[fol. 64r]
[1]
UT de rebus
ecclesiarum quae ab eis per · XXX · annorum spacium sine ulla
interpellatione pos
sessas testimonia non recipiantur · sed eo modo
contineantur · sicut res ad
fiscum dominicum pertinentes contineri
solent ˙
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 75r]
[4]
ANNO · XVI REGNANTE DOMNO †
NOSTRO HLUDOUUICO
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Conuentus episcoporum debet fieri in quatuor
locis · id est m
oguntiaco
in quo · isti
archiepiscopi cum eorum suffraganeis conuenire debe
nt
· Autcarius · hadebaldus · heti ·
bernoinus ; In parisio · Ebbo · Rainoardus · Lantramnus ˙ Archiepiscopus senonis qui fuit
cum
eorum suffraganeis ; In lucduno · Agobardus · bernardus · Andreas · benedictus ·
Agaricus cum eorum suffraganeis ; In
tolosa ˙ Notho · Bartholomeus ˙ Adalelmus ˙
Aiulfus cum eorum suffraganeis ˙ In quibus conuentibus tractare querere
et
cum dei adiutorio inuenire debent de causis ad religionem christianam et eorum curam
pertinentibus et quid a principibus
et reliquo populo uel ita ut
diui[..] au[.]toritas
docet · aut aliter teneatur uel qui[d] · inde ex parte · uel ex tot
o dimissum sit ut non
tenea
†tur ˙
Deinde quid in ipsorum qui pastores populi constituti sunt
moribus conuersatione et actibus
Inueniri possit quod diuinę regulę atque
auctoritati non concordet · simulque In
uenire quę occasiones In utroque
ordine id effecerint ut a recto tramite deuias
sent · ut quicquid ab eis
de his causis inuentum fuerit tam solerti cura custodiatur
ut nullatenus ad aliorum
noticiam peruenire
permittant
ante tempus constitutum · Et ideo
unus notarius inter omnes
eligatur qui quod ipsi inuenerint subtiliter describ
at
et sub
iuramento constrictus fideliter conseruet ˙
Uolumus etiam ipsorum conuentum fieri
octabas pentecosten ˙ Missi ·
uero · nostri suam incipiant legationem peragere oc
tabas pasch
ę ;
haec capitula ab episcopis trac
tanda
sunt ˙
I
De decimis quę ad capellas dominicas dantur et
ad homines qui e
as
habent
In suos conuertunt ˙
II
De feminis quę In quibusdam locis
inrationabiliter uelamen sanctum sibi inponunt ˙
III ·
Similiter de monasteriolis puellarum in legationem
Autgarii
in quibus nullus ordo bene conuersationis tenetur ˙
IIII
De monasteriolis etiam diuersis in missatico
albrici ˙
V ·
De iudicio aque frigidę ˙
VI
[BK 186 c. 6 BK 186 c. 7]
De his qui usuris inseruiunt
uolumus atque Iubemus ut missi nostri diligenter
Inquirant quanti homines liberi in
singulis comitatibus maneant qui per se possint
expeditionem facere · uel quanti de
his quibus unus alium adiuuet ˙ Quanti etiam de his
qui
a duobus tertius additur et preparatur ˙ Necnon de his qui
a tribus quartus adiu
[fol. 75v]uatur ˙ et
preparatur · Siue de his qui
a quattuor quintus adiuuatur et preparatur
eandem expeditionem exercitalem facere possint et eorum summa
m ad
nostram notitiam
deferant
DE his
qui sine
consensu episcopi
presbiteros in ecclesiis
suis constitu
vnt
uel d
[e eccl]esiis
eiciunt et ab
episcopo uel a quolibet misso dominico admoniti oboedire noluerint
ut bannum
nostrum reuuadiare cogantur · et per fideiussores ad palatium nostrum uenire
iubeantur ˙ Et tunc nos decernamus utrum nobis pl
[ece]at ut aut
illum bannum
persoluant aut aliam har
††scaram
sustineant ˙
II
De ecclesiis quę inter coheredes
diuis
ę sunt consideratum ·
est · quatenus · si secundum prouidentiam et admonitionem episcopi ipsi
coheredes eas uol
uerint
tenere et honorare faciant ˙ Sin autem hoc
contra
dixerit ut in episcopi potestate maneat utrum eas ita
consistere permittat aut
reliquias exinde auferat ˙ Et ubi ad nostrum beneficium
ecclesię pertinente
s
ita
Inuen
t
ę diuis
ę fuerint ut describantur et nobis renuntietur ˙
III
De ecclesiis destruc
tis ut
episcopi et missi inquisitionem ˙ faciant utrum per neglegentiam aut inpossibilitem
destruc
t
ę sint · et ubi neglegentia inuenta fuerit · episcopali auctoritate emendare
cogantur qui eam rest
avrare
debuerant ˙ Si · uero · per inpossibilitatem
contigit ut aut plu
res sint quam necesse sit aut maioris magnitudinis
quam ut
ex rebus ad eas pertinentibus
restaurari possint · episcopus modum inueniat qualiter congrue emenda
re · et
con
sistere possint ˙
IIII
De uno manso ad ecclesiam dato de quo aliqui
homines
contra statu
[ta] sibi seruitium exigunt ·
quicumque
pro hac causa accusatus fuerit comes
uel missi hoc quod inde subtractum · est · pręsbiteris cum sua lege restituere f
aciant
˙
V
DE his qui nonas et decimas iam per
moltos [!] annos
aut ex parte aut
ex toto dare
neglexerunt uolumus ut per missos nostro
s constringantur ut secundum
capitularem priorem sol
uant unius anni nonam et decimam cum sua lege ·
et insuper bannum nostrum ˙ et hoc eis de
nuntietur quod
quicumque hanc neglegentiam iterauerit beneficium unde haec nona
et decima persolui debuit amissurum sę sciat ˙ Ita enim continetur in capitulare bon
ę
memorię · genitoris nostri in libro · I · Capitulo · CLVII · Ut qui ecclesiarum beneficia
habe
nt
nonam et decimam ex eis
ecclesię cuius res sunt donent ˙ ut qui talem beneficium habent
et ad medietatem
laborant et de eorum portione proprio presbitero decimas donent
Item in capitul
ari nostro in libro secundo · Capitulo · XXI · De eadem re · De nonis quidem
et decimis unde et genitor noster · et nos frequenter et in
diuersis placitis admoniti
onem fecimus et per capitularia nostra
qualiter hęc obseruantur ordinauimus · uolu
mus atque iubemus ut de omni
conlaborato · et de uino · et f
ęno
· fideliter · et pleniter ab om
[fol. 76r]nibus nona et decima
persoluantur De nutrimine · uero · pro decima sicut actenus consuetudo
fuit ab
omnibus obseruetur ˙ Si quis tamen episcoporum fuerit qui argentum pro hoc accipere
uoluerit in sua maneat potestate · quae · iuxta quod ei · et illi qui hoc
persoluere debet conue
[ne]rit ˙
VI
QUIcumque decimam abstrahit de
ecclesia ad quam per iusti[c]iam debet dari et [e]am
presumtiose et propter munera aut amicitiam · uel aliam qualibet
occasionem ad alteram ecclesiam dederit a comite uel a misso nostro distringatur ut
eiusdem decimę quantitatem cum sua lege restituat ˙
VII
[BK 191 c. 7 BK 191 c. 8]
DE decimis quę dare
populus
non
uult nisi quolibet modo ab eo redimantur ab episcopis prohiben
dum · est · ne fiat · et si quis · conten
ptor
fuerit inuentus et nec episcopum
nec comitem audire
uelit si noster homo fuerit ad presentiam nostram uenire
conpellatur ˙ C
eteri uero · destringantur
ut inuiti ecclesię restituent qui uoluntarie dare
neglexerunt ·
et
ut de rebus ecclęsiarum quae
ab eis per triginta
annorum spacium sin
[e] ulla interpellatione possessę sunt testimonia
non reci
piantur ˙ Sed eo · modo ·
††
contineantur sicut res ad fiscum dominicum pertinentes contineri solent ˙
VIII
QUIcumque
de rebus ecclesiarum quas in Beneficium habent
restarationes [!] earum facere
neglexerint · Iuxta capitularem anteriorem in quo de operibus ac nonis et decimis
constitutum · est · sic de illis adimpleatur id est in libro quarto capitulo · XXXVIII ·
De o
pere et
restaratione [!] ecclesiarum consideratum · est · ut
de frugibus terrę et animalium
nutrimine persolvantur ˙ De opere · uero · uel
restauratione ecclesiarum comes et episcopus
siue abbas una cum misso nostro quem
ipse sibi ad hoc elegerint considerationem faciant
ut unusquisque eorum tantum inde
accipiat ad operandum et restaurandum quantum ipse
de rebus ecclesiarum habere
cognoscitur Similiter et uassi nostri aut in commune tantum ·
operis accipiant
quantum rerum ecclesiasticarum habent uel unusquisque
per se iuxta quantitatem
quam ipse tenet aut si inter eos conue
nerit
ut pro
opere faciendo argen
vm donent iuxta estimationem operis in argento per
soluant · Cum
quo pretio rector ecclesię ad prędictam raestaurationem operarios con
ducere et materiamen emere possit ; et qui nonas et decimas dare neglexerit
primum quidem illas cum lege sua restituat · et insuper bannum nostrum soluat ·
ut ita castigatus
caueat
ne sepius iterando beneficium amittat ˙
VIIII
DE illis qui agros dominicatos propterea
neglexit excolere ut nonas et decimas exinde non persoluat et alienas terras ad
excolendum propter hoc accipit · uolumus ut de tribus annis ipsam nonam cum sua
lege persoluat · et si quis contemptor aut comitis aut missorum nostrorum propter
hoc extiterit per fideiussores ad palatium uenire conpellatur ·
Item alia ·
capitula ˙
[fol. 76v]
E
beneficiis destructis hoc obseruetur quod in capitulare priori
continetur
Id est in li
bro quarto · capitulo · XXXVI · quicumque
beneficium suum occasionem proprii desertum fue
rit et intra annum
postquam ei a comite uel misso nostro notum factum fuerit illud emen
datum non habuerit ipsum beneficium amittat ˙
Ut missi nostri
ubicumque malos
scabimos [!]
inueniunt eiciant et totius populi consensu in locum eorum bonos eligant
et
[c]um electi fuerint iurare faciant ut scienter iniuste iudicare non
debeant ˙
VT in omni comitatu hi qui meliores et
ueratiores inueniri possunt eligantur
a missis nostris ad inqui
sition
es
faciendas et rei ueritatem dicendam et ut ad
iutores comitum
sint ad iustitias faciendas
IIII
Uolumus ut quicumque
de scabinis
deprehensus fuerit propter munera aut propter amicitiam uel ini
micitiam
iniuste iudicasse ut per fideiussores missus ad presentiam nostram ueniat ˙
De cetero omnibus scabiniis denuntiętur ne quis deinceps etiam i
vstum
iudicium uendere
presumat ˙
V
Vbicumque cummutationes tam tempore
nostro quamque genitoris nostri
legitime et rationabiles atque utiles ecclesiis dei factę sunt permaneant ;
ubicumque
uero inutiles et incommodę atque inrationabiles factę sunt dissoluantur · et re
cipiat unusquisque quod dedit Ubi · uero · mortua manus interiacet
aut alia quęlibet causa quę rebellis · esse · uide
atur
inuenata fuerit
dili
genter describatur et ad nostram noticiam perferatur ˙
VI
Quicumque conprobatus fuerit de
eo quod scienter testes in periuria induxisset sub fideiussione ad placitum nostrum
uenire conpellatur · ut ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de
talibus faciendum sit ˙
VII
DE his qui discordiis et contentionibus studere
solent et in pace uiuere nolunt · et inde conuicti fuerint uolumus ut
sub fideiussoribus ad nostrum placitum ueniant ut ibi cum fidelibus nostris
consideremus quid de tali homine faciendum sit ˙
VIII
De bonis
denariis quos populus recipere non
uult uolumus ut hoc obseruetur et teneatur quod in priori
capitulare nostro
constitutum · est ·
id est · In libro · IIII · capitulo · XXX · quicumque liber homo uel
in emptio
ne · uel in debiti solutione denarium merum et bene pensantem
recipere noluerit · bannum
nostrum id est LX · solidos conponat ; si · uero · serui
ecclesiastici aut fiscalini nostri aut comitum
aut uassalorum nostrorum hoc facere
presumpserint · LX · ictibus uapulent · et si actores nostri
aut
aliorum uel aduocati eos missis nostris uel comitibus iussi presentare
noluerint · predictum
bannum · id est LX · solidos conponant · et ad hanc constitutionem nostram
adinplendam episcopi et abbates
siue reliqui
qui beneficia nostra habent
adiuuent comites in suis hominibus distringendis et
si comites hanc nostram
constitutionem neglexerint hoc per missos nostros ad nostram notitiam perferatur ˙
[fol. 77r]
VIIII
[BK 192 c. 9 BK 192 c. 10]
DE homicidiis uel aliis iniustitiis quę a
fiscalinis nostris fiunt quia inpune se ea committere
posse existimant nos
actoribus nostris · precipiendum · esse · decernimus ne u
ltra
inpune fiant
Ita ut ubicumque facta fuerint soluere
cum disciplina precipiamus ;
Collectę ad male
faciendum fieri omnimodis prohibeantur et
ubicumque huiusmodi presumptiones fact
ę fueri
nt
digna emendatione corrigantur et si per neglegentiam
comitis uel factę sunt uel inemendat
ę
remanserunt hoc ad nostram
notiam [!] perferatur ˙ Auctor · uero · facti si fuerit pr
ępositus
uel ad
uocatus siue centenarius · uel qualibet alia
dignitate predi
†ta libera persona post
lega
lem emendationem in loco factam sub fideiussoribus ad nostram
presentiam ueniat ˙ Multitudo
uero siue de seruis siue de liberis
sit legitima emendatione multetur ˙
X
DE pontibus publicis destructis placuit nobis ut
hi qui
iussionem
nostram in reparandis ponti
bus
contempserunt · uolumus ac iubemus ut omnes homines nostri in nostram ueniant
presentiam
rationes
reddere · cur nostram iussionem ausi sunt contempnere · Comites
autem reddant rationes
deorum [!] pagensibus
quur [!] eos aut non
constrinxerunt ut hoc facerent · aut nobis nuntiare
neglexerunt ˙ Similiter et de
iniustis theloneis ubicumque accipiuntur sciant se exinde
nobis
rationem reddituros ˙
XI
Ut examen aquę
frigidę quod actenus faciebant · a missis nostris omnibus interdicatur ne ulterius
fiat ˙
XII
Postquam comes
et pagenses
de qualibet expeditione hostili reuersi fuerint ex eo die super · XL ·
n
octes
sit
banus [!]
re
sisus
quod lingua theodisca s
[c]aftlegi · id
est armorum depositio uocatur
XIII
Hoc missi
nostri notum faciant comitibus et populo quod nos in omni ebdomada unum diem ad
causas
audiendas et iudicandas sedere uolumus ˙ Comites autem et missi nostri
magnum studium ha
beant ne forte propter eorum neglegentiam pauperes
crutientur et nos tedium propter eorum cl
amores
patiamur si nostram
gratiam habere uelint Populo autem dicatur ut caueat de causis aliis
se ad
nos reclamare nisi de quibus aut missi nostri aut comites eis iustitias
facere noluerint
XIIII
Quicumque uicarii uel alii ministri
comitum tributum quod inferenda uocatur maioris pretii a po
pulo exigere
presumpsit quam a missis bonę memo
rię
genitoris nostri
constitum [!] fuit
ho [!] · est
duos solidos · pro una uacca hoc
quod iniustę superposuit atque abstulit sibique retinuit his
quibus hoc tulit cum
sua lege restituat et insuper fredum nostrum conponat et ministeri
um
amittat
· I ·
De homicidiis in ecclęsiis uel in atriis ·
Item
capitula
II ·
Earum commissis
hoc obseruetur et
teneatur quod in capitulare priori constitutum · est · in libro · IIII ·
Capitulo · XIII · Si quis ex leui causa aut sine causa hominem in ecclesia occiderit de uita
conponat · si · uero · foris rixati fuerint et unus alterum in ecclesiam fugerit
et ibi se defendendo eum interfecerit et si huius facti testes non habuerit · con
XII con
[fol. 77v]iuratoribus
legitimis per sacramentum adfirmet se defendendo eum
interfecisse et si ipse auc
tor commotę Inter eos rixę extiterit · leudem
interfecti et insuper bannum nostrum soluere
cogatur et publicam agat pęnitentiam
Sin autem non ille qui alterum interfecit sed
is
qui
interf
[ec]tus · est · eandem rixam commouit absque
conpositione iaceat et is qui eum
Interfecit secundum iudicium
canonicum publicam habeat pęnitentiam ˙ Si cuiuslibet
proprius seruus hoc
commiserit iudicio aque feruentis examinetur utrum hoc sponte
an
se defendendo fecisset et si manus eius exusta fuerit interficiatur ˙ Si autem non
fuerit
publica pęnitentia multetur ˙ Nisi forte
ipse
auctor commotę inter eos rixę
fuerit inuentus · tunc dominus · eius
iuxta quod uueregildis · est illius ad ecclesiam persoluat
aut eum si uoluerit
eidem ecclesię tradat ; de ecclesiastico et fiscalino et beneficia
rio
seruo · Uolumus ut pro una uice
uueregildus eius pro eo conponatur : Altera
uice ipse seruus ad
supplicium tradatur hereditas tamen liberi hominis qui
propter tale facinus ad
mortem fuerit iudicatus ˙
†††††††††††† ad legitimos heredes
illius perueniat ˙ Si in atrio ecclesię cuius porta reliquiis sanctorum consecrata · est · huiuscemodi
homicidium perpetratum fuerit simili modo emendetur et
conponatur ˙ Si uero porta eclesię
non · est · consecrata eo modo conponatur ˙ Quod
in atrio committitur .' sicut conponi debet
quod in
munitate uiolata committitur ˙
III
[BK 193 c. 2 BK 193 c. 3]
Quicumque propter cupiditatem
rerum patrem aut
matrem · aut fratrem aut sororem · uel nepotem · uel alium
propinquum suum interfecerit · hęreditas
interfe
cti
ad alios suos
legitimos heredes perueniat · Interfectoris uero hereditas
in fiscum redigatur ˙
Ipse uero ordinante episcopo publicę penitentię subdatur ˙
QUicumque propria uxore derelicta · uel sine culpa Interfecta · aliam
duxerit uxorem
armis depositis publicam agat penitentiam ˙ et si
con
tumax
fuerit conprehendatur a comite
et ferro
uinciatur et in custodia mittatur donec res ad nostram notitiam dedicatur ˙
IIII
Quicumque res alienas cuilibet
homini uendiderit et ipse homo easdem res alicui alteri
dederit et ipse qui tunc
easdem
res conparatas habet per malum ingenium proprio filio aut alteri cuilibet necdum
legitimos annos habenti iustitię tollendę causa tra
diderit ˙ Uolumus
atque firmiter precipimus ut si pater eiusdem paruuli uixerit ipse
Intret in causam rationem reddendi pro filio suo · Si autem ipse pater mortuus est
tunc
legitimus eius propinquus qui iuste ei tutor ac defensor · esse · uidetur pro
ipso · ratio
nem reddere conpellatur ˙ Similiter de aliis omnibus
iustitiis ad eum pertinentibus excepta
sua legitima hereditate quę ei per
successionem parentum suorum legitime uenire
debuit quod si quis hanc nostram
iussionem contempserit uel neglexerit · sicut de ceteris
[fol. 78r]contemptoribus ita
de eo agatur ˙ Is · uero · qui easdem res primus Inuasit et iniuste uendidit necnon
et
emptores
excepto sola persona paruuli hoc quod fraudulenter
admiserunt Infra pa
triam emendare cogantur · Et postea sicut
contemptores iussionis nostrę sub fideiussoribus ad nostram
presentiam uenire conpellantur ˙
V
De uicariis et centenariis qui magis
††† propter
cupiditatem · quam propter iustitiam
faciendam sepissime placita
tenent
et exinde populum
nimis affligunt ita
teneantur · sicut in capitulare
domni
karoli imperatoris continetur · In libro
IIII · capitulo ·
XL · ut nullus ad placitum banniatur · nisi qui causam suam quęrit · aut si alter
ei quęrere debet exceptis scabinis
†††† Qui ad omnia
placita adesse debent ;
VI
Item de eadem re in capitulare nostro in libro · IIII · capitulo · LV ·
De placitis siquidem quę
liberi homines obseruare debent constitutio genitoris nostri penitus obseruanda a
tque
tenenda · est · Ut uidelicet in anno tria solummodo generalia placita obseruent ˙
Et
nullus eos amplius placita obseruare conpellat ne forte quilibet aut
accusatus fuerit ·
aut alium acu
†sauerit aut ad
testimonium perhibendum uocatus fuerit · AD
ceta [!] · uero · quę
centenarii
tenent · non aliis uenire iubeatur nis
i qui aut litigat aut testificatur · et
quicumque
huius constitutionis transgressor a missis nostris Inuentus fuerit bannum nostrum
persoluat ˙
VII
DE liberis hominibus qui proprium non habent
sed in terra dominica resident ut propter res
alterius ad testimonium non
recipiantur coniuratores tamen aliorum liberorum hominum ·
ideo · esse ·
possunt quia liberi sunt · Illi uero qui et proprium habent et tamen in terra domi
nica resident propter hoc non abiciantur quia In terra dominica resident ˙ Sed propter
hoc ad testimonia recipiantur quia proprium habent ·
VII
Uolumus atque iube
mus ut missi
nostri diligenter Inquirant quanti liberi homines In singulis comitati
bus maneant · hinc · uero · ea diligentia et ratio examinetur per singulas centenas ·
ut uera
citer sciant illos atque describant qui in exercitalem ire
possunt expeditionem · ac
inde uidelicet secundum ordinem · de his qui per se ire
non
possunt ut duo terti
o adiutori
vm
pręparent et qui necdum fidelitatem nobis
promisserunt cum sacramento nobis fidelitatem
promittere faciatis ˙
VIII
De fa
idis
cohercendis · obseruetur
et teneatur quod in ca
pitulare nostro uel in libro · IIII · capitulo ·
XXV · continetur · Si quis aliqua necessitate
cogente homicidium
commisit comes in cuius ministerio res perpetrata · est · et
conpositio
nem soluere et f
aida
per sacramentum
pacificare faciat ; quod
si una pars ei ad hoc
consentire noluerit · id
est aut ille qui homicidium commisit aut is qui con
positionem recipere debet faciat illum qui ei contumax fuerit a
d
presentiam nostram
uenire ut eum ad tempus quod nobis placuerit in
exilio mittamus donec ibi castigetur
[fol. 78v] ut comiti suo inoboediens · esse ·
ulterius · non audeat et maius damnum inde non ad
crescat
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Uolumus ut talem coniectum missi nostri
accipiant quando per missaticum suum perrexerint hoc · est ·
ut unusquisque
accipiat panes · XL · friscingas · II · porcellum · aut agnum · I · pullos IIII ·
oua XX · Uino
sextarios · VIII · Cer
uisa
modios II Annona
modium · I · et quando prope sunt de illorum
domibus nullum accipiant coniectum ˙
Uolumus etiam · ut octabas paschę incipiant
suam agere legationem ˙
Episcopi · uero · suum habere debent conuentum octabas pente
costen ˙
EXPLICIT ˙
DE INSCRIPTIONE TEMPORVM
LIcet iampridem a nobis fuerat ordinatum ut si
quis in populo nostro barbarę nationis
persona aut in re
sua consistere ; inuitasset aut si
terram ad habitandum uoluntari
vs
deputasset ea per annos XV sine tertiis habuisset in uoluntate ipsius
permaneret ˙
Neque exinde
quicquam sibi ille qui dederat scire · esse · reddendum tamen absque ulla per
mutatione
omni
tempore generaliter memorata conditio debeat
custodire presenti
placuit lege constitui ˙ Si quis · uero · terram ab altero uiolenter dixerit et
conuince
rit fuisse sublatum priusquam · XXX · annorum
conpleatur et rem constiterit occupatum
et requirere poterit et
repetentes partibus reformare ˙ Ceterum si i
mpletis
XXX annis terram a quocumque etiam peruasa fuisse
dicatur non fuerit restituta nihil
sibi reddendum · esse · cognoscat ˙ Quapropter
omnes comites quoties de priuat
i
causis contentio fuerit generata secundum ordinem legis istius iudicare curabunt ·
et
quia omnia ad quietem omnium pertinentia · ex lege conuenit prouideri quas
omnino
causas de quibuscumque rebus quę intra XXX annos non fuerint
definitę · Nullo eas
postmodum licebit ordine commoueri ˙ quia
satis unicuique ad requirendum et recipien
dum quod ei debitum fuerit
suprascriptus annorum numerus constat posse sufficere
SI QUIS COLONUM ALIENUM IN RE SUA · XXX ·
ANNOS NON HABUERIT ACSI
SUU [!]
UINDIC [!]
QUi si infra XXX annos inuentus fuerit a
domino cum filiis sibi debitis et omni ·
peculio reuocetur ˙ Si uero mortuus
fuerit pecul
ium
eius dominus reuocetur ·
colona · uero · si · XX ·
annos in alieno dominio permanserit a priore domino
non requiratur Colono duę
partes agnitionis sequantur · colone · uero · tertia pars
sequatur Nam si agnatio
infra XX annos ędita fuerit quando adhuc colona
domino conpetebat
repetentibus
non negetur quia in nouellis legibus est constitutum ˙
sane ne separatio coniugii fiat precepimus ut dominus coloni uicaria
mulierem
cum agnatione partis tertię non negetur ˙
Karolus serenissimus
imperator
augustus a deo coronatus magnus et pacificus cum episcopis
[fol. 79r] abbati
bus comitibus ducibus omnibusque fidelibus christianę ecclesię cum consensu
consilioque consti
tu
it ex lege salica
romana atque gombata capitula ista in palatio Aquis .' ut unusquisque
fidelis iusti
tias
istas faceret quę et ipse
munu [!] propria firm
uuit
˙
Capitula ista
ut omnes fideles manu roborare studuissent ˙
I
Ut episcopi circumeant paroechias sibi commissas et ibi inquirendi studium habeant · de incestu · de parricidiis · fratricidiis · adulteriis · cenodoxiis · et alia mala quę
contraria sunt deo quę in sacris scripturis legitur quę cristiani deuitare debent · et infra illorum parroechias ecclesię quibus necesse · est · emendandi
curam habeant ˙ Similiter nostras a nobis in beneficio datas quam et
aliorum preesse · uidentur et ut monachi per uerbum episcopi et per
regimen abbatis · et per bona illorum exempla regulariter uiuant prout loca locata
sunt · et ut propositus · et hi qui foras monasteria sunt ne uenatores
habeant quia iam frequenter iussimus ne monachi foras monasterio
habitassent ˙
II
VT ecclesię uiduę pupilli · per bannum regis
pacem habeant · sin aliter in presentia nostra hoc ueniat si fieri
potest · sin autem missi nostri inuestigent illud · quomodo † gestum sit ˙
III
VT iumenta pacem habeant similiter per bannum
regis ˙
IIII
VT hi qui beneficium nostrum habent bene illud
inmeliorare in omni re studeant ut et missi nostri hoc sciant ˙
V
VT uicarii
nostri uel centenarii a seruo regis mancipia ne emant et ut ipsi uicarii
de her
editate
foris ex heredibus si extiterit ad opus nostrum recipiatur ne illud
fraudetur ˙
DE his qui litterarum conscriptione ingenui
fuerint si sine traditione mortui
fuerint hereditas eorum ad opus nostrum
recipiatur · ne
c comes nec uicarius
illud sibi societ sed ad opus
nostrum reuocetur ; similiter uolumus ut banni nostri de illis
unde censa exigunt
ut ipsa censa ad nostrum opus uel ubi nos iubemus ueniant ˙
DE hereditate inter heredes si contentiose
egerint et rex missum suum ad illam
diuisionem transmiserit decimum mancipium et
decima uirga
hereditatis fisco regis detur ˙
VIII
VT uicarii luparios habeant unusquisque
in suo ministerio duos · et ipsi de
hoste
pergendi et de placito
comitis uel
uicarii ne custodiant nisi clamor super eum
eueniat
˙ et ipsi certare stude
ant de hoc ut profectum exinde
habeant · et ips
ę pelles luporum ad
nostrum opus dentur · et unusquisque de
his
qui in illo ministerio placitum
custodiunt dentur eis modium unum de annona ·
VIIII
DE hostę pergendi ut comiti in suo comitatu
per bannum unumquemque hominem per LX
[fol. 79v] solidos in ho
stem
pergere
bannire studeat ˙ ut ad placitum denuntiatum ad illum locum ubi iubetur
ueniant et
ips
e omnes preuideat · quomodo
† sint parati ·
id est lanceam · scutum et arcum
cum
duabus cordis · sagittas duodecim ˙
DE his uterque habeant et episcopi comites
abbates hos homines habeant qui hoc bene
preuideant et ad diem denuntiati placiti ueniant et ibi ostendant quomodo
sint
parati habeant loricas uel galeas et temporalem hostem id est ęstiuo tempore ˙
X
VT regis spensa in carra ducatur simul
episcoporum comitum abbatum et optimatum regis ·
farina · uinum · bacones · et
uictum habundanter molas · dolatorias · secures ·
taretros · fundibulas · et illos
homines qui exinde bene sciant iactare · et
marscal
ci regis adducant
eis petras in saumas · XX · si opus · est · et unusquisque hostiliter
sit paratus · et omnia utensilia sufficienter habeant · et unusquisque comes duas partes
de
herba in suo comitatu defendat ad opus illius hosti
s et habeat pontos
bonos naues bonas ˙
XI
VT comites unusquisque in suo comitatu
carcerem habeant et iudices atque uicarii patibulos habeant
XII
VT homines boni generis qui infra comitatum
inique uel iniuste agunt in pręsentiam
regi
s ducantur · et rex super
eos districtionem faciat · carcerandi exiliandi
usque ad emend
ationem
illorum ˙
VT uicarii munera ne
† accipiant pro ill
is
latron
ibus qui ante comitem iudicati
fuerint ad mortem · quod si hoc perpetrauerit
tale iudicium sustineat sicut
et latro iudi
catus fuit · quia
postquam scabini
† eum diiudicaueri
nt
· non est
licentia comitis
uel uicarii ei uitam concedere Sed si bannus ei iudicatus fuerit
et banno per
acto stet in eo interim usquedum comiti et eo qui clamorem
uel causam ad eum habuit
et tunc sit foris banno
XIIII
UT episcopi et abbates aduocatos habeant · et
ipsi habe
ant ˙
in illo comitatu propriam hereditatem · et ut ipsi recti et boni sint
et habeant uoluntatem recte et iuste causas perficere
XV
VT uicarii eos qui pro furta s
e in seruitio tradere
cupiunt non consentiunt sed secundum iustum iudicium
terminetur ˙
QUod nullus seniorem suum dimittat postquam ab
eo acceperit ualente solido · I · excepto si eum uult occidere aut cum baculo
cedere · uel uxorem aut filiam maculari · seu hereditatem ei tollere ˙
XVII
QUod nullus in hoste baculum habeat sed arcum ˙
XVIII
De forestis ut forestarii bene
illas
defendant simul et c
ustodiant
bestias et pisces ·
et si rex intus foreste feramen unum aut magis
dederit amplius non prendect
quam illi datum sit
[fol. 80r]
XXVIIII
Vt uillicus bonus sapiens
et prudens in opus nostrum eligatur qui sciat rationem misso nostro
reddere et
seruitium perficere prout loca locata sunt · Ędificia emenda
ent
·
nutriant porcos ·
iumenta · animalia · ortos · apes · aucas · pullos · uiuaria cum pis
cibus uennas molina · stirpes ·
terram aratoriam studeant femare · in forestis
mansum regale et ibi uiuaria cum pisc
ibus
et homines ibi manentes et plantent uineas · faciant pomaria et ubicumque
inueni
ent
†utiles homines detur illis
silua ad stirpandum
ut nostrum seruitium inmelioretur et ut feminę nostrę quę ad opus nostrum sunt seruientes habeant ex partibus
nostris
lanam et linum et faci
ant
sarcillos et
cammisiles et perueniant ad cameram nostram per rationem
per uilic
os
nostr
os
aut a missis eius a se transmissis ˙
XX
ET si quis de
fidebus [!] nostris
contra aduersarium suum pugnam aut aliquod certamen agere
uoluit et conuocauit ad
se aliquem de conpari
bus suis · ut ei adiutorium prebuisset et ille
noluit et exinde neglegens permansit · ipsum beneficium quod abuit auferatur
ab eo
et detur ei qui in stabilitate et fidelitate sua permansit ˙