[fol. 30ra]
[13]
Incipiunt capitula quę constituit domnus hludouicus
imperator ˙
Prima
capitula
de honoribus ęcclesiarum ;
SI QUIS AUT EX LEUI
causa · aut sine causa hominem
in ęcclesia interfecerit .' de uita
componat ;
Si · uero · foris rixati
fuerint · et
unus alterum in ęcclesiam
fugerit · et ibi se defendendo eum
interfecerit .' si
huius facti testes
non habuerit .' cum
XII iuratoribus
[fol. 30rb] legittimis per sacramentum affirmet ·
se defendendo eum interfecisse ;
Et post hęc
DC solidos ad
partem ęcclesię ·
quam illo homicidio polluerat · et
insuper bannum nostrum
soluere cogatur ;
Is · uero · qui interfectus · est ·
absque compositione
iaceat ˙
Hac deinde interfector ·
secundum iudicium
canonicum congruam
facinori quod ammisit penitentiam
accipiat ;
Si proprius seruus hoc
commiserit .' iudicio
aquę feruentis
examinetur · utrum hoc sponte an se
defendendo fecisset ˙
Et si manus
eius exusta fuerit .' interficiatur ;
Si autem non fuerit dominus eius .'
iuxta quod uuirgildus
illius est ·
ad ęcclesiam persoluat · aut eum si
uoluerit · eidem ęcclesię
tradat ˙
De ęcclesiastico · et fiscalino · et
beneficiario seruo · uolumus · ut
pro una uice uuirgildus eius
pro
eo
componatur ;
Altera uice ipse seruus ad
suppli
cium tradatur ;
Hereditas tamen
liberi hominis qui propter tale facinus ·
[fol. 30va] ad mortem fuerit iudicatus .'
ad legittimos illius heredes
perueniat ˙
Si in
atrio ęcclesię
cuius porta reliquiis sanctorum
consecrata est · huiuscemodi
homicidium perpetratum fuerit .'
simili modo uel emendetur · uel
compo
natur ;
Si · uero ·
porta ęcclesię non est
consecrata · eo modo componatur ·
quod
in atrio committitur · sicut componi
debet · quod in immunitatem uio
latam committitur ;
II · De iniuriis sacerdotum in ęcclesia
factis ;
SANGUINIS EFFUSIO
in ęcclesia facta cum fuste
si presbiter fuerit triplo compo
natur ˙
Duas partes eidem presbi
tero · tertiam pro fredo ad ęcclesiam ·
insuper bannus noster ;
Similiter de diacono iuxta compositionem
eius in
triplo cum banno nostro
componatur ˙
De subdi
acono
simi
liter in triplo
secundum suam compositionem
[fol. 30vb]
Et de uniuscuiusque ordinis clerico
secundum suam
compositionem triplum
persoluatur · et insuper bannus noster ˙
Similiter et de ictu sine sanguinis
effusione · de
uniuscuiusque ordinis
clerico secundum suam compositionem
triplo · et bannus noster ˙
Et qui non
unde ad ęccl
esiam
persoluat .' tradat
se in seruitium eidem ęcclesię · usque dum
totum debitum persoluat ˙
III ; DE UIDUIS · ET PUPILLIS · ET
PAUPERIBUS ;
UT QUANDOCUNQUE
in mallum ante comitem uenerint .'
primo eorum causa audiatur · et defi
niatur ˙
Et si testes per se ad causas suas
qu
ęrendas
habere non potuerint .'
uel legem nescierint .' comes
illos
uel illas adiuuet · dando eis talem
hominem · qui rationem eorum teneat ·
uel pro eis loquatur ˙
·
IIII ·
DE
RAPTU UIDUARUM ·
QUI UIDUAM INTRA
primos triginta dies uiduitatis suę uel inuitam uel uolentem sibi copu[fol. 31ra]lauerit .' bannum nostrum · id · est · LX solidos in triplo
componat ˙ Et si inuitam eam duxit .'
legem suam componat .' illam · uero · ulterius non adtingat ˙
V · DE EO QUI HOMINEM PUPLICAM
poenitentiam agentem interfecerit ;
QUI HOMINEM
publicam poenitentiam agentem interfecerit .' bannum nostrum in triplo
componat · et uuirgildum eius proximis eius persoluat ˙
· VI · Ut omnis homo liber potestatem
habeat · ubicunque uoluerit ;
SI QUIS RES SUAS PRO
salute animę suę uel ad aliquem
uenerabilem locum uel propinquo
suo · uel
cuilibet alteri tradere
uoluerit · et eo tempore intra
ipsum
comitatum fuerit · in quo res illę
positę sunt · legittimam tradi
tionem facere studeat ˙
Quodsi eodem tempore
quo illas tradere
uult · extra eundem comitatum
fuerit ·
Id · est · siue in exercitu ·
[fol. 31rb] siue in palatio · siue in alio
quolibet
loco · adhibeat sibi uel de suis
pagensibus · uel de aliis qui eadem
lege uiuant · qua ipse uiuit ·
testes idoneos ·
Uel
si illos habere
non potuerit .' tunc de aliis qu
ales
ibi meliores inueniri possint ·
et coram eis rerum suarum
traditionem
faciat · et fideiussores uestiturę
donet · qui ei qui illam
traditionem
accipit · uestituram faciant ·
Et
postquam hęc traditio ita facta
fuerit .' heredes illius nullam
de
predictis rebus
petionem [!] facere
ualeant · insuper et
ipse fideiussionem
faciat eiusdem uestiturę · ne heredi
ulla occasio
remane
at · hanc
traditionem immutandi · sed potius
necessitas
incumbat illam perficiendi ;
Et si
nondum res suas cum coheredibus
suis diuisas habuit .' non ei hoc sit
impedimento ·
Sed coheredes
eius · si sponte
noluerint · aut per
comitem · aut per missum eius distringantur ·
[fol. 31va] ut
diuisionem cum illo faciant .' ad quem
defunctus hereditatem suam uoluit
peruenire ·
Et si cuilibet ęcclesię eam
tradere
rogauit .' coheredes eius
eam legem cum illa ęcclesia · de predicta
hereditate habeant · quam cum alio
coherede suo habere debebant ˙
Et hoc obseruetur erga patrem et filium
et nepotem · usque
ad annos legittimos ˙
Postea ipsę res ad immunitatem ipsius
ęcclesię redeant ˙
VII ˙ DE HOMICIDIIS
PROHIBENDIS ;
QUICUNQUE HOMINEM
aut ex leui causa · aut sine causa interfecerit .' uuirgildum eius ad hos
ad quos ille pertinet componatur · Ipse · uero · propter
talem pręsumptionem in exilium mittatur · per aliquantum tempus · ut nobis
placuerit · Res tamen suas non amittat ˙
VIII · QUAE in compositionem
uuirgildi dari non debeant ˙
IN COMPOSITIONE
uuirgil
iu uolumus ut ea
dentur ·
[fol. 31vb] quę in lege continentur · excepto
accipitre · et spata .'
Quia
propter
illa duo aliquotiens periurium
committitur · quando maioris
precii
quam illa sint · esse · iurantur ˙
VIIII ; De raptu
alienarum sponsarum ;
SI QUIS SPONSAM ALIENAM ·
rapuerit .' aut
patri eius · aut ei
qui legibus eius defensor · esse · debet
cum sua lege eam
reddat ·
Et quicquid
cum ea tulerit · semotim unamquamque
rem secundum legem reddat ˙
Et si hoc
defensor eius
perpetrare consensit .'
et ideo raptori nihil quęrere
uoluerit .' comes
singulariter
de unaquaque freda nostra ab eo
exactare faciat ˙
Sponso · uero ·
legem suam componat · et
insuper bannum
nostrum · hoc est LX solidos soluat · uel in
presentiam
nostram comes eum aduenire
faciat · et
quanto tempore nobis
placuerit · in exilio maneat ·
et illam fęminam ei habere
non liceat ˙
X · De falsis testibus
conuincendis ; [fol. 32ra]
SI QUIS CUM ALTERO DE qualibet
causa contentionem habu
erit · et testes contra eum per iudicium
producti fuerint · si ille falsos esse
suspicatur · liceat ei alios testes
quos meliores potuerit contra
e
os opponere · ut ueraciori testi
monio falsorum testium peruersitas
superetur ·
Quod si ambę partes testium
ita inter se dissenserint · ut nullatenus
una pars alteri cedere uelit ·
eli
gantur duo ex ipsis ·
Id · est · ex
utraque
parte unus · qui cum scutis et fustibus
in campo decertent · utra pars
falsitatem · utra ueritatem suo testi
monio sequatur ·
Et campioni qui
uictus fuerit · propter periurium quod
ante pugnam commisit · dextera
manus amputetur ˙
Cęteri · uero ·
eiusdem partis testes · quia falsi
apparuerunt · manus suas redimant ·
Cuius composition
is
duę partes ei
contra quem testati sunt · dentur ·
tertia
pro fredo soluatur ˙
[fol. 32rb]
Et in sęculari quidem causa huiusce
modi
testium diuersitas campo
comprobet ˙
In ęcclesiasticis autem
causis ubi de
una parte sęculare · de alter
a · uero ·
ęcclesiasticum negotium est · eodem :
modo obseruetur ·
Ubi · uero · ex utra
parte ęcclesiasticum fuerit .' rectores
earundem ęcclesiarum · si se familia
riter pacificare uelint ·
licentiam
habeant ·
Si autem de huiusce
modi pacificatione inter eos conue
nire non possit .' aduocati eorum in
mallo publico ad presentiam comitis
ueniant ˙ et ibi legittim
us
termin
us
eorum contentionibus imponatur ˙
testes · uero · de qualibet causa
non
aliunde quęrantur · nisi de ipso
comitatu in quo res unde causa
agitur positę sunt ˙ quia non est credi
bile · ut uel de statu
hominis ·
uel de possessione cuiuslibet
per alios rei ueritas cognosci ualeat ·
quam per illos qui uiciniores sunt ·
Si tamen
contentio quę inter eos
[fol. 32va] exorta est · in confinio duorum
comitatuum
fuerit .' liceat eisdem
de uicina centena adiacentis
comitatus ad causam suam
testes
habere ·
XI · DE PROPRIO IN
BANNO MISSO ;
CUIUSCUNQUE HOMINIS
proprietas ob crimen aliquod ab eo
commissum in banno fuerit
missa ·
et illa re cognita · ne iustitiam
faciat · uenire distulerit .'
annumque
ac diem in eo banno illam · esse · permi
serit .' ulterius
eam non adquirat ·
sed ipsa fisco nostro societur ;
Debitum · uero · quod is cuius ea fuit soluere
debuit · per comitem ac
per ministros
eius iuxta ęstimationem damni
de rebus mobilibus quę in eadem
proprietate inuentę fuerint ·
his quibus ibidem debitor fuit ·
exsoluatur ;
Quodsi rerum mobi
lium ibidem inuentarum
quantitas
ad compositionem non
sufferit [!] .'
de
immobilibus suppleatur ˙
[fol. 32vb] et quod superfuerit · sicut dictum · est ·
fiscus noster possideat ˙
Si nihil
super
compositionem remanere potu
erit .' totum in illam
expendatur ˙
Si autem ˙ homo ille nondum suis cohe
redibus proprium suum diuisum habuit .'
conuocet eum comes · et cum
eis
legittimam diuisionem faciat · et
tunc sicut dictum est · partem eius
fisco nostro
addiciat [!] · et compo
sitionem
de ea iuxta modum superius
compręhensum · his ad quos illa
pertinet
exsoluat ˙
Quod si non
de alia re · sed de ipsa
proprietate
quę in bannum missa fuit · ac per hoc
in nostram potestatem
redacta est ·
fuerat interpellatus · comes in cuius
ministerio eam esse
constiterit · hoc
ad notitiam nostram perferri curet ˙
Ut nos eandem proprietatem quę secundum
supradictum modum · in nostrum
domi
nium redacta est · per pręcepti nostri
auctoritatem in eius
potestate
hominis qui eam quęrebat si sua esse
[fol. 33ra] debet · faciamus
peruenire ˙
XII ; DE MANNIRE ;
SI QUIS DE STATU SUO
id · est · de libertate uel de hereditate compellandus est · iuxta
legis constitutionem manniatur ˙ De cęteris · uero ·
causis · unde quis rationem est redditurus · non manniatur · sed
per comitem banniatur · Et si post unam et alteram
comitis ammonitionem aliquis ad mallum uenire noluerit .' rebus eius
in bannum missis uenire · et iustitiam facere compellatur ˙
XIII ; DE FAIDIS
COERCENDIS ;
SI QUIS ALIQUA NECESSItate cogente
homicidium
commisit .' comes in cuius ministe
rio res
perpetrata est · et composi
tionem soluere · et faidam per
sacra
mentum pacificare faciat ˙
Quodsi
una pars ad hoc consentire
noluerit · id · est · aut ille qui homi
cidium commisit · aut is qui compositi
[fol. 33rb]onem suscipere debet .' faciat
illum qui ei contumax fuerit
ad
pręsentiam nostram uenire · ut
eum ad tempus quod nobis placuerit
in exilium
mittamus · donec ibi casti
getur · ut comiti suo inoboediens
esse
ulterius non audeat · et maius damnum
inde non accrescat
XIIII · Ubi sacramenta
iuranda sint ;
UBI ANTIQUITUS
consuetudo fuit de libertate
sacramenta adhram
mire
· uel
iurare .' ibi mallum habeatur ·
et ibi sacramenta iurentur ˙
Mallus tamen neque in ęcclesia · neque
in atrio
eius habeatur ·
Minora · uero placita comes siue intra
suam potestatem · uel ubi impetrare
potuerit habeat ˙
Uolumus utique
ut domus a comite in loco ubi
mallum tenere debet
construatur ·
ut ˙ propter calorem solis et pluuiam
publica utilitas non
remaneat ˙
XV · DE HIS QVI DE FVRTO [fol. 33va] ACCUSATI FUERINT ;
SI LIBER
homo DE FURTO ACCU
satus
fuerit · et res proprias habuerit
in mallo ad presentiam comitis se
ad
hrammiat ·
Et si res non habeat · fide
iussores donet · qui eum adhrammire
et in placitum adduci faciant ·
et liceat
ei prima uice per sacramentum
secundum legem idoneare
si potuerit ˙
Nam si alia uice duo uel tres eum
de furto accusauerint .' liceat
unum ex his contra eum cum scuto
et fuste in campo contendere ˙
Quod si seruus de furto accusatus
fuerit .' dominus eius pro
eo emendet ·
aut eum sacramento excuset ·
nisi tale furtum perpetratum habeat ·
propter quod ad supplicium tradi
debeat
XVI DE DESPECTU
LITTERARUM dominicarum ;
SI QUIS LITTERAS NOSTRAS
despexerit · id · est · tract
atoriam
quę propter missos recipiendos
dirigitur · aut honores quos habet
[fol. 33vb] amittat · aut in eo loco ubi predictos
missos suscipere debuit tamdiu resi
deat · et de suis rebus
propter legationem illuc
uenientes
suscipiat · quousque animo
nostro satisfactum habeat ˙
Qui · uero ·
epistolam nostram quocunque modo
despexerit .' iussu
nostro ad palacium
ueniat · et iuxta uoluntatem nostram
congruam stultitię suę
castigationem
accipiat ·
Et si liber homo uel
ministerialis comitis hoc fecerit .'
honorem qualemcunque habuerit ·
siue
beneficium amittat ˙
Et si seruus
fuerit · nudus ad palum
uapulet ·
et caput eius tondeatur ·
XVII ; DE INIUSTIS
THELONEIS ET CONSUETUDINIBUS ;
UT UBI TEMPORE AUI
nostri domni pippinni consue
tudo fuit
theloneum dare · ibi
et in futurum detur ·
Nam ubi
nouiter
inceptum est · ulterius non agatur ·
et ubi necesse non est · fluuium
per
aliquem pontem tra
nsmeare · uel ubi
[fol. 34ra] nauis per mediam aquam · aut sub
pontem ierit ·
et ad ripam non adpro
pinquauerit ; neque ibidem
aliquid emptum uel
uenundatum
fuerit · ulterius theloneum non detur ·
et nemo cogat alium ad
pontem
ire · ubi
iuxta pontem aquam
transme
are potest ·
Et qui ulterius in
talibus locis · uel de his qui ad
palatium · seu in hostem pergunt · thelo
neum exactauerit · cum sua lege
ipsum theloneum reddat · et bannum
nostrum · id est
LX solidos componat ˙
XVIII · De his qui bonos
denarios accipere nolunt ;
QUICUNQUE LIBER HOMO
denarium merum · et bene pensantem
recipere noluerit .' bannum nostrum
id · est ·
LX solidos componat ˙
Si · uero · serui
ęcclesiastici aut comitum · aut
uassallorum nostrorum facere prę
sumpserit .'
LX ictus uapulent ·
Aut si magister eorum uel
aduocatus ·
qui liber · est · eos uel comiti · uel misso
[fol. 34rb] nostro
uisus pręsentare noluerit .'
predictum
bannum ·
LX solidorum componat ˙
XVIIII ; De adulteratoribus
monetę ;
DE FALSA MONETA IUBEMUS ·
ut qui eam percussisse comprobatus fuerit .' manus eius
amputetur · Et qui hoc consensit · si liber · est · LX solidos
componat · et si seruus · est · LX ictus
accipiat ˙
XX · De proprio dominico
sine iussione illius reddito ;
SI QUIS PROPRIUM NOSTRUM
quod in uestitura genitoris nostri fuit · alicui
quęrenti reddiderit · sine nostra iussione .' aliud tantum nobis de suo proprio
cum sua lege componat ˙ Et quicunque illud
scienter per malum ingenium adquirere temptauerit · pro infideli
teneatur · quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisit · irritum fecit ·
Et ideo secundum nostram uoluntatem et potestatem
diiudicandus · est · ;
XXI · DE
PUERIS INUITIS
PARENTIBUS
DETONSIS · UEL PUELLS
;
SI QUIS PUERUM INUITIS
[fol. 34va] parentibus totunderit · aut pu
ellam uelauerit · legem
suam in triplo
componat · aut ipsi puero uel puellę
si iam suę
potestatis sunt · aut illi
in cuius potestate fueri
nt ·
Illi · uero ·
potestatem habeant capitis sui ·
ut in tali habitu permaneant ·
qualis eis complacuerit ·
Incipiunt alia capitula · quę per se scribenda · et ab
omnibus obseruanda sunt ·
I ;
SI MANCIPIA DOMINOS
suos fugerint .' in alienam
potestatem · ut propter hoc nullum
precium
accipiat .' ille in cuius po
testate fuerint inuenta · pro eo
quod ea
uel
reddiderit · uel foras
eiecerit · et non solum hoc · sed etiam
si ea
nec reddere · nec foras eicere
uoluerit · et legittimo domino
ea contradixerit · et illi postea
inde
fugerint .' secundum legem
ea soluere cogatur ·
II · DE TERRA TRIBUTARIA ; [fol. 34vb]
QUICUNQUE TERRAM
tributariam unde tributum ad
partem nostram exire solebat ·
uel ad
ęcclesiam uel cuilibet alteri
tradiderit · his qui eam susceperit ·
tributum
quod inde soluebatur · omni modo
ad partem nostram persoluat ˙
Nisi forte
talem firmitatem de parte dominica
habeat · per quam ipsum
tributum · si
bi per
donatum
possit ostendere ˙
III · DE BENEFICIIS
DESTRUCTIS ;
QUICUNQUE SUUM BENEficium occasione proprii desertum
habuerit · et intra annum postquam
ei a comite uel misso nostro
notum
factum · est ·
illud emendatum non habuerit ·
ipsum beneficium amittat ˙
· IIII ; DE TERRA
CENSALI ;
SI QUIS TERRAM CENSALEM
habuerit · quam antecessores
sui uel ad aliquam ęcclesiam uel ad
uillam
nostram dederunt · Nullatenus
secundum legem potest
tenere · Nisi ille
uoluerit ad cuius potestatem
[fol. 35ra]
uel illa ęcclesia · uel illa uilla per
tinet · nisi forte filius aut
nepos
sit eius · qui eam tradidit · et ei eadem
terra ad tenendum placita sit ˙
Sed in hac re considerandum est · utrum
ille qui hanc terram tenet · diues
aut pauper sit · et utrum aliud bene
ficium habeat · uel etiam proprium ·
Et
qui
horum neutrum habuerit .' erga
hunc misericorditer agendum est ·
ne ex toto
despoliatus · in egestatem
incidat · ut aut talem censum inde per
soluat · qualis ei fuerit constitutus ·
uel portionem aliquam inde in bene
ficium accipiat · unde se sustentare
ualeat ˙
V DE NONIS ET DECIMIS ·
CONSIDERANDUM EST ·
ut de frugibus terrę · et anima
lium nutrimine persoluantur ·
De
opere · uero · uel restauratione
ęcclesiarum ·
comes et episcopus siue
abbas · una cum misso nostro · quem
ipsi sibi ad hoc
elegerunt · consi
derationem faciant · ut unusquisque
[fol. 35rb]
tantum inde accipiat ad operandum
et restaurandum · quantum ipse de
rebus
ęcclesiarum habere cognoscitur ·
Similiter† et
uassi nostri · aut in commune
tantum operis accipiant quantum
rerum ęcclesiarum habent · uel unus
quisque per se iuxta quantitatem
quam ipse tenet · Aut si inter eos
conue
nerit · ut pro opere suo faciendo
argentum donent · iuxta
ęstimati
onem operis in argento persoluant ˙
Cum quo precio rector ęcclesia
e
ad
prędictam restaurationem opera
rios conducere · et materiame
n
emere possit ·
Et qui nonas et decimas
dare
neglexerit · primum quidem
illas cum lege sua restituat · insuper
et bannum
nostrum persoluat ˙ ut ita
castigetur ; caueat ne sępius ite
rando
beneficium amittat ˙
VI ; DE LOCIS AD CLAUSTRA CANONICORUM FACIENDA
DANDIS ;
UOLUMUS · UT LOCA AD
claustra canonicorum facienda
[fol. 35va] aut qui non habent · nostra aucto
ritate
tradantur · id · est · si de eiusdem
ęcclesię rebus congruerit ·
reddatur ibi
per missos nostros iuxta
oportunitatem loci · et quantitatem
rerum · Si · uero · de alterius ęcclesię
uel liberorum hominum fuerit .'
commutetur · Si autem de fisco nostro
fuerit · nostra
liberalitate concedatur ·
ut nulli occasionem habeant · nec
prepositi · nec subiecti · quin iuxta
suam professionem
communiter degere
atque conseruare possint ;
VII ˙ DE PLACITIS · QUALITER liberi homines
obseruari debent ;
DE PLACITIS SIQUIDEM
quos liberi homines obseruare
debent .' constitutio genitoris nostri
penitus obseruanda et tenenda est ·
uidelicet ut non in anno · nisi ad
tria placita comitum ueniant · et
nisi aut accusatus fuerit · aut aliquem
accusauerit · uel ad testimonium
perhibendum uocatus fuerit ;
Ad cętera
[fol. 35vb] · uero · placita · quę centenarium
tenent
non alius uenire compellatur · nisi
aut qui litigat · aut
iudicat · aut testificatur ˙
VIII · De mancipiis in
uillas dominicas confugientibus ;
SI CUIUSLIBET MANCIPIA
in uillam nostram confugerint .' auctor
eiusdem uillę quęrenti domino ea non
contradicat · sed statim ea foras de eadem
uilla proiciat
· et si se putat ad ea repe
tenda
iustitiam
habere .' repetat · et sęcundum
legem
adquirat
·
Si · uero · tempore domni
Karoli genitoris nostri in uillam illam
confugerint · et dominus ea quęrit .'
auctor eiusdem uillę · aut ea legittime
contineat · aut quęrenti domin
o
reddat ·
Et auctor propter uestituram
domni
Karoli
genitoris nostri eadem
mancipia contradicere non presumat ·
si illius propria esse noscuntur ˙
VIIII · De forestibus
nouiter institutis
DE FORESTIBUS NOUITER
institutis · ut quicunque illas
habet dimittat · nisi forte
iudicio
[fol. 36ra] ueraci ostendere possit · quod per iussionem
siue permissionem
domni
Karoli
genitoris
nostri eas instituisset · preter illas quę ad
opus nostrum pertinent · unde nos decer
nere uolumus · quicquid
nobis placuerit ˙
Uolumus ut missi nostri per singulas ciuitates
una cum episcopo et comite · missos uel
nostros homines ibidem
commanentes
eliga
nt
· quorum curę sit pontes per
diuersa loca emendare · et eos
qui illos
emendare debent · extra nostram iussi
onem
ammonere · ut unusquisque iuxta
suam possibilitatem et
quantitatem eos
emendare studeat ˙
Hęc sunt
capitula pręcipue ad legati
onem missorum nostrorum
causam pertin
entia
· de quibus
uidelicet causis ipsi agere debeant ;
LEGATIO†††† OMNIUM
missorum nostrorum hęc est ·
primo · ut
sicut iam aliis missis iniunctum fuit ·
iustitiam faciant ˙ de rebus et
libertatibus
iniuste ablatis ·
Et si episcopus · aut abbas
aut uicarius · aut aduocatus · aut quislibet
[fol. 36rb] de plebe · hoc fecisse
inuentus fuerit .'
statim restituatur · Si uero · uel comes uel actor
dominicus · uel alter missus palatinus hoc
perpetrauit · et in nostram potestatem redegit ·
res diligenter inuestigata et descripta ·
ad nostrum iudicium reseruetur ˙
Uolumus autem de
his
libertatibus
et rebus
reddendis · quę in nostra uestitura sunt ·
primo per optimos quosque
inquiratur · et si per illos
inueniri non possit · tunc per eos qui post illos
in illa uicinia meliores sunt ·
Et si nec per
illos
rei ueritas inueniri potest .' tunc
liceat litigantibus ex utraque parte testes
ad
hibere
· et si discordauerint · secundum
constitutionem a nobis promulgatam
examinentur ˙
De pauperibus et uiduis et pupillis iniuste
oppressis · ut adiuuentur et releuentur ;
De iniustis occasionibus et consuetudinibus
nouiter institutis sicut sunt tributa et thelonea in media uia ·
ubi nec aqua · nec palus · nec pons · nec aliquid tale fuerit · unde iniuste
census exigi possit · uel ubi nauis subtus pontes transire solent · siue in
medio flumine · [fol. 36va] ubi nullum est obstaculum ut auferantur ˙
Antiqua autem ut ad nostram notitiam
deferantur ˙
De honore ęcclesiarum ut eis exhibeatur ·
sicut nuper a nobis cum consensu omnium fidelium nostrorum constitutum est ·
et ut hoc missi nostri omnibus in sua legatione constitutis notum efficiant ˙
De nonis et decimis · ut sęcundum
iussionem nostram dentur ;
De locis dandis ad claustra canonicorum facienda ·
Si de eiusdem ęcclesię rebus fuerit .'
reddatur ibi ;
Si de alterius ęcclesię uel liberorum
hominum .' commutetur ;
Si autem de fisco nostro fuerit .' nostra
liberalitate concedatur ˙
De obseruatione
preceptorum nostrorum · et immunitatum · ut ita obseruetur ·
sicut a nobis et ab antecessoribus nostris constitutum est ;
De his qui per occasionem immunitatis ·
iustitiam facere rennuunt · ut hoc obseruetur · quod a nobis constitutum est ·
De locis iamdudum sacris · et nunc spurcitia fędatis · ut iuxta possibilitatem [fol. 36vb] in antiquum statum
reformentur ·
De beneficiis nostris quę destructa inueniuntur · hoc impleatur · quod a nobis nuper constitutum est ;
De noua moneta et falsa moneta et de
despectu litterarum nostrarum · et de latronibus cohercendis uel puniendis · et de faidis pacandis · de homicidiis prohibendis · de
periuriis et falsis testibus compescendis ·
De his omnibus uel cęteris his similibus
hoc quod modo constituimus · omnibus adnuntietur · et in futurum obseruetur ˙
Hoc uolumus · ut missi nostri obseruent ·
ut quicquid de his causis uel simul uel singulatim emendare potuerint .'
emendent et ea quę emendauerint · diligenter scripto notent ·
Et hoc sic peragere curent · quatinus
iuste reprehendi
a quoquam nullatenus possint · et quę facere debent · aut possunt .'
nullatenus pretermittant ·
Immo caueant · nec quod absit aut gratia
alicuius · aut honor
is
· aut timor
is
·
siue odii causa illud quod agere debent
[fol. 37ra] amittant · et
summopere studeant ·
ut hoc quod per se efficere non possunt ·
nobis notum
faciant · et omnimodis
preuideant · ut per singula capitula
tam
uerbis quam scriptis de omnibus
quę illic peregerint · nobis rationem
reddere
ualeant ˙
Comitibus uero · de nostro uerbo
unusquisque precipiat · ut in anno tria generalia placita ·
teneant · et ad illa omnis liber homo de illius comitatu sicut a domno Karolo
constitutum est ueniat ˙
Ad cętera · uero · quę centenarii tenent
non alius uenire iubeatur · nisi aut qui litigat · aut iustificat · aut
testificatur ˙
Ut de debito quod ad opus nostrum fuerit
reuuadiatum · talis consideratio
fi
at · ut his qui ignoranter peccauit ·
non
totum
secundum legem componere
cogatur · sed iuxta quod possibile
uisum
fuerit ·
Is · uero · qui tantum mala uoluntate
peccauit totam legem compositionis cogatur exsoluere ˙
Ut nullus ad palacium uel in hostem [fol. 37rb]pergens · uel de palacio uel de hoste rediens · tributum quod
tracturas uocant · soluere cogatur ˙
Vt pontes publici · qui per bannum fieri
solebant · anno presenti · in omni loco restauraentur ·
Ut clerici et monachi · et serui fugitiui
ad loca sua redire iubeantur ˙
Ut nullus episcopus · nec abbas · nec abb
atissa
nec comes · centenarium comitis
aduocatum habeat ˙
Ut uicarii et centenarii · qui fures et
latrones uel cęlauerint · uel defenderint · secundum sibi datam sententiam
diiudicentur ·
Ut comites et uicarii et centenarii · de
const[i]tutione legis ammoneantur · quę iubetur ·
Ut propter iustitiam peruertendam munera non accipiant ˙
De forestibus nostris ubicunque fuerint
diligentissime inquirant · quomodo saluę sint · et defensę · et ut comitibus
denuntient · ne ullam forestem nouiter instituant · et ubi nouiter institutas
sine nostra iussione inuenerint .' dimittere
precipiant ˙
Ut ubicunque missi nostri
[fol. 37va] aut
episcopum · aut abbatem · aut quemlibet
quocunque honore
predi
tum
inuene
rint · qui iusti
tiam
facere · uel noluit ·
uel prohibuit · de ipsis rebus uiuant ·
quamdiu in eo loco iustitias facere
debent ˙
Ut in illius comitis ministe
rio qui bene iustitias factas habet ·
idem · missi diutius non morentur · neque
illuc mu
ltitudinem
conuenire faciant ·
sed moras ibi faciant · ubi iustitia
uel minus · uel
negligenter facta est ·
Ut in illius comitis ministerio ibidem
missi nostri placitum non teneant · qui in aliquod missaticum directus · est
donec ipse fuerit reuersus ˙
Ut causa · quę adhuc coram comite non
fuit · et is qui se reclamat · propter suam stultitiam ob contumaciam comitem
inde appellare noluit · iterum comiti commendetur ·
Ut missi qui uel episcopi · uel abbates ·
uel comites sunt · quamdiu prope suum beneficium fuerint · nihil de aliorum
coniectu accipiant ˙
Postquam · uero · longius
inde recesseri
nt · tunc accipiant ·
[fol. 37vb] secundum quod in sua tractatoria continetur ˙
Uassi · uero · nostri et ministeriales qui
missi sunt · ubicunque uenerint coniectum accipiant ˙
Ut uassi nostri et uassi episcoporum ·
abbatum · abbatissarum · et comitum · qui anno
presente in hoste non fuerunt · heribannum reuuadiant ·
exceptis his qui propter necessarias causas et a domno ac
genitore nostro Karolo
constitutas domi dimissi fuerunt · id · est · qui a comite propter pacem
conseruandam · et propter coniugem ac domum eius custodiendam · et
ab episcopo · uel abbate · uel abbatissa similiter propter pacem
conseruandam · et propter fruges colligendas · et familiam constringendam · et
missos recipiendos dimissi fuerunt ·
Ut omnis episcopus et abbas
et comes
excepta infirmitate uel nostra
iussione · nullam excusationem habeat ·
quin ad
palatium missorum nostrorum ueniat :
aut talem uicarium suum mittat · qui in
omni causa
pro illo ratione reddere
possit ˙
De dispensa missorum nostrorum · qualiter
unusquisque iuxta suam qualitatem
[fol. 38ra] dandum uel accipiendum sit ·
uidelicet
episcopo · panes
XL · friscingas ·
III ·
de
potu · modia ·
III · porcellum · unum ·
pull
os
· ˙
III ·
oua
XV ·
annona ad ca
ballos modia ·
IIII ·
Abbati · comiti ·
atque ministeriali
nostro · unicuique
dentur cotidie panes ·
XXX · friscingas
·
II · porcellum ·
I ·
pullos ·
III · oua ·
XV ·
annona
modia ·
III ·
Uassallo
nostro
panes ·
XVII · friscinga ·
I · porcellum
·
I ·
de
potu ·
modium ·
I · pullos ·
II · oua ·
X ·
annona ad caballos
modia ·
II ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 43rb]
[7]
Hęc sunt capitula · quę aliqui
ex missis ad nostram notitiam detulerunt · Anno · XVI · imperii
nostri ;
I ·
DE HIS · QUI SINE
consensu episcopi pręsbiteros
in ęcclesiis constituunt · uel de ęcclesiis
eiciunt · et ab episcopo uel misso dominico
ammoniti
obedire
noluerunt ·
ut bannum nostrum reuuadiare cogantur ˙
et per fideiussores ad
palacium nostrum
uenire iubeantur ˙ et tunc decernamus
·
utrum nobis
placeat ·
ut
illum
bannum persoluant ˙
II ·
De ęcclesiis quę inter coheredes
diuisę
sunt · considerandum est ·
quatinus si secundum prouidentiam et ammo
nitionem episcopi ipsi coheredes eas
[fol. 43va] uoluerint tenere · et honorare
faciant ˙
Sin autem hoc contradixerint .' ut in
episcopi potestate maneat · utrum eas ita
consistere
permittat · aut
reliquias
exinde auferat · et ubi ad nostrum bene
ficium ęcclesię
pertinentes · ita diuisę
inuentę fuerint · ut describatur · et
nobis
renuntietur ˙
III
De ęcclesiis destructis · ut episcopi et missi
inquisitionem faciant · utrum per negligentiam · aut
impossibilitatem destructę sint · Et ubi negligentia
inuenta fuerit .' episcopali auctoritate emendare cogantur · qui eam
restaurare debuerant ; Si · uero · per impossibilitatem
contigit · ut aut pluriores sint quam necesse sit · aut maioris magnitudinis ·
quam ut rebus ad eas pertinentibus restaurari possint .' episcopus modum
inueniat · qualiter congrue emendari et consistere possint ˙
IIII
De uno manso ad ęcclesiam dato · de
quo aliqui homines ·
contra statuta
sibi
seruitium
exigunt · quicunque pro hac
[fol. 43vb]
causa accusatus fuerit · comes uel missi
hoo [!] quod inde subtractum est ·
presbiteris
cum sua lege restitui faciant ˙
[V]
De his qui nonas et decimas iam per
multos
annos aut ex parte · aut ex
toto
dare negle
xerunt
· uolumus ut per missos
nostros constringantur · ut secundum
capitular
em
priorem soluant unius anni nonam et
decimam · cum
sua lege · et insuper bannum
nostrum ·
Et hoc eis
denuntietur · quod quicunque
hanc negligentiam iterauerint ·
beneficium unde
hęc nona et decima
persolui debuit amissurum se sciat ;
Ita enim continetur in capitulari bonę
memorię genitoris
nostri in libro primo ·
capitulo
CLVII ·
Ut qui ęcclesiarum
beneficia habent · nonam et decimam
ex eis ęcclesię cuius
res
sunt
donent ˙
Et qui tale beneficium habent · ut ad
medietatem laborent · ut de eorum
portione proprio presbitero
decimas donent ˙
Item in capitulo nostro in libro · II ·
capitulo XXI · de eadem re ˙
De nonis quidem et decimis · unde et
[fol. 44ra]
genitor noster et nos frequenter
et diuersis placitis
ammonitionem
fecimus · et per capitularia nostra qualiter
hęc obseruentur ·
ordinauimus .'
Uolumus atque iubemus · ut de omni con
laboratu · de uino et fęno · fide
liter et pleniter nona
et decima ab
omnibus persoluatur ·
De nutrimine
·
uero · pro decima sicut hactenus consue
tudo fuit · ab omnibus obseruetur ˙
Si quis tamen episcoporum fuerit · qui argentum
pro hoc accipere uelit · in sua maneat
potestate · iuxta quod ei et illi qui
hoc persoluere debet conuenerit ·
VI ·
Quicunque decimam abstrahit de
ęcclesia ad
quam per iustitiam dari debuit ·
et ea presumptio
se
uel
propter munera ·
aut auaritiam uel aliam quamlibet
occasionem ad alteram
ęcclesiam dederit ·
a comite uel misso nostro distringantur ·
ut eiusdem
decimę quantitatem cum
sua lege restituat ˙
VII ·
De decimis quas populus dare non uult ·
nisi quolibet modo ab eo [fol. 44rb] redimantur · ab episcopis prohibendum est ne
fiat · Et si quis contemptor inuentus fuerit · et nec
episcopum nec comitem audire uelit · si noster homo fuerit · ad
presentiam nostram uenire compellatur · cęteri · uero ·
distringantur · ut inuiti ęcclesię restituant · qui uoluntarie
dare neglexerant ˙
VIII
Quicunque de rebus ęcclesiarum · quas
in beneficium habent · restaurationes
earum facere neglexerint · iuxta
capitularem anteriorem · in quo de
operibus ac nonis et decimis constitutum
est · sic de illis adimpleatur · id · est · in libro
· IIII · capitulo
XXXVIII ·
De opere · uero · et
restauratione ęcclesiarum consideratum est · ut de frugibus terrę et animalium
nutrimine persoluantur ˙
De opere · uero ·
uel restauratione ęcclesiarum · comes
et episcopus · siue abbas · una cum misso nostro
quem ipsi sibi ad hoc
elegerint consi
derationem faciant · ut unusquisque eorum
tantum
inde accipiat · ad operandum
et restaurandum · quantum ipse de rebus
ęcclesiarum habere cognoscitur ˙
Similiter
et uassi
nostri
· aut in commune tantum
operis accipiant · quantum rerum
ęcclesiarum
habent · uel unusquisque
[fol. 44va]per se iuxta quantitatem quam ipse
tenet · aut si inter eos conuenerit ·
ut pro opere faciendo argentum
donent · iuxta ęstimationem
operis in
argento persoluant ·
Cum
quo precio · rector ęcclesię ad
prę
dictam restaurationem operarios
conducere · et materiamen
emere
possit ˙
Et qui nonas et decimas
dare
neglexerit .' primum quidem
illas cum sua lege restituat · insuper
et bannum
nostrum soluat · ut ita casti
gatus caueat · ne sępius iterando
beneficium amittat ˙
VIIII ·
De illo qui agros dominicatos propterea
neglexit excolere ut nonas et decimas exinde non persoluat ·
uolumus · ut tribus annis ipsam nonam et decimam cum sua lege persoluat · Et si quis contemptor aut comitis aut missorum
nostrorum propter hoc extiterit .' per fideiussores ad palacium
uenire compellatur ˙
ITEM ALIA CAPITULA · [fol. 44vb]
I ·
DE BENEFICIIS DESTRUctis
hoc
obseruetur · quod in
capitulari primo continetur · id · est ·
in libro ·
IIIIto ·
capitulo XXXVI ;
Quicunque beneficium suum occasione
proprii desertum
habuerit · et intra
annum postquam ei a comite uel misso
nostro notum factum
fuerit · illu
d emen
datum non habuerit · ipsum beneficium
amittat
II
Ut missi nostri ubicunque malos scabinos
inueniunt · eiciant · et totius
populi consensu in locum eorum bonos
eligant ·
Et cum
electi fuerint
iurare faciant · ut scienter iniuste
iudicare non debeant ˙
III
Ut in omni comitatu hii qui meliores
inueniri possunt eligantur a missis
nostris ad inqu
isitiones
faciendas ·
et rei
ueritatem dicendam · et adiu
tores comitum sint ad iustitias faciendas ;
IIII
Volumus · ut quicunque de scabinis
deprehensus fuerit propter munera aut propter amicitiam ·
uel inimicitiam iniuste iudicasse .' per fideiussores [fol. 45ra] missus ad
pręsentiam nostram ueniat ˙ De cętero omnibus scabinis
denuntietur · ne quis deinceps etiam iustum iudicium uendere
pręsumat ˙
V ·
Ubicunque commutationes tam
tempore
nostro · quamque genitoris nostri legittimę
et
rationabiles · atque utiles ęcclesiis
dei factę sunt · permaneant ˙
Ubi
cunque uero · inutiles et
incommodę ·
atque inrationabiles factę sunt · dissol
uantur · et recipiat unusquisque quod
dedit ˙
Ubi · uero · mortua manus
interiacet
· aut alia
quęlibet causa
quę rationabilis · esse · uideatur ·
inuenta fuerit .'
describatur · et
ad nostram notitiam perferatur ;
VI ·
Quicunque comprobatus fuerit de
eo quod
scienter testes in periurium induxisset ·
sub fideiussione ad placitum
nostrum
uenire compellatur · ut ibi per fideles
nostros consideremus ˙ quid de tali
homine faciendum sit ˙
VII ·
De his qui discordiis et conten
tionibus stude
re solent · et in pace
[fol. 45rb] uiuere nolunt · et inde conuicti
fuerint · uolumus ut sub fideiussoribus
ad nostrum placitum ueniant · ut ibi
cum
fidelibus nostris
consideremus
· quid de
talibus
faciundum [!] sit ;
VIII ·
De bonis denariis quos populus
recipere non
uult · uolumus · ut hoc
obseruetur et teneatur · quod in priori
capitulari
nostro conscriptum · est · id · est ·
in libro ·
IIIIto ·
capitulo · XXX
simo ;
Quicunque liber homo uel in emptionem
uel in debiti
solutionem denarium
merum et bene pensantem recipere
noluerit .' bannum nostrum · id · est · LX solidos
componat ˙
Si ·
uero · serui ęcclesiastici ·
aut fiscalini nostri · aut comitum · aut
uassallorum
nostrorum hoc facere presumpserint .'
LX
ictus uapulent ˙
Et si actores
nostri · aut aliorum · uel
aduocati eos
missis nostris · uel comitibus iussi · presen
tare noluerint .' predictum bannum ·
id · est ·
LX solidos
componant ˙
Et ad hanc
constitutionem
nostram adimplendam ·
episcopi et abbates · siue reliqui · qui beneficia
[fol. 45va]nostra habent · adiuuent comites in suis
hominibus distringendis ·
Et si comites
hanc constitutionem nostram negle
xerint .' hoc per missos nostros ad nostram
notitiam perferatur ˙
VIIII ·
De homicidiis uel aliis iniustitiis quę
a fiscalinis
nostris fiunt · quia impune
se ea committere posse existimant ·
nos actoribus nostris pręcipiendum
esse decreuimus
˙ ne
ultra impune
fiant · ita ut ubicunque facta fuerint ·
soluere cum disciplina
pręcipiemus ;
X ·
Collectę ad male faciendum omnimodis
fieri
prohibeantur · et ubicunque huius
modi presumptiones factę
fuerint ·
digna emendatione corrigantur ·
Et si per
negligentiam comitis · uel factę
sunt · uel inemendatę remanserunt .'
hoc ad
nostram notitiam perferatur ;
Auctor · uero · facti si
fuerit prepositus · uel
aduocatus · siue centenarius · uel
quamlibet
alia dignitate
predita
libera persona · post legalem emenda
tionem in loco factam sub
fideiussoribus
[fol. 45vb] ad nostram presentiam ueniat ˙ Multitudo
· uero · siue
de
seruis siue de liberis sit .'
legittima
emendatione multetur ;
XI ·
De pontibus publicis destructis ·
placuit nobis · ut
hii
qui iussionem
nostram in reparandis pontibus
contempserunt ·
uolumus ac iubemus · ut omnes homines
nostri in nostram ueniant
presentiam rationes
reddere · cur nostram iussionem ausi sunt
contempnere ˙
Comites autem reddant
de eorum
pagensibus cur eos · aut non
constrinxerunt · ut hoc facerent .'
aut nobis nuntiare neglexerunt ˙
Similiter et de iniustis theloneis · ubi
cunque
accipiuntur · sciant se exinde
nobis rationem reddituros ;
XII ·
Ut examen aquę frigidę quod hactenus
faciebant · a missis nostris omnibus interdicatur · ne ulterius fiat ˙
XIII ·
Postquam comes et pagenses de qualibet
expeditione hostili reuersi fuerint · ex eo die super XL noctes · sit bannus
rescisus · quod lingua theodisca scatlegi · id · est · armorum depositio
uocatur ˙ [fol. 46ra]
Hoc missi nostri notum faciant comitibus et
populo quod nos in omni epdomada unum diem ad causas audiendas et iudicandas sedere uolumus · Comites autem et
missi nostri magnum studium habeant · ne forte propter eorum negligentiam ·
pauperes crucientur · et nos tędium propter clamores eorum patiamur ˙ si
nostram gratiam habere uelint ; Populo autem dicatur · ut
caueat · de aliis causis se ad nos reclamare · nisi de quibus aut missi nostri
aut comites eis facere noluerint ˙
XV ·
Quicunque uicarii · uel alii ministri · comitum · tributum
quod inferenda uocatur · maioris pretii a populo exigere
presumpsit · quam a missis nostris bonę memorię genitoris nostri
constitutum fuit · hoc · est · duos solidos pro una uacca · hoc quod iniuste
superposuit · atque abstulit · sibique retinuit · his quibus hoc
tulit · et cum sua lege restituat · et fredum nostrum componat ·
et ministerium amittat ˙ [fol. 46rb]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 127va]
[14]
INCIPIUNT CAPITULA ∴
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 128ra]
[7]
XXVI · Qualiter de statu suo pulsatus euindicet libertatem suam
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 128vb]
[16]
EXPLICIUNT SUPRADICTA CAPITULA · ET INCIPIT TUS [!]
EORUM ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 133vb]
[4]
QUALITER DE TESTATU [!] SUO PULSATUS ·
EVINDICET · ILLIBERTATEM SUAM ∴ XXVI ·
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de
testatu [!] suo pulsatus
si is qui eum
pulsat · ad conuin
cendum illum procinctum habuerit
adhibeat sibi
octo coniurato
res · legitimos ex ea parte unde
pulsatur · siue
illa paterna · siue
materna sit · et ·
IIIIor · aliunde
non minus legitimos · et iurando
uindicet
libertatem suam · quodsi
procinctus defuerit · adsumat
undecunque
XII · liberos homi
nes · et iurando ingenuitatem
suam · defendat
omnis
contro
uersia · coram centenario · defi
niri potest
excepta redditio
ne terre · et mancipiorum que
nonnisi coram comite · fieri
potest ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 144rb]
[1]
Karolus serenissimus · imperator · augustus ·
a deo coronatus · magnus · et paci
ficus · cum episcopis ·
abbatis · comi
tibus ducibus omnibusque fidelibus
christiane
ecclesię cum consensu
consilioque constituit · et lege
salica ·
romana · atque gombata
capitula ista in palatio aquis
ut unusquisque fidelis iustitias
ita faceret que et ipsam manu
pro
pria firmauit capitula ista ·
in palatio
aquis · ut unusquisque
fidelis · iustitias ita faceret
que et ipsa
manu propria fir
mauit capitula ista · ut
omnes fideles · manu
roborare
studuissent ·
·
I ·
Vt episcopi
circumeant parrochias sibi commissas et ibi inquirendi studium habeant · de incestu · de patricidiis · fratricidiis · adulteriis · chenodoxiis · et alia mala que contraria sunt deo · que in sacris scripturis
[fol. 144va] legitur · que christiani deuitare debent · et infra illorum
parrochias ecclesię · quibus necesse · est · emendandi · curam
habeant ·
Similiter
nostras a nobis in beneficio datas · quam et aliorum · ubi reliquie · presse uidentur · et ut monachi · per uerbum episcopi · et per
regimen abbatis · et per bona illorum exempla · regulariter uiuant prout loca locata sunt · et ut prepositus · et hi qui foras
monasteria sunt .' ne uenatores habeant · qui iam frequenter
iussimus · ne monachi foras monasterio · habitassent ·
·
II ·
Vt ecclesię uidue pupilli per bannum regis
pacem habeant · sin aliter in presentia nostra hoc ueniat · si
fieri potest sin autem missi nostri · inuestigent illud quomodo gestum
sit ·
·
III ·
Vt iumenta pacem habeant · similiter per bannum
regis ·
·
IIII · [fol. 144vb]
Vt qui beneficium nostrum habent · bene illud inmeliorare · in omni re studeant · et ut missi nostri hoc sciant ·
·
V ·
Vt uicarii nostri · uel · centenarii · a seruo regis
mancipia · ne emant et ut ipsi uicarii de hereditate foris ·
heredibus si extiterit ad opus nostrum recipiatur ne illud
fraudetur ·
De his qui a litterarum conscriptione ingenui
fuerit si sine traditione mortui fuerint ad opus nostrum reuocetur · Similiter uolumus ut banni nostri de
illis unde censa exigunt · ut ipsa censa · ad nostrum opus · uel ubi nos
iubemus ueniant ·
·
VII ·
De hereditate inter · heredes · si contentiose egerint
et rex missum suum ad illam diuisionem · transmiserit · decimum
mancipium · et decimam uirgam hereditatis fisco regis
detur ·
VIII ·
Vt uicarii l
vparios
habeant
ut unusquisque in suo ministe
[fol. 145ra]rio
duos · et ipse de hoste pergendi
et de placito comitis · uel uicarii ·
ne
custodiat · nisi clamor super eum
eueniat · et ipsa certare stude
ant · de hoc ut perfectum exinde
habeat · et ipsas pelles luporum
ad nostram
opus ducentur · et unus
quisque de illis qui in illo minis
terio placitum custodiunt · dentur
eis
modium · I · de annona ·
·
VIIII ·
De hoste pergendi · ut comiti · in
suo comitatu · per
bannum · unum
quemque hominem per · LX · solidos · in hos
te pergere bannire
studuat [!] ·
ut ad placitum denuntiatum · ad
illum locum · ubi iubetur ueniant
et ipse comis preuideat ·
quomo
do sint parati · id · est · lance · scutum ·
aut arcum ·
con [!] duas cordas sa
gittas du
odecim
·
De his uterque
habeant · et episcopi ·
comites · abba
tes · hos homines habeant .' qui
hoc bene
preuideant · et ad diem
denuntiati · placiti ueniant ·
[fol. 145rb] et ibi ostendant quomodo sint
parati · habeant loricas uel ga
leas · et temporalem · hostem
id est estiuo tempore ·
·
X ·
Vt regis spensa in carra ducatur simul episcoporum ·
comitum · abbatum et obtimatum regis · farinam · uinum · baccones · et uictum
habundanter molas · dolatorias · secures · taretos · fondibulas · et illos
homines qui exinde beneficiant · iactare · et marscalci ·
regis adducant eis petras in summas · XX · si opus · est · et unusquisque hostiliter sit paratus · et omnia · uttensilia ·
sufficienter habeant · et unusquisque comis duas partes · de herba · in suo
comitatu · defendat · ad opus illius hosti · et habeat pontes bonos · et
naues bonas ·
XI ·
Vt comites unusquisque in suo comitatu carcerem
habeant · et iudices atque uicarii patibulos [fol. 145va] habeant ·
XII ·
Vt homines boni generis qui infra comitatu ·
inique uel iniuste agunt in presentia regis ducantur et rex
super eos districtionem faciat · carcerandi · exiliandi usque ad
emendationem illorum ·
XIII ·
Vt uicarii munera ne accipiant pro illos
latrones · qui ante comite iudicati fuerint ad mortem · Quod si hoc
perpetrauerit · tale iudicium sustineat · sicut et latro iudicatus fuit · quia postquam scabini eum diiudicauerint ·
non · est · licentia comitis · uel uicarii · ei uitam concedere · Sed si bannus ei iudicatus fuerit .' et
banno peracto stet in eo interim · usquedum comiti · et eo qui
clamorem uel causam ad eum habuit · et tunc sit foris banno ·
·
XIIII ·
Vt episcopi · et abbates · aduocatos habeant ·
et ipsi habeant · in illo comitatu propriam hereditatem [fol. 145vb] et ut ipsi
recti · et boni sint · et habeant uoluntatem · recte et iuste causas perficere ·
·
XV ·
Vt uicarii eos qui pro furto se in seruitio tradere
cupiunt · non consentient · sed secundum iustum iudicium terminetur ·
·
XVI ·
Quod nullus seniorem suum dimittat postquam hab eo
acciperit · ualente · solido · I · excepto si eum uult occidere ·
aut cum baculo cedere · uel uxorem aut filiam maculari · seu hereditatem
extollere ·
·
XVII ·
Quod nullus in hoste · baculum habeat · sed arcum ·
XVIII ·
De forestis · ut fo
restarii · bene illas
defendant
simul et custodiunt bestias ·
et pisces · et si rex intus foreste
f
eramen
unum · aut magis de
derit · amplius ne prendat ·
quam
illi datum sit ·
XVIIII ·
Vt uilicus bonus sapiens · et pru
dens · in opus
nostrum eligatur qui
[fol. 146ra]
siat [!] rationem · misso nostro · red
dere · et seruitium
perficere · pro
ut loca data sunt ędificia
emendant · nutriant
porcos ·
iumenta · animalia · ortos ·
apes · aucas ·
pullos · uiuaria
cum
pisces · uennas · molina ·
stirpes · terram aratoriam · stu
deant
femare · in forestis ·
mansum regale · et ibi uiuaria
cum pisces · et homines
ibi ma
neant · et plantent uineas · et
facient pomaria · et
ubicumque
inueniunt utiles homines
detur illis silua ad stirpandum
ut nostrum
seruitium · inmelioren
tur · et ut femine nostrę que ad opus
nostrum · sicut seruientes · habe
ant ex partibus nostris · lanam · et li
num · et faciunt ·
sartiles · et ca
misilis · et perueniant ad came
ram
nostram · per rationem · per uilicis
nostris · ut a missis eius · a se trans
misis ·
·
XX · [fol. 146rb]
Et si quis fidelibus suis · contra aduersarium suum ·
pugnam · aut aliquod certamen agere uoluit · et cumuocauit ad se aliquem ·
de conparis suis · ut ei adiutorium prebuisset · et noluit · et
exinde negligens permansit ipsum beneficium †
quod habuit · auferatur ab eo · et detur ei qui in stabilitate · et
fidelitate sua permansit ·
ANNO · SEXTO DECIMO · REGNANTE · DOMNO · NOSTRO ·
HLUDOUUICO ·
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
Conuentus episcoporum · debet fi
eri · in ·
IIIIor · locis · id · est ·
mon
gonciaco · in quo isti archiepiscopi ·
cum eorum sufraganeis conueni
re debent · autcarius · halde
baldus · heribernuim
· in
pa
risio · ebo
ragnouuardus · lan
tramnus · archiepiscopus · senonis · qui
fuerit cum eorum ·
suffraganeis ·
in telosa · noto · bartolomeus ·
adelelmus · aiulfu
s · cum eorum
[fol. 146va] suffraganeis · in
lugduno
agobardus · bernardus · andre
as · benedictus · agaricus · cum
eorum suffraganeis · in quibus
conuentibus et quia principibus
et reliquo populo · uel ita ut
diuina
auctoritas docet · aut
aliter teneatur · uel quod inde ex
parte · uel ex toto
dimissum sit
ut non teneatur ˙
Deinde quod in
ipsorum · qui pastores populi con
stituti sunt moribus conuer
satione et actibus inuenire
possit ·
quod
diuine regule · atque
auctoritati · non concordet ·
simulque inuenire · que occasi
ones in utroque ordine · id effe
cerint · ut a recto tramite de
uiassent ·
Ut quicquid ab eis
de his causis · inuentum fuerit
tam solerti · cura custodiatur · ut
nullatenus · ad aliorum
notitiam
peruenire permittant · ante
tempus constitutum · et ideo unus
[fol. 146vb]notarius · inter omnes eligantur
quicquid ipsi inuenerint
subtiliter describat · et sub iu
ramento constrictus fideliter ·
con
seruet ·
Uolumus etiam ipsorum
conuentum fieri
octabas pente
costen ·
Missi uero
nostri suam in
cipiant · legationem · peragere
octabas pasche ·
HĘC CAPITULA AB EPISCOPIS · TRACTANDA SUNT ∴
· I ·
De decimis · quę ad capellas · dominicas · dominicas [!] dantur et hominibus qui eas habent ·
et in suos usus · conurtunt [!] ·
II ·
De feminis que in quibusdam locis
inrationabiliter · uelamen sibi sanctum imponunt ·
· III ·
Similiter de monasteriolis puellarum · in
legatione · autgarii · in quibus nullus ordo bone
conuersationis tenetur ·
IIII ·
De monasterialis · etiam diuersis in missatico · albrici ·
· V ·
De iudicio a
que
frigide ·
· VI · [fol. 147ra]
De his qui usuris inseruiunt ·
VII ·
Uolumus atque iubemus · ut missi nostri diligenter
inquirant · quanti homines liberi in singulis comitatibus
maneant · qui per se possunt expeditionem facere uel
quanti de his quibus unus alium adiuuet quanti etiam de his qui a duobus tertius additur · et preparatur · siue de his qui
a · IIIIor · quintus · adiuuatur · et
preparatur eadem expeditionem · exercitalem facere
possint · et eorum summa ad nostram notitiam deferant ·
DE EO QUI
SINE CONSENSU · EPISCOPI ·
PRESBITERUM ·
DE ECCLESIA EI
CERIT
· UEL
CONSTITUERIT ∴
I ·
De his qui sine consensu episcopi ·
presbiteros · in ecclesiis suis constitu
unt · uel
de ecclesiis eiciunt · et
ab episcopo · uel a quolibet · et mis
so
dominico admoniti oboe
dire noluerint .' ut bannum
[fol. 147rb] nostrum
reuuadiare cogantur · et per fi
deiussores ad palatium nostrum · ue
nire iubeantur · et tunc nos decer
namus
utrum nobis placeat · ut
aut illum bannum persoluat · aut
alium
harmis · caram sustineat ·
DE ECCLESIIS · INTER · HEREDES · DIUISIS ∴ II ·
De ecclesiis qui inter choeredes diuise sunt consideratum · est · quatinus si secundum · prouidentiam · et admonitionem episcopi ipsi
choheredes eas uoluerint · tenere et honerare faciant · Si autem hoc contradixerint · ut in episcopi potestate
maneant · utrum eas ita consistere permittat · aut reliquias exinde
auferat · et ubi ad beneficium nostrum · ecclesię pertinentes · ita inuente
diuise fuerint .' unde scribantur · et nobis renuntientur ·
DE DESTRUCTIONE ECCLESIARUM · III ·
De ecclesiis destructis · ut episcopi · et [fol. 147va]
missi inquisitionem faciant utrum per negligentiam · aut inpossibilitatem · destructe sint et ubi negligentia inuenta fuerit episcopali
auctoritatem emendare · cogantur · hi qui eas restaurare
debuerant : Si uero per inpossibilitatem
contigit · ut aut plures sint · quam necesse sit aut maioris magnitudinis ·
quam ut ex rebus ad eas pertinentibus restaurari possint ·
episcopus modum inueniat · qualiter congrue emendari et consistere possint ·
NE · DE MANSO ECCLESIĘ DATO CONTRA SANCITA ·
SERUITIUM · EXIGATUR ∴ ˙ IIII ·
De uno manso ad ecclesiam dato de quo aliqui homines
contra statutam sibi seruitium exigunt quicunque pro hac causa
acusatus · fuerit .' comes · uel missi · hoc quod inde substratum · est ·
presbiteris
cum sua lege restituere faciant · [fol. 147vb]
DE NONIS · ET DECIMIS · QUAS QUIDAM DARE NECGLIGANT ∴ V ·
De his qui nonas et decimas ·
iam per multos annos · aut
ex
parte · aut ex toto dare ne
glexerint ·
Uolumus ut per mis
sos nostros constringantur · ut secundum
capitularem · priorem soluant ·
unius anni nonam et decimam
cum sua lege · et insuper bannum
nostrum · et hoc eis denuntietur ·
quod
quicunque hanc negligentiam
iterauerint .' beneficium unde
hęc nona et decima · persolui
debuit · amissuram se sciat ·
Ita
enim continetur in capitulare
bone memorie · genitoris nostri
in libro ·
I · capitulo · CLVII ·
Ut qui
ecclesiarum beneficia habent
nonam et decimam ex eis ecclesię
cuius res sunt donent · et qui
talem beneficium habent · ut ad
medietatem
laborent · et de
[fol. 148ra] eorum por
tione
proprio
presbitero
decimas donent ·
Item in
capitulare
nostro in libro ·
II · capitulo · XXI · de
eadem re ·
De nonis quidem et
decimis · unde et genitor noster ·
et nos frequenter et
in diuersis
placitis admonitionem fecimus
et per capitula nostra qualiter
ob
seruentur ordinauimus ·
Uolu
mus atque iubemus · ut de omni cum
laborato · et de uino · et de feno
fideliter et pleniter · ab omnibus
nona et decima persoluatur ·
De nutrimine uero pro decima
sicut · hactenus consuetudo
fu
it · ab omnibus obseruetur · si que
tamen episcoporum fuerit .'
qui argen
tum pro hoc accipere uelit ·
In
sua maneat potestate · iuxta
quod ei · et illi qui hoc persoluere
debet
conuenerit ·
DE EO QUI DECIMAM · DARE · NEGLEXERIT · ECCLESIĘ CUIUS ESSE · DEBET ALTERIQUE [fol. 148rb] ECCLESIĘ EAM
DEDERIT ∴ VI
Quicunque decima abstrahit de
ecclesia · ad qua per iustitia debet dari · et ea presumptiose
et propter munera · aut amicitiam uel aliam quamlibet occassionem ad alteram
ecclesiam dederit · a comite uel a misso nostro distringatur · ut eiusdem decime · quantitate .' cum sua lege restituat ·
DE DECIMIS A POPULO DANDIS ∴ VII ·
De decimis que dare populus
non uult · nisi quolibet modo
ab eo redimantur · ab episcopis
prohibendendum [!] · est ·
ne fiat ·
Et si quis
cont
emptor
inuentus fuerit · et
nec episcopum · nec comitem audire
uoluerit .' si noster homo fuerit
ad presentiam nostram uenire
conpulatur [!] ·
Ceteri uero distrin
gantur · ut inuiti
ecclesię restitu
ant · que uoluntarię dare ·
neglexerunt ·
VIII ·
Ut de rebus ecclesiarum quę ab eis [fol. 148va] per · XXX ·
annorum spacium sine ullu [!] interpellatione possessa sunt ·
testimonia non recipiantur · sed eo modo contineantur sicut res ad
fiscum dominicum pertinentes contineri solent ·
DE HIS · QUI ECCLESIAS RESTAURARE
NEGLIGUNT DE REBUS EARUM · QUAS IN BENEFICIUM · HABEANT ∴ VIIII ·
Quicunque de rebus ecclesiarum · quas
in beneficium habent .' restaurationes earum facere neglexerint · iuxta capitularem anteriorem in quo de operibus ac
nonis · et decimis · constitutum · est · sic de illis
adimpleatur · id · est · in libro · IIIIto · capitulo · XXXVIII · De
opere et restauratione · consideratum · est · ut de frugibus terre
et animalium nutrimine persoluantur · De
opere uero uel restauratione ecclesiarum · comes · et episcopus ·
siue abbas · una cum misso nostro [fol. 148vb] que ipsi sibi ad hoc eligerint
considerationem faciant · et unusquisque eorum · tantum inde
accipiat · ad operandum · et restaurandum · quantum
ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur · Similiter et uasi nostri · aut in commune tantum operis · accipiant · quantum rerum ecclesiasticarum habent · uel
unusquisque per se iuxta quantitatem · quam ipse tenet · aut si
inter eos conuenerit · ut pro opere faciendo · argentum donent ·
iuxta estimationem operis · in argento persoluant · Cunque
petio [!] rector ecclesię · ad predicta
restauratione operarios · cunducere
et materiamen · emere possit · et qui nonas · et decimas ·
dare neglexerit · primum quidem illas · cum lege sua restituat
et insuper bannum nostrum soluat · ut ita castigatus caueat ne sepius
iterando beneficium · [fol. 149ra] amittat ·
DE HIS QUI AGROS
DOMINI
cATOS
· EXCOLERE
NECGLIGUNT · NE NONAS
EX EIS
PERSOLUANT ∴ ·
X ·
De illis qui agros dominicatos
propterea
neglex [!]
excolere ut
ponas [!] et decimas exinde non
persoluat · et alienas
t
erras
· ad
e
xcolendum
· propter hoc accipit ·
Uolumus ut de tribus annis ipsam
nonam cum sua lege
persoluat ·
et si quis contemptor · aut comi
tis · aut missorum
nostrorum propter
hoc extiterit · per fideiussores
ad palatium uenire
compellatur ˙
DE EO QUI BENEFICIUM DESERTUM FECIT ∴ · I ·
De beneficiis destructis obser
uetur · quod in capitulare priori
continetur · id · est · in libro ·
IIIIor ·
capitulo · XXXVI · quicunque
bene
ficium suum occassione proprii de
sertum habuerit .' et intra annum
postquam ei · a comite · uel misso
[fol. 149rb] nostro · notum
factum fuerit · illud
emendatum non habuerit
ipsum
b
eneficium
amit
tat
˙
DE MALIS SCABINEIS EICIENDIS ∴ ·
II ·
Ut missi ubicunque malos scabineos · inueniunt .' eiciant et totius populi consensu in locum eorum · bonos
eligant · et cum electi fuerint · iurare faciant · ut scienter
iniuste iudicare non debeant ·
DE MELIORIBUS ET UERATIONIBUS [!] ELIGENDIS ∴ III ·
Vt in omni comitatu · his qui meliores et ueratiores inueniri possunt eligantur ad missis nostris ad inquisitiones faciendas · et
rei ueritatem dicendam · et ut adiutores committum
sit · ad iustitias faciendas ·
DE SCABINIS · QUI PROPTER MUNERA AUT AMICITIAM
INIUSTA [fol. 149va] IUDICANT ∴ IIII ·
Volumus ut quicunque de scabinis · deprehensus fuerit .' propter munera aut propter
amicitiam uel inimicitiam · iniuste iudicasse · ut per fideiussores
missus · ad presentiam nostram ueniat · De cetero omnibus scabinis denuntietur · ne quis
deinceps etiam iustum iudicium · uendere presumat ·
DE LEGITIMIS ET RATIONABILIBUS COMMUTATIONIBUS ECCLESIARUM DEI ∴ · V ·
Vbicunque
commutatione ·
stam [!] · tempore nostro · quamque geni
toris nostri legitime · et ratio
nabiles · atque
utiles · ecclesiis
dei facte sunt · permaneant ·
Ubicunque uero inutiles · et in
commode atque inrationabiles
facte sunt · dissoluantur · et re
cipiat unusquisque quod dedit ·
Ubi uero
mortua manus · in
teriacet · aut alia quelibet
[fol. 149vb] que
rebellis · esse · uideatur · inuen
ta fuerit .' diligenter scribatur · et
ad nostram notitiam perferatur ·
DE EO QUICUN [!] · PROBATUS ·
FUERIT · TESTES · IN PERIURIUM · SCIENTER · INDUXISSE · · VI ·
Quicunque
cumprobatus fuerit · de eo quod scienter testes in periurium
induxisse sub fideiussione ad palatium nostrum · uenire
compellatur · ut ubicunque fidelibus
nostris consideremus .' quid de tali homine faciendum sit ·
DE DISCORDIBUS HOMINIBUS · VI ·
De his qui discordiis · et contentionibus studere solent
et in pace uiuere nolunt · et inde conuicti fuerint .' similiter
uolumus · ut sub fideiussoribus ad nostram placitum ueniant · ut ibi cum
fidelibus nostris · consideremus · qui de talibus faciendum sit ·
UT NUMMOS BONOS · NULLUS · RESUMAT · · VII ·
De bonis denariis · quos populus [fol. 150ra] recipere non
uult · uolumus · ut hoc obseruetur · et teneatur · quod in priori capitulare
nostro · constitutum · est · id · est · in libro · IIIIor · capitulo · XXX · Quicunque liber homo · uel in
emptione · uel in debiti solutione · dicuntur · merum · et bene
pensantem recipere noluerit .' bannum nostrum · id · est · LX · solidos
componat · Si uero serui ecclesiastici · aut fiscali nostri · aut comitum · aut
uassallorum nostrorum hoc facere presumpserint · LX · ictus uapulent · Et si actores nostri ·
aut aliorum · uel aduocati eos missis nostris uel comitibus iussi
presentare noluerint · predictum
bannum id · est · LX · solidos
componat · Et ad hanc constitutionem
nostram · adimplendam · episcopi · et abbates · siue reliqui · qui
beneficia nostra habent adiuuent comites · in suis hominibus
distringendis · Et si comites hanc nostram consti[fol. 150rb]tutionem neglexerint · hoc per missos nostros · ad nostram
notitiam perferatur ·
DE MALIS QUE A FISCALINIS · FIUNT ∴ · VIIII ·
De homicidiis · uel aliis iniustitiis · que a
fiscalinis · nostris fiunt quia inpunes [!] se ea committere
se posse existimant · nos actoribus precipiendum ·
esse · decernimus ne ultra inpune fiant · ita ut ubicunque
facta fuerint · soluere cum discipline precipiemus ˙
DE COLLECTIS MALIS · OMNIMODIS ·
INHIBENDIS ∴ · X ·
Collecte ad malum faciendum fie
ri · omnimodis prohibeantur · et
ubicunque huiusmodi
presumptio
nes facte fuerint digna ęmen
datione corrigantur · et si per ne
gligentiam · comitis
uel facte sunt
uel inemendate ·
remanserunt ·
hoc ad nostram notitiam perferatur ˙
Actor uero facti · si fuerit
prep
ositus
uel aduocatus · siue cen
[fol. 150va]tenarius · uel qualibet alia dig
nitate
predicta libera persona
post legalem emendationem in
loco
factam sub fideiussoribus ad
nostram presentiam · ueniat · multi
tudo uero siue de seruis · siue
de liberis sit .' legitima emen
datione multetur ˙
UT PONTES
PUBLI
CI
· QUI DESTRUCTI
FUERINT · ITERUM EXTRUANTUR ·
·
XI ·
De pontibus publicis ·
destructis · placuit nobis · ut hi
qui iussionem nostram · in repa
randis pontibus
contempserunt ˙
Uolumus ac iubemus · ut omnes ho
mines nostri · in
nostra ueniant pre
sentiam rationes reddere · cur
nostram iussionem ausi sunt · con
tempnere ·
Comites autem red
dent rationes de eorum pagen
si
bus
cur eos aut non
constrinxerunt
ut hoc facerent · aut nobis nun
tiare
neglexerunt ˙
Similiter et de
iniustis teloneis ·
ubicunque acci
[fol. 150vb]piuntur · sciant se exinde
nobis ra
tionem reddituros ·
DE EXAMINE AQUE FRIGIDE ∴ XII ·
Vt examen aque frigide quod actenus faciebant a missis
nostris · omnibus interdicatur · ne ulterius fiat ·
DE REUERSIONE COMITIS · ET PAGENSIUM · DE
HOSTILI · EXPEDITIONE · UT EX EO DIE SUPER · XL · DIES · SIT BANNUS · REGIBUS ∴ · XIII ·
[BK 192 c. 13 BK 192 c. 14]
Postquam comes et pagenses de
qualibet · aut expeditione
hosti
li reuersi fuerint · ex eo die super
XL · noctes sit ·
bannus resissus · quod
lingua theodisca · scatlegi · id · est ·
armorum
depositio uocatur ·
hoc
missi nostri notum faciant comitibus
et populo quod nos in omni ebdoma
da unum diem ad causas audien
das · et iudicandas sedere
uolumus ·
· XIIII · UT COMITES · ET
MISSI · DOMINICI · MAXIMAM · CURAM HABEANT PAUPERUM · [fol. 151ra]
Comites autem · et missi nostri magnum
studium habeant · ne forte propter
eorum negligentiam pauperes cru
cientur · et nos tedium propter eorum cla
mores paciamur .'
si nostram gratiam
habere uelint populo autem di
catur · ut caueat
de aliis causis se
ad nos clamare · nisi
de quibus a
missi nostri aut
comites eis iustiti
as facere noluerint ·
DE INFERENDA A UICARIIS · UEL A
MISSIS · COMITUM · EXIGENDA · · XV ·
[BK 192 c. 15 BK 193 c. 1]
Quicunque uicarii · ut alii ·
ministri · comitum tributum quod in
ferenda uocatur · maioris precii
a
populo exigere presumpsit .' quam
a missis bone memorie · genito
ris nostri · constitutum fuit · hoc · est ·
duos solidos · pro una uaccata · hoc
quod iniuste superposuit atque abs
tulit · sibique retinuit .' his quibus
hoc tulit cum sua lege
restituat
et insuper fredum nostrum · componat ·
et ministerium
amittat ·
capitulum · de
[fol. 151rb] homicidiis
in ecclesiis · uel in a
triis earum commissis hoc obser
uetur · et teneatur · quod in capitulare
priori · constitutum · est · in libro
IIIIor · capitulo · XVII ·
XVI ·
Si quis ex leui causa · aut sine
causa
hominem in ecclesia inter
fecerit · de uita componat · si
uero
foris rixati fuerint · et unus al
terum in ecclesia fugerit ·
et ibi se
defendendo eum interfecerit · et
si huius facti · testes · non
habuerit .'
cum · XII · iuratoribus legitimis
per sacramentum adfirmet se de
fendendo · eum interfecisse · et si
ipse auctor
commote inter eos
rixe extiterit .' leudem · inter
fecti · et insuper bannum nostrum · sol
uere cogatur · et publicam agat
penitentiam ·
Sin autem non ille
qui alterum
interfecit .' sed his
qui interfectus · est · eandem rixam ·
commonuit · absque compositione
iaceat · et his qui eum interfecit ·
[fol. 151va] secundum iudicium · canonicum
pub
licum habeat penitentiam ·
Si quis
libet proprium seruus hoc commis
serit · iudici
o aquę feruentis
examinetur · utrum hoc sponte ·
an se defendendo
fecisset ·
Et
manus eius exusta fuerit inter
ficiatur ·
Si autem non fuerit pub
lica
penitentia multetur nisi
forte et ipse actor commote
inter eos · rixę fuerit · inuentus ·
Tunc dominus
eius · iuxta quod uui
dregildus illius · est · ad ecclesiam
persoluat · aut eum si uoluerit
eidem ecclesię tradat ·
De eccle
siastico et fiscalino · et bene
ficiario
seruo uolumus · ut pro
una uice · uuidregildus eius ·
pro eo
componatur ·
Altera uice
ipse seruus ·
ad supplicium tra
datur · hereditas tamen liberi
hominis · qui
propter tale facinus
ad mortem fuerit iudicatus · ad
legitimos heredes illius
perue
[fol. 151vb]niat ·
Si in atrio ecclesie
cuius porta
reliquiis sanctorum consecrata · est ·
huiuscemodi homicidium ·
perpe
tratum fuerit · simili modo · emen
detur · et
componatur · quod in atrio com
mittitur · sicut componi debet quod
immunitate uiolata
committitur ·
sicut continetur · in libro superiori ·
DE EO QUI PROPTER · CUPIDITATEM · RERUM ·
QUĘCUNQUE PROPINQUORUM SUORUM INTERFECERIT ∴ XVII ·
Quicunque propter cupiditatem rerum
patrem · aut matrem aut sororem uel nepotem · uel alium propinquum suum
interfecerit · hereditas eius interfecti ad alios suos · legitimos heredes
perueniat · interfectoris uero hereditas · in fiscum redigatur · ipsi uero
ordinante episcopo · publice penitentie subdatur ·
DE CUIUSLIBET · PROPRIA UXORE DIMISSA UEL SINE CULPA INTERFECTA ∴ XVIII · [fol. 152ra]
Quicunque propria uxore derelicta · uel sine culpa interfecta · aliam duxerit uxorem ·
armis depositis publicam agat penitentiam et si contumax fuerit ·
comprehendatur a comite · et ferro uinciatur et in custodia
mittatur · donec res ad nostram notitiam deducatur ˙
DE EO QUI RES ALIENAS · CUILIBET · HOMINI · UENDIDERIT · XVIIII ·
Quicunque res alienas cuilibet
homini uendiderit · et ipse
homo easdem res comparatas · ha
bet per malum ingenium proprio
filio · aut alteri cuilibet nec
dum legitimos annos habenti
iustitię .' tollende causa tra
diderit · Uolumus atque firmiter
precipimus · ut sit
pater eiusdem par
uuli uixerit ·
Ipse intret
in causam rationem reddendi pro
filio suo · si autem pater ipse mor
tuus · est ·
tun [!]
lenimus [!] eius propin
[fol. 152rb]quis qui iuste ei
[t]utor · ac de
fensor · esse · uidetur · pro ipso
ratio
nem reddere · compellatur ˙
Similiter
de aliis omnibus iustitiis · ad eum
pertinentibus excepta
sua legi
tima hereditate · que ei per
successionem parentum suorum
legitime uenire debuit · quod
si quis hanc nostram iussione
contempserit .' uel neglexerit
sicut de ceteris contemptoribus
ita de eo
agatur ·
Is uero qui
easdem res primus · inuasit · et
iniuste uendidit · necnon et
emptores excepta sola perso
na
paruuli · hoc quod fraudu
lenter ·
admiserunt · infra patriam
emendare cogantur ˙
Et postea
sicut contemptores iussionis
nostrę · sub fideiussoribus ad
nostram
presentiam uenire compel
lantur ˙
DE UICARIIS · ET CENTENARIIS ∴ XX ·
De uicariis et centenariis · qui
[fol. 152va] magis propter cupiditatem
quia
propter iustitiam faciendam sepissi
me placita tenent et exinde
populum nimis adfligunt · ita
teneatur · sicut in capitulare
domni
karoli imperatoris con
tinetur · in libro ·
IIIIor · capitulo · XL ·
Ut nullus ad placitum maniatur
nisi qui causam suam quęrit
aut
si alter ei · conquerere debent ·
exceptis scabinus · VII · qui ad
omnia placita · esse · debent ·
Item
de eadem rem in
capitulare nostro ·
in libro ·
IIIIor · capitulo ·
LV ·
De
pla
citis siquidem que liberi homi
nes obseruare debent · consti
tutio genitoris nostri penitus
obseruanda · atque tenenda · est ·
Ut uidelicet in
anno tria solum
mod
vm
· generalia placita ob
seruent ·
Et
nullus eos amplius
placita · obseruare conpellat
nisi forte quilibet · aut
acussa
tus fuerit · aut alium acussaue
[fol. 152vb]rit ·
aut ad testimonium perhibendum ·
uocatus fuerit ·
Ad
cetera uero
quę centenarii tenent · non alius
uere iubeatur · nisi qui aut
liti
gat · aut iudicat · aut testificatur ·
Et
quicunque huius constitutionis transgressor a missis nostris ·
inuentus
fuerit bannum nostrum persoluat ·
DE · LIBERIS · HOMINIBUS ∴ · XXI ·
De liberis hominibus · qui proprium non habent · sed in
terra dominica · resident · ut propter res alterius · ad testimonium non recipiantur · Cumiuratores tamen · aliorum
liberorum hominum · ideo esse · possunt · quia liberi sunt · illi uero · qui
et proprium habent · et tamen in terra dominica · resident · propter hoc non
abiciantur · quia in terra dominica resident · sed propter hoc ad testimonium
recipiantur · quia proprium habent ·
· XXI ·
Volumus atque iubemus ·
ut missis nostri · diligenter
inqui
[fol. 153ra]rant · quanti liberi homines · in
singulis
comitatibus maneant
hinc uero ea diligentia · et hęc
ratio examinetur · per
singulas ·
centenas · ut ueraciter sciant illos
adque describant qui in
exercita
lem · ire possunt · expeditionem ac
deinde uidelicet ·
secundus ordo
de his qui per se ire non possunt ·
ut duo tertio adiutorium ·
prepa
rent et qui necdum fidelitatem
nobis
promisserunt · cum sacramento ·
nobis fidelitatem · promittere faci
atis ·
· XXIII ·
De fagdis
quohercendis · obser
uetur · et teneatur · quod in capitula
re nostro · in
libro · IIII
or · XX · conti
netur ·
Si quis aliqua necessita
te · cogente homicidium
commis
sit · comes in cuius ministerio ·
res
perpetrata · est · et compositionem
soluere · et faida
per sacramentum pa
cificare
faciat .' quodsi una pars
ei · ad hoc consentire noluerit
[fol. 153rb] id · est ·
aut ille qui homicidium
commissit · aut his qui composi
tionem recipere debet faciat
illum qui ei contumax fuerit ·
ad presentiam nostram uenire · ut
eum ad tempus quod nobis
placue
rit · in exilio mittamus · donec
ibi castigetur · ut
comiti suo in
oboediens · esse · ulterius non
audeat · et maius
dampnum ·
inde non adcrescat ·
XXIIII ·
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Volumus ut tale coniectum · missi
nostri accipiant · quia per missati
cum suum perrexerint · Hoc · est ·
unusquisque accipiat panes .' XL ·
frisingas · II ·
porcellum · aut agnum · I ·
pullos · IIII · oua · XX · uino ·
sextarios ·
VIII · ceruisa ·
modios · II · annona
modios · II · et quando prope sunt de
illorum domibus nullum accipi
ant · coniectum :
Uolumus etiam
ut octabas pasche · incipiant
suam agere
legationem · Episcopi
uero suum habere debent con
[fol. 153va]uentum
octabas pentecosten ·
· XXV ·
[BK 188 c. 5 BK 187 Abschnitt A BK 187 Abschnitt B]
Volumus adque iubemus ·
ut missi diligenter inquirant
quanti liberi homines in sin
gulis comitatibus maneant ·
qui
possint expeditionem ·
exercitalem · facere nobisque per
breuem eorum summa
deferant
et qui necdum fidelitatem nobis
promisserunt · cum sacramento nobis
fidelitatem promittere faciat ·
Dicendum · est · illis quia neces
se · est · ut intelligamus · omnes com
muniter · quare periculum nobis
inmineat · in eo maxime quod
in
nostra negligentia · tanta et
talia · per quem deus ostendit po
tuit
et honor et honestas
regni decrescere · adhuc
etiam aliam intellectum habemus
negligentiam · ex priori occas
sione natam .' id · est · quod ipsa
legatio · non ita peracta fuit ·
sicut ipsa necessitas · depos
[fol. 153vb]cat · quamquam ex parte uos dica
tis · nos materiam in eo
dedisse ·
quod non per omnia ad hanc neces
sitatem · inquirendam
plenam uobis
dedissemus · iussionem ideo summo
pere tractandum · est · quomodo
domino adiuuante · et in presenti
de his que per negligentiam · et in
curiam deprauata sunt ·
corri
gantur · et ne ultra talia fiant ·
sollicite caueatur ·
Post hęc
socii denominandi sunt · et
tunc qualis
debeat · esse · lega
tio · iniungenda · est ·
Primo in
iungendum · est · missis · ut hoc
omnimodis · caueant ne popu
lo · in eorum profectione onoris
sint · ne forte quibus subueni
re debuerint adflictionem
inferant ·
XXVI
[BK 187 Abschnitt C BK 187 Abschnitt D BK 187 Abschnitt E]
Vt primo nostram populo · uolun
tatem · et studium · et qua inten
tione a nobis sint ·
directi per nostrum
scriptum nuntient ·
instruendi
[fol. 154ra] etiam sunt · quid inquirant ·
in pri
mis hoc maxime
inquirant ·
quomodo hi qui populum rege
re debent · unusquisque in
suo mi
nisterio · se custoditum habeat
ut que bene faciendo
gratiarum
actione dign
[i] sunt cognosca
mus · Qui
uero correctionem et
increpationem · pro eorum negli
gentiis ·
merentur · omnimodis
nobis manifestati fiant ·
inqui
sitio autem hoc modo fiat ·
Eli
gantur per singulos comitatus qui
meliores et ueratiores sunt
et si aliquis inuentus fuerit de
ipsis qui
fidelitatem promissam ad
huc nobis · non habeat promittat ·
Et tunc instruendi sunt · qua
liter ipsam fidem
erga nos · saluere
debeant · id · est · ut quicunque ex
his
talem causam sit in illis · rec
toribus et diuersis ministris
qui
populum regere et seruare
debent · de quibus interrogati
[fol. 154rb] fuerint
que ad populi dampnum
et tr
imentum
pertinet · et propter
hoc nobis periculum anime
euenire possit ·
Et i
gnoratio
omnino si saluam uoluerit suam
fidem et promissionem habere
ma
nifestum faciat · et si post talem
ammonitionem et
constitutio
nem aliter quam se ueritas habe
at dixisse
aliquis deprehen
sus fuerit .'
siat [!] se inter
infide
les
· esse · reputandum ·
HĘC SUNT CAPITULA QUĘ
UOLUMUS · UT DILIGENTER INQUIRANT ∴ ·
XXVII ·
Primo de episcopis · quomodo suum
ministerium expleant · et
qualis sit illorum conuersatio
uel quomodo ecclesi
as
· et clerum
sibi commissum
ordinatum ha
beant · atque dispositum · uel in
quibus rebus maxime
stude
ant in spiritalibus uidelicet ·
aut in
secularibus negotiis · De
[fol. 154va]inde qualis sint ·
adiutores mi
nisterii eorum · id · est · corepiscopi
·
archidiaconi · et
uicedomni
et presbiteri · per parrochias eorum qua
le scilicet
studium habeant · in
doctrina · uel qualem famam habe
ant secundum
ueritatem · in populo ·
Similiter de omnibus monasteriis
inquirant · iuxta uniuscuiusque
qualitatem et professionem ;
Simi
liter et de ceteris · ecclesiis nostra
auc
toritate · in beneficio datis ·
Utrum episcopi in circumeundo
parro
chias suas · ceteras minoras
ecclesias grauent · aut populo
onori sint · et si ab ipsis · aut
a ministris eorum · indebita exe
nia a presbiteris · exigantur ˙
Simi
li modo de comitibus inquirant
quale studium de suo
habeant
ministerio ut qui bene ex
inde facit cognoscemus · si aliter
facit et hoc nosse omnino uo
lumus · id · est · si populus per suam
[fol. 154vb] negligentiam · et desidiam iusti
tie · et pace careat · aut si ipse
sciens aliquid iniuste factum
habea
[.] ·
Deinde ergo · quales
ministros habeat · ad populum
regendum · uel missos utrum iuste
in ipsis ministeriis · agant
aut
consentiente · uel negligente
committe a ueritate et
iustitia
declinent ·
Que persone · uel · quibus
causis culpabili ad pres
entiam
nostram · uenire debent · isti ue
niant · si talibus culpis et
crimi
nibus deprehensi fuerint · quales
inferius
adnocte sunt ˙
[BK 188 c. 1 BK 188 c. 2 BK 188 c. 3 BK 188 c. 4]
Volumus · ut res ecclesiastice eo
modo contineantur · sicut res
ad
fiscum nostrum contineri solent
usque dum nos ad generale placi
tum
nostrum · cum fidelibus nostris · inue
nerimus · et constituerimus qua
liter in futurum de his fieri de
beat ·
Item uolumus ut
omnis in
quisitio que de rebus ad ius
[fol. 155ra] fisci nostri
pertinentibus facienda · est ·
non per testes qui producti fuerint
sed per
illos qui in eo comitatu
meliores et ueratiores · esse · cog
noscuntur per illorum testimonium
inquisitio fiat et iuxta quod
illi
testificati fuerint · uel con
tineantur uel reddantur ·
Item
uolumus ut
de rebus quas mat
fredus per diuersa loca et per
di
uersos homines adquisiuit
ipsi qui easdem res ei
dederunt ·
interrogentur si aliquis eorum eas
repetere uelit · et
quicunque hoc
se uelle · pronuntiauerit ad ge
nerale placitum nostrum uenire
iubeatur .' ut inde cum eodem mat
frido rationem habere possit ·
Volumus ut missi nostri per totam le
gationem suam primo omnium
in
quirant qui sint de liberis
hominibus qui fidelitatem · nondum
nobis promissam habeant · et fa
ciant illos eam promittere sicut
[fol. 155rb]consuetudo semper fuit · et postea
incipiant legationem suam per
ce
tera capitula peragere ·
EX
PLICIT ∴
IN NOMINE DOMINI
INCIPIUNT
·
CAPITULA · LEGIS
SALICE ·
DE CAPITE · ID · EST ·
DE MANNIRE ·
CAPITULUM ·
DE
HOC · CAPITULO ·
·
I ·
Vt ille qui mannitur
spacium man
nitionis suę per · XL · noctes
habeat · et sic omnes
infra supra
dictarum noctium numerum mal
lum si uero · non
habuerit ipsum spacium
usque ad mallum comitis exten
datur et
deinde detur eis spacium
ad · VII · noctes inde · non noctium
spacie sed
proximum mallum co
mitis ei concedatur ·
DE · XIIcim · CAPITULO · LEGIS
SALICE ∴ · II ·
Si quis seruum alienum occisse
rit · uel
uendiderit · uel inge
nium dimisserit ·
ICCCC ·
dicuntur qui faciunt ·
solidos ·
XXXV ·
culpabilis iudicetur · excepto
capitale et
dilatura ·
[fol. 155va]
De hoc capitulo · iudicatum · est · ab
omnibus ut si ille
seruus qui in
iuste uenditus uel ingenuus
dimissus aparet non alter
pro eo in loco illius restituatur
quia
dixerunt aliqui quod
idem ser
uus qui ingenuus dimissus
fuerat denuum ad seruitium
re
ddere
non debeat ·
Sed
pristi
no domino et
seruio [!] restitutus fi
at
iudicauerunt ·
DE · XIIIIcim · CAPITULO · LEGIS
SALICĘ ∴ III ·
Si quis ingenuus ancillam ali
enam in coniugium
acciperit
ipsi cum ea in seruitium impli
cetur ·
De hoc capitulo · iudicatum · est ·
ab omnibus ut si ingenua femi
na quemlibet seruum in con
iugium sumpserit .' non solum
cum ip
so seruo in seruitio permaneat
sed etiam omnes res quas habet
si eas
com [!] parentibus suis diui
sas tenet ad dominum
cuius seruum
in coniugium accepit perueni
[fol. 155vb]ant · et si cum
parentibus suis res
paternas · uel maternas · non diuisit
nec alia querenti
respondere
nec cum suis heredibus in rerum pa
ternarum hereditate
ultra diui
sa accedere possit · similiter et
si francus
homo alterius ancil
lam in coniugium sumpserit sic
faciendum · esse ·
iudicauerunt ·
III · DE EODEM CAPITULA [!] · · IIII ·
Si quis uxorem alienam ·
uiuo marito tulerit · VIIII ·
dicuntur · qui faciunt · solidos · CC ·
culpabilis · iudicetur ·
De hoc capi
tulo
iudicatum · est · ut uiuo mari
to qui eadem uxor · contra legem
subtracta fuerat ab illo qui
eam ei iniuste tulerat cum lege
suprascripta · id · est · CC · solidos · red
dita fiat ·
DE · XXXVI · CAPITULO · · V ·
Si quis puer infra ·
XII · annos aliquam
culpa com
miserit · fredus ei non requi
ratur ·
De hoc capitulo · iudicatum · est ·
[fol. 156ra]
ut si infans infra · XII · annos res
alterius iniuste sibi usurpaue
rit eas excepto fredo cum lege sua
componat · et item manniatur
sicut
ille adduci potest cui contra
legem fecit ·
De
hereditate uero
paterna · uel materna si aliquis eum
interpellare uoluerit usque ad
spacium · XII · annorum expectare
iudicatus · est ·
· VI ·
Iudicatum · est · ab omnibus ut si francus homo uel ingenua
femina in seruitio sponte sua inplicauerit se ut si res suas dum in libertate
sua permanebat ad ecclesiam dei cuilibet legibus tradidit ipse cui
tradite fuerint · eas habere et tenere possit · et si filios uel
filias dum in sua fuit libertate generauit ipsi liberi permaneant ·
DE · XXXVI · CAPITULO · · VII ·
Si quis seruum hominem ·
ingenuum occisserit · ipse
homi
cida pro medietate compositionis
[fol. 156rb] parentibus hominis occissi tra
ditur et alia medietatem
dominus ser
uis se nouerit soluiturum aut
si legem intellexerit .'
poterit
se obmalare ut
leonem [!] · non soluat
quia nullum de
ecclesiastico aut
beneficiario uel alterius perso
na · seruo
discretionem lex
fecit
si ita ecclesiastici aut benefi
ciarii serui sicut liberorum
tradi aut dimitti possunt ·
DE · XLVI · CAPITULO · VIII ·
Id · est · qui uiduam in coniugium
accipere uult
iudicauerunt · ho
mines ut non ita sicut in le
ge
salica scriptum · est · eam acci
piat .' sed
com [!]
parentorum con
sensu et uoluntate uiro usque
nunc antecessores eorum
fecerunt in coniugium sibi eam sumat ·
DE · XLVII · CAPITULO · · VIIII ·
De eo qui uillam alterius oc
cupauerit ·
De hoc · capitulo ·
iudicauerunt ut nullus uillam aut
[fol. 156va] res alterius migrandi gratia
per
annos tenere uel possidere
possit sed in quacunque die in
uasor illarum rerum interpel
latus fuerit ante easdem res
quirendi reddat ante eas
si potest iuxta legem se defen
dendo
sibi uindicet ·
DE AFATOMIĘ · DIXERUNT · QUOD TRADITIO FUISSET · ·
X ·
[BK 142 c. 10 BK 142 c. 11 BK 142 c. 12]
De
hoc capitulo · iudicatum · est · ut sicut
per longam consuetudinem ante
cessores eorum facientes
habuerunt · ita et omnes qui lege sali
ca uiuunt inantea habeant
et faciant ·
et hoc
iudicauerunt
ut si seruus cartam ingenuita
tis adtulerit domino serui ipsam
cartam falsare liceat ·
et hoc
iudicauerunt ut omnis qui alteri
aliquid · querit licentiam ha
beat
prius sua testimonia
producere contra eum et si ille
cui queritur dixerit quod
legibus
[fol. 156vb] teneat eaque tenet et talia sunt
testimonia que hoc
ueraciter
adfirmare possit
iudicauerunt
ut huius rei ueritas secundum capitula ·
domni
imperatoris que prius
pro lege tenenda constituit rei
ueritas
comprobetur ·