[fol. 4r]
[23]
VIIIuo ·
capitulo · IN LEGE ROMANA ·
De precariis quoque que a rectoribus aecclesiarum · inracionabiliter fiebant · suosque successores
pena graui obligabant · vt facta ipsius nequiret dissoluere .'
precipimus
vt nemo successor · in antecessoris sui · pena statuta sit obligatus · sed suę prouidentiae sit concessum · vt si antecessor eius · res aecclesię ·
inracionabiliter distribuit · ab eo · ad ius aecclesię tenenda
reuocentur ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 176v]
[1]
Incipiunt tituli capitularis domni
lotharii imperatoris .'
I De eo ut nullus sacerdotum
successorem suum aliqua pęna multandum obligat ·
II De aecclesia in proprio
constructa .'
III
Dae [!] adulteris .'
IIII De libero homine qui in
seruitium cadit ·
V De femina ueste mutata .'
Item
capitula d
e episcoporum causis .'
I De
excommunicatione episcoporum si aliquis contempserit ·
II De emunitate ·
III De rebus quę in aeclesiis
construuntur .'
IIII De aduocatis .'
V De usuris ·
VI De doctrina
VI De canonicis .'
VIII De plebibus restaurandis .'
VIIII De decimis .'
X De rectoribus aecclesiarum .'
Item
capitula de comitum causis .'
I De liberis hominibus ut secundum
quali
tatem rerum
hostem
faciunt .'
II De liberis ingeniose res suas in
aeclesia dantibus
III De laicis ut eadem mensura
seruetur ·
IIII De fratrum hereditate
V De eis qui mobile suum propter
pignorationem in alienam potestatem transferunt .'
VI De fratribus in
commune uiuentibus · [fol. 176vb]
VII De testibus
VIII De iuratoribus
VIIII De sacramentis
X De liberis qui in seruitium
tradunt
XI De his qui res suas uendunt
XIII De fugitiuis .'
XIIII De aldionibus
I De eis qui
presbiteros sine consensu episcoporum in aeclesiis
constituuntur .'
II De aeclesiis quae inter
coheredes diuise sunt ·
III
Dae [!] eclesiis destructis ;
IIII De decimis ·
V De scauinis
VI De iudicibus
VIII De
eo qui scienter testes in periurium
X De discordiis ·
XI De homicidiis
XII De collectis ·
XIII De pontibus
XIIII De examine
aque frigide
XV De reuersione ab hoste .' [fol. 177ra]
XVI De studio comitum .'
XVII De
homicidiis in aecclesia factis
XVIII
et reliqua eorum controuersia
.'
XVIIII De homicidiis propinquorum ·
XX De uxore interfecta ·
XXI De rebus alienis .'
XXII De
uicariis qui propter cupiditatem sepius placita tenent .'
XXIII · De eo ut nullus sine causa ad placitum banniatur .' [fol. 177rb]
XXIIII
De tribus generalibus in anno placitis ·
XXV De faidis cohercendis ·
et si homicidium ex eadem faida factum fuerit .'
XXVI Rescriptum episcoporum ad domnum
hludouuicum
imperatorem multis
confirmatum exemplis et
uariis christianę
religionis
insertum capitulis
.'
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 177v]
[1]
Capitula quę anno primo imperii domni
lotharii gloriosissimi imperatoris
ollonna sunt constituta .'
· I ·
Si quis episcopus aut propinquitatis affectu aut muneris
ambitione aut
causa amicitie xenodochia aut monasteria uel baptismales aec
clesias suae
aeclesiis pertinentes cuilibet per enfitheos seu contractus dederit
se suosque
successores pęnam multandos conscripserit potestatem talia
mutandi rectoribus
aeclesiarum absque pęne conscriptę solutione con
cedimus .'
II De aeclesiae in †††† proprio constructę ·
Statutum est ut si quis liber homo per consensum episcopi
sui aecclesiam in sua
construx
erit proprietate fontesque in eadem ab episcopo fuerint consecrati ·
ideo
non suam perdat hereditatem sed si episcopus uoluerit offitium sacri bap
tismatis in suam transferat aecclesiam · ipsa uero a qu
a
transfertur
in constructoris maneat iurae .'
III · De adulteris .'
Si quis adulter cum adultera conprehensus
secundum aedicta legis langobar
dorum marito adulterę ambo
ad uindictam traditi fuer
int
si eos
quispiam emerit eosque
coniunctos in eodem scelere habere repertum
fuerit ipsos
ficus [!]
adquirat .'
IIII · De libero homine qui in seruitium
cadit
Si quis liber homo uxorem habens liberam
propter aliquod crimen aut
debitum seruitio alterius se sub
dit
eadem quae coniux manere
cum ipso uoluerit ipsorum procreatio quae tali
coniugio fit libertatis
statum non admittat · Si uero ea defuncta secunda uxor · et tamen libera
tali se sciens iunxerit coniugio liberi illorum subdantur
seruituti .'
V De ueste mutata .'
Statuimus ut si femina mutatam habens uestem mecha
deprehensa fuerit non traditur genitio sicut usque modo ne
forte quę prius cum uno postmodum cum pluribus locum habeat mechandi sed eius
possessio fisco redigatur et ipsa episcopali subiaceat iudicio .'
VI De testibus [fol. 178r]
Decernimus
ut
quiquis [!] aliter testes habere non potuerit uolumus
ut
per comitis iussionem quos in suo testimonio necessarios
quisque habuerit
ueritatem prolaturi publico conuentu ad
ducantur · ut per ipsos rei
ueritas cum iuramento ualeat inquiri .'
capitula prima · de episcopis ·
I ·
Placuit nobis ut si pro quibuslibet culpis ·
atque
criminibus quęcumque persona totiens fuerit correpta ut
iam
excommunicationem ep
iscopali
per contemptum dignus
habea
tur
comitem suum episcopus sibi consociet .' et per amborum
consen
sum huiuscemodi distringatur contemptor · ut iussioni
episcopi sui
obediens existat ·
Si uero ascensum non dederit bannum nostrum nobis
persoluat · quod si adhuc
contumax fuerit tunc ab episcopo excom
municetur · Si
uero excommunicatus corrigi nequiuerit a co
mite
uinculis distringatur quousque nostrum his contemptor susci
piat
iudicium · si uero in talibus comes repertus fuerit noxius
per episcopum eius
nobis nuncietur
· Si autem uasallus noster in hac culpa
lap
sus fuerit · sicut supra per comitem constringatur · quod si
non audi
erit nobis innotescatur antequam in uinculis mittatur .'
II De munitate [!]
Uolumus ut omnimodis emunitates progenitorum nostrorum seu
nostrae pleniter ac iuste conseruentur .'
De rebus quę in aeclesiis conferuntur · III
Uolumus ut res quę liberis personis locis deo dicatis
conferuntur · licet sibi ususfructus et ordinatio non earundem rerum si
aliter sibi placuerit reseruent si aliter eas non ordinauerint ita maneant
sicut prius date fuerunt :
IIII · De aduocatis ·
Singulis episcopis abbatibus abbatissis duos concedimus
aduocatos eosque quam diu aduocationem tenuerint ad hoste relaxamus ;
V · De usuris .'
Prohibemus ut nemo us
arum
facere
presummat post episcopi sui contestationem · quod si quis post eius interdictum
facere
presumpserit a comitibus sicut supra de contemptoribus
precipimus distringantur .'
[fol. 178v]
De doctrina VI ·
De doctrina uero quę ob nimiam incuriam atque ignauiam ·
quorumque pre
positorum
cunctis in locis est funditus
extincta · placuit
ut sicut a nobis constitutum est · ita ab omnibus
obseruetur · uidelicet
ut ab his qui
nostra dispositione artem docentes alios per loca deno
minata sunt constituti
maximum detur studium qualiter sibi
commissi scolastici ita profitiant atque doctrine insistant sicut
presens exposcit necessitas propter oportunitatem tamen omnium
apta loca distinctę ad hoc exercitium prouidimus ut difficultas
locorum longe
positorum ac paupertas nulli fieret excusatio · id sunt ·
Primum in papia
conueniant ad dungallum · de mediolano ·
de brixia · de laude · de bergamo · de nouaria · de uercellis ·
de artona · de aquis · de genua · de hastę · de cuma · in eboreia ·
ipse episcopus
hoc per se faciat : In taurinis · conueniant de ui
gintimilio
·
de albegano · de uadis · de alba ; In cremona discant · de regia
de placentia · de parma · de mutina · in florentia · de tuscia
resipisciant [!] : In firmo de spolitinis ciuitatibus conueniant · In uero
na · de mantua · de tridento · in uincentia · de pataui · de tar
uisio ·
de feltris · de ceneta · de asilo : Reliqui ciuitates forum iulii
ad scolam concurrant .'
VII ·
Uolumus ut singuli episcopi conuersationem canonicorum
eorumque habi
tatio
nes
· kalendas octubris futuri
anni
absque ulla negle
gentia sicut disposuimus
habeant preparatas :
VIII
De
plebibus
reustaurandis [!] ·
Precipimus ut singulę plebes secundum anti
quam
consuetudinem fiant restaurate quod si filii eiusdem aecclesiae
eas restaurare
noluerint
tunc a ministris rei publice
distringantur
ut uolentes nolentesque nostram obseruent
preceptionem .'
VIIII de decimis ut dentur ;
De decimis uero dandis statuimus
ut sicut in
capitulari continetur quod in man
†tua factum est
obseruetur itaque
[fol. 179r]eam
dare nolunt distringantur atque perexsoluantur .'
de recturibus [!] ecclesiarum · X ·
De precariis quoque quę rectoribus
aecclesiarum inrationabiliter fiebant , suosque successores pęna graui
obligant ut facta ipsius nequiret dissoluere precipimus ut nemo
successor in antesuccessoris sui pena statuta sit † obligatus · sed suę prouidentię sit concessum ut si
antecessor eius res aeclesiae inrationabilter distribuit ab eo tenenda
reuocentur .'
capitulum ·
I · de comitibus
Statuimus ut liberi homines qui tantum proprietatis habent
unde
hostem bene facere possint · et ut iussi facere nolunt · ut prima
uicę secundum legem illorum statuta damno subiaceant · Si uero secundo
inuentus fuerit neglegens bannum nostrum ·
id est sexaginta solidos persoluat ·
Si uero tercio quis in eadem culpa fuerit
inplicatus
siat [!] se omnem
substantiam suam amissurum aut in exilium
esse mittendum ·
De mediocribus
quippe liberis · qui non possunt per se hostem facere
comitum fidelitati
committimus ut inter · II · aut · III · seu · IIII
uel si
necesse fuerit amplius unicuique melior esse uidetur adiuto
rium
prebeant ad nostrum serui
tium
faciendum ; De his
quoque qui propter
nimiam paupertatem neque per se hostem facere neque
adiutorium
prestare possunt conseruentur quousque ualeant recuperari .'
de liberis omini
bus
·
II ·
Placet nobis ut liberi homines · qui non propter
paupertatem
se ob uitandam rei publice utilitatem fraudulenter ac ingeniose
res suas aecclesiis delegant easque denuo sub censu utendas
recipiunt ut
quousque ipsas res possident hostem et reliquas
publicas functiones faciant
quodsi iussa facere neglexerint
licentiam eis distringendi comitibus permitti
mus
per ipsas res nostra
non resistente emunitate ut status et utilitas
regni huiusmodi
adinuentionibus non infirmetur ·
de laicoli [!] ordine · III .'
Uolumus ut similis mensura in laicali ordine de hac re
seruetur
[fol. 179v] uidelicet si quis alterius proprietatem qui hostem facere
potest
emerit aut quouis modo ad eum peruenerit · eique ad utendum eas
dimiserit
· si
neglegens de hoste fuerit per ipsas res a comite distrin
gatur ut in
quocumque publica non minoretur utilitas ·
de fratrum hereditate .' IIII
Precipimus de his fratribus qui in nostris et romanię finibus
paternę seu maternę succedunt ·
hereditate si contigerit quod unus
eorum ecclesiasticę miliciae sit mancipatus
et idcirco his qui secu
lariter militare debuerat usque ad
defensionem regni nostri subtra
hat in nostris
finibus partem substantię in portionem suscipere
dissimulauerit ·
idcirco ut nequeat constringi ubicumque comes
suus eum
inuenerit licenciam distringendi ei concaedimus · ita ut
primum fideiussores
donet usque ad placitum suum at bannum nostrum
persolu
at
· Si uero
fideiussores non inuenerit tam diu sub custo
dia per comitem teneatur
quo
usque
fideiussores inueniat · aut ban
num nostrum
soluat ·
V ·
De liberis uero hominibus qui in alienam potestatem mobile
suum
transferunt ut causator eorum eos pignorare non possit ·
pacet [!] nobis ut res infescentur quousque uenientes ad audientiam
iusticiam faciant : Si uero uenire contempserint secundum capitulare
domni ac genitoris nostri de eorum rebus agatur · Nam et de
ipsis rebus
habita existimatione damnum quęsitoris sarciatur ·
qui vero illud
mobile recipit · si hoc sacramento probare non potuerit quod
propter
iusticiam alterius differendam illud non recipisset bannum nostrum
persoluat ·
De fratribus commune uiuentibus
De fratribus namque qui simul in paterna
seu materna
hereditate commune uiuunt nolentes substantiam
illorum diuidere
hac occasione ut unus tantum eorum in hostem
uadat ·
uolumus si solus est
uadat si autem duo sunt similiter · si tres fuerint unus remaneat
et
si ultra tres numerum fratrum creuerit · u
nus
semper propter domesticam
[fol. 180r] curam atque rerum communium excolentiam remaneat ·
Si uero inter eos
aliqua orta fuerit contentio quis eorum expeditionem facere
debeat prohibemus ut nemo illorum remaneat in ętate quoque
illorum lex
per propria seruetur ·
Siliter [!] et in nepotibus haec conditio
teneatur :
De testibus
capitulum
VII
Ut in testimonium non recipiantur de his capitulis
id est de libertate ·
de hereditate uel
proprietate in mancipiis et terris siue de ho
micidio et de incendio
illi qui non habent si conuictus fuerit
falsum dixisset testimonium unde
secundum legem conpositionem plenam
reddere possit :
Statuimus ut iuratores omnes simul iurent .'
De sacramentis VIIII
Vt quicumque sacramentum · uel debitum ante
solis occasum persoluerit securus inde sit .'
De liberis qui se in seruitium tradunt · X ·
Uidetur nobis ut quicumque liber ingeniose · se in seruitium tradiderit his qui eum recipit hoc quod ille qui in
seruitium se tradidit in publico per antiquam consuętudinem facere debuit
impleat .'
XI
De his qui res suas uendunt
De his qui proprietates suas habent spontaneę
alicui
delegant et postea fraudulenter ab alio aliquo ignoran
ti precium
easdem res uenundantes accipiunt · et his cui eas
de
m res
prius
tradite fuerant cognito negotio annum inte
grum silens non contradixerit sed per inlusionem tacens sinit emp
torem inludere si infra patriam annis spatium ut dictum est fuerit
prior traditio nihil ei ualeat ; Ille uero qui post primam traditio
nem res uendiderit si uiuens conprobatus fuerit hanc inlusionem
fecisse
bannum
dominicum persoluat
id est LX solidos · Si uero ba
nnum
non
habet unde
conponat uerberetur :
De pugnatoribus XII
Quibuscumque per legem
propter aliquam contentionem pugna fuerit iudicata
preter de infidelitate cum fustibus pugnent sicut in capitulari
dominico constitutum fuit .' [fol. 180v]
De fugitiuis .' XIII .'
De fugitiuis precipimus ut ministri rei
publice
a domino fugitiui · nihil accipiant cum reddi
derint
eum .'
XIIII
Uidetur nobis de aldionibus ut sicut lex habet ita sit .'
hec sunt capitula quę aliqui ex missis nostris ad
nostram notitiam
detulerunt
anno XVI imperii nostri ·
capitulum · I ·
De his qui sine consensu episcopi
presbiteros in aecclesiis constituit uel de aecclesiis eisdem
presumunt
et ab episcopo · uel a quolibet misso dominico admoniti obedire nolueri
nt
ut bannum nostrum reuuadiare cogantur · et per
fideiussores ad placitum nostrum
uenire iubeantur · et tunc nos decernamus
utrum nobis placeat ut tam
illum bannum persoluant
aut aliam armiscaram sustineant ;
De aeclesiis que inter coheredes
diuise sunt .' capitulum · II ·
De aecclesiis quę inter coheredes
diuise sunt
consideratum est quatinus si secundum prouidentiam et admonitio
nem
episcopi ipsi coheredes eas uoluerint tenere et honorare faciant
Sin autem hoc contradixerint ut in episcopi potestate maneat utrum eas ita
consistere permittat · aut reliquias exinde auferat · et ubi ad nostrum bene
fitium aeclesiae pertinentes ita diuisę inuente fueri
nt
ut describatur et nobis
renuncietur .'
De aecclesiis destructis · III .'
Dae aeclesiis destructis ut episcopi et missi inquisitionem
faciant utrum per neglegen
tiam aut inpossibilitatem destructę sint
et ubi neglegentiam inuenta fu
erit episcopali auctoritate emendare
cogantur qui eam restaurare
debuerant si uero per inpossibilitatem contigit ita
ut plures sint quam
necesse sit
aut
maioris magnitudinis quam ut ex
rebus ad eas pertinen
tibus restaurare possint episcopi modum
inueniant qualiter congruere
emendari et consistere possint .'
De decimis .' IIII .'
De decimis quę populus dare non uult nisi quodlibet modo ab
eo ordinentur ab episcopis preuidendum est ne fiat et
si quis contemptor fuerit inuentus ut nec episcopum nec comitem
audire uelit si noster homo fuerit ad presentiam nostram uenire
conpellatur · ceteri uero distringantur ut inuiti aecclesiae
restituant qui uoluntarię dare neglexerunt .' [fol. 181r]
De scauinis · V ·
Ut missi nostri ubicumque malos scabinos
inueniunt eiciant et totius
populi consensu in locum eorum
bonos eligant · et cum electi fuerint iurare
faciant ut scienter
iniustę iudicare non debeant :
De iudicibus VI
Ut in omni comitatu hi
qui meliores et ueratiores · inueniri possint
aligantur [!] a missis
nostris ad inquisitiones faciendas · et rei ueritatem
dicendam et adiutores
comitum sint ad iusticias faciendas :
item de scauinis .' VII
Uolumus ut quicumque de scabinis
deprehensus fuerit propter munera aut propter amititiam
iniustę iudicasse ut per fideiussores missus noster ad presentiam nostram uenire faciat de cetero omnibus scabinis denuntietur
ne quis deinceps eciam iustum iuditium uendere presumat .'
De testibus VIII ·
Quicumque conprobatus fuerit de
eo quod scienter testes in periurium induxisset
sub fideiussione ad
p
alatium
nostrum uenire conpellatur ut ibi cum fide
libus nostris consideremus quid de tali homine faciendum sit .'
De discordiis
VIIII
De his qui discordiis et contentionibus studere solent et
in pace uiuere
nolunt et inde conuicti fuerint similiter uolumus ut per
fideiussores
ad nostrum placitum ueniant
ibi cum fidelibus nostris consideremus
quod de talibus faciendum sit .'
De homicidiis · X ·
De homicidiis uel aliis iniusticiis qua
e a
fiscalinis nostris fi
unt
quia inpune
se ea committere posse existimant nos
auctoribus nostris precipiendum
esse decernimus neutris inpune fiant · ita ut ubicumque facta
fuerint
soluere cum disciplina precipiemus .'
De collectis .' XI ·
Collecta ad malefaciendum fieri omnimodis
prohibeatur ut ubicumque
huiusmodi presumptiones factę fuerint digna emendatione
corrigantur ·
et si per neglegentiam comitis uel factę sunt uel
inemendatę
remanserunt
hoc ad nostram iusticiam
perferatur auctor uero facti si fuerit prepositus uel
aduocatus
siue centenarius uel qualibet alia dignitate preditus libera persona
per legem emendata in loco factam sub fideiussoribus ad nostram
presentiam ueniat
[fol. 181v]multitudo uero siue de liberis
siue de seruis sit legitima emenda
tione multetur ·
De pontibus · XII
De pontibus publicis destructis placuit nobis ut hi qui in
iussionem nostram
in reparandis pontibus contempserunt uolumus ac iubemus ut
omnes homi
nes nostri in nostra ueniant presentiam
rationem reddere ·
qu[u]r
nostram iussionem
ausi sunt contemnere · comites
autem reddant rationem de eorum pa
gensibus cur eos aut non
constrinxerunt ut hoc facerent aut nobis
nuntiare neglexerunt · Similiter et de
iniustis theloneis ubicumque
accipiuntur sciant exinde nobis rationem reddituros ·
De examen aque frigide · XIII
Ut examen aque frigidę quod actenus
faciebant a missis nostris omnibus interdicatur ne ulterius fiat .'
De reuersione hoste XIIII
Postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hostili
reuersi sunt
ex eo die super LX noctes sit bannus rescisus quod in lingua
teudisca cast
legi
id est armorum depositio uocatur .'
XV ·
Comites autem et missi nostri magnum studium habeant ne forte propter eorum negle
gentiam pauperes crucientur et nos tedium propter eorum clamores
paciamur
si nostram gratiam habere uelint · Populo
autem dicatur ut caueat de aliis
causis se ad nos reclamare nisi de quibus
aut missi nostri aut comites
eis iusticiam facere noluerunt ;
Haec sunt capitula quę pro lege habenda sunt
de homicidiis · XVI
De homicidiis in aecclesiis uel in atriis earum
commissis hoc obseruetur · et te
neatur sicut in
capitulari priori constitutum est
id est in libro · IIII
capitulo XIII · Si
quis
autem ex leui causa aut sine causa hominem in aecclesia
interfecerit de
uita
conponat · Si uero foris rixati fuerint · et unus alterum
in aecclesia
fugerit · et ibi se defendendo eum
interfecerit · et si huius
facti testes non habuerit cum XII coniuratoribus
legitimis per sacramentum
adfirmet se
defendendo eum
interfecisse · et si ipse auctor commote inter
eos rixe
extiterit
laidem [!] interfecti et insuper bannum nostrum soluere
[fol. 182r]cogatur et publicam agat penitentiam · Si
autem non ille qui alterum
interfecit · sed his qui interfectus est eandem
rixam commouit absque
conpositione iaceat · et his qui eum
interfecit secundum iudicium cano
nic
um
p
†ublicam agat penitentiam ; Si cuiuslibet
proprius seruus hoc
commiserit iudicio aquę feruentis examinetur
utrum hoc sponte aut
se defendendo fecisset · et si manus eius exusta fuerit
interficiatur ; Sin
autem
non fuerit publica penitentia multetur : Si forte et ipse auctor
commote
inter eos rixę fuerit inuentus tunc dominus eius iuxta quod uuidri
gildus illius est ad aecclesia persoluat aut eum si uoluerit eidem
aecclesiae
tradat · De aeclesiastico et fiscalino et benefitiario seruo ·
uolumus
ut pro una uice uuidrigeld eius pro eo conponatur ·
Altera uice ipse seruus
ad supplicium tradatur · Hereditas tamen liberi homines
qui propter talem
facinus ad mortem fuerit iudicatus ad legitimos heredes illius
perueniat : Si in atrio aecclesiae cuius porta reliquiis sanctorum
conse
[c]rata est
huiusscemodi [!]
homicidium perpetrata fuer
int
simili modo emendetur
uel conponatur quod in atrio
committitur sicut conponi deb
et quod
inmuni
tate uiolata committitur .'
De homicidiis propinquis · XVII
Quicumque propter cupiditatem
rerum patrem aut matrem aut fratrem aut
sororem uel nepotem uel alium
propinquum
suum interfecerit hereditas
interfecti ad alios suos
legitimos heredes perueniat interfectori
uero ordinante episcopo publicę
penitentiaem subdatur .'
De uxore interfectam XVIII
Quicumque propria uxore
derelicta uel sine culpa interfecta aliam duxerit
armis depositis publicam agat
penitentiam · et si contumax fuerit
conprehendatur a comite et
ferro uinciatur et in custodiam mittatur
donec res
ad nostram noticiam deducatur
De rebus alienis XVIIII
Quicumque res
alienas cuilibet homini uendiderit et ipse homo easdem
res
alicui alteri dederit siue uen
diderit
· et ipse qui tunc easdem
res conpa
ratas habet per malum ingenium
proprio
filio aut alteri cuilibet necdum legitimos
[fol. 182v] annos hab
enti
iustitię tollendę causa tradiderit · Uolumus
atque firmiter
precipimus ut si pater eiusdem paruuli uixerit
ipse intret in causam rationem
reddendi pro filio suo · Si
autem ipse pater mortuus est tunc legitimus eius
propinquus qui iuste ei
tutor ac
defensor esse uidetur pro ipso rationem
reddere conpellatur · similiter de aliis hominum iusticiis ad eum pertinen
tibus excepta sua legitima hereditate qui ei per successionem
parentum
suorum legitimę euenire debuit · quodsi quis hanc nostram iussionem
contempserit uel neglexerit sicut de ceteris contemptoribus ita de eo agatur
his uero qui easdem res primus inuasit et iniuste uendidit necnon
et
emptoris excepto sola persona paruuli hoc quod fraudulenter admi
s
erunt
intra patriam emendare cogantur et postea sicut contemptores
iussionis nostrae sub fideiussoribus ad nostram presentiam
uenire conpel
lantur .'
XX
De uicariis
et centenariis qui magis propter cupiditatem quam propter iusticiam
faciendam
sepissimę placita teneant et exinde populum nimis adfli
gunt ita
teneatur sicut in capitulari domni karoli
imperatoris con
tinetur in libro · III · capitulo · XL ·
XXI ·
Ut nullus ad placitum banniatur nisi qui
causam suam quęrit · aut si alter ei querere debet exceptis scabinis · VII qui
ad omnia placita adesse debent item de eadem re in capitulo nostro in libro ·
IIII · capitulo · LV .'
XXII .'
De placitis siquidem quos liberi homines
obseruare debent constitutio geni
toris nostri
penitus obseruanda atque tenenda est · ut uidelicet in anno
tria solummodo
generalia placita obseruent et nullus eos amplius pla
cita obseruare
conpellat nisi forte quilibet aut accusatus fuerit aut
alium
accusauerit aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit
ad
cętera uero quę centenarii tenent non alius uenire iubeatur nisi qui
aut
litigat aut iudicat · aut testificatur · et quicumque
huius
constitutio
nis
trans
gressor
a missis nostris inuentus fuerit bannum nostrum persoluat
[fol. 183r]
XXIII .'
De faidis cohercendis hoc obseruetur et teneatur quod in
ca
pitulo nostro in libro · III capitulo XXV · continetur .' Si
quis aliqua necessita
te cogente homicidium
commisit comes in cuius ministerio res
perpetrata est · et conpositionem soluere · et faida per sacramentum
pacificare
faciat quodsi una pars ei ad hoc consen
tire noluerit
id est aut ille qui homicidium
commisit aut qui conpositi
onem
recipere debet · faciat illum qui contumax fuerit ad presentiam
nostram uenire ut eum ad tempus qui nobis placuerit in exilium mittamus
donec ibi castigetur ut comiti suo inobediens esse ulterius non audeat
et
maius dampnum inde non adcrescat .'
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 203v]
[10]
In nomine dei omnipotentis anno incarnationis domi
nice DCCCLV ·
indictione · XIII · mense
februario · die mensis
eiusdem quarti .'
Cum domnus et magnificentissimus hludouuicus
augustus · aput ticinensem ciuitatem in augustali aula
resideret · tractaturus de statu sanctae matris aecclesiae ·
Et pace diuina
dispositione sibi commissi imperii · ac gene
rali
totius populi
salute presentibus optimatibus suis
dixit ;
capitulum
I
Crebro uestra fidelitatem · retroactis
temporibus
commonuimus · ut secundum normam christianę religionis
uiuere
unusquisque nostrorum fidelium satageret · et suos
a rapina conpescere ·
attamen quia actenus minus diligenter
est · actum amodo omni conamine uos
studere uolumus ·
quo penitus a nostro regno rapina eliminentur · Et pau
perum uoces usque nunc domini sabaoth aures
pulsantis ·
querimon
iis incipiant suo creatoris laudes repen
dere pro ubique pace et quiete concessa nobis agentibus
capitulum · II ·
Statuimus autem ut aecclesiae dei per
totius regni nostri fundate terminos sub nostrae inmunitatis
tuitione securę [fol. 204r]cum rebus et familiis permaneant ceu
prodicessorum [!] nostrorum · piissimorum uidelicet augustorum
temporibus fecisse probatur ; Earumque rectores propriis utantur priuilegiis ·
Monach[i]
per sua cenobia regularem teneant ordinem · Similiter et clerus · a
nostris proprio fungantur ministerio neminem molestantem nostri terroris
formidine ·
capitulum · III ·
Sancimus nihilhominus ut singuli comites ·
et exactores rei publice in suis ministeriis procurent legalem
populo facere iusticiam · pupillos et uiduas protegant per loco solita
restaurent palatia ; Quibus cum iter dictauerit nos · legatosque
nostros ualeant recipere · ne grauentur aecclesias · Quando eciam ·
episcopos · abbates · uel comites seu fidelium nostrorum · quempiam in propria
uilla morari contigerit cum suis · in suis maneant domibus ne sub
obtentu ospicii nos obprimant · uel eorum diripiant ·
capitulum
Denique quia christi custoditi clementia ·
neminem iusto conse
cuto priuauimus · sed neque priuari absque legali
sancione aliquem nostrorum fidelium uolumus beneficio iubemus ·
ne quis suum
deprauet ullo modo · sed instauret secu
riter neque dirigendi sunt a
nobis undique si deprauata
repperer
int
· legaliter emendare conpellant · et eos
deinceps
perfui [!] prohibeant ·
Porro cum ad nostrum quislibet nostrorum
fidelium properat
obsequium · tam ineundo quam redeundo gradiatur
pacifice · aeterni generalis exigat utilitas · cum scari
tis ueniat
in statutis · iusta dominus maneat · episcopos
et comes per quorum transe
vnt
terminum diligenter proui
[fol. 204v]deant ne molestentur
incole aut eorum domos per uim
paciantur inuadere uel propria diripere absque
colla
to precio · sed neque indigene per solita loca · tectum
focum
aqua et paleam hospitibus denegare aut sua carius
quam uicinis
audeant uendere .'
capitulum · VI
Igitur quia actenus in regno nostro
quosdam infrenate uixisse nulli est ambiguum · sancimus unumquemque suorum
hominum sollicitudinem gerere · Ne solitam rapinam patrare presumant · Qua pro re si quis artatus suum seniorem
dimiserit penitus · interdicimus ne recipiatur ab altero quatenus nisi corrigi
uoluerit · A nostri regni penitus excludatur finibus ;
capitulum
VII
Haec olim sepe inculcata et
angustali [!] nostra sancione
promulgata ·
quia ex parte in aliquibus neglecta uidentur ·
actenus acriori ulcissi
debuerant examine ;
Attamen nostra mansuetudine
ut corrigantur ·
quantulum
cumque largimur spacium · quo
quisque neglecta emendari
ualeant destinaturi · post modicum legatos strenuos
emendata inquirere ·
Qui uero neglegens repertus fuerit · propriis
honoribus nostro
priuabitur iudicio .'
Legatio
capitulum · I ·
Eaeclesiarum [!] dei iusticia
inquiratur · et omni studio† perficiatur et ne
a sacrilegis thesaurus diripiatur · earum fideliter conscribatur ;
capitulum · II ·
Pupillorum et uiduarum causa inuestigetur
et diligenti cura misericorditer examinetur
capitulum · III ·
Totius populi querimonia generaliter
audiatur et legaliter diffiniatur
capitulum · IIII · [fol. 205r]
De statu rei publice inquirendum · ubi cum
iter dictauerit
domnus imperator recipi debeat per singula ministeria
ubi ab eo directi legati · unde eis amministrentur obsequia
unde parauerede ·
unde uel quę dona annualia · aut
tributa publica
exi [!] debeant · qui
debeant palatia restau
rare qui pon
tes · ut non destruantur benefitia · et de
structa recuperentur · Quę beneficia dominicus gisindius
habuit · quis habe
at illa uel ubi coniaceant .'
capitulum · V ·
Directi abbates monasteria
monachorum et puellarum a sceno
dochia circumeant · si unde
amministrentur debita ob
sequia habeant · et concorditer degant
inquirant quicquid
inordinatum repperer
int
regulariter corrigant ;
Senodochia autem sic ubique sunt neglecta · ad pristinum statum
reuocent ·
Hospitales uero pauperum · tam in montanis quam
et
ubicumque fuisse noscuntur pleniter et diligenti cura
restaurentur .'