Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4982
Manuscript description according to Mordek
Repository
VatikanBiblioteca Apostolica Vaticana
Vat. Lat. 4982
Siglum V38
Digital image available at
BAV
Origin and history
Origin:
16. Jh. (nach 1572)
Physical description
| Material: | Papier |
|---|---|
| Number: | 306 foll. |
| Size: | ca. 345-355 × 225-230 mm |
| Body text: | ca. 265-290 × 140-175 mm |
| Quires: |
25 III150 + I152 + 5 III182 + I184 + IV192 + 9 III246 + 2 I250 + IV258 + 7 III300 + I302 + II306
Reklamanten am Ende der Blätter
|
| Lines: | 37-39 |
| Columns: | meist einspaltig, mit wechselnder Zeilenzahl |
| Script: | Humanistenkursive |
| Binding: |
gelblich-weißer Pergamenteinband |
Contents
Note:
Zumindest ein Großteil des Materials, das im Vaticanus Latinus 4982
kopiert ist, wurde von Jacques Amyot, Bischof von Auxerre, in Frankreich
gesammelt und 1573 den Correctores Romani übersandt (vgl. zu Einzelheiten
Schellhass, Wissenschaftliche Forschungen unter Gregor XIII., S. 679 ff.).
Die Texte stammen aus folgenden französischen Bibliotheken:
1) foll.
1-151 Beauvais, Abschrift aus der verschollenen, von Du Tillet, Pithou,
Sirmond und Baluze benutzten Kapitularienhs., vielleicht um zusätzliches
Material vermehrt (Baluze, Capitularia 1, Praefatio, § LXXIII: "librum
omnium quos hactenus vidi optimum").
2) foll. 153-197 Limoges (153r:
Ex Ecclesia sancti Martialis Lemouicensis);
3) foll. 199-204 Saint-Victor, Paris (199r: Ex bibliotheca
sancti Victoris);
4) ab fol. 205 Reims (205r: Ex Bibliotheca sancti Remigij Remensis; 251r: Ex bibliotheca Dni. Tilletij); der Textblock foll.
205r-238r ist nach Schmitz, Das Konzil von Trosly, S. 357, 359 Kopie aus
Cod. Vatikan Reg. Lat. 418 (Authenticum des Konzils von Trosly a. 909?;
Reims) und Vorlage für Cod. Rom, Biblioteca Vallicelliana, C. 23 (nach
1573; aus dem Besitz Antonio Agustíns [† 1586]).
Zum 1. Teil aus Beauvais (foll. 1-151): Wie Amyot berichtet, fand er das "volumen Capitularium (ut vocant) Caroli Magni ab Ansegiso Abbate et aliis nonnullis collectorum, cum aliis quibusdam opusculis ... in magno acervo veterum librorum temere congestorum a situque et pulvere oppletorum", d.h. also in einem reichlich desolaten Zustand (Brief vom 12. September 1573 an Kardinal Alciat, ed. P. de Nolhac, Jacques Amyot et le Décret de Gratien, in: Mélanges d’archéologie et d’histoire de l’École Française de Rome 5 [1885] S. 292).
Weitere neuzeitliche Teilkopien, von denen wohl keine Vorlage für eine der anderen gewesen ist, finden sich in den Codd. Rom, Biblioteca Vallicelliana, C. 16, Vatikan Reg. Lat. 291 und Paris Lat. 1567. Überkommen sind auch Baluzes Kollationen in Cod. Paris Baluze 2, foll. 240r-245r (Ansegis, Benedictus Levita, Capitula Karoli Calvi) und Paris Baluze 141, foll. 51r-53r (auf Beauvais bezügliche Stücke, u.a. die unten genannte Urkunde vom 26. Februar 1080, aber keine Kapitularien). Ein mittelalterlicher Überlieferungsrest hat sich nach Eckhardt in Cod. Vatikan Reg. Lat. 980, foll. 19-37 erhalten.
Das von H. Omont, Recherches sur la Bibliothèque de l’Église cathédrale de Beauvais, in: Mémoires de l’Institut National de France. Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 40 (Paris 1916) S. 54 ff. publizierte Handschriftenverzeichnis der Dombibliothek vom Jahre 1750 bringt eine informative Kurzbeschreibung des Codex: "50. Un beau manuscrit très bien conservé, sur parchemin, de 12 pouces de haut sur 10 de large, relié; il contient les Capitulaires de nos roys. L'écriture est une minuscule Caroline ordinaire du IXe siècle et les lettres majuscules sont une capitale mérovingienne rustique. Ce manuscrit a été d’une grande utilité aux sçavans de Rome, qui vers la fin du XVIe siècle ont donné une édition de ces Capitulaires ... C'est vraisemblablement de ce manuscrit dont il est question dans les registres du chapitre de Beauvais, où on lit, le 17 juillet 1573, que Messire Jacques Amiot, évêque d’Auxerre, emprunta un manuscrit sous son recipissé ... Les premières feuilles blanches contiennent quelques actes ... d'une écriture du XIIe siècle. Le premier est une lettre d'Hildegaire, évêque de Beauvais, à Guy, évêque de Soissons (... Gallia christiana, IX, 704) ... On y a encore inséré entre deux capitulaires, sur le blanc d’un feuillet, la copie d’une charte de 1080 ..." (S. 65). Noch in der Mitte des 18. Jahrhunderts lag der Kapitulariencodex also, wie vollständig auch immer, in der Dombibliothek von Beauvais. Unsicher scheint dagegen, ob mit Nr. 96 des Inventars aus der Mitte des 15. Jahrhunderts dieselbe Hs. gemeint ist, denn die Beschreibung fällt sehr knapp aus: "Item Capitularium Ludovici imperatoris, in antiquo volumine, cum una margine; incipit in secundo folio: 'de auguriis et aliis maleficiis' (= Ansegis 1, 62, Rubrik), et in penultimo: 'incipit decreto'; precii c. solidorum" (ed. Omont, a. a. O., S. 29); immerhin begann auch der im 18. Jahrhundert registrierte Codex mit dem Werk des Ansegis, und die Bellovacensis-Kopie in Cod. Vatikan Reg. Lat. 291 setzt singulär mit zwei Stücken ein, deren erstes mit INCIPIT DECRETIO anhebt und deren zweites vom Jahre 878 zeitlich gut an das Ende des Bellovacensis passen würde.
In der für die spätkarolingische Gesetzgebung außerordentlich bedeutsamen Collectio capitularium Bellovacensis sind, nach den Sammlungen des Ansegis (Version mit dem Namen Lothars) und Benedictus Levita (in letzterer Rubriken der Additio 1 als cc. 479-558 Teil der Capitulatio von Buch 3, Additio 1 ohne Kapiteltext, sonst vollständig), die Kapitularien Karls des Kahlen, zumindest im Vaticanus Lat. 4982, streng chronologisch angeordnet von Coulaines (a. 843) bis wenigstens Pavia (a. 876).
Vat. Lat. 4982, foll. 1r-67r, 68r-75v korrespondieren mit Vatikan Reg. Lat. 291, foll. 128r-141v (verkürzt), Vat. Lat. 4982, foll. 1r-66v, 67v-75v entsprechen Paris Lat. 1567, foll. 2r-63r.
Vat. Lat. 4982, foll. 99r-151r stimmen weitgehend überein mit Vatikan Reg. Lat. 291, foll. 105r-123bisv (verkürzt) und mit Rom Vallicell. C. 16, foll. 9r-45v, 1r-2v, 47r-88r, 3r-8v.
Die Texte Vat. Lat. 4982, foll. 67v-75v und 99r-105v sind zudem verwandt mit der Sammlung der Hs. Den Haag, Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum, 10 D 2 und deren Derivaten (siehe dort).
Sirmond benutzte für seine Edition einiger der hier tradierten Kapitularien neben dem Codex Bellovacensis noch andere, heute verschollene Überlieferungen aus Laon und Lüttich (Saint-Laurent) sowie zumindest einen weiteren Codex incognitus, vgl. die Übersicht MGH Capit. 2, S. XXXIV. Durch Sirmond ist auch die vollständigste Fassung der Synodus Pontigonensis (a. 876) nach einem vielleicht Reimser Codex erhalten.
Bibliography
References:
- Bethmann 1874, S. 246
- J. von Pflugk-Harttung, Iter Italicum (Stuttgart 1883) S. 127 f.
- Boretius 1897, S. XXVIII
- K. Schelhass, Wissenschaftliche Forschungen unter Gregor XIII. für die Neuausgabe des Gratianischen Dekrets, in: Papsttum und Kaisertum. Forschungen zur politischen Geschichte und Geisteskultur des Mittelalters, Paul Kehr zum 65. Geburtstag dargebracht (München 1926) S. 679 f., 684, 690 (Nachtrag)
- Seckel 1914, S. 381 f.
- Christ 1937, S. 319
- Eckhardt W 1959, S. 116
- Schneider R 1964, S. 16
- Arnaldi G 1971, S. 56 f., 63-65
- Schmitz G 1977, S. 356-358
- I. Schröder, Die westfränkischen Synoden von 888 bis 987 und ihre Überlieferung (MGH Hilfsmittel 3, München 1980) S. 191 (versehentlich Vat. Reg. Lat. 4982)
- Nelson 1983, S. 206 f., 223-225
- Buonocore 1986, Bd. 2, S. 1171
- Ceresa 1991, S. 554
Catalogues:
- Inventarium librorum latinorum Mss. Bib. Vat. 6 (handschriftlich in der Biblioteca Apostolica Vaticana)
Project-specific references:
Transcription
Editorial Preface to the Transcription
Transkriptionsvorlage: Ein sehr gutes Farbdigitalisat der BAV online sowie ein älteres s/w-Digitalisat vom Mikrofilm, auf dem z.T. Buchstaben im Falz besser zu erkennen sind.
Schreiber
Der größte Teil des Codex stammt von einer Hand des 16. Jahrhunderts (nach 1572), die sich selbst korrigiert. Umfangreichere Tilgungen sind zum Teil durch Unterstreichen angezeigt. Daneben gelegentlich kleine zusätzliche Verbesserungen, wohl eines späteren Nutzers. Bei Korrekturen wird fast nie radiert, sondern vor allem durch- oder unterstrichen, überschrieben oder über der Zeile bzw. auf dem Rand ergänzt. Am Ende von verso-Seiten setzte der Schreiber jeweils Reklamanten.
Buchstabenformen
Die meisten Nomina sacra sowie Adelsbezeichnungen beginnen mit einer Majuskel. Am Wortanfang oft v (statt u), im Wortinneren beides möglich, aber hauptsächlich u.
Ligatur aus langem und rundem s, ähnlich einem modernen ß.
Gliederungsmerkmale
Die Schrifthierarchien der Vorlage werden anscheinend teilweise mit einfachen Federstrichen imitiert: Rubriken in einfachen Majuskeln (in Texttinte), ebenso die ausgerückten Initialen. Gelegentlich sind Rubriken oder ein Explicit jedoch auch deutlich nach Gepflogenheiten neuzeitlicher Drucke gestaltet, z.B. fol. 98v-99r. Die Kapitelzählung (vorhanden in etwas mehr als der Hälfte der Stücke) steht meist am Schluss der vorangehenden Zeile, seltener auf dem Rand und wird nur gelegentlich von einem cap. (oder k.) begleitet. Eine klare optische Hervorhebung des Anfangs einer neuen Kapitelliste erfolgt nur unregelmäßig und im Verlauf der Handschrift immer spärlicher. Ob dies bereits in der Vorlage der Fall war oder die Motivation des neuzeitlichen Kopisten während der Arbeit nachließ, lässt sich nicht bestimmen. Eine systematische Differenzierung von Listenanfängen gegenüber Zwischenüberschriften innerhalb eines Kapitulars ist nicht festzustellen. Mehrfach beginnt eine Liste unscheinbar mit einer Rubrik, die wie ein gewöhnlicher Textabsatz gestaltet ist (reguläre Kursive, leicht ausgerückte Initiale, manchmal aber zumindest durch eine zusätzliche Leerzeile vom vorherigen Textblock abgesetzt), weist dann aber deutlich herausstechende Zwischenüberschriften auf, bei denen die ersten Worte oder die ganze erste Zeile in Majuskeln gehalten sind (z.B. bei BK 243 auf fol. 128r und 130r). Ein Grund hierfür könnte sein, dass viele der Rubriken mit ihrer relativ einheitlichen Nennung von Aussteller, Ort und Datum wohl nachträglich von einem einzigen Sammler formuliert wurden, in der Vorlage also möglicherweise z.T. in einfachen Minuskeln auf dem Rand nachgetragen waren. Obwohl die Abgrenzung der einzelnen Kapitularien voneinander häufig nur schwach ausgeprägt ist, kommt es nie vor, dass mehrere Kapitularien mit einer gemeinsamen, durchlaufenden Kapitelzählung versehen wurden. Vielmehr sind auch dort, wo der Anfang eines neuen Kapitulars irrig ohne jegliche Hervorhebung in gleicher Zeile wie der Schluss des vorherigen Kapitulars einsetzt, die Kapitel des neuen Stücks neu ab I gezählt, z.B. bei BK 263-264 auf fol. 106r. Dies weist darauf hin, dass die Kapitelzählungen direkt aus der Vorlage übernommen wurden und nicht vom neuzeitlichen Kopisten selektiv ergänzt wurden.
Fol. 67v-75v: Der erste große Block mit Einzelüberlieferungen versammelt chronologisch gereiht Texte von 843-851 aus dem westfränkischen Bereich bzw. von Herrschertreffen unter Beteiligung Karls des Kahlen. Eingeleitet wird er von einer 6-zeiligen selbständigen Rubrik (zu BK 254, dem ersten Stück in diesem Block), deren erste Zeile in Majuskeln gestaltet ist und in der feierlich Aussteller (Karl der Kahle), Ort (Coulaines) und Datum (viertes Herrschaftsjahr Karls des Kahlen, 6. Indiktion) sowie weitere Entstehungsumstände genannt werden. Auch das nach einer Leerzeile folgende erste Kapitel beginnt noch mit zwei Wörtern in Majuskeln, allerdings schrumpft die Schrift sodann im Laufe der ersten Textzeile auf ein deutlich kleineres Normalmaß in einfacher Humanistenkursive. Allen Texten dieses Blocks gemeinsam ist das Fehlen jeglicher Kapitelzählung oder hervorgehobener Zwischenüberschriften oder auch nur klar markierter Listenanfänge, von der umfangreichen Rubrik zu BK 254 abgesehen. Stattdessen präsentiert sich der Block als eine Abfolge einfacher Absätze mit jeweils leicht vergrößerten und versalienartig ausgerückten Initialen. Auf den unvollständigen Text von BK 254 (alle sechs Kapitel von Karls des Kahlen Conventus in Coulaines 843, aber ohne den Prolog) folgen in dieser Weise die Konzilsakten von Yütz, Ver und Beauvais. Das anschließende BK 257 (mit fünf weiteren, überwiegend redundanten Commemorationes) fügt sich thematisch diesem kirchenrechtlichen Schwerpunkt ein und benennt 19 von Karl dem Kahlen auf der Reichsversammlung von Epernay bestätigte Kanones des Konzils von Meaux/Paris. Auf diese überwiegend rubrikenhafte Auflistung folgen unmittelbar 16 Kanones von Meaux/Paris (in 17 Absätze gegliedert), von denen etwa 13 mit den zuvor angeführten bestätigten Kanones zu korrespondieren scheinen. Beschlossen wird der Block mit BK 204-205, den hier gekürzten Erlassen der beiden Brüdertreffen von Meerssen 847 und 851 von Karl dem Kahlen, Lothar I. und Ludwig dem Deutschen. Erhalten sind jeweils vor allem die gemeinsamen Kapitel der drei Brüder. Ausgelassen wurden bei BK 204 die Adnuntiatio Lothars sowie Kapitel mit nur tagesaktueller Bedeutung (c. 10-11 der gemeinsamen Kapitel zu geplanten Gesandtschaften zu Bretonen und Dänen; c. 1-4 der Adnuntiatio Ludwigs des Deutschen zu diesen beiden Gesandtschaften sowie weiteren Gesandtschaften zu Pippin I. von Aquitanien sowie zu Anhängern Lothars im Machtbereich Karls; c. 1 der Adnuntiatio Karls des Kahlen zur Ansetzung eines geplanten, später aber nicht realisierten weiteren Brüdertreffens bei Paris). Bei BK 205 sind alle gemeinsamen Kapitel erhalten, aber alle Adnuntiationes der drei Brüder ausgelassen. Der Übergang von BK 204 zu BK 205 erfolgt ausnahmsweise nahtlos in gleicher Zeile (fol. 75r Z. 1). Beide Stücke haben, wie zuvor bereits BK 254 und BK 257, gegenüber der Edition von Boretius/Krause eigene Rubriken, die jeweils Aussteller, Ort und Datum nennen, im Falle von BK 257, 204 und 205 mit der stereotypen Einleitung Haec quae sequuntur capitula (die gleiche Formulierung findet sich später auch zu BK 262 [fol. 104r], BK 274 [fol. 139v] und BK 275 [fol. 104r]). Das Ende dieses ersten Blocks ist deutlich markiert, insofern nach dem Schluss von BK 205 auf fol. 75v der Rest der Seite frei gelassen wurde.
Fol. 99r-147v: Der zweite Block mit Einzelüberlieferungen aus dem westfränkischen Bereich bietet Texte von 853-873, unterbrochen durch einen Blattverlust der Vorlage, dem der Schluss von BK 271 (auf fol. 127v) sowie der Anfang von BK 272 (ab fol. 128r) zum Opfer fielen. Der neuzeitliche Kopist merkte fol. 127v selbst an: hic deest folium. Bis zum Blattverlust wird der Textblock noch überwiegend durch in Majuskeln gehaltene Überschriften untergliedert, die meist zugleich den Anfang eines neuen Kapitulars anzeigen. Die meisten Stücke dieses Blocks weisen eine eigene Kapitelzählung auf, die aber wohl nicht systematisch von einem Sammler ergänzt wurde, da die Nummerierung mal von einem k. (z.B. BK 260-261), mal von cap. (z.B. BK 242) begleitet wird, oft aber auch lediglich die römischen Zahlen allein stehen. Eröffnet wird der Block mit einer aufwändig gestalteten Rubrik zu BK 259 und seinen hier unnummerierten 12 Kapiteln. Deutlich schlichter, aber immer noch in Majuskeln gehalten sind die beiden Rubriken zu BK 206, die jeweils die Adnuntiatio von Lothar (fol. 100r; 5 nummerierte Kapitel) bzw. von Karl dem Kahlen (fol. 100v; 10 unnummerierte Kapitel) eröffnen. Ähnlich verhält es sich bei den folgenden fünf Listen mit BK 260, 261, 207, 295 und 262: neben Majuskel-Rubriken weist BK 260 auch eine Hervorhebung des Anfangs von Prolog und c. 1 durch Majuskeln auf, während in BK 207 die jeweils separat gezählten Kapitel der Adnuntiationes von Lothar und Karl durch Zwischenüberschriften in Majuskeln hervorgehoben sind. Mit Ausnahme von BK 295, das nur aus einem langen Absatz besteht, weisen alle Listen eine Kapitelzählung auf. Die anschließenden BK 263-265 sind unter der Majuskel-Rubrik zu BK 263 vereint, wobei aber die Kapitel von BK 263 und 264 jeweils eine eigene Zählung aufweisen, der einzige Absatz von BK 265 dagegen ungezählt bleibt. BK 266 ist von Majuskel-Überschriften in drei Sektionen aufgespalten (fol. 106v, 107v, 108v), wobei die letzte Sektion (mit unnummerierten 13 Kapiteln) ohne besonderen optischen Einschnitt von der als einfacher Absatz gestalteten Rubrik zu BK 268 beschlossen wird. Der folgende Text von BK 268 ist, in gegenüber der Edition leicht veränderter Reihenfolge, erneut durch eine Zwischenüberschrift in zwei Sektionen mit eigener Kapitelzählung aufgeteilt, wobei sich an die zweite Kapitelliste noch die Eidformeln von BK 269 anschließen. Die Texte vom Herrschertreffen in Koblenz 860 (BK 242) werden zunächst ungewöhnlicherweise und offensichtlich fehlerhaft durch eine schlichte Majuskel-Rubrik (ADNVNTIATIO DOMNI KAROLI) eingeleitet, d.h. ohne die sonst übliche Nennung von Ort und Datum. Auf diese Rubrik folgen aber neben der Adnuntiatio Karls des Kahlen auch noch eine Liste der anwesenden Bischöfe, Äbte und Laien, die Eidformel Ludwigs des Deutschen sowie die 12 (nummerierten) gemeinsamen Kapitel. Der Schluss des Stücks, in gegenüber der Edition leicht abweichender Reihung, folgt nach einer Zwischenrubrik, die nun immerhin auch den Ausstellungsort nachliefert (ADNVNTIATIONES DOMNI HLVDOVVICI Regis apud confluentes lingua Theodisca). Noch in gleicher Zeile schließt sich eine kommentierende Zwischenrubrik an, die zum Text von BK 270 überleitet (von Boretius/Krause ediert, obwohl dem Wortlaut nach wohl kaum authentisch). Mit Ausnahme von BK 273 (fol. 131r) werden im verbleibenden Teil dieses Blocks Majuskeln nur noch bei Zwischenüberschriften (in BK 271 und 243), aber nicht mehr für Listenrubriken eingesetzt. Auf fol. 127r eröffnet entsprechend ein unscheinbares Hoc edictum die kurze Rubrik zu BK 271, bevor der folgende Absatz (mit dem Prolog) immerhin mit IN Nomine einsetzt. Der Anfang von BK 272 ist dem Blattverlust zum Opfer gefallen, mit der Rubrik zu BK 243 auf fol. 128r beginnt die für den Schlussteil des Blocks typische Verwendung von einfachen Rubriken, die mit einer Datierung nach Inkarnationsjahr einsetzen (Anno incarnationis dominicae DCCCLXII ...; analog der Beginn der Rubriken zu BK 244, 250, 251, 277 und 278 auf fol. 141r, 145v [2x] und 146v [2x]). Die Abfolge der Listen, die ab BK 243 jeweils mit einem Kapitular deckungsgleich sind, orientiert sich weiterhin strikt chronologisch am jeweiligen Entstehungsjahr. So folgen auf BK 243 zunächst das große Kapitular von Pîtres (864), sodann BK 274, 244, 275, 250, 251, 277 und 278. Trotz der grundsätzlich westfränkischen Perspektive ist in BK 251 (der Teilung von Meerssen 870) nur der Anteil Ludwigs des Deutschen aufgeführt, nicht aber derjenige Karls des Kahlen. Nach BK 278 ist der Rest der Seite (fol. 147v) freigelassen, wodurch das Ende dieses Abschnitts signalisiert wird.
Fol. 148r-151r: Der kurze letzte Block dieses Teils der Handschrift beschränkt sich ganz auf Texte zur Kaisererhebung Karls des Kahlen 876 in Pavia sowie der Bestätigung der dabei erlassenen Kapitel noch im gleichen Jahr auf dem Konzil von Ponthion. Auf einen Brief Johannes VIII. an die fränkischen Bischöfe folgt die erste Eidformel von BK 220 (bzw. deren Wiederholung in BK 279), ein Libellus Hinkmars (Teil der als BK 279 edierten Konzilsakten von Ponthion), sodann der Anfang von BK 220 (bzw. von BK 279). Hierauf folgt das Kapitular von Pavia (BK 221; wiederholt in BK 279), die Unterschriftenliste aus Ponthion sowie zwei weitere kurze Texte zu in Ponthion verhandelten Problemfällen. Das einzige Kapitular in diesem Block, BK 221, ist mit einer gewohnt unscheinbaren Rubrik nur durch eine Leerzeile vom vorherigen Text abgesetzt (fol. 148v). Die das Kapitular beschließende Unterschriftenliste geht am Ende bruchlos und in gleicher Zeile in die Unterschriftenliste von Ponthion über.
Fol. 241r-v: Die Zusammenstellung von drei Texten aus dem Umfeld des Bonifatius wird eröffnet von BK 11. Auf eine leicht vergrößerte, zentrierte Überschrift folgt der gesamte Text von BK 11 ohne Kapitelzählung oder sonstige Anzeichen einer Binnengliederung. Der Textanfang ist durch eine große Versalie in Texttinte ausgezeichnet.
Benutzungsspuren
Zu Beginn diverse Randverweise zu Drucken der enthaltenen Texte, beispielsweise fol. 67v am Beginn von BK 254: Est Capitulare Caroli Calvi quod J. Sirmundus edidit, sowie im Folgenden zu dessen c. 1: sunt hec in 3 volumine conciliorum pagina 454, zu c. 2: Ibid. pag. 455, zu c. 3 und c. 4: ibid.; auf fol. 68r am Ende von c. 6 schließlich hucusque in 3 tom. concil. Ferner auf fol. 72r zu Beginn der Auszüge aus BK 293 regelmäßige Verweise auf deren Position im dritten Band der 1567er Ausgabe von Surius: 3. Tom. concil. pag. 458. In wenigen Fällen ist diesen Verweisen dann jeweils noch ein Verweis auf Gratian beigefügt, z.B. fol. 72v zu Beginn von BK 293 c. 37: Tom. 3. co(n)c. pg. 460 [= Surius], direkt darunter 23. q. 8. Quicu(n)q(ue) [= Gratian].
Von anderer, aber zeitnaher Hand wird gelegentlich der Beginn eines neuen Texts auf dem Rand vermerkt, z.B. fol. 74r (Anfang von BK 204) Capitula Treiecti edita. Auf fol. 128v ergänzte eine weitere neuzeitliche Hand sechs historische Glossen zu BK 243.
[fol. 67v]
[1]
[BK 254 c. 1]
DE HONORE Videlicet et Cultu Dei atque sanctarum ecclesiarum
quae auctore Deo Sub ditione et tuitione regiminis nostri consistunt communiter
Domino mediante decernimus ut sicut tempore beatae recordationis Domni ac genitoris nostri
excultae et honoratae atque rebus ampliatae fuerunt salua aequitatis ratione ita
permaneant , et quae nostra liberalitate honorantur atque ditantur de
caetero sub integritate sui seruentur et sacerdotes ac serui Dei uigorem
ecclesiasticum et debita priuilegia iuxta Reuerendam auctoritatem obtineant ,
eisdem vero Regalis potestas et illustrium virorum strenuitas seu Reipublicae
administratores ut suum ministerium competenter exequi ualeant in omnibus
rationabiliter , et iuste concurrant ·
1*
gek. Indiction
[BK 254 c. 2]
Honor etiam Regius et potestas regali2* dignitati
competens atque sinceritas et obtemperantia seniori debita remota omni
socordia et calliditate · seu qualibet indebita quorumcunque
coniunctione contra honorem et potestatem atque salutem nostram siue regni nostri
soliditatem nobis in omnibus et ab omnibus sicut tempore antecessorum nostrorum
consueuerat exhibeatur · Et si quis quemcunque contra nos , et contra hanc pactam ·
sinceritatem aliquid moliri manifeste cognouerit si eum conuerti nequiuerit aperte · prodat atque denotet , et sic consilio atque auxilio Episcopalis auctoritas , et
fidelium vnanimitas , vt noster honor et potestas regia inconuulsa permaneat totis
nixibus decertare et adiuuare procuret ·
2*
korr. aus regalis
[BK 254 c. 3 BK 254 c. 4]
Quia vero debitum esse cognoscimus ut a quibus honorem
suscipimus eos iuxta dictum dominicum honoremus · Volumus ut omnes fideles nostri
certissimum teneant neminem cuiuslibet ordinis aut dignitatis Deinceps nostro
inconuenienti libitu aut alterius calliditate vel iniusta cupiditate promerito
honore debere priuare , nisi iusticiae Iudicio et ratione atque aequitate dictante
legem vero vnicuique competentem sicut antecessores sui tempore meorum
praedecessorum habuerunt in omni dignitate et ordine fauente · Deo me obseruaturum
perdono - - -3*
quod ut facilius atque obnixius4* nostra auctoritas ualeat obseruare omnes sicut in vestra bene memoriali conuenientia pepigistis conseruare studebitis Immo etiam cuncti in
postmodum sollicite praecauebunt ne aliquis pro quacunque priuata
commoditate aut reiicienda cupiditate siue alicuius consanguinitatis vel
familiaritatis seu amicitiae coniunctione nobis Immoderatius suggerat vel
postulationibus aut quolibet modo [fol. 68r] inliciat ut contra iusticiae rationem et
nostri nominis dignitatem ac regiminis aequitatem agamus ·
3*
Der Schreiber ließ
Platz für 3-4 Wörter; offenbar konnte er den Kapitelwechsel in seiner Vorlage an
dieser Stelle nicht erkennen und vermutete stattdessen, dass hier Text fehlte.
4*
korr. aus obnoxius
[BK 254 c. 5]
Et si forte subreptum nobis quippiam ut homini fuerit
competenter et fideliter prout sublimitati regiae conuenit , et necessitatibus
subiectorum expedit ut hoc rationabiliter corrigatur vestra fidelis
deuotio admonere curabat ·
[BK 254 c. 6]
Tandem autem visum est nobis adnectare ut si quis hoc foedus
concordiae salubris quod propter pacis caritatisque custodiam iniuimus et
cyrographi virtute subscripsimus rebelli atque animo pertinaci inruperit
christiani dilectatione admeneatur [!] · et in conuulsum caritatis Vinculum
conseruandum , quod qui tentauerit corrumpere facilius poterit seipsum disrumpere , quam illud possit inrumpere iuxta monita diuina ut resipiscat hortetur5* ·
et si audierit fiat de societate fideli omnibus gaudium , si vero obaudire
renuerit tunc Pontificalis auctoritas , et regalis sublimitas atque in caritatis
connexione persistentium magnanimitas , secundum quod res et
necessitas6* postulauerit ac ratio expetierit seu qualitati personae
conuenerit Zelum suae deuotionis feruentissime exerat , et quod inspirante Deo agendum
in omnem salutis et vtilitatis atque honestatis parte iudicauerit inrefragabiliter
peragat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 71v]
[8]
[BK 257 Prolog]
Haec quae sequuntur capitula excerpta sunt a Domino Rege Karolo et Principibus eius ex his capitulis quae7*
anno DCCCXLVI · aediderunt Episcopi in synodis Vuenilo scilicet cum suffraganeis suis Guntboldus
cum suffraganeis suis , Vrsmarus cum suffraganeis suis ,
Hincmarus cum suffraganeis suis , Amalo8* cum suffraganeis suis , Et oblata sunt eidem Principi
sicut ipse iusserat collecta ad relegendum in sparnaco villa
Remensis ecclesiae · Et quia factione quorundam motus est
animus ipsius Regis contra Episcopos dissidentibus primoribus regni sui ab
eorundem Episcoporum ammonitione , et remotis ab eodem concilio Episcopis ex
omnibus illis capitulis , haec tantum obseruanda et complacenda sibi collegerunt
et episcopis scripto tradiderunt dicentes non amplius decorum capitulis acceptas
quam istam , et ista se velle cum principe obseruare9*
[BK 257 Abschnitt A c. 1]
De honore et cultu ecclesiarum ·
[BK 257 Abschnitt A c. 2]
De honore
Episcoporum et veneratione seruorum Dei
[BK 257 Abschnitt A c. 3]
De Iusticiis ·
[BK 257 Abschnitt A c. 4]
Vt cautela
fiat erga eos qui causa iuuentutis aut insipientiam in aliquo fallunt siue
contemnunt admonitionem Episcoporum ne subito aut incaute damnentur anathemate ·
[BK 257 Abschnitt A c. 5]
De his qui
contra regiam potestatem contumaces esse molliuntur ·
[BK 257 Abschnitt A c. 6]
De praecariis ·
[BK 257 Abschnitt A c. 7]
De
hospitalibus ·
[BK 257 Abschnitt A c. 8]
De rapacibus ·
[BK 257 Abschnitt A c. 9]
Vt Episcopi
tempus congruum obseruetur ad ministerium suum peragendum
[BK 257 Abschnitt A c. 10]
Vt Clerici
arma militaria non contingant ·
[BK 257 Abschnitt A c. 11]
Vt missi
dirigantur qui inquirant si praecepta a nobis de rebus ecclesiarum ad
proprium sint facta ·
[BK 257 Abschnitt A c. 12]
De haeresi
symoniaca ·
[BK 257 Abschnitt A c. 13]
Vt a nullo
sedes Episcopalis proprio infirmante Episcopo Vsurpetur ·
[BK 257 Abschnitt A c. 14]
Vt Canonici
infra dormitorium dormiant
[BK 257 Abschnitt A c. 15]
Vt Monachi
ad palatium non veniant nisi causa obedientiae exceptis abbatibus
[BK 257 Abschnitt A c. 16]
Vt layci
decimas de ecclesiis non contingant ·
[BK 257 Abschnitt A c. 17]
De
sanctimonialibus contra auctoritatem n[u]ptis
[BK 257 Abschnitt A c. 18]
De sponsis
aliorum
[BK 257 Abschnitt A c. 19]
De
sepulturis infra ecclesiam ·
[BK 257 Abschnitt B c. 1]
de honore
Videlicet et cultu ecclesiarum sicut supra scriptum habetur · In villa colonia subscriptione Regis et Principum roboratum ·
[BK 257 Abschnitt B c. 2]
de honore
Episcoporum et veneratione seruorum Dei similiter
[BK 257 Abschnitt B c. 3]
De Iusticiis
similiter ·
Commemoratione
[BK 257 Abschnitt B c. 5]
De his qui contra regiam potestatem contumaces esse moliuntur
similiter ·
[BK 257 Abschnitt B Epilog]
Caeterę
autem commemorationes sequuntur ita in praefata
plenitudine cum suis capitulis continetur [fol. 72r]
[BK 293 c. 20]
Et ne magnificentiam vestram illuc vestrae dignitati indecens
et inhonesta impellat necessitas quo non trahit voluntas et partim necessitate
partim etiam subreptione qui aliter quam se rei ueritas habeat vobis dictum vel
postulatum fuit maxime quod ad rempublicam pertinuit aut perceptione in
beneficiario iure aut in alode assumptum habetur · Videtur nobis utile
et necessarium vt fideles et10* strenuosissimos
ex vtroque ordine per singulos comitatus Regni vestri mittatis qui omnia
diligenter inbreuient quae tempore aui et patri vestri vel in regio specialiter
seruitiis , vel in vassallorum dominicorum beneficiis fuerunt , Et quid vel qualiter
aut quantum exinde quisque moderetineat [!] , et secundum veritatem
renuncietur11* vobis et ibi inueneritis
quia ratio et vtilitas ac ordo
seu veritas in absumptis vel donationibus habeantur in statu permaneant · Vbi
autem inrationabilitas vel potius fraus inuentae fuerint12* , Vna cum consilio fidelium vestrorum hoc taliter corrigite et ratio
atque utilitas seu iusticia non deserant , et dignitas vestrae magnificentiae per
necessitatem ita vilis non fiat sicut vos non decere cognoscitur · Quoniam
domestica domus vestra aliter obsequiis domesticorum repleri non poterit
nisi habueritis respondere et indigentiae solatium ferre possitis , et sic demum
res publica vestra de suo suffragetur sibi et ecclesiae a quibus
non expedit habeantur Immunes ·
[BK 293 c. 21]
Vt praecariae et commutationes temporae viduarum ecclesiarum
factae ab his qui loca episcoporum occupauerant rescindantur , et cum auctoritate
ecclesiastica vel ciuili denuo si fiendi fiant
[BK 293 c. 22]
Praecariae autem a nemine de rebus ecclesiasticis
fieri praesumantur ·
nisi quantum de qualitate conuenienti datur ex proprio duplum accipiatur , ex rebus ecclesiae in suo tantum qui dederit nomine si res proprias ad praesens
dimiserit ex rebus ecclesiasticis
triplum fructuario vsu in suo tantum quis nomine sumat quia sic eas quemque
tractare oportet ut alienarum dispensatorem non propriarum largitorem et a13* nulla potestate · quis cogatur facere praecariam de rebus proprie Deo et
sanctis illius dicatis cum ratio et vsus
obtineat neminem cui non vult contra vtilitatem et rationem praestitum de proprio facere
beneficium
[BK 293 c. 22]
Praecepta autem regalia super praecariis
ecclesiasticis14* fieri nec ratio sinit nec
auctoritas quolibet modo permittit , quoniam praecepta in Iure ecclesiastico firmare indignum Iudicet , necesse est maiestas regia nisi ab ecclesiastico
rectore petantur · Isdem autem Custos ecclesiae solertissime caueat , ne sui
ordinis et ecclesiasticae communionis forte Immemor contra
auctoritatem praeceptum regium pro quacunque adsentatione fieri petat ,
qui etsi fecerit non audiatur
si autem obtinuerit regia discretione et Episcopali idem rescindatur ,
Et petitor Iniustus pro principis inusta [!] suggestione digne corripiatur · Et praecariae secundum antiquam consuetudinem et auctoritatem quinquennio in
quinquennium renouentur ·
[BK 293 c. 24]
Vt contra depraedatores et oppressores ecclesiarum , et rerum
ad easdem [fol. 72v] pertinentium Defensores secundum ministerium nostrum
quantum Deus posse dederit
existatis , et praecepta quae auus et pater vester ecclesiis ditioni vestrae
subiectis fecerunt ac firmauerunt15* et stabilia conseruauerunt quaeque
uos confirmastis de caetero rata in omnibus conseruetis ·
15*
ue korr. (?)
[BK 293 c. 28]
Et Regia magnificentia ad liberiorem libertatem Episcopis ad
suum peragendum in eo dum parroechiis ministerium quam hactenus propter diuersas
perturbationes habuissent maxime in sacratissimis temporibus
quadragesimae scilicet et aduentus Domini tribuat · Quatenus et periculum et si
episcopi et Regia dignitas salubrius pro ministerio sibi commisso et
neglecto possint euadere et per strenue executo diuinam
misericordiam sibi conciliare preualeant · Ipsi autem Episcopi concessum sibi
otium non in suas voluptates , sed in diuinum et officiosum conuertant
negotium , quatenus studentes praedicationi atque confirmationi quod hactenus
parroechias fuit neglectum solerter et deuotissime de caetero sit correctum et emendatum · Et non propter suam quietudinem Episcopi ad remotiora loca secedentes et suum ministerium negligentes proprias deserant Ciuitates
sed ut parroechias suas cum officio efficaci circumeant , aut cum religione
in suis Ciuitatibus canonice cum suis filiis degant , et hospitalitatem ornati
quae iam pene propter diuersas rapacitates annullata est , non solum in
oculi[s]
Domini propter inobedientiam mandati diuini reddantur conspicui verum et
bonum testimonium secundum sanctum acquirant Apostolum , Presbyteros
etiam sibi commissos , et doctrinae castitate et sobrietate atque hospitalitate ·
secundum eorum ministerium ornat compellant ·
[BK 293 c. 37]
Vt quicunque ex clero esse videntur arma non sumant nec armati
incedant sed professionis suae vocabulum religionis moribus et
religioso habitu praebeant quodsi contempserint tanquam sacrorum canonum
contemptores , et ecclesiasticae sanctitatis prophanatores proprii gradus
amissione multentur16* quia non possunt simul Deo et saeculo militare ·
16*
u2 korr. (?)
[BK 293 c. 40]
Commonenda est regia magnitudo de hospitalibus quae tempore
praedecessorum suorum et ordinata et exculta fuerunt et modo ad nihilum sunt redacta
sed et hospitalia scottorum quae sancti homines gentis illius in hoc
construxerunt et rebus pro sanctitate sua acquisitis ampliauerunt ab eodem hospitalitatis
officio funditus sunt alienata et non solum superuenientes in eadem
hospitalia non recipiuntur , Verum etiam ipsi qui ab infantia in eisdem locis
sub religione Domino militauerunt exinde
eiiciuntur et hostiam mendicare coguntur · Vnde pertimescenda
canonica sententia et maxime decretalis Symmachi
Papae definitio qui aut necator pauperum , et Christi traditor Iudas id est , qui hui[..]
sceleris auctor et perpetrator esse dinoscitur presenti et perpetuo anathemate
feriendus qui reiculam inquit Symmacus papa , vel quicquid
fuerit ecclesi[..]
[fol. 73r] petunt a Regibus et corrumpendo pietatis intuitu egentium substantiam
rapiunt irrita habeantur quae obtineant , et a communione ecclesiae cuius
facultatem auferre cupiunt excludantur · Item in canone Aurelianensi Si quis quolibet tempore contra hanc constitutionem nostram
venire tentauerit , aut aliquid de consuetudine vel facultate xenodochium quod
auertat Deus esse desinat ut necator pauperum inreuocabili anathemate
feriatur ·
[BK 293 c. 43]
Cauendum et summopere praecauendum ac per virtutem Christi
sanguinis interdicendum , et Episcopis et Regibus et omnibus et
sublimioribus potestatibus atque cunctis fautoribus et electoribus quorumcunque
atque consensoribus seu ordinatoribus in gradu ecclesiastico vt nemo per
symoniacam haeresim regiminis locum
obtineat , quacunque factione , calliditate promissione seu commoditate aut donatione per se aut per emissam personam cum spiritus sanctus inter
caetera documenta ecclesiastica per os sancti dicat Gregorii , Cur non perpenditur , quia benedictio illi in maledictionem
conuertitur · qui ad hoc ut fiat haereticus promouetur Et item · Ementes quippe
atque Vendentes par poena constringit cum liqueat hanc haeresim in ipsa sua
origine apostolica esse detestatione damnatam , et apostolus docet , Non solum
faciunt sed etiam consentiunt digni sunt morte · Et item beatus Gregorius , Dolens inquit dico , gemens denuntio , quia sacerdotium quod ·
apud vos intus cecidit foris diu stare non poterit , Item idem , Aduersarius
animarum callida specie17* sua de quasi debere ab18* habentibus accipi ut sit quod possit non habentibus erogari · Sicut
scriptum est · Hostiae impiorum abominabiles quia offeruntur ex scelere
[BK 293 c. 47]
Et nemo Episcopo viuente ecclesiam illius aut res ad eam
pertinentes inuadere aut dominari praesumat , nec sub uoluntarie cleri ac populi
electionis obtentu
praeter uoluntatem Episcopi quisquam quacunque seculari potestate
praeditus quasi echonomum constituat · Sed si Episcopus ministerium ecclesiasticum
propter infirmitatem corpoream exhibere non potuerit in Archiepiscopi ,
hoc cum voluntate Episcopi eiusdem ecclesiae maneat ordinatione qualiter debitum
officium non remaneat Obsequium vero ad rempublicam pertinens19* qualiter
exequatur per tales ex subditis et ecclesiasticis ministris , cum consensu
Archiepiscopi propter pacis caritatisque custodiam Episcopos ordinet et disponat
quos succedendi in episcopatu appetitus indebitus non leuet neque Vexet nisi
moratus ita extiterit , Vt secundum instituta beati Gregorii in libro Epistolarum , et humiliter in subditio prosit et post
utiliter conueniens sanctis regulis praesit quia ab hoc in multis ecclesiis
scandalum magnum conspeximus · Si autem in Archiepiscopo talis necessitas
acciderit similiter ipse Consilio coepiscoporum suorum huiusmodi ordinationem
exhibeat
19*
ns korr. (?)
[BK 293 c. 53]
Vt canonici ciuitate vel monasteriis sicut constitutum est
in20*
dormitorio dormiant et in refectorio comedant , et in domo infirmorum necessario
subleuentur et tam sani , quam et infirmi Canonice vestiantur , atque in claustris
horis congruis [fol. 73v] degant et sub custodia canonica lectionis et caeteris
diuinae institutionis insistant officiis · Quae vero Episcoporum locis
conuenientiam aut facultatem non habuerit ut hoc perficeret ordinare possit
princeps secundum constitutionem domni Imperatoris Hludouuici annuat · Id est si vicina episcopi terra de
eadem ecclesia esse reperta fuerit , et ab alio possidetur ecclesiae Rectori ad
claustra21* Clericorum vel alia quaelibet ecclesiae commodo
facienda reddatur · Si autem de fisco fuerit Regia liberalitas22* eandem terram ad seruorum Dei , habitaculo construenda largiri dignetur ·
Si autem de alia casa Dei aut de cuiuslibet proprio fuerit ex conuenientia
commutandi lice[....]
tribuatur · Et si paupertas loci ad aedificandos domos necessarios non fece[...]
eos ad adiutorium aedificandi potestas regia cogat · Qui res de eadem ecclesia
in beneficiis retinent
[BK 293 c. 56]
Vt nemo Episcoporum quaemlibet
sine certa et manifesti peccati causa communione priuetur ecclesiastica · Anathema autem sine consensu23* Archiepiscopi aut
coepiscoporum praelata etiam euangelica admonitione nulli imponat nisi vnde
canonica docet auctoritas quia anathema aeternae est mortis damnatio , et
nonnisi pro mortali debet imponi crimine , et illis qui aliter
non potuerint corrigi
23*
korr. aus censu
[BK 293 c. 57]
Vt monachi quibus monasterium cura commissa non est passim et
sine auctoritate palatium non adeant , nec in eo inmorentur vel ubi discurrere ac
peruag[...]
caefali praesumant · Sed
si tales quilibet fuerint vt utiles et necessarii ecclesiae ac principi
reperiantur , cum auctoritate Episcopi canonice ac religiose pergant · Sin autem
in monasteriis suis sicut canonica et regularis docet institutio religiose
resideant · Quos etiam nec Episcopus nec abbas , eos alius verad[.]riorum
more in missaticis instanter transmittant · Quia per quosdam illorum contra canonicam
auctoritatem , et ecclesiastica et ciuilia perturbantur negotia , nec24* sub praetextu obedientiae diutius vilicationibus inseruiant
sed regulariter obedientia vicissitudine sua peragentes secum , ut de sancto
benedicto legitur in monasterio habitent atque se ipsos
recolligant · Haec aute[.]
transgredientes siue praelati in fauendo siue subditi in obtinendo
excommunicentu[.]
24*
korr. aus [†]ec
[BK 293 c. 62]
Hi vero qui ex rebus ecclesiasticis nonas et decimas
persoluere , et sertecta [!] ecclesi[..]
secundum antiquam auctoritatem et consuetudinem restaurare debent , et hoc non
solum negligunt verum et per
contemptum dimittunt , atque clericos fame et penuria ecclesiastica quoque
aedificia dissolutione annullari permittunt tandiu ab ecclesiastica
communione separentur usque dum diligentia emendare studeant quod
socordia neglexerunt · Quodsi iterum iterauerit post
excommunicationis satisfa[.]tionem regia potestate compulsi iuxta legale
et antiquum dictum qui negl[.]git censum perdit agrum · Serui autem ecclesiarum
quibuscunque potestatibus subditi · Vnde melior consuetudo , vel
deuotior commendatio ex tempore
et Iussione domni Hludouuici vel certe domni Karoli seu etiam Pipini non [fol. 74r]
existit saltim XX diebus in anno eidem ecclesiae ad reficiendas ipsius ruinas absque
molestia seruire sinantur · Vbi autem et amplior commendatio et melior consuetudo
inde habetur pro hac nostra necessitudinis consideratione non decidat ·
[BK 293 c. 67]
Qui sanctimoniales virgines
vel viduas rapiunt et progressu etiam criminis in coniugium sumunt publicae
poenitentiae iuxta modum quod praeuiderit Episcopus subigantur · Ipsae vero locis
congruis poenitentiae retrudantur , et ad habitum religionis redire cogantur ·
Vterque autem sine ulla spe vxoreae copulationis perenniter maneant · Si autem
quod absit coniugia iterare praesumpserint acriori subdantur · Vindictae , et
amplius propellantur · Qui si forte obedire monitis salutaribus · Non valuerint25* , anathematizentur ·
25*
korr. aus valueri[†]
[BK 293 c. 68]
De his qui sponsas alienas rapiunt uel consensu parentum
accipiunt antiqua et synodalis sententia obseruetur , quod et si forte in ecclesia
euentus talis reperiri dinoscitur · ut pro salutis et religionis competentia
humanius quiddam debeant tractare Pontifices sicut canonica vt eisdem
verbis utamur docet auctoritas , quia prior quidem inquiens definitio durius
posterior autem quiddam tractauit humanius nullo modo vt ad maximam indulgentiam
descendamus · Alterius sponsae acceptor sine publica transeat poenitentiae , et
sponso legaliter multa componat · Quod haec obedire renuerit26* sine ulla refragatione anathematizetur · Fautores vero illius iuxta modum
culpae Episcopali decreto poeniteant · Si vero quod non optamus quis de gradu
ecclesiastico talibus nuptiis se consensorem vel interuentorem manifeste
prodiderit · a gradu proprio repellatur · Et si verisimilibus exinde suspitionibus
fuerit propulsatus et Canonice nequiuerit approbari secundum statuta se purgare
cog[a]tur ·
26*
korr. aus renuerat
[BK 293 c. 72]
Vt nemo quemlibet mortuum in ecclesia quasi haereditario Iure
nisi quem Episcopus aut presbyter pro qualitate conuersationis et
vitae dignum duxerit sepelire praesumat Nec quisquam ossa cuiuslibet mortui de
sepulchro suo eiicere aut sepulturam cuius praeparato atque concesso aduentum sui
iudicis praestolari concedat · Maxime cum non solum diuinae leges sed etiam et
humanae apud humanam rempublicam sepulchrorum violatores
reos mortis diiudicent , sed et neque pro loco sepulturae vt verbis sancti Gregorii utamur praetium de terra concessa putredini quaerere
et de alieno nullo facere luctu compendium aliquo modo temptet · Si quando
autem proximi uel haeredes sponte aliquid offerre ecclesiae uoluerit in eleemosina
defuncti accipere non vetamus · Peti vero aut aliquid exigi omnimodo prohibemus , ne quod valde inreligiosum est aut venalis quod absit dicatur
ecclesia aut de humanis mortibus videamus gratulari si compendium exinde studemus
modo quolibet quaerere
Haec quae sequuntur capitula acta sunt quando tres Reges
fratres hlotharius
scilicet et Hludouuicus , et Carolus
simul conuenerunt secus municipium Traiectum27*
in loco qui dicitur marsna
Anna [!] incarnationis Dominicae DCCCXLVII · per mensis28*
Febroarium29* · quae etiam capitula singulorum adnunciationes sequuntur ·
[BK 204 Abschnitt A c. 1]
De pace et concordia atque vnanimitate30* trium
fratrum , et regnum inter se [fol. 74v] et quod verissimo et non ficto caritatis
vinculo sint vniti , et vt nullus deinceps scandalorum inter eos occasiones serere
possit ·
30*
e korr. (?)
[BK 204 Abschnitt A c. 2]
Vt ipsi mutuo sibi auxilientur · et contra Dei sanctaeque
ecclesiae ac suos inimicos secundum oportunitatem temporis Inuicem adiuuent ·
[BK 204 Abschnitt A c. 3]
Vt nemo per quamlibet cupiditatem leges pacis in cuiuslibet
eorum regno conuellere praesumat , quod facere praesumpserit communem ab eis
vltionem incurrat ·
[BK 204 Abschnitt A c. 4]
Vt ecclesiae Christi per omne eorum regnum pristinam
dignitatem honoremque retine[at]
et quicquid superstite Domino Hludouuico imperatore Iure
legitimo possiderunt31* absque ulla diminutione recipiunt ·
31*
u korr. (?)
[BK 204 Abschnitt A c. 5]
Vt singulis
eorum fidelibus talis conseruetur qualem temporibus priorum regum et praecipue aui
patrisque eorum habuisse noscuntur si tamen et ipsi pristinam
fidem erga ipsos conseruent ·
[BK 204 Abschnitt A c. 6]
Vt rapinae et depraedationes quae quasi iure legitimo hactenus
factae sunt penitus interdicantur · et nemo se impune post haec eas praesumere
posse confidat ·
[BK 204 Abschnitt A c. 7]
Vt singulis partibus regni missi idonei constituantur qui
quaerelas pauperum et oppressiones siue quorumcunque causas examinare , et
secundum legis aequitatem valeant definire , et si ab uno in aliud regnum
huiusmodi praesumptores confugerint32* ibi similiter opprimantur ·
32*
korr. aus confuger[†]t
[BK 204 Abschnitt A c. 8]
Vt nullus in omni eorum regno deinceps
rapt[u]m facere praesumat aut si fecerit legaliter
puniatur ·
[BK 204 Abschnitt A c. 9]
Vt regum filii legitimam haereditatem regni secundum definitas
presenti tempore portiones post eos retineant , et hoc quicunque ex his fratribus
superstes fratibus fuerit consentiat si tamen ipsi nepotes33* patruis obedientes esse consenserint ,
33*
korr. aus nep[†]s
[BK 204 Abschnitt C c. 5]
Et sciatis quia volumus vt res ecclesiarum in cuiuscunque
regno caput fuerit tam de Episcopatibus quam de abbatiis sine vlla contradictione
rectoresque ipsarum ecclesiarum sicut tempore Domni ac genitoris
nostri fecerunt illas possideant
[BK 204 Abschnitt C c. 6]
Similiter et de Episcopatibus et monasteriis vbicunque in
nostro communi regno aliter est modo quam debeat , Volumus vna cum Dei adiutorio
illud emendare ut ecclesia Dei suum honorem debitum habere possit , et populus
suam legem et iusticiam habeat
[BK 204 Abschnitt D c. 2]
Volumus etiam vt vnusquisque liber homo in nostro regno
seniorem qualem voluerit in nobis et in nostris fidelibus accipiat ·
[BK 204 Abschnitt D c. 3]
Mandamus etiam ut nullus homo seniorem suum sine
iusta†34* ratione dimittat ne aliquis
eum recipiat nisi sicut tempore antecessorum nostrorum consuetudo fuit ·
34*
iu korr. (?)
[BK 204 Abschnitt D c. 4]
Et volumus ut sciatis quia nos fidelibus nostris rectum
consentire volumus et contra rationem eis facere non volumus , ut similiter vos ac
caeteros fideles nostros admonemus , vt vos vestris hominibus rectum consentiatis , et contra rationem illis non faciatis
[BK 204 Abschnitt D c. 5 BK 205 Abschnitt A c. 1]
Et volumus ut cuiuscunque nostrum homo in cuiuscunque regno
sit cum seniore suo in hostem vel aliis suis utilitatibus pergat nisi talis Regni
Inuasio quam lantuueri dicunt quod absit acciderit vt omnis populus illius regni
ad eam [fol. 75r] repellendam communiter pergat ·
Haec quae sequuntur capitula acta sunt Anno DCCCLI · incarnationis Dominicae quando tres fratres Reges hlotharius scilicet iterum conuenerunt , et consultu Episcoporum · et
caeterorum fidelium eadem capitula subscripserunt manibus propriis , et inter se
ac inter fideles suos perpetuo conseruaturos promiserunt · Quae capitula
singulorum in populo adnunciationes sequuntur ·
Vt omnium praeteritorum malorum et35*
contrarietatum et supplantationum ac malarum machinationum atque molitionum seu
nocumentorum inuicem actorum abolitio ita et inter nos et apud nos fiat , et a
nostris cordibus penitus auellatur cum omni malitia et rancore ut nec in memoriam
ad retributionem · dumtaxat mali vel contrarietatis atque exprobrationis seu
improperii de cetero exinde quidam veniat ·
35*
korr. (?)
[BK 205 Abschnitt A c. 2]
Vt tanta Domino cooperante inter nos verae caritatis
benignitas abhinc inante maneat de corde puro , et conscientia bona , et
fide non ficta sine dolo , et simulatione vt nemo suo pari suum regnum36*
aut suos fideles , vel quod ad salutem siue prosperitatem ac honorem
regium pertinet discupiat aut forsconsiliet aut per occultos susurrones
libenter composita mendacia seu detractiones acceptet
36*
u korr. (?)
[BK 205 Abschnitt A c. 3 BK 205 Abschnitt A c. 4 BK 205 Abschnitt A c. 5]
Vt vnusquisque fideliter suum37* parem
ubicunque necessitas illi fuerit et ipse potuerit , aut per se aut per filium aut
per fideles suos , et consiliov et auxilio adiuuet ut regnum fideles prosperitatem
atque honorem regium debite ualeat obtinere , et veraciter vnusquisque erga
alterum certatim demonstret quia in fratris sui aduersitate fraterno modo
constritatur [!] et in prosperitate illius laetatur , et talem fidem
sicut inter nos modo abhinc ante conseruaturos confirmatum habemus sic
vnusquisque infantibus fratris sui si obierit qui superfuerit conseruabit ·
Et quia per vagos et tyrannicam consuetudinem inreuerentes
homines pax et quies regni perturbari solet · Volumus ut ad quemcunque nostrum
talis uenerit vt de his quae egit rationem et iusticiam subterfugere possit nemo
ex nobilium ad aliud recipiat vel retineat nisi ut ad rectam rationem et
debitam emendationem perducatur , et si rationem rectam subterfugerit
omnes in commune in cuius regnum venerit illum persequamur donec aut ad rationem
perducatur · aut de regno deleatur ·
Similiter et de eo agendum est qui pro aliquo capitulo uel aliquo crimine a quolibet Episcopo corripitur vel excommunicatur · aut ante excommunicationem38* crimen faciens regnum et Regis regimen mutat ne debitam poenitentiam
suscipiat aut susceptam legitime peragat Interdum etiam incestam propinquam suam
aut sanctimonialem et raptam siue39* adulteram quam illic ei non licebat habere fugiens secum ducit · Hic
talis cum Episcopus ad cuius curam pertinebit nobis notum fecerit diligenter
perquiratur ne morandi et latendi locum in regno alicuius nostrum inueniat et Dei
ac nostros fideles suo morbo inficiat , sed a nobis et per ministros rei publicae
constringatur ut simul cum diabolica praeda quam secum duxit ad Episcopum suum
redeat et de quocunque crimine publico debitam poenitentiam suscipiat ut
susceptam legitime pergat compellatur · [fol. 75v]
[BK 205 Abschnitt A c. 6]
Vt nostri fideles vnusquisque in suo ordine et statu veraciter
sint de nobis securi quia40* nullum abhinc inante contra legem et iusticiam et auctoritatem ac iustam
rationem aut damnabimus aut dehonorabimus aut opprimemus , et indebitis
machinationibus affligemus et illorum scilicet veraciter nobis fidelium
communi consilio secundum Dei voluntatem et commune
saluamentum ad restitutionem sanctae Dei ecclesiae et statum regni et ad honorem
regium atque pacem populi commissi nobis pertinenti adsensum praebebimus · In hoc vt illi non solum non sint nobis contradicentes et resistentes ad ista exequenda verum etiam sic sint nobis fideles , et obedientes ac veri
adiutores atque imperatores vero consilio et sincero auxilio ad ista peragenda
quae praemisimus sicut per rectum vel quisque in suo ordine et statu suo principi
et suo seniori esse debet ·
40*
korr. aus qui[†]
[BK 205 Abschnitt A c. 7 BK 205 Abschnitt A c. 8 BK 205 Abschnitt A Epilog]
Vt simul coniuncti et vos fratres ad inuicem , et nos cum
fidelibus nostris et fideles nostri nobiscum et omnes simul cum deo nos41* reconiungamus , et vt nobis sit42* propitius illi pro deuoto
munere offeramus vt vnusquisque omnium nostrum absque sua propria excusatione
atque iustificatione recognoscamus43* in quibus aut sigillatim [!]
aut communiter contra illius mandata et decreta suorum sanctorum fecimus aut
consensimus in ordine44* ecclesiastico et statu regni et per
singula in medium illa producamus et nemo nostrum suo aut amico aut propinquo et
confęderato · Immo nec sibi ipsis seculariter parcat ut spiritaliter et salubriter
parcere possit Quim [!] sicut premisimus in praecedenti capitulo vero
consilio et sincero auxilio illa in commune certatim emendare totis viribus
procuremus quam citius rationabiliter poterimus ·
Et aliquis de subditis in quocunque ordine et statu de
hac conuenientia exierit aut se retraxerit et huic communi decreto contradixerit
seniores cum veraciter fidelibus suis haec secundum Dei voluntatem et legem ac
iustam rationem velit aut nolit ille quidam vno concilio et decreto et huic
couenientiae resistens et contradicens fuerit exequatur · Et si aliquis de
senioribus de hac conuenientia exierit aut se retraxerit et huic communi decreto
quod absit contradixerit complures seniorum nostrorum fideles et Regnorum primores
in vnum conuenerint eorum qui haec obseruauerint seniorum consilio et Episcoporum
Iudicio ac communi consensu qualiter de eo qui debite admonitus
incorribilis [!] perseuerauerit agendum sit fauente Domino decernetur
Et vt obnoxius Suprascripta capitula nobis auxiliante Domino
Inuiolabiliter obseruentur , et nos illa obseruaturos certius credatur
manibus propriis eadem subter firmamus · [fol. 76r]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 99r]
[1]
[BK 259 c. 1]
VT MISSI NOSTRI PER CIVITATES ET SINGVLA Monasteria tam
Canonicorum quam Monachorum siue sanctimonialium vna cum Episcopo parroechiae
vniuscuiusque in qua consistunt cum consilio etiam et consensu ipsius qui
Monasterium retinet quem volumus et expresse praecipimus ut praesens sit vitam ibi
degentium et conuersationem inquirant , et ubi necesse est corrigant et ubi desunt
congruas officinas construere iubeant , et ubi sunt factae , et per negligentiam
sunt destructae , instaurari praecipiant , et victum ac potum et vestitum atque
caetera necessaria pro qualitate et possibilitate loci , et inhabitantium necessitate ordinent , et hospitalitatem superuenientium hospitum et
receptionem pauperum ibidem ponant et ordinent , Ecclesiae quoque luminaria et
ornatum debitum ordinent , et Thesaurum ac vestimenta seu libros diligenter inbreuient , et breues nobis reportent , Inbreuient etiam , quid vnusquisque
ecclesiarum Praelatus , quando praelationem ecclesiae suscepit ibi inuenerit , et
quid modo exinde ibi minus sit vel quid et quantum sit superadditum quid etiam
nortmannis per nostram commendationem siue sine nostra commendatione
datum sit , quidue relictum , vel quid a quoquam ibi in eleemosina datum numerum
etiam canonicorum et monachorum siue sanctimonialium vniuscuiusque loci
describant , et nobis referant , ut secundum qualitatem et quantitatem loci cum
consilio Episcoporum , et fidelium nostrorum vbi minor numerus fuerit nostra
auctoritate addamus · Vbi vero indiscretionem Praelatorum superfuerit ad mensuram
redigamus , Inquirant quoque quo tempore aui nostri Karoli et
Domni genitoris nostri Hludouuici vnoquoque in loco fuerint , et quot modo sint et vbi loca a nortmannis , siue a quibuslibet aliis
destructa sunt , et penitus adnullata quot ibi nunc propter paucitatem
rerum et deuastationem earundem constitui vel ordinari possint , et inde cum
consensu fidelium nostrorum ordinemus quid de caetero agendum sit , Et qualiter
abbatiarum Prelati et in locis sacris inhabitantes , De his quae missi nostri
praeceperint obedierint nobis diligentissime et capitulatim
referre procurent ·
45*
korr. aus DCCCLIV
[BK 259 c. 2]
Vt missi nostri diligenter Inuestigent per singulas
parroechias simul cum Episcopo De monasteriis quae Dominum timentes in suis
proprietatibus aedificauerunt [fol. 99v] et ne ab haeredibus eorum diuiderentur ,
parentibus et praedecessoribus nostris sub Immunitatis defensione tradiderunt , et
postea in alodem sunt data ut describant quae sint , et quo vel a quibus in
proprietatem data sunt , et nobis renunciare procurent , ut cum Episcopis , et
caeteris fidelibus nostris consideremus quid et qualiter inde secundum
Dei voluntatem , et nostram salutem agere debeamus ·
[BK 259 c. 3]
Vt missi nostri
per singulas parroechias46* vna cum Episcopo parroechiae ipsius requirant , de capellis et abbatiolis ex casis Dei in beneficium datis qualis census inde
exeat ut ecclesia de qua supra exinde vestituram habere possit et nobis renuncient , ut hoc nostra auctoritate commendetur atque firmetur , Et secundum qualitatem et
quantitatem loci clericos et luminaria ibi ordinent , et loca restaurari
faciant ·
46*
e ergänzt
[BK 259 c. 4]
DENVNTIANDVM Est omnibus et a missis nostris ordinandum vt
omnes ecclesiae et presbyteri sub Immunitate , ac priuilegio , et
ordinatione , atque dispositione Episcoporum singularum parroechiarum in quibus
consistunt secundum auctoritatem canonicam et Capitularia domni karoli Imperatoris aui nostri , et pii augusti hludouuici
domni et genitoris nostri permaneant
[BK 259 c. 5]
VT Missi nostri diligenter Inuestigent , cum Episcopo et
Praelatis monasteriorum et per fideles et strenuos viros47* in vnaquaque parroechia , de rebus ecclesiasticis in alodem datis ,
et sicut euidentibus , et veris i[u]diciis ac auctoritatibus compererint diligenter a quo et quibus datae sint vel quantum exinde sit
describant et nobis renuntient ·
47*
korr. aus [†]iros
[BK 259 c. 6]
Vt Missi nostri expresse , et cum omni diligentia , cum
Episcopo et Praelatis monasteriorum per singulas parroechias requirant de rebus
ecclesiasticis · vnde nonae et decimae solui debent , et non soluuntur ut persolui
ab , easdem res tenentibus faciant et si aliqua contradictio quae rationabilis
videatur oborta fuerit describatur et Praelatus ipsius casae dei vnde
res esse noscuntur , et ille qui eas detinet et nonam ac decimam soluere detractat , simul cum missis nostris ad nostram iubeatur venire praesentiam , et tunc
veritate comperta , et diffinitione decreta quod rationabiliter Inuenerimus inde
praecipiamus · Volumus etiam vt inuestigent missi nostri qualiter illi qui easdem
res ecclesiasticas , vnde decimae dantur siue non dantur illas saluas habeant , et
in casticiis et in siluis custoditis , et si terrae aut mancipia inde perdita sint , vel aliquid huiusmodi , aut si familia oppressa sit contra legem et omnia per
breues renuntient nobis missi nostri
[BK 259 c. 7]
Vt missi nostri per singulas parroechias Comitibus et Rei
publicę ministris ex banno nostro precipiant ne malla48* et placita in
exitibus et in atriis ecclesiarum et presbyterorum mansionibus ,
Neque in dominicis vel festiuis diebus tenere praesumant sed comes conuenientem
locum consideret et Inueniat ubi stationem ad mallum tenendum constituat , quia
nefas est ibi reos puniri , ubi respectu diuinae49*
[fol. 100r] reuerentiae misericordiam consensu fidelium et decreto praedecessorum
nostrorum consequuntur ·
[BK 259 c. 8]
Vt missi nostri Comitibus et omnibus rei publicae ministris
firmiter ex verbo nostro denuncient atque praecipiant , ut a quarta feria ante
initium quadragesimae nec in ipsa quarta feria usque post octauam paschae mallum
vel placitum publicum nisi de concordia et pacificatione discordantium tenere
praesumant Similiter etiam quarta feria ante natiuitatem Domini vsque post
consecratos dies obseruent , necnon et Ieiuniis quatuor temporum et in
rogationibus simili obseruatione eosdem feriatos dies obseruent50* , necnon et Ieiuniis
quatuor temporum , et in rogationibus simili obseruatione eosdem
feriatos dies venerari omnimodis studeant ·
50*
Der Kopist wiederholte aufgrund eines Augensprungs versehentlich
obseruent ... feriatos dies
[BK 259 c. 9]
Vt missi nostri omnibus per singulas parroechias denuncient
quia si Episcopus aut ministri Episcoporum51* pro criminibus colonos
flagellauerint cum virgis propter metum aliorum , et ut ipsi criminosi corrigantur
cum tali discretione sine ulla occasione indebita , sicut in synodo conloquutum
est , et vel inuiti poenitentiam temporaliter et corporaliter agant ne
aeternaliter pereant si seniores ipsorum colonum indigne tulerint , et aliquam
vindictam · inde exercere voluerint aut eosdem colonos ne distringantur
contendere praesumpserint sciant quia et bannum nostrum component , et simul cum
excommunicatione ecclesiastica nostram armiscaram durissimam
sustinebunt
51*
r korr. (?)
[BK 259 c. 10]
Vt missi nostri omnibus Rei publicae ministris denuncient vt
comis et rei publicae ministris simul cum Episcopo vniuscuiusque
parroechiae sint vt ministeriis illorum quando Idem Episcopus suam parroechiam
circumierit , cum Episcopus eis notum fecerit et quos per
excommunicationem Episcopus adducere non potuerit ipsi regia
auctoritate et potestate ad poenitentiam et rationem atque satisfactionem adducant
[BK 259 c. 11]
Sciant etiam fideles nostri quia concessimus in synodo
venerabilibus Episcopis ne super beneficia ecclesiastica vel prestarias etiamsi
Episcopus aut quilibet monasteriorum Praelatus inrationabiliter petierit praecepta
confirmationis nostrae vllo modo faciamus , et Ideo ab inrationabili petitione se
vnusquisque compescat ·
[BK 259 c. 12]
Vt missi nostri omnibus per illorum missaticum denuncient ne
commutationes rerum , et mancipiarum quilibet Praelatus earumdem [!] rerum
ecclesiasticarum sine licentia et consensu nostro facere praesumat , neque
mancipia ecclesiastica quisquam nisi ad libertatem commutet , Videlicet vt
manicipia , quae pro ecclesiastico dabuntur in ecclesiae seruitute permaneant et
ecclesiasticus homo qui commutatus fuerit perpetua libertate fruatur ·
[BK 206 Abschnitt A c. 1]
De Missis directis per Regnum vt populus et pacem et Iusticiam
habeant [fol. 100v] De Raptoribus De praedatoribus , De latronibus , et aliis
malefactoribus et de omnibus iusticiis
[BK 206 Abschnitt A c. 2]
Vt ubi missatici simul venerint missi simul ueniant et si de
uno Regno in aliud aut de vno missatico in aliud fugerint simul eos constringant ,
[BK 206 Abschnitt A c. 3]
Vt ubicunque fugerint illuc indiculas transmittatur vt comis
illos distringat , aut cum alode aut per quodcunque potest ut illuc
reueniat et emendet ubi malum fecit
[BK 206 Abschnitt A c. 4]
Vt missis commendetur vt faciant Iusticias et si non fecerint
quod ipsi pergere debeatis ·
52*
folgt getilgtes Vt m
[BK 206 Abschnitt A c. 5]
Vt si necessitas alicui fuerit omnes sint parati quomodo
inuicem vos adiuuetis ·
[BK 206 Abschnitt B c. 1]
De adnuntiatione Episcopali , Et de honore sacerdotum
[BK 206 Abschnitt B c. 2]
De reaedificatione ecclesiarum et de nonis et decimis ·
[BK 206 Abschnitt B c. 3]
De obseruatione capitulorum Domni Karoli et domni Hludouuici de ecclesiis
[BK 206 Abschnitt B c. 4]
De obseruatione pacis , et cauenda rapacitate et oppressione
rerum ecclesiasticarum ac pauperum ·
[BK 206 Abschnitt B c. 5]
Quod nos cum consilio fidelium nostrorum ordinare volumus
qualiter honeste et sine indigentia in curte nostra sicut antecessores nostri
fecerunt viuere possimus , et comites ac caeteros fideles nostros admonemus vt
ipsi sic suum esse et viuere ordinent qualiter propter illorum necessitatem vicini
eorum ac pauperes53* non opprimantur ·
53*
e2 korr. (?)
[BK 206 Abschnitt B c. 6]
De concordia et mutuo adiutorio Episcopi et comites ad
iusticias faciendas et diuinum ministerium exequendum :
[BK 206 Abschnitt B c. 7]
54*
folgt getilgtes ad iusticias faciendas et diuinum ministerium
[BK 206 Abschnitt B c. 8]
De Raptis et coniunctione Sanctimonialium atque propinquarum
seu sponsarum aliarum , Vt quid in praeterito actum est secundum consilium et
Iudicium Episcoporum corrigatur et de cetero omnimodis caueatur
[BK 206 Abschnitt B c. 9]
Quodsi aliquid per necessitatem in ecclesiis Dei aut contra
aliquem fidelium nostrorum fecimus hoc quam citius potuerimus libentissime
emendabimus , et de cetero55* si aliquis apud nos patrem suum nocere
voluerit hoc secundum consuetudinem antecessorum nostrorum diffinire volumus ·
55*
e1 korr. (?)
[BK 206 Abschnitt B c. 10]
De placito nostro56* et de communi
adiutorio contra nortmannos , et de conloquutione nostra Fraterna [fol. 101r]
56*
o2 korr. (?)
[BK 260 Prolog]
IN NOMINE SANCTAE ET INDIVIDVAE TRINITATIS
Karolus gratia Dei Rex , Dilectis et fidelibus missis nostris per
Regnum nostrum constitutis Salutem , Sicut vobis notum esse credimus Cum
dilectissimo fratre nostro Hlothario57* apud valentianas loquuti sumus et communi consilio cum
fidelibus nostris communibus , considerauimus vt inter caetera
sanctae Dei ecclesiae , et nostri principatus , ac regni a Deo nobis
commissi negotia necessaria de his quae subsequuntur Vos specialiter ammoneremus
ut sicut hic descripta habentur vna cum Dei adiutorio prout melius
potueris strenue exequi procuretis , et hoc praesentialiter necessarium opus sine
aliqua dilatione et excusatione sicut in missaticis coniuncti et deputati estis
simul conueniatis et hoc ad perficiendum quanto citius inchoetis , et quantum et
qualiter inde factum habueritis vnus vestrum sicut in missatico constituti estis ,
de vno quoque missatico nobis ad colloquium · quod in proximo cum
fratribus nostris habebimus renuntiare procuret , et si contigerit , vt aliquis vestrum nostro seruitio et infirmitatem aut quacunque occasione
detentus fuerit pro hoc alius non dimittant ut commendata exequi non studeant
etiam si vnus vacauerit a praedictis occupationibus ipse quantum Deus dederit
Iussa adimplere studeat ·
57*
o2 korr. (?)
[BK 260 Abschnitt A c. 1]
Nostri seniores sicut audistis Parabolauerunt simul et
considerauerunt cum
communibus illorum fidelibus , de dei seruitio et sanctae ecclesiae ac
regni statu , et qualiter vos qui in regno consistitis pacem et iusticiam habere
possitis , et ordinauerunt59* missos per regnum illorum qui in
hoc decertent quantum Deus adiutorium dederit
[BK 260 Abschnitt A c. 2]
Inter omnes iusticias quas ordinauerunt , vt vnusquisque
habeat primo considerauerunt de honore ecclesiarum Dei , et orphanorum
et viduarum causis , et de regalibus iusticiis tum maxime de raptoribus puellarum
et viduarum causis , et sanctimonialium , et de his qui
presbyteros flagellare praesumunt , et qui presbyteros
de ecclesiis sine Episcoporum consensu eiicere et recipere aut census de manso ,
et ex his quae Dominus et genitor noster in suis
capitularibus ecclesiis in Immunitate concessit exigere non timent · Et qui de
censa de rebus ecclesiasticis ad ecclesias persoluere detractant , vt firmiter
inquirantur et acriter distringatur , et plena iusticia inde fiat , secundum quod
in capitularibus , aui et patris illorum
statutu[m] habetur [fol. 101v] et ipsi per certos fideiussores ad
praesentiam illius in cuius regno tales Inuenti fuerint perducantur ut
inde ipse commendet quid de tali homine fiat qui nec Deum timet , nec contra
sanctos Canones facere nec legem et praeceptum regium infringere
pertimescit , salua censura ecclesiastica et Episcopalis poenitentiae
vindicta
60*
gek. K
[BK 260 Abschnitt A c. 3]
Similiter de collectis quas Theodisca62* lingua herizuph · appellat , et de his qui Immunitates63*
infringunt , et qui incendia ; et voluntaria homicidia , et adsalituras
in domos faciunt ·
[BK 260 Abschnitt A c. 4]
De latronibus autem commendauerunt ut missi omnibus denuncient
in illa fidelitate , quam Deo et Regi vnusquisque debet et promissam habet et in
illa christianitate , quam pacem proximo vnusquisque seruare debet , vt sine
exceptione alicuius personae , nec pro amicitia65* vel propinquitate aut amore
vel timore ullus66* latronem cęlet , sed illum missis illorum manifestet , et ad accipiendum
illum adiutorium , quantum potuerit vnusquisque prestet et per sacramentum hoc
missi illorum firmare faciant , sicut tempore antecessorum illorum consuetudo fuit , et si aliquis missos illorum non obaudierit , si Regis homo fuerit per
fideiussores ad illius praesentiam perducatur · Si autem alterius homo
fuerit , Senior cuius homo fuerit illum Regi praesentet ·
[BK 260 Abschnitt A c. 5]
Commendauerunt etiam , vt si alicui denunciatum fuerit , vt ad
accipiendum latronem adiutorium praestet , aut aliquis sonum inde audierit , ut ad
latronem accipiendum concurratur et se inde retraxerit vt ad hoc adiutorium non
prestet · Si liber homo non fuerit bannum Dominicum componat , et si colonus
fuerit LX · ictus accipiat et si latro ibi occisus fuerit qui eum occiderit leudem
inde non soluat , et nullus inde faidam portare praesumat , quodsi quis facere
praesumpserit per certos fideiussores ad Regis praesentiam perducatur ·
67*
gek. K
[BK 260 Abschnitt A c. 6]
Quicunque autem abhinc inante latronem receperit maxime autem
illum qui forbannitus fuerit , et qui illos quos missi nostri
forbanniere recepit postquam forbanniti ab eisdem missis nostris fuerunt secundum
quod constitutum est in capitularibus aui et patris nostri in libro III · capitulo · XXIII69* si
francus est cum XII · similibus francis iuret quod ipse
latronem eum fuisse non scisset licet Pater eius sit aut frater et propinquus , si
hoc iurare non potuerit70* , et ab alio conuictus non fuerit quod latronem
in hospitio suscepisset quasi latro et infidelis Iudicetur , quia latro
est et infidelis est noster , et francorum et qui illum suscepit similis
est illi , si autem audiuit , quod latro fuisset , et tamen non scit pro firmiter
aut iuret solus quod nunquam eum audisset , nec per veritatem nec per
mendacium latronem aut sit paratus71* , si ille de latrocinio euictus
fuerit , vt similiter dampnetur ·
[BK 260 Abschnitt A c. 7]
Vt quando missi nostri latronem forbannierint hoc et missis
aliis et Comitibus [fol. 102r] scire faciant et si de vno missatico in alium fugerit
si in73* vicinitatem venerit pro hoc qui eum forbanniuit non
dimittat ut eum non persequatur et comprehendat et si longius fugerit missus in
cuius missaticum fugerit si alodem habuerit illi tollat et illum
constringi , et ut illuc velit nolit reueniat et ibi malum emendet ubi illud
perpetrauit , et si in alicuius villam fugerit et ipsa villa eum contenderit
secundum quod in capitularibus aui et patris
nostri
scriptum habetur inde fiat · Et si necesse fuerit ut iusticia non proteletur
Aduocato denuncietur ut ipsum latronem reddat , et eos qui eum contenderunt praesentet ut debitam disciplinam inde sustineant et emendationem inde
congruam faciant , quodsi facere neglexerit usque ad secundam vicem bannum
Dominicum inde componat , et sic per fideiussores ad praesentiam eorum deducatur
ut et de illo , et de contradictoribus , et de ipso latrone secundum quod causa
coniacuerit sic decernatur vt caeteri motum habeant
[BK 260 Abschnitt A c. 8]
Hoc etiam commendauerunt seniores nostri vt si huiusmodi
malefactores sicut praediximus de vno regno in aliud fugerint similiter missi
illius de cuius regno fugerit ad alios missos in illo regno vbi fugit hoc notum
faciant , et illi missi eos constringant ut ad illud regnum et ad illos missos
reueniant ut ibi distringi possint ubi malum fecerunt ·
74*
gek. K
[BK 260 Abschnitt A c. 9]
De Aduenis qui oppressione Nortmannorum , vel
Britannorum
In76* partes istorum regnorum confugerunt , statuerunt seniores nostri vt a
nullo Rei publicae ministro quamcunque violentiam vel oppressionem aut exactationem patiantur , sed liceat eis conductum suum quaerere et habere donec
aut ipsi redeant ad loca sua , aut seniores illorum recipiant , Quod qui Inuentus
fuerit ex rei publicae ministris aut aliis quibuslibet contra hoc pietatis
praecept[u]m facere aut fecisse bannum dominicum exinde
componat
[BK 260 Abschnitt A c. 10]
Vt omnibus denuncietur qualiter cuncti sint praeparati ad
quamcunque necessitatem Imminentem vt secundum consuetudinem prout
necessitas euenerit ad Dei seruitium et illorum atque defendendum sanctam Dei
ecclesiam et regnum omnes sint praeparati ·
[BK 260 Abschnitt A c. 11]
Capitula autem aui et patris nostri quae in praescriptis commemorauimus79*
qui ex missis nostris non habuerint et eis indiguerint vt commissa per illa
corrigere possint , sicut in eisdem capitulis iubetur de scrinio nostro a cancellario80*
nostro accipiant , vt rationabiliter et legaliter cuncta corrigant et disponant
[BK 260 Abschnitt A c. 12]
Vt vnusquisque missus in suo missatico prouisionem habeat , vt
si aliquis de nostris fidelibus per missaticum suum transierit , aut ibi
consistens et commanens [fol. 102v] rapinas et depredationes aut alia inlicita
fecerit de quibus Deus offendi solet et populus pro oppressione gemere , quatinus
hoc subtiliter et veraciter Inuestiget et nobis renuntiet qualiter inde
nos sic ordinemus vt nec ipsum nec alium hoc agere delectet ·
81*
gek. K
[BK 260 Abschnitt A c. 13]
Vt missum illorum missaticis curam habeant ne homines nostri
aut alii quilibet vicinos maiores et minores tempore aestatis83* , quando
ad herbam suos caballos mittunt et tempore hyemis , quando marascalcos illorum ad
fodrum dirigunt vicinos maiores et minores depredentur84* et sic egerint hoc etiam ut praediximus veraciter missi nostri
Inuestigent , et nobis renuncient vt in seniore hoc sic emendemus , quatenus
homines suos in potestate habeant et contenti sint debitis , et indebita iniuste
non appetant ·
[BK 261 Abschnitt A c. 1]
DE MISSIS Pro latronibus scilicet ut addantur et suppleantur
missi qui illa peragant quae in capitulis continentur quas supra in siluaco illum edidisse praescripsimus ·
85*
gek. K
[BK 261 Abschnitt A c. 2]
De maritima custodia et secundum consuetudinem vigilanter
disponeretur
[BK 261 Abschnitt A c. 3]
De Viis per aquas videlicet , vt ubi nouiter clausae erant
aperirentur sicut antiquitus fuerunt apertae ,
[BK 261 Abschnitt A c. 4]
De pontibus restaurandis , videlicet vt secundum capitularia
aui et patris sui vbi antiquitus fuerunt reficiantur ab his qui honores illos tenent de quibus ante
pontes facti vel restaurati fuerunt ·
[BK 261 Abschnitt A c. 5]
De nauibus
quae uadunt sub pontibus videlicet vt inde Teloneum non exigatur86*
86*
Es folgt eine nicht entzifferbare Zeichenfolge.
[BK 261 Abschnitt A c. 6]
De aduenis
quos affligunt ministri rei publicae , scilicet vt qui ab illis quos
nortmanni vel Britannes afflixerunt , et Ideo mendicando in istud
regnum venerunt , vel qui propter afflictionem aquitanicam huc venerunt
censum vel operationes exigere hoc cum sua lege illis emendent , et qui deinceps
hoc facere praesumpserint simul cum emendatione dominicum bannum componat ·
[BK 261 Abschnitt A c. 7]
De latronibus qui nunc nihil mali faciunt , et quod iam diu
fecerunt emendatum habent et nullus modo super eos clamat , videlicet vt
propter hoc modo non punia[m]ur ·
[BK 261 Abschnitt A c. 8]
De hominibus qui in banno , et in penitentia missi sunt , et
peius semper faciunt scilicet vt a missis capiantur · et constringantur
[BK 261 Abschnitt A c. 9]
87*
a korr. (?)
[BK 261 Abschnitt A c. 10]
De rebus ecclesiarum in alodem datis videlicet vt a missis
inquirantur et describantur et rei renuntietur ·
[BK 261 Abschnitt A c. 11]
De Monasteriis circumeundis , id est vt sicut ordinatum fuit
ita missi exequi procurent
[BK 261 Abschnitt A c. 12]
De hominibus qui iterum a nouo raptos faciunt ut a missis
comprehendantur et constringantur et ad Regis praesentiam deducantur ·
[BK 261 Abschnitt A c. 13]
De fidelitate Regi promittenda id est omnes per Regnum illius
franci fidelitatem illi promittant , et qui dicunt se illam
promisisse aut certis testibus hoc approbent aut iurent se illam ante iurasse aut
illam ipsam fidelitatem promittant ·
[BK 207 Abschnitt A c. 1]
Scire volumus vestram omnium fidelitatem quia frequenter
praesenti anno
Dilectissimum fratrem nostrum hludouuicum inuitamus ut
commune colloquium cum fidelibus nostris haberemus atque cum illis de Domini
Voluntate quantum ipse inspirare vellet , ac de sanctae Dei ecclesiae vtilitate
nostroque ac nostrorum profecto honore et necessitate tractaremus et ordinaremus ,
Sed quia praedictus Frater noster hactenus sicut
optaueramus quibusdam Impedientibus causis venire distulit nos illud omittere
uoluimus quin vtiliter nos coniungeremus
[BK 207 Abschnitt A c. 2]
Nunc volumus vos certos reddere de nostra coniunctione quia
christo propitio secundum Deum ad salutem sanctae Dei ecclesiae nostramque ac
vestram communem vtilitatem , et necessitatem indissolubiliter corde et
opere coniungere nos volumus88* vt vnum simus in christo , et vos vnum sitis nobiscum ·
88*
korr. aus voluimus
[BK 207 Abschnitt A c. 3]
Sapiatis quia legem qualem antecessores nostri hoc89* est Pater et Auus noster
vestris antecessoribus concesserunt et seruauerunt , nos similiter vobis
perdonamus , et Inuiolabiliter atque incorrupte , et praesentibus et
futuris temporibus per omnia volumus obseruare ·
89*
korr. aus [†]oc
[BK 207 Abschnitt B c. 1]
Hanc siquidem coniunctionem facere idcirco usque nunc
distulimus quia volumus ut supradictus Frater noster
nobiscum pariter conueniens in ea coniunctione se nobis associaret · Sed quia ille
aliquibus impedimentis prepeditus venire omisit , nos audita perturbatione , quam
filius eius facere conatur consociare nos uoluimus · Sciatis ergo quoniam et in
prosperis et in aduersis simul erimus · Nec poterit Nos Deo adiuuante ullum
offendiculum ab ea caritate separare , qua fraternis vinculis astricti sumus , sed ubicunque alterno solatio , et adiutorio indiguerimus , quantum Dominus
permiserit in Inuicem sustentari et supportari cupimus · atque contra omnem
terrenum [fol. 103v] Inimicum auxilium in alterutrum ferre volumus
[BK 207 Abschnitt B c. 2]
Si autem isdem frater noster sicut
optamus et ei mandamus hoc agere distuleri[t]
Nos ita coniuncti sumus vt vnus alteri tale praebeat solatium et adiutorium
quatenus vbicunque necesse fuerit amodo et deinceps sicut praemisimus vnusquisque90* regnum sibi diuinitus commissum quiete optinere possit et si
aliquis
patri [!] suo superstes extiterit ipse qui remanserit nepotes suos vna cum
Regno patris sub tuitione et defensione habeat , vt contra aduersantium machinationes , auxiliante Deo ita muniti existant qualiter quieto ordine regnum
patris opprimere valeant ·
90*
s2 korr. (?)
[BK 207 Abschnitt B c. 3]
Certissime igitur deuotionem vestram scire cupimus quia
veraciter recognoscimus in multis Dominum offendissime animosque vestros
negligenter molestasse quae videlicet cuncta ita fauente christo pro viribus
emendare voti habemus ut et deum placare , et vestrae deuotioni satisfacere
possumus , De quibus omnibus certiores vos reddere curabimus cum pluriores nostri
fideles conuenerint aut cum praefatus
frater noster , vt enim mandamus venerit , si tamen venire
voluerit , quomodocunque vobis amabilius erit91* ita ut veraciter cognoscatis permissionem [!] nostram
omnimodis attendere , et plenissime nos obseruare velle
91*
korr. aus erat
[BK 207 Abschnitt B c. 4]
Illud praeterea in commune vestra omnium comperiat solertia ,
quia ideo vobis in hoc sacro loco haec solicite denunciare volumus vt noueritis
cuncta quae dicimus Domino fauent[e] , sanctisque eius
suffragantibus in quorum praesentia denuntiantur Inuiolabiliter obseruaturos nos
esse
[BK 295]
Increpatio quam in epistola Domini
apostolici vobiscum et cum aliis fidelibus vestris audiuimus seuerissime
nos tangeret si nos aliter non egissemus quam isdem Domnus
Apostolicus nos egisse secundum quod ipse audierat cum magna auctoritate
mandauit · Nam quia nos in isto facto vnde nos specialiter redarguit consentientes
nos fuimus , et vos ac fideles vestros quos inde admonere conuenit et
verbis et scriptis , sicut ipsi scitis , et manentia scripta testantur ,
frequenter et salubriter commonuimus , vt contra salutem , et auctoritatem factum
erat emendaretur et ne deinceps conmitteretur omnimodis caueretur damnabiliter
ista increpatione non tangimur · Sed et nunc nostris monitis illius monita
coniungentes , et illius monitis nostra monita subiungentes , hortamur
ut statum monasteriorum in regno nostro consistentium aliter quam debeat et deceat
peruersum ac confusum quanto citius ac melius , et possibilius atque rationabilius
potueritis restituere et corrigere93* studeatis et non solum hoc
vos , et commissos vobis in regno vestro agere commonemus verum etiam monemus
hortamur et precamus vt capitula quae vos ipse [fol. 104r] cum fidelibus vestris in
colonia villa manu propria confirmastis , sed et ea quae
in belluaco ciuitate Episcopis tradentibus sub conditione
notissima suscepistis Illa quoque quae cum fratribus vestris secus teudonis villam in loco qui dicitur
iudicium approbastis cum illustribus viris et sapientibus
baronibus vestris obseruanda delegistis · Sed et illa quae cum fratribus
vestris apud marsnam manu propria confirmastis ·
verum et illa quae in synodo suessonica cui vestram praesentiam
exhibere dignati fuistis acceptastis · Necnon et illa quae in siluaco decreuistis cum his quae in leodico cum
fratre vestro hlothario adnuntiastis diligenter et frequenter ad memoriam reducatis ac relegatis , et quae in regno vestro
contra illa acta sunt contraque diuinam94* et salubrem auctoritatem quam
progenitores et praedecessores vestri directo ordine tenuerunt et
obseruauerunt perpetrata sunt quantotius ratio et possibilitas permittat corrigere
procuretis · Et ne de cetero a quocunque
contra haec agantur omnes communiter cooperante Domino caueamus ,
Et si quid contra haec actum fuerit statim vt citius fieri potuerit aequitate et
ratione ac possibilitate dictante absque dolo cum recta intentione et lege ac
auctoritate competente vnicuique ordini corrigatur , Et ne leue cuiquam Videatur ,
quod Deo teste ac mediante manu propria confirmatum , et sponsione cum95* ueritatis , quae Deus est , assertione prolatum est , discat ex
confirmationis cautione in terris et ex baptismatis ac ceterarum
obseruationum confirmatione in coelis quantis nexibus quisque teneatur96*
obstrictus , omnisque quod diuino spiritu dicitur communiter audiamus ,
Nisi conuersi fueritis gladium suum vibrabit , arcum suum tetendit , et
parauit illud , et in eo parauit vasa mortis De quibus nos omnes ad se et ad
mandatorum suorum obseruationem conuersos et in obsersuatione eorundem
permanentes eripiat Iesus Christus Dominus noster cui est honor et gloria potestas
et Imperium per omnia secula seculorum amen ·
[BK 262 c. 1]
Mandat Vobis noster senior quia suus auunculus Rodulphus illi de vestra fidelitate nuntiauit et quod vos
illum praecastis , ut ad vos suos denominatos fideles in sua mercede transmitteret , et vos illi per illos vestram necessitatem et voluntatem mandare
uolebatis , et si aliquid factum habebatis quod necessitas fuisset emendare
voluntarie per illorum consilium emendabatis , et quod vobis consilium donauerint
ad nostri senioris fidelitatem , et vestram saluationem98* voluntarie faceretis ·
[BK 262 c. 2]
Et mandat vobis noster senior quia placet ei quod illi suus
auunculus de vestra fidelite [!] , et bona voluntate nuntiauit et
secundum vestram depraecationem transmisit nos sicut praecastis , ad vos et mandat
vobis , quia si aliquis aut ipse senior noster aut aliquis ad illum aliquem de
vobis comperdere uoluit , et propter hoc ad tempus [fol. 104v] aliquis de vobis ab
illius praesentia et ab illius seruitio se subtraxit quia omnis
quicunque de uobis ad rectam rationem ad illum et99* ante suos fideles venire
uoluerit , hoc ei concedit , et si iuste et rationabiliter inuentum fuerit quod
rectam rationem contra eum aliquis de vobis habuerit cum consilio fidelium suorum
hoc voluntarie emendabit , Et si [in]uentum fuerit , quod illam
causam vnde aliquis de vobis conquirere uoluerit per rationem fecerit volet ut
sicut per rationem fecit ita facta per rationem permaneat ·
99*
folgt getilgtes ad
[BK 262 c. 3]
Mandat vobis vt si aliquis de vobis rectam rationem ad illum
et ante suos fideles praecauerit et inde in rectam rationem venerit et
iuste et rationabiliter Inuentum fuerit quod rectam rationem aliquis de
vobis non habeat , et ipsa recta ratio illum conuicerit quasi secum crediderit et
humiliauerit et emendare uoluerit , et in ipsa emendatione permanere uoluerit quia
sicut cum suis fidelibus rationabiliter Inuenerit ut rationabilem
misericordiam faciat voluntarie paratus est facere
[BK 262 c. 4]
Mandat vobis quia si aliquis est de uobis qui non se confidit
in sua conscientia ut rectam rationem precare aut non velit aut non audeat , et se
recognoscit et poenitet et misericordiam illius et indulgentiam petierit , quia illum tantum vt inante sicut debet se caueat voluntarie vnicuique qui sic
se recognoscit misericordiam et indulgentiam donat ·
[BK 262 c. 5]
Mandat vobis , ut ne aliquis de illo Inante dubitet quia ipsam
rectam rationem qui illam querit , semper illi vult conseruare , et illam
misericordiam quam modo illi concedit similiter illam semper vult conseruare si
ille aliam iterum talem causam non commiserit pro qua rectam rationem iustum
iudicium debet sustiner[e]
[BK 262 c. 6]
Mandat vobis quia si aliquis de vobis talis est qui dicat quia
paupertate et necessitate quia multos dies in illius seruitio misit et
omnia quae habuit dispendit ad talem coniunctionem vt aliquid impetraret quod per
seruitium100* impetrare non potuit sic iunxit quia si hoc nostro seniori
ante suos fideles demonstrare potuerit et hoc si verum inuentum fuerit
quod senioris nostri culpa fuerit quod per necessitatem aliquis de vobis
rationabiliter de seruitio illius se tali modo subtraxerit , quia senior
noster hoc voluntarie recognoscit , et cum consilio de suis fidelibus hoc quam
citius et rationabilius potuerit emendabit ·
100*
um korr. (?)
[BK 262 c. 7]
Mandat vobis quia si aliquis de vobis dixerit quod101* hoc quod fecit non pro sua infidelitate aut pro sua
deinhonorantia fecit et timet aliquis de [v]obis , quod noster
senior alicui de vobis reputare inante debeat hoc factum , aut pro sua infidelitate aut pro sua deinhonorantia , et propter hoc iam vltra ad illum non
debeat consilium acaptare , quia qualiscunque de vobis tali modo in isto
facto conmisculatus est si inante illi sic fidelis et obediens et adiutor ad suum
regnum et debitum honorem continendum fuerit sicut per rectum homo suo seniori et
suo Regi esse debet , quia nulli de ista causa volet reputare , sed
totum102* ex corde dimittere quod in illius persona in ista causa commisit
et suum seruitium quod illi et ante fecit , et adhuc Deo Iuuante faciet debite et
rationabiliter vult illi merere [fol. 105r] Si autem aliquis illi aut alicui iniuste
abstulit lex hoc sicut consuetudo et rectum est pacificabit ·
[BK 262 c. 8]
Et sciatis quia senior noster103* sicut subinde uoluit
Deo gratias nunc ad bonum effectum perduxit et rogauit fideles suos ut sine ulla
mala suspitione de illius iracundia aut animi commotione communiter quaerant et
inueniant atque describant , hoc quod ille secundum suum ministerium facere debet , et quae facere illum non104* condeceant et ubicunque inuentum fuerit quod
fecit quod facere non debuit , paratus est vt cum Dei adiutorio , et fidelium
suorum consilio hoc quam citius cum ratione et possibilitate emendare
potuerit emendet et inante corrigat , et correcta custodiat , et quod facere
debuit quod ad salutem et honestatem illius pertinuit et aliquid munus fecit hoc
cum Dei adiutorio et fidelium suorum105* consilio et auxilio facere quam citius
cum ratione et possibilitate potuerit faciat ·
[BK 262 c. 9]
Et similiter vult ut nos quaeramus et inueniamus et
describamus , quid et qualiter nobis fidelibus suis in vnoquoque ordine contra
illum conueniat facere , et quid non conueniat facere , ut illa quae conueniunt
faciamus , et illa quae non conueniunt caueamus , et vbicunque in retro
aliquid a nobis106* suis fidelibus in quocunque ordine facta sunt quae
non condeceant cum Dei et illius auxilio , et nostro communi consilio
quam citius cum ratione et possibilitate emendare potuerimus emendemus et inante
corrigamus et correcta custodiamus ·
106*
folgt getilgtes esse
[BK 262 c. 10]
Et sciatis quia sic est ille adunatus cum omnibus suis
fidelibus in omni ordine et statu et nos omnes sui fideles de omni ordine et statu
ut si ille iuxta humanam fragilitatem aliquid contra talem107* pactum
fecerit illum honeste et cum reuerentia sicut seniorem
decet108* admoneamus vt ille hoc corrigat et emendet , et vnicuique in suo ordine
debitam legem conseruet , Et si aliquis de nobis in quocunque ordine contra istum
pactum incontra illum fecerit si talis est , vt ille eum inde admonere uelit ut
emend[e]t faciat · Et si talis est causa ut illum inde
familiariter non debeat admonere ante suos pares illum in rectam rationem mittat ,
et ille qui debitum pactum et rectam legem et debitam seniori reuerentiam non vult
exhibere et obseruare Iustum Iusticiae Iudicium sustineat , et si sustinere non
Voluerit , et contumax et rebellis extiterit · et conuerti non potuerit a nostra
omnium societate et regno ab omnibus expellatur Et si senior noster legem
vnicuique debitam et a se et a suis antecessoribus nobis et nostris antecessoribus
perdonatam , et rectam rationem et misericordiam competentem vnicuique in suo
ordine109* conseruare voluerit , sciatis quia sic est ille nobiscum , et nos
cum illo adunati et sic sumus omnes per illius voluntatem et consensum confirmati
Episcopi atque abbates cum laicis , et laici cum Viris ecclesiasticis , Vt nullus
suum parem dimittat , ut contra suam legem , et rectam rationem et iustum Iudicium
etiamsi uoluerit quod absit Rex noster alicui facere non possit ·
[BK 262 c. 11]
Et sciatis quia ad hoc quaerendum et Inueniendum et statuendum
atque confirmandum cum nostro et caeterorum fidelium suorum consensu habet noster
senior constitutum locum uermeriam palatium et tempus ac
diem XIIII · kalendas110* Augusti et habet ex nomine descriptos fideles suos per quorum
tractatum ista causa Deo adiuuante [fol. 105v] ad perfectam perfectionem perueniat ,
et habet VII · kalendas111* Augusti ad ipsum palatium Vermeriam
generaliter112* omnes fideles suos conuocatos vt omnibus suam Voluntatem et perdonationem
et nostram113* qui fideles illius sumus deuotionem adcognouit114* , et ut ista115* conuenientia quam Teste Deo Confirmabimus inante diebus vitae suae et diebus vitae nostrae conseruetur et ipse
suis successoribus contra successores nostros , et nos nostris successoribus suis
successoribus conseruandam in Dei nomine relinquamus ·
110*
gek. kl
111*
gek. kl
112*
korr. aus [†]
113*
o korr. (?)
114*
korr. aus adcogn[†]
115*
is korr. (?)
[BK 262 c. 12]
Et sciatis quia vult senior noster , et nos caeteri fideles
illius vt si vos qui illius116* fideles et consiliarii esse debetis
volueritis sicut117* vobis diximus ad illius praesentiam et
fidelitatem atque seruitium venire , et cum nobis in ista societate esse quia et
ipse et nos quae voluntarie volemus , vt cum nobiscum hoc et quaeratis et
inueniatis et statuatis atque conseruetis , et nos cum vobis similiter et vobis
aliis omnibus sicut et nobis debitam legem et rectam rationem dehinc inante sicut
rectum est vult conseruare sicut118* sui antecessores , qui hoc melius et rationabiliter fecerunt nostris et
vestris antecessoribus in omni ordine conseruauerunt
[BK 262 c. 13]
Et mandet vobis noster senior quia si aliquis de vobis talis
est cui suus senioratus non placet , et illi simulat ad alium seniorem melius quam
ad illum acaptare possit , veniat ad illum , et ipse tranquillo et pacifico
animo donat illi commeatum tantum , ut ipsi et in suo regno id suis fidelibus aliquod damnum aut aliquam marritionem non119* faciat , et quod Deus illi
cupierit et ad alium seniorem acaptare potuerit pacifice habeat ·
119*
non ergänzt
[BK 262 c. 14]
Et si aliquis fuerit de vobis , qui velit dicere , quia non
credit fidem senioris nostri et suspectus sit de sua perditione , et
propter hoc non audeat ambulare ad illum nos vobis damus Dei et nostri
senioris karoli fidem ; et de suis Episcopis et fidelibus
damus fidem , quia quantum Deus vos saluauerit120* , et vos ipsos
saluaueritis sani ambuletis , et sani cum illo sitis et sani si vobis cum illo
sicut debet non conuenerit retornetis , tantum vt pacifice et sine seditione
ambuletis , et suos fideles non solicitetis ·
120*
ue korr. (?)
[BK 262 c. 15]
Et si adhuc dubitatis et aliam firmitatem quaeritis tantum vt
contra rationem non quaeratis si ad illum sicut diximus ambulare vultis etiam et
ad hoc parati sumus ut faciamus quia certi sumus quia omnia cum securitate facere
possumus ·
[BK 263 c. 1]
Mandet vobis senior noster salutes , mandet etiam vobis quia
valde miratur quod placitum tale non custoditis sicut vos illi promisistis
et sicut ipse vobis mandauit ·
[BK 263 c. 2]
Mandet vobis senior noster quodsi propterea hoc placitum
dimisistis ut fratres121* eius
expectare voluisset , et is aduentum iuxta quod illi mandastis non
sine aliis suis fidelibus quos modo secum non habuit inuenire potuit ,
vt necesse esset inde aliquam expectationem facere ·
121*
korr. aus fratris, aber unklarer
Befund, so dass auch eine Korrektur von fratres zu
fratris nicht ganz ausgeschlossen werden kann
[BK 263 c. 3]
Habet senior noster constitutum aliud placitum kalendas122* septembris in villa melfa vbi ei
occurrere sui fideles debent , propterea mandat vobis vt vos tali loco et vobis congruo
et eidem praemisso loco proximo veniatis vbi tales vos fideles transmittere ad vos
possit123* , quos vobis mittendos postulaueritis ·
[BK 263 c. 4]
Scitis quia vult vobis hoc obseruare secundum quod vobis in
vermeria concessit , et sicut scriptis et verbis antea
mandauerat , et quicquid amplius Iuste et rationabiliter postulare vultis Patri ,
et de expectatione secundum quod cum fidelibus suis inuenerit quod Dei uoluntati
et eius fideli usque suorum honori non sit indignum propter Deum et nutrimentum
Domni et genitoris sui ac illius et seruitium illi a vobis impensum hoc vobis
adsentire non contradicit ·
[BK 263 c. 5]
Mandet uobis ut memores sitis Dei et vestrae christianitatis
et nutrimenti genitoris eius , et sui et debitae fidelitatis , et regni
superuenientis periculi studeatis suos fideles sanctae matris ecclesię et sui
unanimes fieri et omnipotentis Dei voluntatem ac illius fidelitatem commmunemque
salutem · simul cum ipso fideliter explere ad resistendum Inimicis , et
chistia[ni] nomini persecutoribus ·
Istum124* missaticum transmisit Domnus Rex gloriosus karolus per Adolardum abbatem et Richuinum et Rodulfum
et Berengarium125* ·
124*
Der hier vorliegende Beginn
eines neuen Kapitulars ist (nachträglich?) durch Unterstreichung des ersten Wortes
markiert.
125*
um korr. (?)
[BK 264 c. 1]
Mandet vobis senior noster salutes , et mandat uobis quia
quicquid in vestra causa secundum consilium suorum fidelium melius et honestius
inuenire potuit per suos fideles et sua capitula iam per duas vices uobis mandauit ·
[BK 264 c. 2]
Mandat vobis quia sicut per illos suos fideles , et per eadem
capitula vobis innotuit si vult ergo vos adtendere126* et obseruare , et si
vos adhuc talem causam eum postulare volueritis quae ad suum honorem et ad vestrum
perfectum pertineat paratus est etiam in hoc secundum vestram petitionem facere
iuxta consilium fidelium suorum ·
126*
d1 korr. (?)
[BK 264 c. 3]
Mandat etiam ut recordemini Dei , et vestrae christianitatis ,
et condoleatis atque compatiamini huic sanctae ecclesiae quae et a vobis
et ab aliis miserabiliter est oppressa et depraedata , et quae
crudeliter ex altera parte persequitur a Paganis et non vos dissocietis ab vnitate
et vnanimitate fidelium Dei ; sed accederetis praesentaliter vos illi adunare et coniungere aliis Dei suisque fidelibus ad defensionem sanctae ecclesiae
et suam fidelitatem ·
[BK 264 c. 4]
Si autem dicitis vos propter pares vestros qui praesentes non
sunt hoc non posse facere , mandat vt vos qui in praesentiarum estis talem
securitatem ei faciatis , vt non propter aliam causam hoc dimittatis quod per nos
vobis mandat nisi propter illos vestros pares qui praesentes non sunt , et facit
ei securitatem , vt illos vestros pares ad Dei [fol. 106v] seruitium et ad suam
fidelitatem in quantum potueritis exhortemini et conuertatis , et si
illos conuerti non potueritis uos ab eius seruitio non vos subtrahatis quoniam si127* omnes ad eum conuerti uolueritis , paratus est uos omnes , secundum
sanctae ecclesiae utilitatem , et suum honorem , et vestrum communem profectum
recipere et saluare , et honorabiles semper habere et nulli umquam imputare in
quantum ad se pertinet quicquid negligenter factum habetis de eius seruitio aut in
ista causa contra illum egistis ·
127*
folgt getilgtes vos
[BK 264 c. 5]
ET mandat uobis quia postquam vestram fidelitatem cognouerit
securos etiam vos faciet ex sua parte quod nulli debeat reputare hoc quod erga
illum negligenter egit in hac causa ita tamen suos quoque erga illum
debitum honorem et debitam fidelitatem conseruaueritis sicut Dei suique
fideles ·
[BK 264 c. 6]
Et si aliqua pars ex vobis ad eius senioratum , et ad eius
fidelitatem reuerti voluerit similiter est paratus eos benigne recipere
et erga illos omnimodis adimplere quae superius scripta sunt
[BK 265]
Mandat uobis senior noster salutes , et mandat vobis quia pro
Dei amore et pro vestrae quandam fidelitatis seruitio sibi impenso - - -128* omnes suos129* vult
saluos esse et sine aliqua occasione omnes suos ad Dei seruitium , et ad suam
fidelitatem attrahere cupit · Et ut omnibus manifestum fiat quia130* sic
omnes uos vult saluare · sicut suos fideles et nulla occasione intermissa aliquem
ex vobis perdere vult , et ut etiam contra pares vestros absque laesione salui
esse possitis sicut debetis et christianos oportet talem131* causam
qualem vos eum postulastis libentissime vobis concedit secundum consilium suorum
fidelium vsque ad condictum placitum quod est
V · Idus132* octobris133*
carnutum · Ita tamen vt vos securitatem talem ei faciatis vt usque
ad illum placitum in pace maneatis , et nullam dehonorationem in aliqua causa
erga eum aut erga suos fideles faciatis quam rationabiliter et possibiliter
vitare et cauere potestis , neque impedimentum suis fidelibus faciatis nec inpraedatione nec in aliqua inquietudine134* · Et concedit vobis vt
omnes si in honoribus et in alodis nostris135* interim consistatis136* exceptis his quorum honores senior noster
donatos habet · Et si aliqui sunt ex vobis qui honores non habent si volunt in
suis alodibus consistere aut cum aliis eorum paribus vel amicis faciant et etiam
si voluerint cum seniore nostro manere ita tamen vt cum pace viuant et ipsi et sui
etiam hoc clementer concedit , ea videlicet ratione vt vos securum de vobis illum
faciatis , et vt nullum suum fidelem aliquo modo de sua fidelitatis subtrahatis
neque solicitetis , et si aliquis ex vobis fuerit qui hanc pacem isto modo seruare
noluerit a vestro consortio omnes eum vnanimiter expellatis si emendare
noluerit quod negligenter fecisse manifestum fuerit ·
128*
freigelassener Platz in der Zeile,
mit drei kurzen, waagerechten Strichen
129*
suos ergänzt
130*
q korr. (?)
131*
folgt getilgtes q
132*
I korr. (?)
133*
gek. octob
134*
d korr. (?)
135*
korr. aus v
136*
s1 korr. (?)
[BK 266 Prolog]
[BK 266 Abschnitt A c. 1]
Notum sit fidelitati Vestrae quia XVI Kalendas139* Martii secundum sacram auctoritatem synodum Venerabilium Episcoporum ac conuentum fidelium nostrorum apud Carisiacum fecimus conuenire · Cum quibus inter caetera ecclesiastica
vtlitatis ac Regni necessitatis negotia considerauimus qualiter rapinae , et
depopulationes quae partim occasione superinruentium paganorum partim mobilitate
quorundam fidelium nostrorum in regno nostro per eos etiam qui ecclesiam Dei
defenderi [!] et tuere140* et regni soliditatem ac quietem debuerant prouidere grassantur aliquo
modo annuente Domino sedari valeant et amoueri ·
[BK 266 Abschnitt A c. 2]
Quorum consultu decreuimus ut quia peccata quae in suo initio , vt sunt magni ponderis aestimantur pernitioso processu ipso etiam exitiabili
supra ius mentibus leuantur et quasi insensibiles reddunt ac si quando resipiscere
molliuntur eas sępius obligent , vt si resurgere velint non possint antequam
censura ecclesiastica et legales sententiae huiusmodi praedatores terribiliter et
damnabiliter feriant · Episcopi quique in suis parrochiis et missi in illorum
missaticis , Comitesque in eorum comitatibus pariter placita teneant quo omnes Rei
publicae ministri , et vassi Dominici , omnesque quicunque uel quorumcunque homines
in eisdem parrochiis et Comitatibus commanent sine vlla personarum exceptione et
excusatione aut dilectione conueniant
[BK 266 Abschnitt A c. 3]
Et Episcopi illius parrochiae breuiter adnotatas sententias de
huiusmodi causa euangelicae videlicet et apostolicae atque prophaeticae
auctoritatis necnon et decreta apostolica atque canonica omnibus relegat , et
aperto sermone cunctis quale quantumque peccatum sit , et qualem quantamque
poenitentiam , et quam Immanem seuerissimamque vindictam exposcat cum aliis
debitis et necessariis atque vtilibus praedicationibus innotescere curet
[BK 266 Abschnitt A c. 4]
Missi quoque legales sententias sicut eas cognitas habent
adnotent et praedecessorum nostrorum Regum atque Imperatorum nostraque capitula de
hac causa in vnum collecta omnibus nota fiant , Et episcopi Dei , et episcopali141* auctoritate tales deprędationes omnibus
omnibus [!] interdicant , et missi ac Comites nostri cunctis ex nostro Regio
nostro banno prohibere firmiter studeant ut cognoscant omnes quia si142* abhinc inante in regno nostro talia facere aliquis praesumpserit secundum
diuinas sententias episcopalem excipiet sententiam et secundum leges ac capitula
regia emendare cogetur143* , et secundum Iudicium fidelium nostrorum condignam vindictam suscipiet ·
[BK 266 Abschnitt A c. 5]
Et si talis persona fuerit vt Episcopi et missi nostri ac
Comites in illorum ministeriis quod prauum actum fuerit potuerint emendare
secundum praefixum modum illud enim dare studeant , aut per
fideiussores ad nostram presentiam uenire fiant ·
[BK 266 Abschnitt A c. 6]
Si autem aliquis quiscunque inobediens extiterit cum summa
festinatione nobis notum facere curent ut quantotius ad nostram presentiam illum
venire iubeamus et dignam vltionem secundum iudicium fidelium nostrorum sustineat ·
[BK 266 Abschnitt A c. 7]
Et si quod absit talis emerserit qui Dei timorem postponat et
ecclesiasticam auctoritatem contemnat et regiam potestatem refugiat , sciat
quiscunque ille fuerit quia et secundum [fol. 107v] canonicam auctoritatem ab omnium
christianorum coetu et sanctae ecclesiae consortio et in coelo et in terra alienus
efficietur et regali potestate atque omnium Regni fidelium vnanimitate
sicut Dei et ecclesiae inimicus et Regni deuastator persequetur usque dum a regno
exterminetur ·
[BK 266 Abschnitt A c. 8]
Et si aliquis Comes fuerit qui hoc in suo comitatu fuerit aut
ibi talia increscere permiserit ut aut ipse illa non emendet aut nobis nota non
fecerit vt nostra auctoritas talia corrigat , sciat quia talem sententiam inde
sustinebit sicut tempore antecessorum nostrorum consuetudo fuit ·
[BK 266 Abschnitt A c. 9 BK 266 Abschnitt A c. 10]
Et si aliqui iterantes depredationes et rapinas per regnum
nostrum fecerint et Episcopi ac missi et Comites hoc emendare non potuerint
quan [!] citius possint nobis notum facere curent ut144* Iubeamus
ipsos depredatores per eandem viam cum misso nostro redire et illa omnia que alii
egerant legaliter emendare et talem harmiscaram sicut nobis iussum fuerit aut
Iudicium sicut cum fidelibus nostris considerauerimus sustinere ,
quia autem Dilecti fratris nostri ac nepotum nostrorum homines
fuerint qui talia egerint et hoc nobis Innotescant in illis nota faciamus et
illi suos homines sicut illis melius uisum fuerit de talibus castigare procurent sicut et nos nostros homines castigare volumus si in illorum Regnis
indecentia , et aliqua noxia quod absit facere praesumpserint ·
144*
t korr. (?)
[BK 266 Abschnitt B]
[BK 266 Abschnitt B]
Ammonendi sunt qui aliena rapere contendunt ut solicite
audiant quod venien[.]
in Iudicio Dominus dicat Esuriui enim et non dedistis mihi manducare et cetera
Quibus dicit · Discedite a me maledicti in ignem aeternum qui paratus est dyabolo et angelis eius · Hinc ergo colligendum est quanta damnatione
plectendi sunt qui aliena rapiunt si tanta animaduersione feriuntur qui sua
indiscrete tenuerunt · Perpendant145* quo eos obliget reatu res rapta si
tali subiicit poena non tradita · Perpendant quid meretur iusticia inlata si tanta
percussione digna est pietas non impensa · Audiant raptores Vae ei qui multiplicat
non sua usquequo et aggrauat contra se densum lutum , Densum lutum contra se
aggrauare est terrena lucra cum pondere peccati cumulare ·146*
Audiant quid christus dicat · Quid prodest homini si totum mundum lucretur
animae vero suae detrimentum fiat , Id est quid prodest homini si totum quod extra
se congregat , sed hoc solum quod ipse est damnat · Audiant illi qui rapiunt in
hoc seculo deficient aut in seculo dimittent , sed secum ad Iudicium causas
rapinae id est damnationem secum ferent · Et alibi scriptum est · Audiant quid
prophaeta Esaias dicit Rapina pauperis in domo nostra ; et causa viduae non
ingreditur ad eos et lachryma viduae usque ad maxillam descendit , et Dominus non
delectabitur in Illis · Audiant [fol. 108r] quia in Cuius domo rapina est siue in
domo corporis siue in domo mansionis non habitat in illa domo spiritus sanctus ,
sed spiritus malignus , et si accedit ad communionem corporis et
sanguinis christi ante dignam satisfactionem non mundatur per illam
communionem a peccato sed plenius sicut iudas
quando in coena plenus rapina et iniquitate communicare praesumpsit
de manu christi possidetur a diabolo , vnde et suspensus crepuit medius et ad quem
causa viduae non ingreditur147* , nec ipse si digne non satisfecerit in
coelestem ecclesiam intrare ualebit · Audiant Rapaces quid iterum prophaeta dicat , Quid praedaris , nonne et ipse praedaberis , videlicet quia ille qui praedatur
res pauperum et ecclesiarum ac seruorum Dei , praedatur a Dyabolo et praeda illius
fit · Audiant quid sanctus Apostolus dicat per quem loquutus est christus
et qui raptus fuit usque ad tertium coelum , et qui raptus fuit in paradisum , et
audiuit talia secreta verba quae non licebat homini loqui · Ait namque Quia neque
rapaces neque homicidae neque adulteri Regnum Dei possidebunt , vnde148* intendat quale quantumque peccatum est rapina , quam cum
adulterio et homicidio sanctus comparauit Apostolus Item ipse dicat Si
quis fornicator aut adulter aut rapax aut homicida est cum huiusmodi nec cibum
sume149* christi discipulo id est christiano
licet ante satisfactionem id est correctionem ac emendationem , et dignam150* poenitentiam · Audiant quod sanctus
Ioannes Apostolus electus et dilectus christi qui in coena super
pectus eius recubuit talem hominem salutare vetat dicens · Nec aue ei dixeris
neque in domum receperis , Audiant quid in toletano concilio sancti
Episcopi qui in coelo cum Deo regnant et in terris miraculis coruscant de totius
mundi partibus congregati decreuerunt · Si quis inquiunt de potentibus clericum
aut quemlibet pauperem aut religiosum expoliauerit et mandauerit ad ipsum
Episcopus ut eum audiat , Et si contempserit inuicem mox scripta percurrant per
omnes prouintiae Episcopos quoscunque adire potuerit ut
excommunicatus habeatur donec audeat et reddat aliena , Ecce de
pauperum Raptoribus · Audiant raptores et prędones rerum ecclesiasticarum quid sanctus Anatcletus Papa ab ipso beato Petro apostolo
presbyter ordinatus cum totius mundi sacerdotibus iudicauit151* ·
Dicit namque , Qui abstulerit aliquid patri vel matri homicidae particeps est ·
Pater noster sine dubio Deus est qui nos creauit , Mater vero nostra ecclesia quae
nos in baptismo spiritaliter regenerauit , Ergo qui christi pacunias et ecclesiae
rapit aufert vel fraudatur homicida est atque homicida ante conspectum
Iusti Iudicis deputabitur Qui rapit pecuniam proximi sui iniquitatem operatur ·
Qui autem pecuniam vel res ecclesiae abstulerit sacrilegium facit et ut sacrilegus
iudicandus est Item sanctus Vrbanus Papa et martir res et
facultates ecclesiasticae oblationes appellantur quia Domino offeruntur
et vota sunt fidelium ac praetia peccatorum atque patrimonia pauperum · Si quis
illa rapuerit Reus est damnationis annaniae
et Zaphirae , et oportet huiusmodi tradere sathanae ut
spiritus saluus sit in die Domini [fol. 108v] Item sanctus
Lucius Papa · Rerum ecclesiasticarum et facultatum raptores a liminibus
sanctae ecclesiae anathematizatos apostolica auctoritate pellimus152* et damnamus
atque sacrilegos esse iudicamus et non solum eos sed etiam omnes consentientes eis
qui non solum qui faciunt rei iudicantur sed etiam qui facientibus consentiunt par
enim poena et agentes et consentientes153*
comprehendit · Et sanctus Augustinus in sermone euangelii
sancti Ioannis ita dicit , fur sacrilegus loculorum sacrorum et dominicorum · est iudas , et qui aliquid de ecclesia
furatur et rapit Iudae perdito comparatur · Item
in sacris canonibus sanctu [!] spiritu dictatis et christi sanguine confirmatis scriptum est · Si quis oblationes ecclesiae extra ecclesiam
accipere et dare voluerit praeter conscientiam Episcopi et eius cui huiusmodi
officia commissa sunt nec cum eius uoluerit agere consilio anathema sit ·
Episcopus autem omnibus dicere debet quid sit anathema et ne desperent ostendere
debet quandiu duret anathema Id est quandiu quisque errorem non corrigit et
digna154* satisfactione155* non emendet vt reconciliationem et
indulgentiam valeat promereri Si quis vero ante satisfactionem et reconciliationis
indulgentiam in peccatis suis perseuerat mortuus fuerit iam anathema perpetuum
illi erit et peccatum ad mortem · pro quo non dicit apostolus ut oretur ·
Sed et plura si necesse fuerit Episcopus quisque colligere et dicere procurabit ·
145*
r ergänzt
146*
folgt getilgtes Accipiant
147*
r1 korr. (?)
148*
folgt getilgtes non
149*
sume mit Einfügungszeichen ergänzt
150*
folgt getilgtes emendationem
151*
i2 korr. (?)
152*
i korr. (?)
153*
folgt getilgtes eis qui non solum
154*
korr. aus dignam
155*
korr. aus satisfactionem
[BK 266 Abschnitt C c. 1]
Vobis vero Comitibus dicimus vosque commonemus quia ad vestrum
Ministerium maxime pertinet vt reuerentiam et honorem sanctae ecclesiae Dei
exhibeatis et cum Episcopis vestris concorditer viuatis , et eis adiutorium ad
suum ministerium peragendum praebeatis ut et vos ipsi in ministeriis vestris pacem
et iusticiam faciatis ut quae nostra auctoritas publice156* fieri decernit
ut in ministeriis vestris studiose perficiatur studeatis · Proinde monemus vestram
fidelitatem vt memores sitis fidei vestrae nobis promissae et in parte ministerii
nostri vobis commissi in pace scilicet , et iustitia facienda ·
vosmetipsos coram Deo et coram hominibus tales exhibeatis , ut et veri nostri adiutores et populi conseruatores iuste dici et vocari possitis , et nulla
quaelibet causa aut munerum acceptio aut amicitia cuiuslibet vel odium aut timor
aut gratia ab statu rectitudinis vos deuiare compellat , qui inter proximum et
proximum semper iuste dicens · Pupillorum vero et viduarum et caeterorum pauperum
adiutores ac defensores157* et sanctae ecclesiae vel seruorum illius
honoratores iuxta158* vestram possibilitatem sitis , Illos quoque qui
temeritate et violentia in furta et latrocinia siue rapinis communem pacem populi
perturbare moliuntur vestro studio159* et correctione sicut decet compescite · Et si aliqua persona in aliquo
vobis impedimentum fuerit quin160* ea quae dicimus facere non valeatis , nobis ad tempus illud notum fiat ut
nostra auctoritate adiuti ministerium vestrum digne adimplere possitis ·
[BK 266 Abschnitt C c. 2]
Omnes vero laycos monemus vt honorem ecclesiasticum conseruent
et dignam [fol. 109r] venerationem Episcopis et Dei sacerdotibus exhibeant et ad
eorum praedicationem cum suis deuote occurrant , et ieiunia ab illis communiter
indicta reuerentur conseruent et suos obseruare doceant et compellant , ut etiam
Dies Dominicus sicut decet obseruetur et colatur omnes studeant , et vt liberius
fieri possit mercata et placita a161*
comitibus sicut sępe admonitum fuit illo die prohibeantur ·
161*
a mit Einfügungszeichen ergänzt
[BK 266 Abschnitt C c. 3]
De pace vero in exercitali itinere seruanda usque ad marcham
hoc162* omnibus notum fieri uolumus quod quicunque auctorem damni sibi
praeterito anno inlati163*
nominatim cognoscit ut iusticiam de illo quaerat et accipiat ·
[BK 266 Abschnitt C c. 4]
Deinceps tamen omnibus denuntiare uolumus ut unusquisque
cognoscat omnes qui in suo obsequio in tali itinere pergunt siue sui sint siue
alieni vt ille de eorum factis rationem se sciat redditurum , vt quicquid in pace
violanda deliquerint ad ipsius debet periculum pertinere ea scilicet conditione ,
vt pacis violator primum iuxta facinoris qualitatem , siue coram nobis , siue
coram misso nostro dignas poenas persoluat , Et senior qui secundum talem duxerit
aut quem constringere noluit aut non potuit164* ut nostram iussionem
seruaret et super in regno nostro praedas facere non timuerit pro illius
negligentia si ante eum de his non admonuerit et postquam negligentia contemptoris165* ad eius noticiam peruenerit eum corrigere sicut decet166* neglexerit , honore suo priuetur · Vt scilicet neuter
illorum sine iusta vindicta remaneat
[BK 266 Abschnitt C c. 5]
Comites vero ministris ecclesiae in eorum ministeriis , ut hoc
plenius et de nostris et de se et de suis hominibus obtinere possint adiutores in
omnibus fiant , et quicunque prima et secunda vice de his a comite admonitus non
se correxerit volumus ut per eundem comitem eius negligentia ad nostram noticiam
perferatur , ut167* nostra auctoritate quod in nostro capitulari continetur subire cogatur ·
167*
korr. aus n
[BK 266 Abschnitt C c. 6]
De pace admonemus ut omnes qui per aliqua scelera rebelles
sunt constringantur ·
[BK 266 Abschnitt C c. 7]
168*
d korr. (?)
[BK 266 Abschnitt C c. 8]
Si quis domum alienam cuiuslibet infregerit quicquid exinde
per vim abstulerit aut rapuerit , vel furauerit , secundum legem eam illi cuius
domus fuerit infracta et spoliata in triplum componat , et insuper bannum
Dominicum soluat , si seruus hoc fecerit sententiam superiorem accipiat , et
insuper secundum suam legem compositionem faciat · Si quislibet homo aliquid tale
damnum alicui fecerit pro quo plenam compositionem facere non valeat semetipsum in
vadio pro seruo dare studeat usque dum plenam compositionem adimpleat ·
[BK 266 Abschnitt C c. 9]
Si quis messes aut annonas in hoste super bannum Dominicum
rapuerit vel pauerit169* aut furauerit aut cum caballis vastauerit
aestimato damno secundum legem in triplum componat , Et si liber homo hoc
feccerit [!] bannum Dominicum pro hac re componere cogatur · seruus vero
secundum legem tripla compositione damnum in locum restituat170* , et pro damno corporali subiaceat · [fol. 109v]
[BK 266 Abschnitt C c. 10]
Si quis in exercitu infra regnum sine iussione
Domiinica [!] per vim hostilem aliquid praedare uoluerit aut foenum
tollere aut granum siue pecora maior[.]
et minora domosque infrangere uel incendere hae [!] ne fiant omnino
prohibemus
[BK 266 Abschnitt C c. 10]
Quodsi ab aliquo presumptioso factum fuerit LX ·
solidis · si liber est sit culpabilis , et omnia
similia restituat , aut cum XII · testibus se purget , si vero seruu[s]
hoc fecerit capitali crimini subiaceat et dominus omnia similia restituat , quia
seruum suum non correxit nec custodiuit vt talia non perpetraret · Quoniam
si nos ipsos comedimus cito deficiemus , vnusquisque tamen custodiat exercitum suum , ne aliqua depredatio infra regnum fiat ·
[BK 266 Abschnitt C c. 11]
Si quis infra regnum rapinam fecerit171* aut cuiquam nostro fideli eiusque homi[n][.]
aliquid vi abstulerit in triplo cui aliquid abstulit legibus componat , et
insuper bannum nostrum id est · LX · solidos nobis persoluat postmodum
vero a comite ante nos adducatur , ut in bastonico retrusus usque dum nobis placuerit poenas luat · Nam si publice actum fuerit publicam inde agat
poenitentiam iuxta sanctorum canonum sanctionem · Si vero
oculte [!] sacerdotum consilio ex hoc agat poenitentiam ·
[BK 266 Abschnitt C c. 11]
Quoniam Raptores ut ait Apostolus nisi
veram egerint poenitentiam regnum Dei non possidebunt · Qui vero de rebus
ecclesiarum aliquid abstulerit grauius inde Iudicetur172* , quia sacrarum rerum ablatio sacrilegium est , et sacrilegus uocatur ,
qui ex eis aliquid abstulerit aut rapuerit , extorres173* namque a
liminibus sanctae matris ecclesiae , tales personae usque ad satisfactionem ecclesia[.]
quam laeserunt sunt habendae atque firmiter denotandae ·
Adnunciatio karoli et nepotis sui hlotharii apud sanctum Quintinum
kalendis174* Mar[...]
Anno DCCCLVII · Incarnationis Dominicae
174*
gek. kl
[BK 268 Abschnitt A c. 1]
Volumus vos scire quid fuit insimul noster conuentus ·
[BK 268 Abschnitt A c. 1]
POSTQVAM DEVS nostrum seniorem vocauit de isto saeculo semper
Inuenit tale consilium in meo dilecto fratre hludouuico
sicut mihi necesse fuit , et ego in illum quaesiui , et illum ostendere decuit ,
et illius adhortatione et interuentione deuenit Deo gratias talis
vnanimitas inter me et bonae memoriae fratrem meum hlotharium sicut inter fratres esse debebat , et propter tales causas
quae sicut inter nos coniacuerunt inuenimus cum communibus fidelibus
nostris qui adfuerunt et illa in sua vita contra nos conseruauit175* et Deo gratias nos contra illum conseruauimus , et contra illius filios
nepotes nostros adiuuante Deo quantum scimus et possumus , et illi ad nos
quaesierint conseruare volumus ·
175*
korr. aus conserua[†]
[BK 268 Abschnitt A c. 2]
Post obitum vero illius ex parte pro mea sicut audistis
infirmitate ex parte pro paganorum superuentione , et pro aliis occupationibus
quae in regno nostro acciderunt usque modo non fuit oportunus locus ut ego et iste
meus carissimus [fol. 110r]
nepos insimul parabolare potuissemus , et Inuicem nobis
praesentes nostras voluntates demonstraremus quas in corde vnusquisque
contra alterum retinebamus
[BK 268 Abschnitt A c. 3]
Euenit autem locus congruus quia iste meus carissimus nepos cum dilectissimo fratre meo hludouuico parabolauit et tale receptum et consilium in eo inuenit sicut
et isti necesse fuit et illum demonstrare decuit quod mihi satis complacuit et
nunc quando mecum parabolauit dixit mihi quod in illa firmitate quam ego cum patre suo bonae memoriae fratre meo feci et illum suscepi in ipsa
susceptione vellet perseuerare , et illam firmitatem quam suus pater meus frater contra me fecerat vellet
adiuuante176* Domino per omnia obseruare
176*
e korr. (?)
[BK 268 Abschnitt A c. 4]
Et Inuenimus cum177*
communibus fidelibus nostris , ut pro talibus necessitatibus sicut
scitis et videtis In178* isto regno euenire nos inuicem confirmaremus sicut et
fecimus ut ad honorem sanctae Dei ecclesiae et communem profectum et fidelium
nostrorum saluamentum et regnum nostrum contra quoscunque nobis necesse fuerit
continendum Inuicem nos saluemus et aduuemus [!] sicut auunculus nepotem et
nepos auunculum per rectum saluare et adiuuare debet ·
[BK 268 Abschnitt A c. 5 BK 268 Abschnitt C]
Et nostri fideles qui praesentes fuerunt et hoc
consilium nobis dederunt dixerunt nobis quod parati sunt nos auxiliante domino in
omnibus adiuuare vt istam firmitatem possimus ad Inuicem obseruare , Et propterea
volumus a vobis vestrum consensum et voluntatem audire · si et hoc vobis bene
videtur , et nobis inde auxilium vultis praestare vt hoc possimus cum Dei et
vestro adiutorio obseruare179* ·
Volumus vos scire , quia propter istas rapinas et depredationes ,
quae in regno nostro increuerunt ex parte quia pagani nobis superuenerunt ex parte
pro talibus occasionibus quae in regno nostro acciderunt synodum
Episcoporum , et aliquantos de nostris fidelibus per oportunitatem temporis
conuocauimus , et considerauimus cum ipsis vt per omne180* regnum nostrum , Episcopi et missi nostri ac comites in singulis parroechiis et comitatibus
placita teneant , et ad illa placita omnis homo qui placitum custodire debet , et
in illis comitatibus commanet sine exceptione et excusatione custodiat , et
Episcopi omnibus demonstrent quam graue hoc peccatum sit , et qualem poenitentiam181* quaerat et qualem damnationem nisi poenitentia succurrerit
acquirat · Et missi nostri capitula legis , et antecessorum nostrorum de hoc
omnibus ostendant et tantam miseriam interdicant , et sciant omnes quia quiscunque
abinde talia facere · praesumpserit et canonicam et regalem vindictam suscipiet
sicut tunc omnibus , et Episcopi et missi nostri plenius adnunciabitur
[BK 268 Abschnitt E]
[BK 268 Abschnitt B BK 268 Abschnitt D c. 1]
Sicut meus auunculus vobis dicit
quantum Deus mihi scire et posse donauerit [fol. 110v] et in illa firmitate cum
seniore meo facta in qua me suscepit , et quam senior meus contra illum fecit volo
perseuerare , et illam quam contra eum feci cum Dei adiutorio , volo firmiter
obseruare ,
Sciatis etiam quia considerauimus vt quiscunque malefactor de vno regno nostro
in alterum venerit Episcopus vel missus siue comes de quorum ministerio effugerit
vt iusticiam non reddat aut dignam vindictam non sustineat illis missis in quorum
missatico in alio regno fugerit notum faciant , et ipsi illum taliter constringant
ut ad compositionem aut ad vindictam illuc reueniat vbi malum perpetrauit
[BK 268 Abschnitt D c. 2]
Et sciatis quia sicut Deus per suam misericordiam ; et per
meos auunculos184* bonitatem et per mei senioris ac meos fideles
adiutorium meo seniori in regno successi ita et in omni bonitate ; et in
obseruatione de illis capitulis quos meus senior cum suis fratribus et meis
auunculis ad marsnam de Dei voluntate , et sanctae ecclesiae
honore , et regni stabilitate et sanctae ecclesiae ac Regni fidelium saluamento
considerauit et confirmauit cum Dei adiutorio et meis auunculis ,
consilio et auxilio , et vestro adiutorio permanere volo
184*
n korr. (?)
Acta sunt haec sequentia apud carisiacum
palatium Anno incarnationis Dominicae DCCCLVIII · Regni autem Domni Karoli XVIII · Indictione VI · XII · kalendas185*
Aprilis In Dei nomine foeliciter ·
185*
gek. kl
[BK 269 Abschnitt A]
Quantum sciero et potuero Domino adiuuante absque ulla186* dolositate aut seductione , et consilio et auxilio secundum meum
ministerium et secundum meam personam fidelis187* vobis adiutor ero ,
vt illam regiam potestatem quam in regio nomine et Regno Deus vobis concessit ad
ipsius voluntatem et ad vestram ac fidelium vestrorum saluationem cum debito et
honore et vigore tenere et gubernare possitis , et pro vllo homine non me inde
retraham quantum mihi Deus intellectum et possibilitatem donauerit
[BK 269 Abschnitt B]
Et ego quantum sciero et rationabiliter potuero Domino
adiuuante vnumquemque vestrum , secundum suum ordinem et personam honorabo , et
saluabo , et honoratum ac saluatum absque ullo dolo ac damnatione vel deceptione
conseruabo et Vnicuique188* competentem legem et iusticiam conseruabo , et
qui illam necesse habuerit et rationabiliter petierit rationabilem misericordiam
exhibebo sicut fidelis Rex suos fideles per rectum honorare et saluare et vnicuique competentem legem et iusticiam in vnoquoque ordine conseruare
et indigentibus , et rationabiliter petentibus rationabilem misericordiam
debet impendere · Et pro nullo homine ab hoc quantum dimittit humana fragilitas
per studium , aut maliuolentiam vel alicuius indebitum hortamentum
deuiabo , quantum mihi Deus intellectum et possibilitatem donauerit · Et si per
fragilitatem contra hoc mihi subreptum fuerit cum hoc recognouero , voluntarie
illud emendare curabo ·
188*
c korr. (?)
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 122r]
[30]
[BK 242 Abschnitt A]
Vos scitis quomodo aliquanti homines minus quam necesse fuerat
Deum timentes nostrum fratrem189*
Hludouuicum quasi sub bona intentione hoc anno
solicitauerunt vt in Regnum nostrum taliter veniret sicut ipsi scitis , vnde
Nos Deus et vestra fidelitas sic adiuuauit sicut et bene cognoscitis · Post hoc
laborauit adiuuante Domino iste carissimus nepos noster , vt
inter nos Pax fieret sicut per rectum esse debet , Et ut monentibus Episcopis ad
[fol. 122v] illam caritatem et fraternam concordiam rediret , sine qua vllus
christianus saluus esse non potest · Propterea transmisit ad vos suos
missos , et mandauit nobis primum tale missaticum quod nobis impossibile
visum fuit · Deinde quia illud missaticum non suscepimus aliud missaticum nobis
sui missi190* dixerunt , quod quia et secundum Deum salubre , et secundum
sęculum vtile nobis videtur , volumus vobis illud dicere , et si vobis ita sicut
et nos , videtur cum vestro consilio volumus illud recipere et quod Deus
concesserit ad necessarium effectum perducere
[BK 242 Abschnitt A Epilog]
Haec sunt nomina Episcoporum qui anno incarnationis
Dominicae DCCCLXo
nonis Iuniis191* · in secretario Basilicae sancti
Castoris considerauerunt cum nobilibus laicis firmitatem quam
gloriosi Reges nostri Hludouuicus
et Karolus atque Hlotarius inter se
fecerunt · VII · Idus Iunias192* · In eodem
Monasterio , et qui haec capitula ab omnibus conseruanda
acceptauerunt ·
[fol. 122va]
[15]
[BK 242 Abschnitt A Epilog]
Hincmarus
Guntharius
Altfridus
Salomon
Aduentus
Atto
Franco
Teudericus
Leutbertus
Gebehardus
Christianus
Vulfadus abba
Vuitgarius abba
Haec nomina laycorum
Ghuonradus
Eurardus193*
Adalardus
Arnustus
Vuarnarius
L[ui]tfridus
Hyuodulfus
Erkangarius
[fol. 122vb]
[15]
Gislebertus
Ratbotus
Alnulfus
Huto
Item chuonradus
L[ui]tharius
Beringarius
Matfridus
Boso
Sigeri
Hartmannus
Luthardus
Richuinus
Vuigricus
Hunfridus
Bernoldus
Atto
Adalbertus194*
Burchardus
Christianus
Leutulfus
[fol. 122vc]
[15]
Hessi
Herimannus
Item Hruodulfus
sigardus
[fol. 123r]
[BK 242 Abschnitt B]
Amodo et
quandiu vixero istum fratrem meum Karolum , et nepotes meos
Hludouuicum
Hlotarium et Karolum ad Dei voluntatem et
sanctae eius ecclesiae statum et honorem et atque [!] defensionem , et ad
nostram salutem communem et honorem , et ad populi christiani nobis commissi
saluamentum et pacem et ad legis ac Iusticiae atque rectae rationis conseruationem195*
quantum mihi Deus scire et posse donauerit et ipsi me obaudierint et a me
ipsi quaesierint vero consilio et secundum vt mihi rationabiliter et salubriter
possibile fuerit sincero auxilio adiutor ero ad regnum illorum continendum , et
nec in vita , nec in membris neque in regno illorum eos forconsiliabo196*
in hoc ut ipsi erga me similem promissionem faciant et conseruent si me Deus
adiuuet et istae sanctae reliquiae ·
[BK 242 Abschnitt C c. 1]
Vt omnium praeteritorum malorum et contrarietatum et
supplantationum197* ac malarum machinationum atque molitionum seu
nocumentorum Inuicem actorum abolitio ita inter nos , et apud nos fiat , et
nostris cordibus poeniturus auellatur cum omni malitia et rancore vt nec in
memoriam ad retribuendum dumtaxat mali vel contrarietatis atque
exprobrationis seu improperii de caetero exinde quidam veniat ·
197*
m korr. (?)
[BK 242 Abschnitt C c. 2]
Vt tanta Domino cooperante inter nos verae caritatis
benignitas abhinc inante semper maneat de corde puro et conscientia bona , et fide
non ficta sine dolo et simulatione vt nemo suo patri suum Regnum aut suos
fideles , et quod ad salutem siue prosperitatem ac honorem regium198*
pertinet discupiat aut forconsiliet aut per occultos susurrones libenter
composita mendatia seu detractiones acceptet ·
198*
korr. aus regnum
[BK 242 Abschnitt C c. 3]
Vt vnusquisque fideliter suum fratrem vbicunque necessitas
illi fuerit et ipse potuerit aut per se aut per filium aut per fideles suos
et consilio et auxilio adiuuet ut regnum fideles prosperitatem atque honorem
regium debite ualeat obtinere et veraciter199*
vnusquisque erga alterum certatim demonstret quia in fratris sui
aduersitate · sic venerit fraterno modo constristetur200* , et
in prosperitate illius laetetur , et talem fidem sicut inter nos modo abhinc
inante conseruaturos confirmatum habemus sic vnusquisque infantibus fratris sui si
obierit201* qui superfuerit conseruabit ·
199*
et consilio … et veraciter mit Einfügungszeichen ergänzt
200*
s2 ergänzt
201*
korr. aus obedierit
[BK 242 Abschnitt C c. 4]
Et quia per vagos et tirannica consuetudine inreuerentes
homines pax et tranquillitas202* Regni perturbari solet volumus ut ad
quemcunque nostrum talis venerit ut de his quae egit rationem et Iusticiam
subterfugere · possit nemo ex nobis illum ad aliud recipiat et retineat nisi ut ad
rectam rationem et debitam emendationem perducatur , et si rationem rectam
subterfugerit omnes in commune in cuius regni venit illum persequamur
donec ad rationem perducatur aut de regno deleatur ·
202*
l1 ergänzt
[BK 242 Abschnitt C c. 5]
Similiter et Deo agendum est qui pro aliquo capituli et
publico crimine aliquolibet203*
Episcopo corripitur et excommunicatur aut de
excommunicatione crimen faciens regnum et Regis regimen mutat ne
debitam poenitentiam suscipiat , ut susceptam204*
legitime peragat · Interdum etiam incestam propinquam suam aut sanctimonialem et
raptam siue adulteram , quam illic ei non licebat habere fugiens secum ducit hic
talis cum episcopus ad cuius curam pertinebit nobis notum fecerit
diligenter perquiratur ne morandi et latitandi locum in regno alicuius nostrum
Inueniat et Dei ac nostros fideles suo morbo inficiat sed a nobis et ministros Rei
publicę constringatur , et vt simul cum diabolica praeda quam secum duxit ad
Episcopum suum redeat , et de quocunque crimine publico debitam poenitentiam vt
susceptam legitime205* peragat compellatur
[BK 242 Abschnitt C c. 6]
Vt nemo Episcoporum hominem peccantem ab ecclesia christiana
communione
alienet206* donec illum secundum euangelicum praeceptum ut ad emendationem et
poenitentiam redeat commonitum habeat , qui peccans si commonitus207* inobediens et incorrigibilis permanserit , et ad emendationem redire
noluerit Regiam et rei publicae potestatem per seipsos et per Ministros suos adeat
ut constringatur , et ad emendationem208* et poenitentiam peccator redeat · Qui etiam si ita ad
correctionem perduci nequiuerit tunc secundum leges ecclesiasticas
medicinali separatione communione ecclesiastica
segregetur
[BK 242 Abschnitt C c. 7]
Vt illis hominibus qui in talibus perturbationibus sicut in
his praeteritis annis acciderunt in Deum , et in sanctam ecclesiam
atque in nos peccauerunt si se ex veritate recognoscentes petierunt et deinceps
nobis veraciter fideles esse voluerint et in regnis nostris pacifici et quieti ,
et legibus ac iusticiae obedientes extiterint rationabilis misericordia impendatur · Non solum in indulgentia209* commissorum et in concessione proprietatum verum etiam , et in
largitione honorum secundum nostram rationabilem possibilitatem
209*
folgt getilgtes impendatur
[BK 242 Abschnitt C c. 8]
Vt de rapinis ac depraedationibus et de conspirationibus ac
seditionibus , et de raptis foeminarum sicut ecclesiasticae et christianae legis
atque progenitorum nostrorum capitula continent ita in omnibus et ab omnibus
conseruentur
[BK 242 Abschnitt C c. 9]
Vt alia etiam capitula eorundem progenitorum nostrorum de
sanctae ecclesiae honore et Immunitate ac conseruatione et de210* regio211*
etiam
honore atque vigore212* et populi nobis commissi lege ac iusticia in
omnibus et ab omnibus conseruentur ·
[BK 242 Abschnitt C c. 10]
Vt nostri fideles vnusquisque in suo ordine et statu veraciter
sint de nobis securi quia nullum abhinc in antea contra legem et
iusticiam et auctoritatem ac iustam rationem aut damnabimus aut dehonorabimus aut
opprimemus [fol. 124r] et indebitis machinationibus affligemus et illorum scilicet
veraciter nobis fidelium communi consilio secundum Dei voluntatem et
commune saluamentum ad restitutionem sanctae Dei ecclesiae , et
statum Regni , et ad honorem regium atque pacem populi commissi nobis pertinenti
adsensum praebebimus In hoc vt illi non solum non sint nobis
contradicentes et resistentes ad ista exequenda verum etiam sic sint nobis fideles
et obedientes ac veri adiutores atque cooperatores vero consilio atque
sincero auxilio ad ista peragenda quae praemisimus sicut per rectum
in suo ordine et statu suo principi , et suo seniori esse debet ·
[BK 242 Abschnitt C c. 11]
Vt sic simul et coniuncti , et nos fratres ac nepos noster ad inuicem , et nos cum fidelibus nostris , et
fideles nostri nobiscum et omnes simul cum Deo nos reconiuramus , et ut nobis sit
propitius illi pro deuoto munere offeramus , et vnusquisque omnium vestrum absque
sua propria excusatione et iustificatione recognoscamus in quibus aut sigillatim
aut communiter aut contra illius mandata et decreta
suorum213* sanctorum fecimus aut consensimus in ordine
ecclesiastico214* et statu regni et per singula in medium illa
producamus , et nemo nostrum suo aut amico aut propinquo , et confoederato Immo
nec sibi ipsi seculariter pateat ut spiritaliter et salubriter parcere
possit · Quoniam sic praemisimus in praecedenti capitulo vero consilio et sincero
auxilio illa in commune certatim emendari totis viribus procuremus quatotius
rationabiliter procuremus ·
[BK 242 Abschnitt C c. 12 BK 242 Abschnitt C Epilog]
Et si aliquis de subditis in quocunque ordine et statu de hac
conuenientia extiterit aut se retraxerit , et huic communi decreto
contradixerit seniores cum veraciter fidelibus suis haec secundum Dei voluntatem
et legem ac iusticiam rationem velit nolit ille215* qui diuino consilio et
decreto et huic conuenientiae resistens et contradicens fuerit exequantur Et si
aliquis de senioribus , de hac conuenientia exierit aut se retraxerit , et huic
communi decreto quod absit contradixerit complures seniorum
nostrorum consilio et Episcoporum iudicio a communi
consensu , qualiter de eo qui debite ammonitus incorrigibilis
perseuerauerit agendum sit fauente Domino decernatur ,
Et vt obnoxius suprascripta capitula
a nobis auxiliante Domino Inuiolabiliter obseruentur et nos illa obseruaturos certius credatur manibus propriis subter firmamus ·
215*
e korr. (?)
[BK 242 Abschnitt D c. 1]
Vos scitis quid in isto regno deuenit , et Ideo huc conuenimus , vt de Dei voluntate , et sanctae eius ecclesiae statu , et de nostra
ac vestra communi salute atque honore et de pace populi christiani cum Dei
adiutorio , et fidelium nostrorum consilio tractaremus ·
[BK 242 Abschnitt D c. 2]
Et misimus hoc super episcopos216* et
caeteros217* fideles nostros vt illi hoc inuenirent218*
qualiter nos ad haec quae diximus exequenda adunaremus et volumus vt sciatis [fol. 124v] quia sicut illi inuenerunt et scripto nobis ostenderunt ad inuicem adunati
sumus sicut fratres per rectum esse debent et nos simul cum isto
nepote nostro et ille nobiscum et etiam suos fratres nepotes nostros in hac
adunationis firmitate nobiscum recepimus , Ita tamen219* si et ipsi hanc firmitatem erga nos fecerint et obseruauerint
[BK 242 Abschnitt D c. 3]
Et sciatis quia non volumus vt ullus inter nos abhinc in antea
alia verba portet nisi talia quae Deo sint placita , et ad nostram
communem salutem et nostrum honorem pertinent ut sic simus220* sicut fratres inuicem et patrui cum nepotibus , et nepotes cum patruis
esse debent , et si aliquis fuerit qui hoc facere temptauerit producatur
in medium ad rationem Et taliter inde castigetur vt nemo alius similia agere
tentet ·
220*
korr. aus sumus
[BK 242 Abschnitt E c. 4]
Et volumus ut ecclesiastica221* et casae Dei et episcopi et Dei homines clerici et Monachi , et Nonnae
talem mundeburdem et honorem habeant sicut tempore antecessorum nostrorum
habuerunt ·
221*
gek. ecca
[BK 242 Abschnitt D c. 5]
Et volumus vt vos et caeteri homines fideles nostri talem
legem et rectitudinem et tale saluamentum in regnis nostris habeatis sicut
antecessores vestri tempore antecessorum nostrorum habuerunt , et nos talem
honorem et rectam potestatem in nostro regio nomine apud vos habeamus sicut nostri
antecessores apud vestros antecessores habuerunt , et iusticia et lex
omnibus conseruetur et pauperes homines talem defensionem habeant sicut tempore
antecessorum nostrorum lex et consuetudo fuit , et sicut hic fideles nostri
communiter consenserunt et scripto nobis demonstrauerunt , et nos cum
illorum consilio consentimus et obseruari communiter volumus Et si
aliquis hoc perturbare voluerit a nullo nostrum recipiatur nisi vt ad rectam
rationem aut ad rationabilem indulgentiae concessionem deducatur ·
[BK 242 Abschnitt D c. 6]
Sed et de istis rapinis et depraedationibus quae iam quasi pro
lege multi per consuetudinem tenent ab hoc die et deinceps de Dei banno , et de
nostro uerbo bannimus , ut nemo hoc amplius praesumat , sed vnusquisque
infra patriam cum pace et sine oppressione pauperum , et circummanentium consistat , et in hostem , et ad placitum siue ad curtem veniens de suo sic uuarnitus , et
de domo sua moueat ut cum pace venire et nobiscum stare , et ad domum suam
redire possit · Et qui hoc transgressus fuerit , sicut tempore antecessorum
nostrorum consuetudo fuit , et in illorum capitulis continetur volumus , vt hoc in
illis transgressoribus emendetur ·
[BK 242 Abschnitt D c. 7]
Similiter et de conspirationibus , et de raptis foeminarum tam
viduarum quam et puellarum atque nonnarum bannimus ex Dei et nostro verbo , vt
nullus hoc in regnis nostris agere praesumat · Et si quis hoc
praesumpserit secundum legem , et sicut in capitularibus
progenitorum nostrorum continetur si hoc emendare cogatur · [fol. 125r]
[BK 242 Epilog 1]
Haec eadem domnus Karolus Romana lingua
adnunciauit , et ex maxima parte lingua theodisca recapitulauit ·
[BK 242 Epilog 2 BK 242 Epilog 3]
Post haec Domnus Hludouuicus ad Domnum Karolum fratrem suum lingua Romana
dixit · hoc222* si vobis placet vestrum verbum habere uolo de illis hominibus qui ad meam
fidem venerunt ·
Et Domnus Karolus excelsiori voce lingua romana dixit ·
222*
korr. aus Hunc
[BK 242 Epilog 3]
Illis hominibus qui contra me sic fecerunt sicut scitis et ad
meum fratrem venerunt propter Deum et propter illius amorem , et pro illius gratia
totum perdono quod contra me misfecerunt223* , et illorum alodes de hęreditate , et de conquisitu et quod de donatione
nostri senioris habuerunt , excepto illo quod de mea donatione venit illi concedo · si mihi firmitatem fecerint quod224* in meo regno pacifici sint , et sic ibi225* viuant , sicut christiani in christiano regno viuere226* debent ·
In hoc si frater meus meis fidelibus qui contra illum nihil misfecerunt227* , et me quando mihi opus fuit adiuuauerunt similiter
illorum alodes quos in regno illius habent concesserit sed et de illis alodibus
quos228* de mea donatione habuerunt , et etiam de honoribus
sicut cum illo melius considerabo illis qui ad me se retornabunt voluntarie faciam ·
223*
korr. aus nimis fecerunt
224*
o korr. (?)
225*
korr. aus ubi
226*
e1 korr. (?)
227*
nihil misfecerunt auf dem Rand korrigiert zu
nihilominus, diese Korrektur dann aber wieder
durchgestrichen.
228*
korr. aus quosdam
[BK 242 Epilog 4 BK 242 Epilog 5]
Et Domnus Hlotarius lingua Theodisca in
supra adnunciatis capitulis se consentire229* dixit et se obseruaturum illa promisit ,
Et tunc Domnus Karolus iterum lingua Romana de pace commonuit , et ut cum Dei gratia
sani et salui irent et ut eos sanos reuiderent orauit et adnunciationibus finem
imposuit ·
Haec quae sequuntur Domnus Karolus reuersus a confluente cum consilio fidelium
suorum per regnum suum denuncianda et obseruanda direxit · Haec missi nostri
discurrentes faciant230* ·
[BK 270 Abschnitt A c. 1]
Omnibus in suo missatico firmitatem quae inter nos et
carissimum fratrem nostrum atque Dilectos nepotes nostros
facta est nota faciant ·
[BK 270 Abschnitt A c. 2]
Capitula etiam quae apud confluentes
accepta sunt a nobis et communibus fidelibus nostris adnuncient ·
[BK 270 Abschnitt A c. 3]
Sed et illa capitula quae ante per regnum nostrum obseruanda
misimus cum capitulis Episcopalibus et progenitorum nostrorum Imperatorum
adcognitent et cognitamentum quod modo apud confluentes
fecimus omnibus Innotescant , et firmitatem ab omnibus qui ita contra nos
misfecerunt231*
sicut notum est , et de quibus carissimus
frater noster nos petit qui alodes in regno nostro habere uolunt
sicut in cognitamento nostro scriptum est firmamentum recipiant · Ita
tamen vt si maiores homines voluerint ad nos veniant et in presentia nostra ipsam
firmitatem faciant · Homines vero illorum ante missos nostros eandem232*
firmitatem faciant
231*
mis unterstrichen wie bei
anderen Korrekturen, aber ohne diesmal eine solche auf dem Rand einzutragen
232*
a korr. (?)
[BK 270 Abschnitt A c. 4]
Vt missi nostri eis qui firmitatem fecerint alodes illorum
quos de hęreditate et de tali conquisitu qui de nostra donatione non uenit
habuerunt , et quos senior noster Domnus Imperator eis
dedit , si praecepta illius ostenderint , quantum in ipsis praeceptis inde
continetur illis reddat ·
[BK 270 Abschnitt A c. 5]
Vt omnes qui firmitatem fecerint , et quibus alodes
reddiderint diligenter imbreuient , et si aliqui eam facere noluerint similiter
imbreuient , et nobis renuncient ·
[BK 270 Abschnitt A c. 6]
De rapinis autem , et violentiis et caeteris iniusticiis ,
quae in istis praeteritis annis postquam ista perturbatio exorta
est in regno nostro fecerunt , quantum rationabiliter potuerint missi
nostri pacificare procurent , Et si de ipsa pacificatione uuadii ad
nostram partem venerint ex toto sicut frater noster carissimus
nos petiit ex nostra auctoritate perdonent in hoc ut talia decreta non faciant
[BK 270 Abschnitt A c. 7]
De pacificatione vero illorum qui in regno nostro consistentes
postquam Deus suam nobis ostendit gratiorem misericordiam per illorum indebitam
praesumptionem rapinas et violentias atque alias iniusticias fecerunt
si uuadii ad nostram partem exierint missi nostri inbreuient et nobis renuncient
vt nos inde commendemus quid nobis tunc visum fuerit ·
[BK 270 Abschnitt A c. 8 BK 270 Abschnitt A c. 9 BK 270 Abschnitt B]
Et ut pax in regno Nostro233* pro illorum missatico sicut nos adcognitauimus et capitula a nobis
directa commendant omnibus modis obseruetur diligenter prouideant et
qualiter234* eam quisque obseruauerit235* atque respectu alicuius
personae vt veritatem inde nobis renuncient diligenter inspiciant ·
Et quicquid exinde quod commendamus per se adimplere non potuerint236* ad missos maiores per ipsum missaticum constitutos referant ,
vt cum illorum consilio et auxilio omnia impleant ·
Firmitas autem quam a praedicitis hominibus missi nostri debent recipere ista
est · De ista die In ante , Karoli
hludouuici
Imperatoris filii regnum illi non forconsiliabo neque uuerribo , si me Deus
adiuuet , et istae sanctae reliquiae ·
Confirmatio seniorum nostrorum Regum modo apud
confluentes facta ista est ,
quod ad Dei uoluntatem , et sanctae eius ecclesiae statum et honorem atque
defensionem , et ad illorum communem salutem et honorem et ad
populi christiani illis missi saluamentum et pacem , et ad leges ac iusticiae ac
rectę rationis conseruationem quantum illi deus scire et posse donauerit vero
consilio et secundum quod illis rationabiliter et salubriter possibile fuerit sincero auxilio adiutoris sibi Inuicem ad Regnum illorum continendum erit ,
et nec in vita nec in membris neque in regno aliquis eorum suum parem
forconsiliabit
[BK 270 Abschnitt D c. 1]
Quia secundum quod in praedicta firmitate
continetur237* deinceps obseruare volunt et Domino adiuuante obseruabunt ·
237*
korr. aus continentur
[BK 270 Abschnitt D c. 2]
Et non volunt vt aliquis inter eos alia aliqua verba portet
nisi quae Deo sint placita et ad communem salutem et honorem sint pertinentia , et
si aliquis aliter praesumpserit in medium adducatur , et taliter inde
castigetur , ut nemo alius similia agere tentet ·
[BK 270 Abschnitt D c. 3]
Et volunt ut ecclesiae et casae Dei et Episcopi et Dei homines
Clerici et monachi et Nonnae talem mundeburdem et honorem habeant , sicut tempore
antecessorum [fol. 126r] suorum habuerunt ·
[BK 270 Abschnitt D c. 4]
Et volunt ut fideles illorum talem legem et iusticiam et talem
saluamentum in regnis illorum habeant sicut antecessores eorum tempore
antecessorum illorum habuerunt , et ipsi Reges talem honorem et rectam potestatem
habeant sicut ipsorum antecessores habuerunt · et iusticia et lex omnibus
conseruetur , et si aliquis hoc perturbare voluerit a nullo eorum recipiatur nisi
ut aut ad rectam rationem ut ad rationabilem indulgentiae concessionem deducatur ·
[BK 270 Abschnitt D c. 5]
Et ut illi homines qui in isto regno contra seniorem nostrum
Domnum Karolum
mispriserunt si se cognouerint propter Deum et propter fratris nostri depraedationem quicquid contra eum misfecerunt eis vult indulgere , Et sicut
praescriptum est alodes illorum de haereditate , et de conquisitu quod tamen
de donatione sua non venit sed et illos alodes , quos de donatione Domni
Imperatoris hludouuici habuerunt eis concedit si talem firmitatem
ei fecerint sicut praediximus238* ·
238*
i1 korr. (?)
[BK 270 Abschnitt D c. 6]
Sed et de rapinis239* et depredationibus et de coniurationibus240* , et de conspirationibus , et de raptis foeminarum tam viduarum quam et puellarum atque
nonnarum firmiter bannierunt ut amodo et deinceps nullus praesumat , et qui
praesumpserit secundum leges diuinas et humanas , et secundum imperatorum ac
praedecessorum suorum hoc emendare cogatur , et vnusquisque infra patriam cum pace , et sine oppressione pauperum et circummanentium consistat , et in hostem et ad
placitum siue ad curtem veniens de suo sic uuarnitus de domo sua moueat ut cum
pace venire stare et ad domum suam redire possit
[BK 270 Abschnitt C c. 1]
De illorum concordia et fraterna coniunctione atque mutuo
adiutorio sicut in cognitamento illorum continetur
[BK 270 Abschnitt C c. 2]
Et de illorum indulgentia qui in isto regno mispriserunt si se
recognouerint et deinceps a talibus se cauere uoluerint et in regno pacifici esse
voluerint sicut in cogitamento illorum241* continetur ·
241*
i korr. (?)
[BK 270 Abschnitt C c. 3]
De lege et iusticia omnibus vnicuique in suo statu et ordine
conseruanda
[BK 270 Abschnitt C c. 4]
Vt a rapinis ac depredationibus atque a coniurationibus et
conspirationibus et a raptis foeminarum se omnes caueant et qui deinceps talia
praesumpserit sicut in cognitamento illorum continetur secundum leges
ecclesiasticas et mundanas et secundum capitula praedecessorum Regum hoc emendare
cogetur et in compositione et in harscara , et in poenitentia ab
Episcopo parroechiae illius suscipienda
[BK 270 Abschnitt E c. 1 BK 270 Abschnitt E c. 2 BK 270 Abschnitt E c. 3]
Si quis infra regnum rapinam fecerit aut cuiquam nostro fideli
eiusque homini aliquid vi abstulerit in triplo cui aliquid abstulit
legibus componat [fol. 126v] et insuper bannum nostrum id est LX · solidos nobis
persoluat · Postmodum vero a comite ante nos adducatur ut in bastinico retrusus
usque dum nobis placuerit poenas luat · Nam si publice actum fuerit
publica indigeat poenitentia iuxta sanctorum canonum sanctionem · Si
vero occulte242* sacerdotum consilium ex hoc agat poenitentiam , quoniam
raptores ut ait Apostolus nisi veram egerint poenitentiam
regnum Dei non possidebunt · Qui vero de rebus ecclesiarum aliquid abstulerit aut
rapuerit extorres namque a liminibus sanctae matris ecclesiae , tales personae
usque ad satisfactionem ecclesiae quam laeserunt sunt habendae atque firmiter
denotandae ,
Et item · Si quis in exercitu infra regnum sine iussione Dominica per vim
hostilem aliquid praedari uoluerit aut foenum tollere · aut granum siue pecora
maiora et minora domosque infrangere et incendere hae ne fiant omnino
prohibemus Quodsi ab aliquo praesumptiose factum fuerit LXta
solidos si liber est sit culpabilis et omnia similia restituat aut cum duodecim
testibus se purget si vero seruus hoc fecerit capitali crimini subiaceat , et
dominus omnia similia restituat quia seruum suum non correxit nec custodiuit vt
talia non perpetraret , Quoniam si nos ipsos comedimus cito deficiemus ,
vnusquisque tamen custodiat exercitum suum ne aliqua depredatio infra regnum fiat ·
Et item · Si quis domum alienam cuiuslibet infringerit quicquid exinde per viam
abstulerit aut rapuerit et furauerit secundum legem eam illi cui domus fuerit
infracta et spoliata in triplum componat , et insuper bannum
Dominicu[m]
soluat · Si seruus hoc fecerit sententiam superiorem accipiat , et
insuper secundum legem suam compositionem faciat · Si quislibet homo aliquod tale
damnum alicui fecerit pro quo plenam compositionem facere243* non valeat ,
semetips[..]
in vadio pro seruo dare studeat usque dum plenam compositionem adhibeat
[BK 270 Abschnitt E c. 4 BK 270 Abschnitt E c. 5 BK 270 Abschnitt E c. 6 BK 270 Abschnitt E c. 7]
De capitulis autem a nobis per Regnum nostrum directis ista
excepta244* sunt ,
Vt vnusquisque missus in suo missatico prouisionem habeat , et si aliquis de
nostris fidelibus per missaticum suum transierit aut ibi consistens , et commanens rapinas et depredationes aut alia inlicita fecerit , De quibus
Deus offendi solet et populus pro oppressione gemere quatenus hoc subtiliter et
veraciter Inuestiget , et secundum legem emendari faciat nobisque renuntiet
qualiter inde nos sic ordinemus , vt nec ipsum nec alium hoc agere delectet
Et item Vt missi in illorum missaticis curam habeant ne homines nostri aut alii
quilibet vicinos suos maiores et minores tempore aestatis quando ad herbam suos
capollos [!] mittunt , Et tempore hyemis quando marascalcos illorum ad
fodrum dirigunt vicinos maiores et minores depredentur et si egerint hoc etiam ut
praediximus veraciter missi nostri Inuestigent et legaliter emendatum
[fol. 127r] nobis renuntient vt in seniore hoc sic emendamus quatenus homines suos
in potestate245* habeat et contenti sint debitis et indebita iniuste non
appetant ·
Volumus etiam ut de beneficiis destructis et siluis venditis tam ex re publica quam ex rebus ecclesiasticis missi nostri omnes admoneant , vt de
cetero qui illa habent exinde se caueant , et hoc quod male actum est quantum
potuerint emendare procurent nec vindictam secundum capitularia predecessorum
nostrorum sustinere cogantur ·
Capitula autem legum diuinarum atque mundarum et Imperatorum de raptis
foeminarum et de conspirationibus et de coniurationibus ; et de ecclesiarum
infracturis atque clericorum dehonorationibus , et de comitibus qui in
comitatibus suis Iniusta faciunt hic non adnotauimus , quia et cognita
sunt et maiori distructione indigent de quibus omnes admoneri atque omnes ex Dei
banno , et nostro cauere praecipimus , De his inter missi nostri discurrentes cum
consilio maiorum missorum ut praemisimus studeant donec plenitudinem capitulorum
et adnuntiandam et obseruandam ad communem omnium nostrum salutem
et pacem per Regnum nostrum adiuuante Domino disponamus ·
[BK 271 Prolog BK 271]
IN Nomine sanctae et indiuiduae Trinitatis Karolus gratia Dei Rex , omnibus Regni nostri fidelibus /
peruenit ad nos quia quod ad timorem incutiendum ne aliquis bonum denarium id est
merum et bene pensantem reiicere audeat246* more
praedecessorum nostrorum pro generali utilitate regni nostri
commendauimus aliqui missi ad hoc constitutum exequendum minus intelligentes
deuotionem voluntatis nostrae , et obsequentes intentionem voluntatis suae quasdam
adinuentiones quod multum Dominus detestatur et immallatione , et in
exactione intromittunt cum in eo quod ad regni247* utilitatem · iubetur et agatur non priuato contra generalem vtilitatem
commoditas neque aliquid turpe luchrum quod in christiana religione , et in regia
dignitate , aut in missorum fidelium sinceritate non condecet se debet
vllo modo Immiscere · Propterea necessarium duximus ut commendationem248*
nostram ex hoc scribere rogaremus · quae ex more in nostro palatio apud
cancellarium retineatur , et inde per missos nostros dirigatur ut nemo per
ignorantiam nemo per industriam ab ea valeat deuiare ·
[BK 271]
Vnde volumus quia et timor utilis et consideratio misericors
et discretio249* moderata in hac commendatione nostra
nostra [!] est necessaria propter paupertatem hominum , quia necesse
fuit in istis temporibus coniectum de illis accipere et ad nauium compositionem et
in nortmannorum causa pro regni sicut res coniacet saluamento , et omnes
cognoscant qui ante quaestum inhonestum , sed publicam regni utilitatem quaerimus
salua constitutione , et inpostmodum iure firmissimo permanente quae in capitulari
aui et patris nostri ex hoc scripta
habetur quilibet Francus homo conuictus quia bonum denarium id
est merum et bene pensantem post hunc bannum nostrum reiecerit medietatem
francilis banni componat De colonis autem et seruis cuiuslibet potestatis si in
ciuitatibus et mercatis aliis [fol. 127v] deprehensus aliquis fuerit denarium
reiicere missus rei publicae prouideat , vt si non Inuenerit illum denarium merum
et bene pensantem ut cambiare250* illum mercanti iubeat · Si autem illum
denarium bonum Inuenerit consideret aetatem et infirmitatem , et sexum hominis
quia et foeminae barcaniare solent et aut ictibus prout uiderit competere aut
minutis virgis cum ratione et discretione illum qui denarium bonum reiecit
castiget quatenus et caeteri timorem habeant et homo crudeliter non damnetur · Et
qui post hunc praesentem bannum Inuentus fuerit , pro tali correptione
non castigatur · Habeat missus Rei publicae in Ciuitatibus , et in mercatis
denarium sic affectatum vt deprehensum In fronte denario251* calefacto saluis uenis taliter coquat , ut ipse homo et caeteri
castigentur et homo non pereat , et videntibus signum castigationis ostendat Missi
autem nostri colonos et seruos pauperes cuiuslibet potestatis non mallent nec
bannum francilem soluere cogant , sed aduocatus eorum non cum aliqua noua
adinuentione , sed quia de sua aduocatione coloni et serui contra bannum
nostrum bonum denarium id est merum et bene pensantem reiecerint sicut lex est
malletur · Et vnusquisque aduocatus pro omnibus de sua aduocatione si suo
sacramento eos inculpabiles de hoc banno nostro reddere non potuerit , vnum tantum
integrum bannum componat conuenientia vt cum ministerialibus de sua252*
[fol. 128r]
249*
folgt getilgtes considerata
250*
b korr. (?)
251*
korr. aus denarium
252*
Hier bricht der Text ab, der Rest der Seite bleibt leer. Am Rand die
Anmerkung: hic deest folium.
[BK 272 c. 4]
et253* expressius a nobis atque
successoribus nostris inconuulsa seruentur propriis manibus his subscribere
communi consensu decreuimus · Ea conditione seruata quia omnes in
cunctis ordinibus a regia ditione sibi expetunt competentia legis iura
seruari regiae quoque potestati in cunctis ordinibus lex iuris debiti et honor ab
omnibus obedienter et fideliter cooperante Domino254*
conseruetur ·
[BK 272 c. 4]
Post haec omnia relecta et conlaudata communi consensu ·
decreuimus ut si aliquis homo propter mala facta quae emendare et per legem et per
poenitentiam noluerit seniorem suum dimiserit aut ab illo propter haec eiectus
fuerit ab alio non recipiatur donec illa quae male fecit emendet , et per legalem
compositionem et per ecclesiasticae satisfactionis poenitentiam ·
253*
Wegen Blattverlusts in
der Vorlage fehlt der größte Teil dieses Kapitulars.
254*
folgt getilgtes seruetur
[BK 243 Abschnitt A Prolog]
[BK 243 Abschnitt A c. 1]
Posteaquam proxime apud confluentes nos
Inuicem mutua indulgentia annuente256* Deo communi fidelium nostrorum consilio reconciliauimus , et
sacramento de obseruanda inter nos pace , et de praestando alterutrum adiutorio
nos confirmauimus et capitula a communibus fidelibus nostris
dictata257* et nobis relecta nos obseruaturos promisimus et publice
communibus fidelibus nostris adnuntiauimus vobis vnice
ac carissime frater reputare non volo , ut illa quae inuicem
nobis promisimus hactenus erga me obseruata258* non habeam · Quodsi quis
fecerit paratus inde vobis certam reddere rationem et dignam facere
satisfactionem · Et si aliquis mihi reputare voluerit quod quantum ex259* me est illa quae debeo nepoti nostro hlotario
obseruatam non habeam , similiter paratus sum certam reddere rationem , et
congruam facere satisfactionem , Qualiter autem ea quae mihi promisit ille erga me
obseruata habeat non solum ego sed et plures alii sciunt ·
255*
h korr. (?)
256*
korr. aus annuentibus
257*
korr. aus dictatata
258*
korr. aus obseruatam
259*
korr. aus In
[BK 243 Abschnitt A c. 2]
Sed et sicut nobis tunc ibi conuenit ut tempore statuto ad
locum condictum cum primoribus regnorum nostrorum conueniremus , ut ibi quaeque in
regnis nostris emendatione digna et necessaria erant , et in sancta Dei ecclesia
et in nostro ac populi saluamento tractaremus , et nos erga fideles nostros et
fideles nostri erga nos emendaremus , et obseruanda de caetero statueremus , et
semel et secundo ad260* haec exequenda paratus fui et ab hoc etiam nunc conueni [fol. 128v] sicut
sępe mihi per communes fideles nostros mandastis
260*
korr. aus a[†]
[BK 243 Abschnitt A c. 3]
Pro quibus autem causis cum praefato
nepote nostro ante alloqui261* non volui quam
vobiscum inde acciperem consilium quaedam volo hic designare , quaedam vero postea
congruo loco et conuenienti modo vobis Innotescere ·
261*
l1 ergänzt
[BK 243 Abschnitt A c. 4]
Quando altera vice262* pro his quae dixi tractantis ad
tusiacum ueni adportauit mihi et Episcopis regni nostri
boso263* ex parte · Domni apostolici · epistolas quasdam
nepoti nostro et Episcopis Regni sui mittendas quas illi secundum
mandatum Domni papae
transmisimus , quasdam autem nobis legendas et obseruandas quarum et hic
textum habemus In quibus inuenimus nos increpatos cur fornicarios in regno nostro
Immorari permitteremus ; et non solum ipsam foeminam ; sed et omnibus fauentibus
facinori eius a corpore et sanguine Domini excommunicatos
usque dum ipsa mulier · ad virum suum rediret , Et scimus sicut sanctus
dicit Gregorius quoniam †† qui
resecanda264* si potest non corrigit · Ipse illa committit ·
Nos autem audiuimus praedictam foeminam · in regno nepotis nostri
commorari , et hanc sententiam postea non audiuimus immutatam , et qui
grauamur nostris timemus alienis etiam communicare peccatis communicando
excommunicatis ·
262*
e korr. (?)
263*
Am Rand mit Verweiszeichen eine
Glosse von anderer Hand: Boso maritus Ermentrudis, quę amositum secuta in
regnum Lotarii profugerat, et quam excommunicari a papa, Thado Mediolanen(sis)
Archiepsicopus cum coepiscopis suis perierat.
264*
d korr. (?)
[BK 243 Abschnitt A c. 5]
Filiam nostram Iudith viduam secundum
leges diuinas et mundanas sub265*
tuitione ecclesiastica et regio mundeburge constitutam Balduinus266* sibi
furatus est in vxorem , quem post legale Iudicium Episcopi Regni nostri
excommunicauerunt
secundum sacros canones , et diffinitionem sancti Gregorii
papae qui dicit Si quis viduam furatus fuerit in vxorem , et consentientes ei
anathema sint · Quae et verbis et literis nos et Episcopi Regni nostri nepoti
nostro hlotario
Innotuimus nos etiam sicut scitis consilio et consensu fidelium nostrorum
communiter confirmauimus , vt nemo nostrum huiusmodi hominem in regno suo recipiat
neque Immorari permittat , sed ad rectam · rationem reddendam267* et ad
poenitentiam agendam sicut statutum est illum redire cogat , Qualiter autem nepos
noster hlotarius non solum erga nos et consanguinitatem
verum et contra Deum et sacram auctoritatem , et communem christianitatem inde
egerit , spero quia vos non latet quod est plurimis268* cognitum , Et sanctus
Paulus per quem loquutus est Christus dicit · Non solum qui
faciunt sed qui consentiunt facientibus digni sunt morte ·
265*
folgt getilgtes timore
266*
Am Rand mit Verweiszeichen eine Glosse von
anderer Hand: qui deinde fuit ps. comes Flandrię
267*
e2 korr. (?)
268*
korr. aus plurimus
[BK 243 Abschnitt A c. 6]
Nota · est uobis causa de uxore269* nepotis nostri · hlotarii vnde a nobis et ab Episcopis regni nostri , sed et
ab aliis Episcopis praesentibus nobis consilium quaesiuit et audiuit , sed secundum illud consilium exinde non fecit · Scimus etiam , quia
et ad Donnum [!] apostolicum270* pro hoc transmisit , et ab illo epistolas exinde
recepit · Negare quoque non volumus nos scire , quid Domnus
apostolicus et illi et quibusdam Episcopis271* inde mandauit , Et scimus quod negare non possumus
nec volumus , quoniam non debemus , quia Domni apostolici
commendatio ab euangelica veritate , et ab apostolica atque canonica auctoritate
in nullo discordat [fol. 129r] Et secundum mandatum illius de hoc facto executum non
audiuimus nec videmus illa etiam sancta et prima in toto orbe terrarum sedes per
diuinum Paulum coelestem scilicet tubam , qui ad
tertium coelum , et ad paradysum272* raptus hoc ab ipso Domino didicit ,
nobis et omnibus christianis semper in omni mundo clamat cum huiusmodi nec cibum
sumere , Et per beatum
Ioannem apostolum , qui de aeterno et viuo christi pectoris fonte in273* cęna quando sacramenta redemptionis nostrae sunt cęlebrata et tradita
super eo recumbens hausit , quod redemptis omnibus propinauit manifestissime sedes apostolica interdicit huiusmodi hominem non debere quemquam
in domum suam recipere · nec aue ei dicere · Quia qui dicit ei aue
communicat
operibus eius malignis · Et per Beatum Gregorium papam In
homeliis
Ezechielis dicit , quia sicut ille qui fide a Deo recedit apostata est , Ita
et ille qui a Deo recedit opera sine dubio aposita est , Quoniam sicut dicit
Apostolus fides sine operibus mortua est , Et item sicut alius
dicit apostolus
sunt qui confitentur se nosse Deum factis autem negant , Et ipse Dominus
dicit de semel et de secundo , et de tertio legaliter commonito , et non correcto
vt sit274* nobis sicut gentilis et publicis criminibus implicatus cum quo et
apostolica et canonica auctoritas275* nec cibum sumere vt
praemisimus nobis concedit ·
269*
Am Rand
mit Verweiszeichen eine Glosse von anderer Hand: Thietberga, quam
repudi[...]erat, inducta pellice valdrada
270*
Am Rand
mit Verweiszeichen eine Glosse von anderer Hand: Nicolaum
pm
271*
Am Rand mit Verweiszeichen eine Glosse von anderer Hand: Coloniensi,
Guntario, et Maguntino, siue potius legatis, q[...]orum n[...]a [.]ide apud
Regi[..]tem
272*
u korr. (?)
273*
korr. aus Hi
274*
korr. aus sicut
275*
as korr. (?)
[BK 243 Abschnitt A c. 7]
Propterea vnice et frater carissime et vobismetipsis accipite
et mihi consilium date , et ipsi nepoti nostro
suae salutis et honoris date consilium · et praestate auxilium quia et ego ad hoc
quantum mihi Dominus scire et posse donauerit sum paratus simul vobiscum · agere
si voluerit ipse recipere
276*
korr. aus V[†]
[BK 243 Abschnitt A c. 8]
Quod autem consilium ego cum Episcopis et caeteris fidelibus
nostris solicitus et pro nostra comuni [!] vestra scilicet et mea , sed et
pro ipsius nepotis nostri salute et honore , et
pro communi omnium fidelium nostrorum indemnitate et saluatione nunc proxime et in
synodo , et in placito nostro accepi vobiscum nullum bonum negare sed omne bonum
meum paratus sum participare dico si placet · Et si ita vobis bene uisum fuerit
accipiamus illud communiter
Et si melius nobis per rationem et auctoritatem diuinam · et humanam nostrae
saluationi , et christianitati277* congruentem ostenderitis paratus sum illud cum omni deuotione accipere et
vobiscum , Deo cooperante , et communium
fidelium nostrorum consilio et auxilio adminiculante libentissime sequi et
exequi ·
277*
korr. aus christianitate
[BK 243 Abschnitt A c. 9]
Quia scriptum est dicente bono Rege · qui tamen deliquit vt
homo recognouit se ut foelix ex voluntate mea confitebor illi , profiteatur Idem
Nepos noster
coram vobis et coram Episcopis278* qui uobiscum fuerint , et remandet nobis per vos et per illos , quia vult
secundum Domini279* apostolici , et Episcopale Immo diuinum consilium ad placitum conuenire
cum Episcopis et fidelibus atque [fol. 129v] amicis Dei et nostris ac suis quoniam
haec causa generalis est omnibus christianis et aut ostendere quia secundum legem
diuinam et humanam christianis congruam hoc factum de vxore sua habeat
executum · aut secundum Dei consilium et legem christiano Regi conuenientem , hoc
et illa duo quae praemisimus emendare velit et debeat , et paratus sum cum tali
caritate280* et honorabilitate illum recipere sicut
christianus Rex christianum Regem , et sicut diligens patruus dilectum nepotem
debet recipere et in illius amicitia ad illius saluationem et honorem si
ita fecerit permanere · Et constituatur tempus congruum et locus oportunus quando
simul pacifice conueniamus et hanc causam sicut de nobis ipsis , quia sicut
scriptura dicit os nostrum et caro nostra est ad communem nostram et
fidelium nostrorum saluationem et honorem diffamamus · Neque fidelibus nostris
et omnibus christianis in bono , exemplum esse debemus perditionis exemplum
donemus · Et quoniam malorum correctores esse debemus caput malorum , quod absit
fiamus , Sed et ea quae ut supra diximus apud confluentes
promisimus nos tractaturos , et obseruanda constituturos tractemus et statuamus ·
Et qui undique propter peccata nostra , et malum discordiae quod in regnis nostris
manet percutimur , placato Deo misericordiae illius consolatium consequi mereamur · Et non sit nepoti nostro hoc agere in mente
sua durum , quia scriptum est qui mentis est durae corruet in malum , sed timeat
Deum et compescat istud scandalum , quod tam grande in ista christianitate sine
ulla necessitate est generatum et propagatum cum per rationem et auctoritatem
potuisset ad debitum effectum perduci quod multis hominibus uidetur sine
plena ratione et auctoritate debito executum , Et quia scriptum est , beatus homo
qui semper est pauidus Et dominus dicit , diligentes me diligo pro amore et timore
Dei honoret se et suam christianitatem et suum nomen Regium , et exuat se , et nos
omnes ab ista calumnia quae illum sequitur , et per illum ac propter illum nos
propinquos illius , et honoret inde Deum , sciens Dominum dicere honorantes
me honorabo et eos qui tempnunt me erunt ignobiles
[BK 243 Abschnitt A c. 10]
Et si ita noluerit , faciat quod iudicauerit faciendum · Ego
in vestra amiciti[.]
et debita fraternitate persistere et omni debito obsequio illam
promerer[i]
cupiens qui non quęro quae sunt illius sed illum , si eum salubriter habere non possum · me Deo pro illius amicitia tollere nolo , Nec ad malum
alicui prestare auxilium volo , Quia legimus in scriptura · Dominum dixisse
cuidam Regi , Impio prębes auxilium et his qui oderunt me amicitia iungeris ,
Idcirco iram Domini merebaris quidem , et sicut ibidem in reliquo scriptum est ·
Et item legimus · quia de quacunque impietate quiscunque impius conuersus fuerit ,
et ex corde se conuerti281*
velle dixerit , iam non inter impios computatur , et a piis pie recipi debet
et salubriter potest dicente scriptura , verte impios et non erunt non quia
nouerunt in essentia ; sed non erunt in Impietatis culpa , Haec autem [fol. 130r]
diximus non vt nepotem nostrum in numero limpiorum [!]
computari cupiamus quem piorum numero sociari a Domino exoptamus ·
281*
folgt getilgtes neglexerit
[BK 243 Abschnitt B c. 1]
Sicut scitis quia ibi adfuistis quando proxime apud confluentes suos adiuuante Domino coniunximus , et capitula a
nobis , et a fidelibus nostris obseruanda statuimus , conuenit nobis vt congruo
tempore et oportuno loco iterum simul conueniremus , et cum Dei adiutorio , et
fidelium nostrorum consilio , quae in statu sanctae ecclesiae , et in nobis , et
in regnis nostris fidelibus emendanda erant emendaremus , et ut emendata de cętero
obseruarentur statueremus , et ad haec agenda iam per tres vices et tempus
et locum condiximus ,282* sed aut
mihi aut fratri283* meo aut communi
nepoti nostro tales causae acciderunt , pro quibus hoc quod
condiximus implere non potuimus ·
282*
folgt getilgtes sed aut mihi aut fratre meo aut communi nepoti nostro
tales causas acciderunt pro quibus hoc quod condiximus
283*
korr. aus fratre
[BK 243 Abschnitt B c. 2]
Interea peruenit ad me quia meus frater , et communis
nepos noster inter se non erant sicut tunc fuerunt quando
nos simul coniunximus · Et Ideo ad hoc veni inter eos priuatus mediator existerem , et ipsi sic inter se sint sicut per rectum esse debent , Vnde frater noster per me , et per Episcopos nostros ac per Episcopos nepotis nostri , et scripto et verbo tales causas nepoti nostro mandauit , pro quibus illi si priuatus non erat
sicut antea fuerat , Quas si illa emendare vellet sicut ei mandabat
uoluntarie illi erat sicut diligens patruus dilecto nepoti , et christianus Rex
chistiano Regi esse per rectum debet · De quibus causis nos et Episcopi qui nobis
fuerunt ex parte nepotis nostri , fratri
nostro , Et episcopis qui cum eo erant tale284* responsum
reddidimus , quia illas causas quas ei reputabat paratus erat aut
emendare , aut de illis certam reddere rationem et dignam facere satisfactionem ·
Quod responsum et frater noster et Episcopi libenter
receperunt , et Deo gratias sunt ita modo frater et nepos
noster sicut per rectum esse debent ·
284*
korr. aus tales
[BK 243 Abschnitt B c. 3]
Et volumus ut sicut nobis conuenit ut inter nos fideles missi
discurrant et quae in vniuscuiusque nostrum regno emendenda sunt , et alter alteri
innotuerit emendentur · et casae Dei et sacerdotes ac serui Dei legem
et honorem debitum habeant , et vnusquisque fidelium nostroroum in regnis nostris
cuiuscunque nostrum sit homo , legem et iusticiam , et in se et in suis proprietatibus , et in suis honoribus habeat sicut tempore antecessorum
nostrorum habuerunt , et sicut inter nos iam conuenit , et in illis capitulis est
constitutum quae antecessores nostri Reges constituerunt , et sicut nos apud marsnam
firmauimus , et sicut nunc proxime apud confluentes
statuimus , donec [fol. 130v] adiuuante Deo congruo tempore et oportuno loco iterum
similiter conueniamus , et vna cum communium fidelium nostrorum consilio
quae perfecta non fuerint285* pacifice tractemus atque perficiamus , et ita nos ad inuicem adiuuemus
ut cum Dei adiutorio nos et fideles nostros saluemus et oppressoribus sanctae
ecclesiae resistamus · Et hanc adcognitionem ideo scribi communi
consensu fecimus , ut vnusquisque nostrum illam habeat , et certius
sciat , quid et qualiter exinde obseruare expressius debeat , quia non decet ut
Rex a sua cognatione286* deuiet , et sicut non conuenit ut Episcopus a sua recta praedicatione
discordet ·
[BK 243 Abschnitt C c. 1]
Hoc quod Dilectus frater noster dixit
nos proxime apud confluentes constituisse quantum
ex me fuit hactenus obseruaui , et obseruare cupio si et erga me ita fuerit
obseruatum , et ei reputare non volo , ut ipse similiter erga me illa
obseruatio non habeat , Credo etiam quia nec ille velit nec aliquis alius mihi
reputare possit , ut erga eum illa obseruata non habeam · Quodsi aliquis
fecerit paratus sum , aut illa quae emendanda sunt emendare , aut de hoc quod mihi
reputatum fuerit certam reddere rationem ·
[BK 243 Abschnitt C c. 2]
Et si hic communis
nepos noster fecerit sicut frater noster
et Episcopi qui cum eo inter nos mediatores fuerunt , mihi et Episcopis qui mecum
erant ex parte illius nuntiauerunt , et frater noster nunc
dixit , et ita mihi familiaris , et amicus atque adiutor secundum
rationabilem possibilitatem extiterit sicut nepos patruo , et christianus Rex
christiano Regi esse per rectum debet sic ei priuatus et amicus atque adiutor
secundum rationabilem possibilitatem esse uolo sicut diligens patruus dilecto
nepoti , et sicut christianus Rex christiano Regi per rectum esse debet ·
[BK 243 Abschnitt C c. 3]
De fidelibus autem missis inter nos discurrendis , et de his
quae in regnis nostris emendenda sunt emendandis , et de statu atque honore
ecclesiarum et sacerdotum ac seruorum Dei , et de lege ac iusticia conseruanda
vnicuique fidelium nostrorum · in regno nostro cuiuscunque nostrum sit homo , et
in suis proprietatibus , et in suis honoribus287* et de capitulis
obseruandis sicut frater noster nunc dixit ita et
ego per omnia cupio obseruare ·
287*
i korr. (?)
[BK 243 Abschnitt D c. 1]
Postquam iste Patruus meus288*
Hludouuicus
me289* in sua bonitate in filio loco suscepit sic erga me semper in sua
mercede fecit , sicut et illum decuit290* , et mihi necesse fuit , vnde paratus sum illi debitum obsequium
exhibere sicut per rectum debeo facere
[BK 243 Abschnitt D c. 2]
Et de his quae Patruus meus Karolus
proxime nunc quando primum simul conuenimus mihi mandauit sic obseruare cupio
sicut patruus meus [fol. 131r]
Hludouuicus , Et Episcopi · qui cum eo inter me et patruum meum
Karolum
mediatores fuere , ex mea parte illi et Episcopis qui cum eo erant nuntiauerunt
et si ipse mihi ita priuatus et amicus atque adiutor secundum rationabilem
possibilitatem extiterit sicut patruus nepoti , et christianus Rex
christiano Regi esse per rectum debet , Ita et illi et familiaris et amicus atque
adiutor secundum rationabilem possibilitatem esse uolo , sicut diligens nepos
dilecto patruo , et chistianus Rex christiano Regi esse per rectum debet ·
291*
Die Kapitelzählung als
II wurde hier zunächst korrekt ausgeführt, dann aber
ersatzlos durchgestrichen.
[BK 243 Abschnitt D c. 3]
De fidelibus autem missis inter nos discurrendis , et de his
quae in regnis nostris emendanda sunt emendandis , et de statu atque honore
ecclesiarum et sacerdotum , ac seruorum Dei , et de lege ac iustitia conseruanda
vnicuique fidelium nostrorum in regno nostro cuiuscunque nostrum sit homo , et in
illo et in suis proprietatibus , et in suis honoribus , et de capitulis
obseruandis , sicut isti mei patrui nunc
dixerunt , ita et ego per omnia cupio obseruare ·
[BK 243 Abschnitt D Epilog]
292*
Nonas Nouembris gek. Non Nouembr
[BK 243 Abschnitt E]
Sic cum ego verbis et scriptis per fratrem
meum , et per Episcopos nepoti meo
mandaui et illi de sua parte mihi renuntiauerunt sic illi amicus esse et
illum saluare volo sicut auunculus per rectum nepotem saluare debet si ille sicut
nepos per rectum auunculum saluare debet me et meos saluauerit ·
[BK 273 Abschnitt A c. 1]
Multas gratias agimus vobis de vestra fidelitate et de vestra
bona voluntate quam semper erga nos in omni adiutorio et obsequio demonstrastis
sicut293* vestri antecessores erga nostros antecessores demonstrauerunt , et quia pacem iam praeterito tertio anno hic
communiter confirmauimus , et adcognitari fecimus ,
secundum quod causa in quibusdam locis coniacuit , etsi non omnes sicut
desiderauimus tamen ex maiori parte obseruastis , et quia pleniter et cum pace ad
hoc nostrum placitum conuenistis
293*
c korr. (?)
[BK 273 Abschnitt A c. 2]
Et quia bonam voluntatem vestram in istis et in aliis uidemus , et experti sumus fiducialius vos commonemus vt et de ipsa pace obseruanda
et de istis operibus quas contra Dei , et sanctae eius ecclesiae , et nostros [fol. 131v] communes Inimicos nortmannos incepimus sine defectu et lassatione
uiriliter laboretis scientes qualiter nobis placuisset , si istas firmitates ,
hic factas habuissemus quando in tali294* angustia sicut experti estis ad
meldis contra eos communiter laborauimus , vnde nos Deus sicut
suae misericordiae placuit295* manifestae suae clementiae296* inditio adiuuauit ·
[BK 273 Abschnitt A c. 3]
Et quoniam illa quae iam tertio anno hic vna cum
consensu et consilio fidelium nostrorum constituimus et vobis adcognitari fecimus
libenter audisse et suscepisse comperimus , quae nunc etiam ad nostram communem
salutem et pacem atque honorem hic fidelium nostrorum consensu atque consilio
constituimus uobis per scriptum nota facere volumus , ut illa plenius
audire et ad illum scriptum recurrendo , quod in singulis comitatibus dari
et relegi atque haberi praecipimus firmius retinere et certius obseruare possitis , quae etiam ab Episcopis vel eorum ministris per singulos comitatus de
eorum parroechiis aperto sermone ut ab omnibus possint intelligi tradi
volumus ·
[BK 273 Abschnitt B Prolog]
[BK 273 Abschnitt B c. 1]
Primo considerauimus de honore ecclesiarum et sacerdotum ac
seruorum Dei et Immunitate rerum ecclesiasticarum ut nullus sibi de ipsis rebus
contra auctoritatem praesumat · Et comites Episcopis et ministris
ecclesiae in eorum ministeriis adiutores in omnibus fiant , sicut in capitulari
praedecessorum ac progenitorum nostrorum continetur in secundo libro capitulo
XXIII · Et quicunque comitum vel ministrorum Rei publicae haec quae
mandamus obseruare neglexerit si prima et secunda vice de his admonitus non se
correxerit volumus vt negligentia comitis ad nostram noticiam per Episcopos et per
misso[s]
nostros deferatur , et aliorum negligentia per Comites ad nostram noticiam
perferatur , vt nostra auctoritate , quod in capitulari praedecessorum nostrorum
continetur subire cogatur ·
297*
kalendas Iulias gek. kl Iul
[BK 273 Abschnitt B c. 2]
Post haec de orphanorum et viduarum causis et de regalibus
iusticiis , et summopere de raptoribus puellarum et viduarum et sanctimonialium ,
et de his qui presbyteros flagellari praesumunt , et
qui presbyteros298* de ecclesiis sine episcoporum
consensu eiicere et recipere aut censum de manso Ex his quae Domnus et
genitor noster in suis capitularibus ecclesiis Immunitate ·
concessit exigere non timent · Et qui censa de rebus ecclesiasticis ad ecclesias
persoluere [fol. 132r] detrectant ut firmiter a missis et a comitibus habetur , et
ipsi contemptores legum diuinae scilicet et humanae ad nostram praesentiam
legaliter perducantur vt inde consilio fidelium Dei ac nostrorum commendemus qui
de talibus hominibus sit faciendum qui nec Deum timent nec contra canones sanctos
facere nec legem et praeceptum regium infringere pertimescunt salua censura
ecclesiastica et Episcopalis poenitentiae vindicta
298*
gek. pbros,
korrigiert aus pbtos
[BK 273 Abschnitt B c. 3]
Vt lex et iusticia vnicuique in suo ordine omnibus conseruetur
et pacem quam proxime Deo teste propriis manibus communi consensu
confirmauimus , quando hic placitum nostrum habuimus sic omnes et infra patriam ,
et quando ad placitum vnusquisque uenerit et quando redierit , et quando
necessitas nobis euenerit , vt hostem nostram adnuntiemus usque constituta loca
secundum consuetudinem , et capitula praedecessorum nostrorum obseruare procuret
Et qui contra hanc confirmationem per contemptum venerit , aut quantotius
quod contra hanc confirmationem excessum fuerit emendare neglexerit ab Episcopis
et missis ac Comitibus nostris hoc nobis nuntiare mandamus , quatenus tantum Dei
et nostrum ac totius christianitatis contemptum sicut secundum leges diuinas et
humanas inuenerimus emendare curemus , ne ipso nostro iudicio a Deo quod absit
condemnati simus , Et videant Episcopi et missi ac comites nostri ne si contra
nostram communem confirmationem aliquis perceptum fecerit et
emendare noluerit , ne per alium quam per illos qui ad hoc constituti sunt hunc
contemptum sciamus , quoniam si per alium , quam per Illos299* hoc sicut non conuenit audierimus sicut nec ipsi immunes a peccato erunt
sic nec ab ultione immunes existant ·
299*
korr. aus [†]s
[BK 273 Abschnitt B c. 4]
Volumus et expresse mandamus comitibus nostris ut sicut in
XXIIIIor capitulo secundi libri capitulorum decessorum
nostrorum continetur vassalli nostri nobis et nostrae
coniugi famulantes condignim [!] apud300* omnes honorem
habeant , sicut a genitore nostro et a nobis sepe admonitum est ,
Et sicut ipsi uolunt se a nobis honoratos tenere , ita et nobis famulantibus sicut
consuetudo fuit tempore antecessorum nostrorum debitum honorem exhibeant ·
300*
folgt getilgtes nos
[BK 273 Abschnitt B c. 5]
Volumus et expresse comitibus301* nostris mandamus ut illae [!] nostrae indominicatae
sed et villae de monasteriis quae coniugi nostrae et filiis ac filiabus302*
nostris concessa atque donata habemus , quaeque sub Immunitate consistunt
cum saluamento et debita reuerentia in comitatibus illorum consistant sed quae
homines nostri , ac illorum illarumque qui sine ulla differentia , et nostri sunt
cum Saluamento et debito honore habere possint , Et non ignorent neque
obliuiscantur Comites ac missi nostri nos scire quod Dominorum Dominus de se dicit , honorificantes me honorificabo , et qui contempnunt me inhonorati
erunt ·
[BK 273 Abschnitt B c. 6]
Et quoniam humana fragilitas procliuior est ad contra
iusticiam facienda , quam ad iusticiam exequendum , et diabolus semper certat , ut
fragilitati humanae [fol. 132v] oculos mentis claudat nec castigationem Dei uideat et
semetipsum emendet , sicut ad nos peruentum est quidam leues homines de
istis comitatibus qui deuastati sunt a nortmannis in quibus res et
mancipia et domos habuerunt quia nunc ibi mancipia et domos non habent ,
quasi licenter malum faciant , quia sicut dicunt non habent unde ad iusticiam
faciendam adducantur · Et quia non habent domos ad quas secundum legem
manniri et banniri possint , dicunt quod de mannitione et bannitione
legibus comprobari et legaliter iudicari non possunt , Contra quorum malas
insidias consensu et consilio fidelium nostrorum statuimus vt comes missum suum ad
illam terram in qua domos habuit mittat303* et eum bannire et mannire
iubeat · Et quoniam lex consensu populi et constitutione Regis sit franci
iurare debeant quia secundum regium mandatum nostrum ad iusticiam reddendam venire
noluerit Et mandet Comes qui hoc executus fuit alteri comiti in cuius comitatu res
et mancipia habet , quid inde factum habet , et ex nostro verbo illi mandet ut per illa quae in suo comitatu habet illum distringat quatenus ad
iusticiam reddendam et faciendam in suum comitatum redeat ·
303*
a korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 7]
Audiuimus etiam quia huiusmodi leues homines in aliis
comitatibus depraedationes et Iniusticias faciant , et ad illum comitatum in quo
commanent , et in quo malitias non faciunt , factis malitiis in aliis comitatibus
reueniunt unde mandamus et comitibus nostris expresse praecipimus , vt illi
comites in quorum comitatibus tales homines iniusticias faciunt illis comitibus
hoc mandent in quorum Comitatibus refugium habent , et vna304* mente vnoque
consensu et vno certamine , ad tales homines comprehendendos se
erigant et decertent , ut ecclesiae Dei , et ministri eius et serui Dei ac populus
pacem et quietem habere possit ·
304*
v korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 8]
Vt denarii ex omnibus monetis ac bene pensantes sicut et in
capitulare praedecessorum ac progenitorum nostrorum regum libro quarto
XXIIo capitulo continetur in omni regno nostro non
reiiciantur , usque ad missam sancti martini , et
in omnibus ciuitatibus et vicis ac uillis tam nostris indominicatis quam et his
quae de immunitate sunt , et de comitatibus atque hominum nostrorum siue
cuiuscunque sint per omne regnum nostrum a Iudicibus nostris et ab eis quorum
villae sunt vna cum ministris rei publicae secundum quantitatem locorum
et villarum tanti ac tales de ipsis incolis et inibi manentibus
constituantur qui inde prouidentiam habeant ne boni denarii reiiciantur et non
nisi meri et bene pensantes accipiantur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 9]
Vt illi qui ex hac causa prouidentiam habebunt sacramento
iurent quod sicut eis ex hac causa iniunctum fuerit quantum scierint et potuerint
debeant fideliter obseruare , et illum hominem quem scierint merum et
bene pensantem denarium reiicere non debeant celare , sed ministris rei
publicae eum debeant notum facere · De quo sacramento , quicunque comprobatus
fuerit periuratus , et [fol. 133r] secundum legem mundanam ut periurus puniatur sicut
in capitulari decessorum ac progenitorum nostrorum continetur in fine capituli
decimi ex tertio libro et secundum legem ecclesiasticam publicae pęnitentiae
subigatur
[BK 273 Abschnitt B c. 10]
Vt ab ipsa missa sancti Martini per
omne regnum nostrum non nisi istius nouae nostrae monetae meri et bene pensantes
denarii accipiantur , Et quicunque ab illa die alium denarium negotiandi causa
protulerit a comite et ministris eius auferantur ab eo sicut in libro capitulorum
secundo XVIIIo capitulo continetur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 11]
Vt in denariis nouae nostrae monetae ex vna parte nomen
nostrum habeatur in giro , et in medio nostri nominis monogramma , ex altera vero
parte nomen ciuitatis , et in medio crux habeatur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 12]
Sequentes consuetudinem praedecessorum305* nostrorum
[.]icut in illorum capitulis inuenitur
constituimus , ut in nullo loco alio in omni regno nostro moneta fiat nisi in palatio nostro et in quentouico ac rotomago quae moneta ad quentouicum ex
antiqua consuetudine pertinet , et in remis , et in senonis
et in parisio , et in aurelianensi et
in cauillono , et in metullo et in Narbona
305*
ae korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 13]
Vt hi in quorum potestate deinceps monetae permanserint omni
gratia et cupiditate seu luchro postposito fideles monetarios eligant sicut Dei et
in nostram gratiam volunt habere , Et ipsi monetarii iurent , quod
ipsum ministerium quantum scierint et potuerint fideliter faciant , et
mixtum denarium et minus quam debeat pensantem non monetent nec monetari
consentiant et sine ulla fraude , et absque malo ingenio contra eos quorum
argentum ad purgandum acceperint ipsum argentum exmerent et sine fraude tam
impensa [!] quam in purgatione denarios concambient · Contra quod sacramentum si quilibet fecisse reputatus fuerit iudicio Dei se examinet , Et
sicut contra hoc fecisse comprobatus fuerit , quia non maiorem fraudem facit
si mixtum Denarium et minus quam debeat pensantem monetauerit , quam si in
purgatione et concambio argenti per malum ingenium fraudem de argento rei publicae , et de argento rerum ecclesiasticarum et de facultate pauperum fecerit
sicut constitutum est de falsis monetariis in libro quarto capitulorum XXVIII
capitulo manum perdat et vt sacrilegus ac pauperum spoliator publicae poenitentiae
iudicio Episcopali306* subiiciatur In illis autem Regionibus , in quibus
secundum legem Romanam iudicia terminantur iuxta ipsam legem culpabilis iudicetur ·
306*
li korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 14]
Vt in proximis kalendis307* Iulii qui hanc duodecimam indictionem habeat in siluanectis ciuitate vnusquisque comes in cuius
comitatum308* moneta esse iussimus [fol. 133v] Vicecomitem suum cum duobus
aliis hominibus qui in eius comitatu res et mancipia et beneficia habeant et suum
monetarium cum ipsis habeat quatenus ibi accipiant per manus suas de camera nostra
ad opus vniuscuiusque monetarii de mero argento cum pensa libras quinque
ut habeat vnde initium monetandi possit incipere , Et pensam argenti
quam ex camera nostra accepit per manus eorum per quas illud accepit sabbato
ante initium quadragesimae in monetatis denariis in
praefato loco , et cum ipsa pensa cum qua argentum acceperat
vnusquisque monetarius in camera nostra reddat ·
[BK 273 Abschnitt B c. 15]
Vt nullus more solito pro vllo lucro et auaritia hoc leuiter
accipiat sed omnes ab ipsis kalendis iulii309* argentum suum in constitutis monetis concambiari faciant310* ,
scientes quia post missam · sancti martini nulli
alii denarii in regno nostro nisi istius nouae nostrae monetae recipientur , et ab
ipsis kalendis311*
Iulii ipsi noui denarii ab omnibus accipiantur · Et quicunque liber homo ab
ipsa die Denarium merum nouae nostrae monetae in regno nostro reiecerit , sicut in
praefato libro et capitulo regio continetur bannum nostrum id
est solidos LXta componat · Si vero serui ecclesiastici aut
comitum aut vassallorum nostrorum hoc facere praesumpserint quia in
praefato capitulari continetur vt LX · ictibus vapulent , et hoc
occasionem discreti homines modum in disciplina faciebant constituimus fidelium
nostrorum consensu atque consilio ut quorumcunque312* coloni et serui pro
hoc conuicti non cum grossa fuste sed nudi cum virgis vapulent , Et in ciuitatibus
atque vicis seu villis Episcopi per suos ministros et presbyteros
prouidentiam vna cum Rei publicae ministris accipiant ne et in
hac313* causa modum disciplinae transgrediatur sed taliter
fiat , qualiter et homines castigentur , et quasi pro intentione et occasione
castigationis disciplinam facientes peccatum non incurrant , et disciplinam
sustinentes in corpore suo debiliores non fiant Quodsi quis hoc mandatum nostrum
transgressus fuerit nobis ab Episcopis nuntietur quatenus taliter castigetur ne
deinceps mandatum nostrum quemquam delectet contemnere , Et si Dominus et magister
qui liber est aut aduocatus talium hominum eos et Comiti et misso nostro ad
disciplinam sustinendam contradixerit et misso nostro iusso praesentare
noluerit praedictum bannum LX · solidorum componat sicut in predicto
capitulari habetur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 16]
Vt si aliquis homo a proximis kalendis Iulii314* de hac nostra noua moneta mixtum et minus quam debeat pensantem denarium
Inuenerit constringat eum qui ipsum denarium ad negotiandum protulit et ipse
dicata [!] · quo eum accepit , et sic de manu ad manum veniat usque dum
ad315* falsitatis [fol. 134r] auctorem perueniatur et Inuentus mixti et
minus quam debeat pensantis denarii monetator · in illa terra in qua
iudicia secundum legem Romanam terminantur , secundum ipsam legem Iudicetur , Et
in illa terra in qua316*
Iudicia secundum legem romanam non iudicantur monetarius sicut supra diximus
falsi deniarii [!] manum dexteram perdat sicut in quarto libro capitulorum
continetur capitulo XXXIII · et qui hoc consenserit si liber est LX ·
solidos componat · si seruus et colonus nudus cum virgis vapuletur
[BK 273 Abschnitt B c. 17]
Vt diligenter Comites et ministri Rei publicae per suos
comitatus ac ministeria prouideant ne in aliquo loco occulta et fraudulenta moneta
fieri possit , et si Inuentus ac comprobatus quilibet fuerit fraudulentam monetam
percutiens sicut constitutum est de falso monetario ex
praefato capitulari praedecessorum nostrorum manus ei
amputetur , Et qui hoc consenserit si liber est LX · solidos componat si seruus et
colonus nudus cum virgis vapuletur
[BK 273 Abschnitt B c. 18]
Et si falsus monetarius aut de illis locis in quibus monetam
fieri iussimus aut oculte monetam percutiens aut denarium falsum de noua moneta ad
negotiandum proferens ut constringi et puniri non possit sicut est
constitutum in fiscum nostrum Et in quamcunque immunitatem aut alicuius potentis
potestatem et proprietatem confugerit , si in nostrum confugerit Fiscum requiratur
a Ministro nostro · Et si ille eum defenderit aut occultauerit nuntietur nobis
quatenus ita in eo secundum capitulare regium vindicetur nec vllus alius umquam
falsitatem nostra auctoritate et potestate · consentire aut defendere audeat · Si
autem in Immunitatem et potestatem aut proprietatem alicuius potentis confugerit , secundum quod in tertio libro capitularis XXVIo capitulo continetur de his qui furtum aut homicidium , et quodlibet
crimen foris committens infra immunitatem fugerit inde fiat id est
mandet comis et publice rei minister Episcopo et Abbati , et illi quicunque locum
Episcopi aut Abbatis et Abbatisse tenuerit et potentis hominis in cuius potestatem
et proprietatem confugerit vt reddat ei reum , Si ille contradixerit et eum
reddere noluerit in prima contradictione solidis XV · culpabilis iudicetur si ad
secundam inquisitionem eum reddere noluerit quicquid reus damni fecit , totum ille
qui eum infra Immunitatem retinet nec reddere vult soluere cogatur , et si ipse
Comes veniens licentiam habeat ipsum hominem infra Immunitatem quaerendi vbicunque eum Inuenire potuerit · Si autem in prima inquisitione Comiti
responsum fuerit quod reus infra vnitatem quidem fuisset , sed fuga
lapsus sit iuret quod ipse eum ad iusticiam cuiuslibet disfaciendam fugere non
fecisset et sit ei in hoc satisfactum , si vero intranti in ipsam Immunitatem et
in cuiuslibet hominis potestatem et proprietatem317* comiti collecta
manu quilibet resistere tentauerit , Comes hoc ad Regem et Principem deferat [fol. 134v] et ibi iudicetur , Et sicut ille qui in Immunitate damnum fecit
De [!] solidis componi debeat , ita quod Comiti collecta manu
resistere praesumpserit
de [!] solidis culpe iudicetur ·
317*
folgt getilgtes homini
[BK 273 Abschnitt B c. 19]
Vt melius et commodius haec prouidentia de bonis denariis non
reiiciendis et de monetae falsae denariis custodiri possit , Volumus vt
vnusquisque Comes de Comitatu suo omnia mercata imbreuiari faciat et sciat nobis
dicere quae mercata tempore aui nostri fuerunt , et quae
tempore Domini et Genitoris nostri esse coeperunt , et quae
illius auctoritate constituta fuerunt quae sine auctoritate illius facta
fuerunt , Et quae tempore nostro conuenire coeperunt , et quae in
antiquis locis permanent , et si mutata sunt cuius auctoritate mutata fuerunt , Et
ipsum breuem · vnusquisque comes ad proximum placitum nostrum nobis adportet ut
decernere possimus quatenus necessaria et utilia , et quae per auctoritatem sunt
maneant · Quae vero superflua interdicantur , et locis suis restituantur , Et mercata Die Dominico in nullo loco habeantur sicut in primo libro capitulorum
capitulo CXXXVIo
habetur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 20]
Vt comes et Rei publicae ministri ac caeteri fideles nostri318* prouideant quatenus iustus modius ęquusque sextarius secundum sacram
scripturam et capitula praedecessorum nostrorum in ciuitatibus , et in vicis et in
villis ad vendendum et emendum fiat et mensuram secundum antiquam consuetudinem
de palatio nostro accipiant , et non pro hac occasione a mansuariis et ab
his qui censum debent maior modius nisi sicut consuetudo fuit exigatur Et ipsi
homines qui per villas de denariis prouidentia iurati habebunt ipsi etiam de
mensura ne adulteretur prouideant sicut in libro capitulo[rum]
capitulo XCmo continetur et si quis reputatus
fuerit mensuram adulterasse et cum iam maiori modio et sextario annonam et vinum
accepisse , et cum minori mensura venundare si liber homo est , aut secundum suam
legem se inde sacramento idoneum reddat aut si hoc fecisse et fieri iussisse aut
consensisse comprobatus fuerit , hoc unde mensuram adulterauit id est vinum
et annona · a ministris rei publicae tollatur ab eo Insuper et bannum nostrum id
est solidos LX · componat · Si autem Colonus et seruus inde reputatus fuerit aut Iudicio Dei inde examinet , aut si inde conuictus fuerit hoc ut supra
diximus unde mensuram adulterauit perdat , insuper et virgis nudo corio vapuletur319* · Et siue liber siue colonus et seruus de hoc conuictus fuerit post legalem emendationem episcopale iudicium suscipiat , quia contra tale interdictum Domini fecit dicentis Qui pecuniam suam non dedit ad
usuram vnde regnum Dei sibi clausit , et infernum sibi aperuit , Quod
peccatum
[fol. 135r] inter illa criminalia peccata computatur De quibus dicit Apostolus quod qui eas fecerit cum huiusmodi nec
cibum sumere christiano licet , et vnde sacri niceni320*
Canones clericos gradum perdere iubent , et de tali causa vnde seculares homines
vitam perdunt inde clerici ecclesiastici gradum amittunt Ministri autem rei
publicę se caute custodiant ne pro hac occasione ducti cupiditate per aliquod
malum ingenium a liberis hominibus et colonis seu seruis sua iniuste tollant quia
si inde ad nos clamor venerit et inde conuicti fuerint321* sic iniusticiam
istam exsoluent , sicut illi qui in suo ministerio tortum faciunt · In illis autem
regionibus in quibus secundum legem romanam iudicantur iudicia iuxta ipsam Legem
committentes talia iudicentur quia super illam legem , et contra ipsam legem , nec
antecessores nostri quodcunque capitulum statuerunt nec nos aliquid constituimus ·
Similiter per ciuitates et vicos atque per mercata ministri rei publicae
prouideant , nec illi qui panem coctum aut carnem per deneratas et vinum per
sextaria vendunt adulterare et minuere possunt , sed quantos mensurabiles panes in
vnaquaque ciuitate de iusto modio Episcopi et abbatis seu comitis ministeriales a
pistoribus suis recipiunt tantos mensurabiles panes de aequo modio a pistoribus
qui panem vendunt fieri faciant · Quos si Inuenti fuerint adulterare et
minorare vt supra diximus secundum suum modum culpabiles iudicentur · Homines
etiam qui prouidentiam habere debebunt ne mance mensurae322* fiant si de
periurio quod iurauerunt quia hoc consentire non debuissent reuicti
fuerint secundum legem puniantur sicut in fine capituli decimi ex libro tertio
capitulorum habetur Et postea ab Episcopo publicam poenitentiam de periurio
accipiant
318*
caeteri fideles nostri korr. aus caeteris fidelibus nostris
319*
folgt getilgtes , Aut si inde conuictus fuerit , hoc ut supra diximus , vnde
mensuram
320*
n2 korr. (?)
321*
er korr. (?)
322*
e1 korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 21]
Vt quia per tres323* iam annos bannum pro iectione
bonorum denariorum perdonauimus volumus ut modo secundum discretionem quam missis
nostris commendabimus reuuadiatum persoluatur , Et ubi reuuadiatum non est
reuuadietur et soluatur quatenus ex hoc , et ex disciplina constituta ita
constricti deinceps cessent denarios bonos reiicere , Et quoniam audiuimus
occasione accepta pro reuuadiato banno quosdam plus a pauperibus accipisse
quam bannus leuet hoc a missis nostris diligenter requiri volumus , Et quicunque
plus ab eis acceperunt quam Iussimus cogantur illis restituere et illo absque ulla
excusatione ad praesentiam nostram missi nostri adducant quatenus per
nostram harmiscaram ita castigentur ne vlterius tali conludio eos delectet
opprimere pauperes
323*
es korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 22]
Vt a colonis qui iam pro reiectione bonorum denariorum
flagellati et flagellandi sunt nulla alia exactione requiratur , et si ab aliquo
eorum aliquid inde acceptum fuit a missis nostris cogatur restitui et qui
beneficia et alodes in duobus et tribus aut quatuor comitatibus habent , et non
habent in vnoquoque comitatu inde plenum bannum [fol. 135v] ualeant soluere et qui
nunc tantum comitatum alodem et beneficia habent et non tantum ibi habent inde
plenum bannum iure valeant soluere missis nostris hoc notum faciant , et hoc ab
eisdem missis nostris diligenter imbreuietur , et nobis renuntietur , vt
nostra discretione decernamus qualiter et castigatio ex compositione fiat , et
homines ultra mensuram et indebite324* non grauentur Quia sicut sancta scriptura dicit Non inde requirimus datum
sed fructum id est non inde requirimus inhonestum lucrum sed regni ex castigatione
perfectum · Turpe et inhonestum est lucrum , vt Augustinus exponit per varias circumuentiones et occasiones lucrandi
causa inhonestae res quaslibet congregari Et non solum in pauperioribus , sed
etiam in ditioribus considerare volumus discretionem quam decessores nostri Reges
in quarto libro capitulorum posuerunt capitulo LVII · Decernentes ut debito
inquiunt quod ad prius nostrum fuerit reuuadiatum talis consideratio
fuit ut is qui ignoranter peccauit non totum secundum legem componere cogatur sed
iuxta quod possibile visum fuerit , Is vero qui325*
tantum mala uoluntate peccauit totam legis compositionem cogatur exsoluere
[BK 273 Abschnitt B c. 23]
Vt nullus deinceps in regno nostro mixturam auri326* et
argenti ad vendendum face[re]
et327* consentire pręsumat , et nullus a missa sancti remigii id est a proximis kalendis328* octobris aurum et argentum ,329* ad uendendum et emendendum nisi purificatum proferat
Et si quis inuentus fuerit post praefatas
kalendas330* octobris aurum et argentum et quodcunque
fabricinium ex auro et argento mixtum ad vendendum et emendum331* portare a ministris rei publicae ipsum quod portauerit ab eo
tollatur et ipse per332* fideiussores si res et mancipia in
illo comitatu non habet ad praesentiam nostram cum ipso auro et argento adducatur , vt nos inde commendemus , qualiter culpabilis iudicetur , si vero Res
et mancipia et mobile per quae distringi legaliter possit in ipso Comitatu
habuerit , secundum legem ad nostram praesentiam venire Iubeatur · Et si quisquam
Inuentus fuerit suum aurum et argentum , et quodcunque fabricinium ex
auro et argento portare ad fabrum ut purgetur prouideant rei publicae
ministri nec ac occasione ab eo quod suum fuerit tollant · Quodsi
fecerint , et ad nos inde reclamatio venerit , sicut ille qui tortum in suo
comitatu et ministerio fecerit in nostra et fidelium nostrorum praesentia culpabilis iudicabitur · Faber uero qui post praefatas kalendas333* comprobatus fuerit aurum et argentum334* ad uendendum et emendum adulterasse et misculasse nullis regionibus in
quibus iudicia secundum legem Romanam terminantur iuxta illam legem puniatur , In
aliis autem regionibus regni nostri secundum capitulare regium335* sicut
falsam monetam percutiens manum perdat · Et liber homo qui hoc consenserit , sicut
in praefato continetur capitulo bannum nostrum id est solidos LX · componat
Colonus et seruus nudus cum virgis flagelletur , si vero Iudaeus fuerit , ipsum
quod mixtum proferat perdat , et bannum nostrum sicut tempore [fol. 136r]
praedecessorum nostrorum consuetudo fuit componat ·
326*
r korr. (?)
327*
folgt getilgtes emendum
328*
gek. kl
329*
folgt getilgtes et quodcunque fabricinium ex auro
et argento mixtum
330*
gek. kl
331*
korr. aus [†]mendum
332*
korr. aus semper
333*
gek. kl
334*
korr. aus argen[†]um
335*
g korr. (?)
[BK 273 Abschnitt B c. 24]
Vt in omni Regno nostro non amplius336* vendatur libra
auri purissime cocti nisi duodecim libras argenti de nouis et meris denariis Illud
vero aurum quod coctum quidem fuerit , sed non tantum337* ut ex eo deauratura fieri possit libra vna de auro vendatur decem libris
argenti de nouis et meris denariis , Et omnimodis prouideant tam comites
quam caeteri omnes ministri rei publicae , ne aliqua adiectione et fraude per
occasionem aliquid amplius vendatur , sicut de suis honoribus volunt
gaudere , Et quicunque hanc commendationem nostram aliquo ingenio infirmare et fraudari , seu aliter immutare Inuentus fuerit si liber homo fuerit bannum
nostrum id est LX · solidos componat · Colonus et seruus nudus cum virgis
flagelletur ·
[BK 273 Abschnitt B c. 25]
Vt quoniam in praefatis capitulis continetur in libro tertio
capitula LXXV · vt nullus sine permisso Regio bruniam et arma extraneo dare aut
uendere praesumat Et in eodem libro capitulo sexto designata sunt loca Regni usque
ad que negotiatores brunias et arma ad venundandum portare et vendere debeant ,
quodsi inuenti fuerint vltra portantes aut venundantes , vt omnis substantia eorum
auferatur ab eis , dimidia quidem pars partibus palatii , alia vero medietas inter
missos Regios et inuentorum diuidatur , quia peccatis nostris exigentibus in
nostra vicinia
Nortmanni338* deueniunt et ei a nostris bruniae et arma atque caballi ,
aut pro redemptione dantur aut pro praetii cupiditate venundantur cum
pro redemptione vnius hominis ista donantur de pro pauco praetio
venundantur pro hoc auxilium illis contra nos praestitum et regni nostri maximum
fit detrimentum , et multae Dei ecclesiae destruuntur et quamplurimi christiani
depredantur et facultates ecclesiasticae , et Regni exhauriantur Propterea vna cum
consensu atque consilio nostrorum fidelium constituimus vt quicunque post
proxima339* Iulii kalendas340* huius duodecimae indictionis
Nortmannis quocunque ingenio et pro redemptione , et pro aliquo
praetio bruniam et quaecunque arma aut caballum donauerit sicut
proditor patriae , et expositor christianitatis ad perditionem gentilitatis sine
ulla retractatione et redemptione de vita componat , Quae omnia omnibus citissime
a missis nostris et comitibus341* nota fiant ne de ignorantia se excusare
valeant ·
[BK 273 Abschnitt B c. 26]
Vt Pagenses franci qui caballos habent , et habere
possunt cum suis Comitibus in hostem pergant , et nullus per violentiam , et per
aliquod malum ingenium aut per342* quamcunque indebitam oppressionem talibus Francis suas res aut
caballos tollet , ut hostem faceret debitos paraueredios secundum antiquam
consuetudinem nobis exsoluere non possint , neque comes neque aliquis minister Rei
publicae , quodsi fecisse aliquis eorum comprobatus fuerit sic hoc
cogatur componere sicut de illis est constitutum in capitularibus Regiis qui
tortum in suo comitatu et ministerio faciunt ·
342*
korr. aus p[†]
[BK 273 Abschnitt B c. 27]
Vt iuxta Regium capitulare quod Domnus et genitor noster
Anno XVI Regni sui
capitulo VII · constituit , Comites et missi nostri diligenter inquirant quanti
homines [fol. 136v] liberi in singulis Comitatibus maneant qui per se possunt
expeditionem facere et quanti de his quibus vnus alium adiuuet quanti etiam de his
qui a duobus tertius adiuuetur et praepararetur [!] ut
expeditionem exercitalem facere possint , et eorum summam ad nostram notitiam
deferant , vt illi qui in hostem pergere potuerint iuxta antiquam et aliarum
gentium consuetudinem ad ciuitates nouas et pontes ac transitus paludium apportent343*
et in ciuitate atque in marca uuactas faciant ad defensionem patriae omnes
sine vlla excusatione veniant · et qui de talibus hostem dimiserint heribannum iuxta discretionem quam in progenitorum nostrorum tertio libro capitulorum
capitulo XIIII · continetur persoluant · Et quod ad defensionem patriae non
occurrerint secundum antiquam consuetudinem , et capitulorum
constitutionem iudicentur ·
343*
korr. aus oporterent
[BK 273 Abschnitt B c. 28]
Vt illi franci qui censum de suo capite et de suis
rebus ad partem regiam debent , sine nostra licentia ad casam Dei et ad
alterius cuiuscunque seruitium se non tradant vt res publica quod de illis habere
debet non perdat , Quodsi aut seipsos aut res suas ad344*
Dei casam , aut ad alterius cuiuscunque seruitium sine licentia nostra
tradere voluerint , sicut in345* capitular[i]
aui nostri continetur , de his qui pro furto se in seruitium
tradere cupiunt Comites et Vicarii hoc eis non consentiant sed ex banno nostro
prohibeant Quod et si contra bannum346* nostrum fecerint , ipsi qui eos
receperint bannum nostrum Id est LX · componat , et si ipsos in seruitio suo
habere uoluerint , et illorum res de quibus census ad partem regiam ·
exiebat347* tenere uoluerint censum quod ipsi Franci debeant ,
et quod de illorum rebus exire solebat ad nostram regiam partem componant · sicut
in praefato capitulorum libro III · capitulis XV · et LXXXVI · et
in libro IIII · capitulo XXXVI · habetur · Et quia sicut et in sacris
ecclesiasticis regulis Inuenitur prior obseruatio durior348* , posterior autem exigente causa inclinatior fuit post haec
praefat[a]
capitula decessorum et progenitorum nostrorum huiusmodi sicut praediximus
franccis hominibus res suas ad casam Dei et aliis tradere
ac vendere , eosque ad diuinum seruitium conuerti si vellent non
prohibuerunt , sicut in capitulis libri primi capitulis CXXXII · et CXXXIIII · et
in libro IIo capitulo XXXI · et in libro IIII · capitulo XIX · continetur , si quis de talibus francis de suis rebus tradere349* et
vendere uoluerit non prohibemus tantum vt Ius regium quod sibi debetur sine
ratione non perdat quia iniustas consuetudines nouiter institutas imponere cuiquam
non volumus quas in quarto libro eorundem capitulorum prohibitas capitulo LXVII
legimus · De illis autem qui secundum legem Romanam viuunt , nihil aliud nisi quod
in eisdem continetur , et legibus diffinimus
344*
folgt getilgtes easdem
345*
in ergänzt
346*
n2 korr. (?)
347*
korr. aus exhiebat
348*
folgt getilgtes durior
349*
korr. aus traderet
[BK 273 Abschnitt B c. 29]
Vt illi coloni tam fiscalis quam et ecclesiastici qui sicut in
polipticis continetur [fol. 137r] et ipsi non denegant carropera et manopera ex
antiqua consuetudine debent et margilam , et alia quaeque carricare quae illis non
placent renuunt quoniam adhuc in illis antiquis temporibus forte margila non
trahebatur quae in multis locis tempore aui ac domni et patris nostri trahi coepit et de350*
manopere in scuria battere nolunt , et tamen non denegant quia
manoporam [!] debent quicquid eis carricare praecipitur de opera carropere
quando illam facere debent sine vlla differentia carricent , et quicquid eis de
opera manopere quando illam facere debent praecipitur351*
similiter sine vlla differentia faciant ·
[BK 273 Abschnitt B c. 30]
Vt quoniam in quibusdam locis coloni tam fiscales quam et de
casis Dei suas hęreditates id est mansa quae tenent non solum suis
paribus sed et clericis canonicis ac villanis presbyteris , et
aliis quibuscunque hominibus vendunt et tantummodo se illam retinent , et hac
occasione sic destructae fiunt villae , vt non solum census debitus inde non
possit exigi , sed etiam quae terrae de singulis mansis fuerunt iam non possint
agnosci constituimus vt praecipiatur a nostris ministerialibus , et a ministris
ecclesiasticis vt hoc nullo modo de cetero fiat ne villae destructae352*
atque confusae fiant · Et quicquid de singulis mansis sine licentia dominorum et magistrorum353* per quoscunque venditum est recipiatur et singulis mansis de quibus
terrae venditae sunt et de quibus census decidit propter eorum Impossibilitatem354* qui mansa deseruire non possunt restituatur et iuxta
qualitatem et quantitatem terrae et vinearum ad singulos mansos
pertinentium postquam restaurati fuerint ab vnoquoque manso census ad partem
dominicam exigatur
[BK 273 Abschnitt B c. 31]
De aduentitiis istius terrae quae a Nortmannis
deuastata est constituimus vt sicut in capitulari aui nostri Karoli imperatoris habetur vnusquisque comes de suo Comitatu et nomina
eorum , et qui sunt eorum seniores describi faciant et ipsos aduenas qui a tempore
aui nostri atque a tempore Domni , et patris
nostri
in illorum comitatibus commanent secundum consuetudinem quae
illorum temporibus fuit eos ibi manere permittent , Illos vero qui per
persecutionem Nortmannorum
nuper de istis partibus in illas partes confugerunt Episcoporum missi cum missis rei355* publicae taliter de istis partibus in istas partes venire faciant vt non
opprimantur nec aliquis census et quaecunque exactio ab illis exigatur , et
habeant licentiam , quae in illis partibus suo seruitio promouerunt ,
et quocunque iusto ingenio adempti sunt commendandi , et illi qui Nullum356* lucrum de opere in vineis sperant kalendis357* septembris vnusquisque ad locum suum iam peruentus sit , Et qui lucrum
de vineis in illis partibus promeruit octo dies post missam sancti Remigii in istas partes iam sit peruentus , et sibi in istis
partibus in futurum prouideat , et suo seniori seruiat , et si necesse illi fuerit
ad358*
missam sancti Martini ad suum conductum in illas partes
redeat et usque ad kalendas359*
[fol. 137v] Aprilis ibidem vnusquisque inmorandi licentiam habeat inde quae ad terram
suae natiuitatis et ad senioratum suum vnusquisque redeat et usque ad medium Maium propter seminationem ibidem maneat indeque si illi
necessitas fuerit ad suum conductum redeat , Et inde ad messiones in terram suam
vnusquisque redeat , et de caetero ibidem permaneat · Si autem360* de istis partibus in illis
partibus femina361* maritum aut maritus foeminam accepit illud coniugium , quia non est
legale neque legitimum sicut
leo in suis decretis , et sanctus Gregorius in suis epistolis monstrant dissoluatur , et cuius
fuerit vir et foemina mancipium suum quaeque potestas recipiat et suae potestatis
homini coniungere faciat · Et si infantes362*
inde nati sunt secundum legem et antiquam consuetudinem nostram infantes matrem
sequantur In illis autem regionibus quae legem romanam sequuntur secundum
eandem legem fieri exinde decreuimus ·
355*
korr. aus [†]ei
356*
korr. aus [†]ullum
357*
gek. kl
358*
folgt getilgtes vineam
359*
gek. kl
360*
Am
Rand die Glosse: Nota.
361*
korr. aus semina
362*
folgt getilgtes indem
[BK 273 Abschnitt B c. 32]
Vt conlimitanei et vicini comites in vna die si fieri potest
mallum non teneant maxime post octauas paschae propter Francos homines et
aduocatos qui ad utrumque363* mallum non possunt occurrere sed mittant
sibi Inuicem missos , Et si vnus die lunis mallum habuerit alter364* die
Iouis , aut die lunis sequentis ebdomadae mallum habeat , Et ne graue ei sit qui
suum mallum interiecit qui vno anno primus tenuerit mallum sequenti anno
consentiat alteri primum tenere · Et sunt sacramenta legalia in primo die lunis
post pascha iuranda deuenerint ut in aliis feriis quando mallum tenere
debuerat mittat quisque comes missum suum qui ipsa sacramenta auscultet
ne ipsi homines iectiui inueniantur et ipse sic mallum suum teneat ut barigildi
eius et aduocati qui in aliis comitatibus rationes habent ad suum mallum occurrere possint365*
[BK 273 Abschnitt B c. 33]
Et quia sacramenta post quadraginta noctes legaliter iuranda
accipiuntur et in praefatis praedecessorum ac progenitorum nostrorum capitulis
inuenitur , ut postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hostili reuersi
fuerint ex eo die super XL · noctes sit bannus resisus366* quod in lingua
theodisca scastlegi id est armorum depositio uocatur · Multi inde
contendunt et se inter iectiscunt · Alii enim suum sacramentum quadragesimo die in
quo illud accipiunt iurare uolunt · Et in tantum concedunt etiamsi intra
quadragesimam sacri ieiunii quadragesimus dies aduenerit suum sacramentum se
iurare debere contendant , et contra causatores suos si ad hoc audiendum non
venerint iectiscunt · Numerant enim dies , et non numerant cum eis noctes sicut
numerantur dies , et non numerantur noctes a natiuitate Domini usque ad
purificationem sanctae Mariae , et a resurrectione Domini usque
ad ascensionem Domini367* Quadragesimo enim die et
purificatio sanctae Mariae , a natiuitate Domini et XL die a
resurrectione [fol. 138r] Domini quae est in Dominica die ascensio Domini celebratur
quae euenit quinta feria id est nouischae [!] et de diebus sine memoria
noctium Dominus per prophaetam dicit · Adhuc quadraginta diebus et niniue subuertetur · Et XL · dies simul cum noctibus in
ieiunio heliae prophaetae et Moysi quando
legem secundo accepit , et ipsius Domini ieiunio computatur In quibus sex
septimanae id est XL · et duo dies fiunt usque ad resurrectionem Domini quae fit
in Dominica die , sicut et initium quadragesimae · Et haec non sine
Domini mysterio fiunt per quem conditores legum iusta decernunt · Vnde sicut in
quibusdam regionibus rectius tenere comperimus vna cum consensu et fidelium
nostrorum consilio368* constituimus , et ipsa die quo sacramentum accipitur post XL · dies et XL · noctibus id est XLmo secundo die de sex septimanes ipsa
feria qua illud sacramentum accepit sic pascha ipsa feria fit qua initium
quadragesimae369* accipitur qui sacramentum legaliter accipit , legaliter in locis constitutis iuret sicut in capitulorum libris decessorum et
progenitorum nostrorum continetur · Et amodo nulla discessio , et
retractatio in regno nostro a quolibet ex hoc fiat · Quod mandatum nostrum si quis
contempnere praesumpserit
bannum nostrum Id est XL · solidos componat · Et si ipsa dies intra quadragesimae
sacra ieiunia euenerit nemo illud sacramentum quod accepit in
quadragesima370* iurare praesumat quia ex hoc iam etiam manifestam Dei
vindictam vidimus et audiuimus · Et si quis praesumpserit similiter bannum nostrum
componat · et inde poenitentiam episcopali iudicio faciat Ipsam autem
quadragesimam a quarta feria id est a capite ieiunii cum ipsa quarta feria qua
publice poenitentes poenitentiam accipiunt obseruari usque ad sanctam
resurrectionem secundum consuetudinem antiquam praecipimus sed expectet qui
sacramentum ante quadragesimam seruatum accepit si XL · dies et XL ·
noctes ante illud quadragesima non habuit sine ulla legali compositione et
iectitione usque ad diem lunis post octauas Paschae , et tunc quod legaliter
accepit legaliter et perficiat ·