ipsum hominem qui proclamat suam le
gem emendet · et ad palatium
pannum nostrum compo
nat pro
quo
svper nostrum bannum hoc
facere ausus fuit ·
III ·
Stetit nobis de illis hominibvs qui hic intra
italia eorum seniores dimittent · vt nullus debeat recipere in uassaticum sine comiatu senioris
svi · et antequam sciat veraciter · pro qua causa aut culpa
seniorem dimisit · Et ille homo qui eum recipere voluerit
et ipsvm secum habuerit · [fol. 312v] debeat eum in nostram presentiam
presentare aut ipse aut missum intra noctes XL · postquam ipse homo ad eum uenerit · si nos intra italia
sumus · Et si intra italiam non
fuerimus · Tunc postquam in dei nomine fuerimus
reuersi similiter inter noctes XL · in nostram
presentiam debeat presentari sicut diximus · Et qui super hoc facere contempserit · et ita
non conplaeuerit · exinde bannum nostrum ad partem nostram · conponat ·
IIII
Vt nullus alterius causam
presumat sine iudicio tollere aut in
uadere et qui hoc
facere presumpserit ·
exinde
bannum nostrum conponat ad partem nostram
V ·
Si quis adeo contumax aut superbvs exstiterit ·
vt dimisso exercitu
asque [!]
iussu regis domi reuertatur · et quod
nos
thiuti
sca
lingua dicimus heresliz fecerit · ipse vt reus
status uitę periculum incurrat et res eius fisco nostro socientur ·
VI ·
Si quis latronem mortis dignum sibi ad
occidendum tra
ditum reseruauerit · uitam indigno concesserit medieta
tem damni propter quod traditus est pro latrone
conponat · et si
idem la
tro iterum in latrocinio fuerit conprehensus · quod primum
debuera [!] capituli sententię debitum exsoluat ·
VII
Si quis furem uel latronem conprehender
it et eum indemnem
dimiserit neque illum ad
presentiam ducis uel comitis · aut ad
locum seruatoris qui
missus comitis est adduxerit · et d
e
hoc
fatu [!] uel nequitia in presentia post hoc iudicium
conuictus
fuerit · ipse damnum ad estimacionem pro quo fur uel latro
conprehen
[fol. 213r]sus est conponere cogatur ·
VIII ·
Si quis alterium
presumptiose uel sponte
castrauerit · et ei ambos testicu
los amputauerit · integrum
vuidigild
um
svum iuxta condicionem
personę conponat ·
Si uirgam
absciderit similiter · Si unum testiculum
medietatem persoluat ·
De oculos · Manibus ac pedibvs · uel de lingua
sanctimus ·
sy [!] unum eorum abscisum fuerit · medietas vuidrigildi
si ambo integritas
pro facti emendatione conponatur ·
Anno · I · domni hlotarii
VIIII ·
Vt nulli liceat alterius clericu
m recipere et ordinare in aliquo gra
du · nisi de su
is
hominibus clericum habuerit · nullatenus ad
ordinandum ducere
presumat · nisi ad illum episcopum de cuius p
arroc
hia
· aut in cuius parrochia post ea habitare debet ,
X ·
Si quis adulter cum adultera conprehensvs fuerit
secundum edicta
legis longobardorum · marito adultere ambo ad
uindiciter ·
traditi fueri
nt
· si eos quispiam emerit eosque
coniu
nctos
in eodem
scelere habere repertum fuerit ipsos fiscus
adquirat
XI ·
Si quis liber homo vxorem habens liberam propter aliquod crimen
aut debitum · seruicio alterius se subdit eademque coniux manere
cum ipso voluerit · ipsorum procreatio quę tali coniugio sit libertatis statum non
omittat si uero ea defuncta fuerit secunda uxor et tamen libera tali se sciens
uinxerit coniugio liberi illorum seruituti subdantur · ·
XII ·
Decernimus ut quisquis aliter teste habere non
potuerit ·
uolumus ut per comitis iussionem quos in suo testimonio ne
[fol. 313v]ce
ssarios
quisque habuerit ueritatem prolaturi publico conuen
tu
adducantur ·
vt per ipsos rei ueritas cum iuramento valeat
inquiri ·
XIII ·
Placuit nobis vt si pro quibvslibet culpis atque criminibvs
que
cumque persona tocies fuerit
corrpta [!]
ut iam excommunicatione
episcopali per contemptum dignus habeatur ·
Commitem suum
episcopus sibi con
societ et per amborum consensu huiuscemodi
distringatur · contemptor
ut ius
sione
episcopi sui obediens existat ·
Si uero consensum
non dede
rit bannum nostrum persoluat ·
Quod si
adhuc contumax perstiterit tunc
ab episcopo excommunicetur ·
Si uero excommunicatus corrigi nequiue
rit a comite uinculis distringatur · quousque nostrum is contemptor
suscipiat iudicium ·
Si uero in talibvs comes repertus fuerit
noxius
per
episcopum eius nobis nuncietur ·
Si
autem uassallus noster in hac culpa
lapsvs fuerit · sicut supra per comitem
constringatur ·
Quod si non
audierit nobis innotescat
antequam in uinculis mittatur ·
XIIII ·
Singulis episcopis abbatibus abbatissis duos conce
dimus aduocatos eos
que quam diu aduocationem tenuerint ab hoste
relaxamus ·
XV ·
Prohibemus ut nemo usuram
facere presumat post episcopi sui contestacionem
Quod si quis post eius interdictum facere
presum
pserit
· a comitibus sicut supra de con
†temptoribvs precepimus
distringatur ·
XVI ·
Precipimus ut singulę
plebes secundum antiquam
consuetudinem fiant restauratę quod si filii eius
dem ęcclesię eas
restarare [!] noluerint a ministris rei publice
distrngantur [!] · ut uolentes nolentesque nostram obseruent
pre
cepcionem
·
XVII
De precariis quoque quę a
rectoribus ęcclesiarum inrationabiliter fiebant suosquę [fol. 314r] successores poena
graui obligant · vt fancta [!] ipsius nequiret · dissoluere ·
precipimus vt nemo successor in antecessoris svi pena statuta
sit obligatur · sed sue prouidentię sit concessum · et si antaecessor eius res
ęcclesię inracionabiliter distribuit ab eo ad cuius tenenda sunt reuocentur ·
XVIII ·
De mediocribvs quippe liberis qui non possunt per se hostem
facere comitum fi
delitat
i comittimus · ut inter · II uel III · aut IIII seu si necesse fuerit
amplius vni qui melior esse · uidetur · adiutorium prebeant ad nostrum
seruitium faciendum ·
De his quoque qui propter nimiam
pauperitatem [!]
neque per se hostem facere nec adiutorium prestare possunt
conser
uentur · quousque ualeant recuperare · ·
XVIIII
Placet nobis ut liberi homines qui non propter
pauperitatem [!] sed ob uitandam
rei publicę utilitatem fraudolenter ·
ac
ing
[iu]osę
res suas ęcclesiis
delegant easque
denuo sub censu utendas recipiunt ut quovsque
ipsas res possident hostem et
reliquas publicas functiones fa
ciant ·
Quodsi
iu
ssa
facere neglexerunt licentiam eis distrin
gendi
comitibvs permittimus · per ipsas res nostra non resistente in
munitate
vt status et utilitas
regni huiusmodi adinuentionibus non infirmetur ·
XX
Volumus vt similis mensura in laicali ordine · de
hac
re seruetur · videlicet si quis alterius proprietatem qui
hostem fa
cere potest emerit · aut quo ius
modo
ad eum
peruenerit eique ad
vtendum eas dimiserit si neglegens de hoste fuerit per ipsas
res a comite distringatur · vt in quocumque publica non minoretur
utilita
s ·
XXI
Precipimus d
e his
fratribvs qui in nostris et romanę finibus
[fol. 314v] paterne seu materne sucedunt heriditati · si contegerit quod vnus
eorum ęcclesiasticę milicię sit mancipatus et idcirco is qui secu
lariter
militare debuerat · vt se a deffensione regni nostri sub
trahat in
nostris finibus partem substantię in portionem suscipe
re dissimulauerit · idcirco vt nequeat constringi
vbicumque comes suus eum inuenerit · licentiam ei distringendi concedi
mus · ita vt
pr
imum fideiussores donet usque ad palacium suu
m
et ba
nnum
nostrum persoluat ·
Si uero fideiussores non
inuenerit tam
diu sub custodia per comitem teneatur · quousque fideiussores in
ueniat · aut bannum nostrum solutum habeat ·
XXII ·
De liberis uero hominibvs qui in alienam potestatem mobile suum
transferunt · vt accusator eorum eos pignorare non possit · Placet
nobis vt res
eorum infiscentur quousque uenientes ad audientium ·
iusticiam faciant ·
Si uero uenire contempserint secundum capitulare
domni karoli de eorum rebus agatur ·
Nam
et de ips
is
rebus habita exis
timatione damnum quesitoris sartiatur ·
Qu
i uero illud mobile
recepit si hoc sacramento probare non potuerit quod
propter
iustitam [!]
alterius differendam illud non recepisset bannum nostrum persoluat ·
XXIII
De fratribvs namque qui simul in paterna seu materna hereditate
commune viuunt nolentes substantiam illorum diuidere hac
occasione · vt
nuus [!] tantum eorum in hostem vadat · volumus vt
si solus est vadat ·
Si autem duo sunt
similiter · Si tres · fuerint unus rema
neat · et si ultra tres numerus
fratrum creuerit unus semper propter do
[fol. 315r]mesticam curam atque
rerum communium excolentiam remaneat ·
Si uero inter eos aliqua orta fuerit contentio quos eorum
expedicio
nem facere debeat · prohibemus ut nemo illorum remaneant ·
In etate
quoque illorum lex propria seruetur ·
Similiter et in nepotibvs hęc condicio teneatur ·
XXIIII
Vt in testimonium non recipiantur ·
de his capitulis · id
est de libertate de hereditate uel proprietate
in mancip
iis
· et terris
siue de homicidio et de incendio ·
illi qui non habent si conuincti fuerint
fa
lsum
dixisse tes
timonium · vnde secundum legem
compositionem plenam reddere possint
XXV ·
Statuimus ut uratores [!] omnes simul iurent ·
XXVI
Vt qui sacramentum uel debitum ante solis occasum persoluerit
securus inde sit ·
XXVII ·
Videtur nobis vt quicumque liber
ingeniose se in serui
t
io
tradiderit is qui eum recipit · hoc
quod ille qui
in seruicium se tradidit · in publico per antiquam ·
consuetudinem facere debuit impleat ·
XXVIII
De his qui proprietates suas habent et spontanee
alicui
delegant · et postea
fradulenter [!] ab alio aliquo ig
noranti · precium easdem res venundantes accipiunt ·
et is cui
easdem res traditę
fuerant cognito negotio · an
num integrum silens non
contradixerit · sed per inlusionem tacens
sinit emptorem inludere · si
infra
anni spacium patriam vt
dictum est fuerit · prior tradicio nihil
ei valeat ·
Ille vero ·
[fol. 315v] qui post primam
traditionem res uendideri
t
· si uiuens conprobatus
fuerit · hanc
inlusionem fecisse bannum persoluat id est
lex [!] ·
solidos ·
Si uero bannum non habet unde componat
uerbetretur [!] ·
XXVIIII
Quibvscumque per legem propter · aliquam
contentionem pugna fuerit iudicata preter de
infidelitate cum fustibus pugnent sicut in capitulare dominico
constitum [!] fuit ·