In christi nomine anno felicissi
mo undecimo regni domini
nostri
karoli regis gl
[..]iosissimi · in
mense martio factum capitu
lare · Qualiter congregatis
in unum synodali concilio ·
Episcopis · Abbatibus · Uirisque inlus
tri
bus
comitibus · una cum pi
issimo domino nostro secundum
dei
uoluntatem pro causis opor
tunis consenserunt decretum ;
· I · Capitulum ·
De [m]etropolitanis ut suffraganii episcopis
secundum canones subiecti sint · et ea quę erga mysterium illorum emendanda
cognoscunt libenti animo emendent atque corrigant ;
II
Capitulum
[p. 2]
De episcopis ubi presens episcopi ordinati non sunt sine
tarditate ordinent ·
· III · Capitulum ·
De monasteria qui regulares fuerun[t · ] ut
secundum regulam uiuant : Necnon et monasteria puellarum · ordinem
sanctum custodiant · Et unaquaque abbatissa in suo monasterio sine intermissione resedeat
IIII · capitulum
Ut episcopi
de presbit
[e]ris diaco
nibus et clericis infra illorum
parrochia potestatem habe
ant
secundum canones ·
V · capitulum
UT episcopi de incestuosis hominibus emendandi licentiam habeant · [p. 3] seu et de uiduis infra sua parrochia potestatem habeant ;
VI · capitulum ·
Ut nulli liceat alterius clericum recipere · aut ordinare in aliquo gradu ;
VII · capitulum
UT homicida aut ceteros reos qui legibus mori debent · si ad
eclesiam confugerint · non excusentur · neque eis ibidem uictus
detur ·
VIII · capitulum
Ut latrones de infra inmonitate
illi iudicis aut comitum placi
ta presentetur ; Et qui hoc non
fecerit beneficium et honorem
perdat :
Similiter et uassus noster si hoc non adimpleuerit et qui beneficium
non habuerit bandum soluat ·
[p. 4]
De decimis ut unusquisque suam decimam donet atque per iussionem
pontificis dispensetur ·
De eo qui periurium fecerit · nullam redemptionem nisi manum
perdat .' quod si accusator contendere uoluerit de ipso periurio ·
stent ad crucem · et si iurator uicerit legem suam accusator emendet ; haec
uero de minoribus causis obseruandum · de maioribus uero
rebus aut de statu ingenuitatis secundum legem custodiant ·
XI
capitulum
De uindicta et iudicio in latronibus factum testimonium
episcoporum absque peccato comitis esse dicunt · [p. 5] Ita tamen ut absque
inuidia aut absque occansione mala · et nihil aliud ibi interponatur
nisi uera iustitia ad perficiendum ; et si per odium aut malo ingenio nisi
per iustitiam faciendum hominem disfecerit · honorem suum perdat ·
et legibus contra quem iniuste fecit · secundum penam quam intulit emendetur ·
XII : capitulum ·
Uerumque bone memorię genitor noster in sua placita constituit , in synodis conseruare uolumus ·
XIII
capitulum ·
De rebus uero ecclesia
rum unde nunc census exeunt
decima
et nona cum ipso censu
sit soluta · Et unde antea · non · exierunt
[p. 6]
similiter nona et decima detur
atque de casatis quinquaginta
solido · uno · et de · non
·
casatis · tri
ginta · medio
solido · et de XX ·
trimisse uno · et de precariis
ubi modo sunt
renouentur ,
et ubi non sunt scribantur · et
si discretio inter precarias
de uerbo nostro factus inter
eas quę spontanea uoluntate
de ipsis
rebus eclesiarum faciunt ·
De truste faciendo nemo presumat ·
XV
capitulum
De cerariis et tabolariis atque cartolariis · si a longo tempore fuit · obseruetur ;
XVI
capitulum ·
De sacramentis per gildonia
[p. 7] inuicem coniura
ntibus
ut
nemo
facere presumat · Alio uero
modo de illorum elemosynis
aut de
incendio aut de nau
fragio quamuis
conuenentia [!]
faciunt nemo in hoc iurare
presumat ·
XVII
capitulum
De iterantibus qui ad palatium
aut aliubi pergunt · ut eos cum collecta nemo sit ausus adsalire
XVIII
capitulum
Ut nemo alterius erbam
defensionis tempore tol
lere presumat · nisi in hoste
pergendum ·
aut missus noster sit
qualiter facere presu
mit
emendet ·
XVIIII
capitulum
[p. 8]
De toloneis qui iam antea forbanniti fuerunt nemo tollat · nisi
ibi · ubi antiquo tempore presumat ·
XX
capitulum
De mancipia quę uendunt
et in presentia episcopis uel comi
tis sit aut in presentia
archidiaconi et centenariis · siue uice
dominis aut iudicis · seu comi
tis · aut ante bene nota tes
timonia · et foris marca ·
nemo mancipium uendat ·
et qui hoc fecerit · tantas uices
bonas soluat
quantum man
cipias uendidit · et si · non · habet
pretium · in
uuadio pro seruum
semetipsum comiti donet · usque
[p. 9] dum ipsum bandum
soluat ·
XXI ·
De brunias ut nullus foris nostrum regnum uendere
presumat ·
· XXII ·
Si comis in suo ministerio · iustitias non fecerit
missus nostrum de qua causa sonare faciat usque dum iustitie ibi facte
fuerint · et si uassus noster iustitiam non fecerit · Tunc et comis et
missus ad ipsius casa redeant quousque iustitiam faciat ;
XXIII · capitulum
Si quis pro faida pretium redimere non uult · tunc ad nos
sit tramissus · et nos eum dirigamus ubi damnum minime
facere possit · Simili modo [p. 10] et qui pro faida pretium soluere noluerit nec iustitiam exinde facere in tale loco eum mitte† uolumus ut per eum maior damnum · non · fiat ·
XXIIII ·
De latronibus ita precipimus obseruandum · ut pro prima
uice · non · moriatur sed oculum perdat · In secunda uero culpa · nasus
ipsius latronis abscidatur ; de tertia uero culpa si non
emendauerit moriatur ;
Capitulum · I ·
De statu eclesię et honore pontificum ut canonicę secundum
iussionem dominorum nostrorum uiuere et conseruare debeant [p. 11]
II ·
UT sacerdotes et clericos secundum normam priorum patrum uiuant ·
III · capitulum ·
Ut tam monachi quam monachas ubicumque fuerint
regulariter uitam degant ·
IIII ·
De restauratione eclesiarum · uel luminaria · seu officia etiam et
missas · necnon et sacri tecta · ut in quantum possibilitas fuerit per
iussionem dominorum nostrorum ubi necessitas restaurate et
emendate fiant ·,·
· V ·
De eclesiis et monasteria · et se
nodochia quę ad mundio
palatii pertinet aut pertinere
debent · ut unusquisque iustit
iam
[p. 12] dominorum nostrorum regum et eorum
rectum consentiat ;
VI†
capitulum
De causis inlicitis coniunctionibus
omnibus uel etiam ceteris ne
fandas res · ut unus que in sua
parrochia una cum
con
sensu · et adiutorio comiti sui
hoc pleniter sub celeritate
amputare et emendare
studeat · Et qui hoc facere
non potuerit ad aures
piis
simi domini nostri uel eius poste
rib
us hoc innotescat absque
tarditate · Ut malum quod
perpetratum est
canonice
emendatum fiat ·
VII
capitulum ·
De uiduis et orfanis et pauperibus [p. 13] uel omnibus inpotentibus ut
in elemosyna dominorum nostrorum regum · eorum iustitiam plenius accipiant ;
VIII · capitulum
De homicidiis et periuriis · sacrilegis et falsis testimoniis · et hoc quod nefandum aut contrarium sacris canones esse
uidetur · et hoc pleniter per uestram monitionem · et per iudicium
comitis emendatum fiat ; Et qui hoc facere noluerit absque tarditate auribus
precellentissimi domini nostri uel eius
posteribus hoc patefaciat ·
VIIII
De decimis ut unusquisque suam decimam · ad eclesiam offerat [p. 14] sicut mos uel sacra consuetudo esse dinoscitur ;
· X · capitulum ·
[BK 89 c. 10 BK 89 Epilog]
UT illi electi qui illos episcopatos
tenent · qui
canonicę esse po
test sub celeritate sacratos
fiant ·
Uolumus quidem ut ea
quę superius retulimus ut unus
quisque bonum
certamen ex
inde habeant · seu et de aliis
causis quas minime in
hoc ca
pitulare inseruimus · et neces
sarii sunt
commendandi per uestram
sanctissimam monitionem
emenda [!]
Et qui hoc facere neglexerit · si
sacerdos aut clericus fuerit · sci
at se canonicum subiacere serui
tium · et si ladicus ·
dominorum nostrorum
[p. 15] iudicio et eius proceribus sus
tinere ·
explicit ·
REGNANTE DOMINO NOSTRO iesu christo in perpetuum · Ego
karolus
gratia dei · eiusque misericordia donante rex et rector
regni francorum · et deuotus sanctę eclesię defensor · humilisque
adiutor omnibus eclesiastice pietatis ordinibus seu secularis
potentiae dignitatibus in christo domino deo eterno · perpetue pacis et
beatissimis salutem
Considerans pacifici ac pie mentis intuitu · una cum
sacerdotibus et consiliariis nostris habundantem in nostrumque
populum [p. 16] christi regis clementiam · Et quam necessarium est · non
solum toto corde et ore que pietate agere gratias incessanter · sed etiam
continua bonorum operum exercitatione eius insistere laudibus ; Quatenus qui nostro regno tantos contulit honores · sua protectione · nostrumque regnum in aeternum conseruare
dignetur · Quapropter placuit nobis uestram rogare sollertiam · O · pastores eclesiarum christi · et doctores gregis eius
clarissima mundi luminaria · ut uigili cura et sedula ammonitione
populum dei pro pascua uitae aeternae [p. 17] docere studeatis ; Et errantes
oues bonorum exemplorum seu adhortationum humeris intra
eclesiastice firmitatis muros reportare satagimini · Ne lupus
insidians aliquem canonicas sanctiones transgredientem uel paternas
traditiones uniuersalium conciliorum · excedentem · quod absit
inueniens deuoret ;
Ideo magno deuotionis studio admonendi et adortandi sunt · Immo compellendi · ut firma fide et infatigabili perseuerantia intra paternas sanctiones se contineant ; In quo opere et studio sciat
certissime sanctitas uestra [p. 18] Nostram uobis cooperare diligentiam qua
oportet ; Nostros ad uos direximus missos qui ex nostri nominis
auctoritate una uobiscum · corrigerent quae corrigenda essent ·
sed et aliqua capitula ex canonicis institutionibus magis nobis
necessaria uidebantur subiunximus · Ne aliquis queso huius pietatis
ammonitionem esse presumptiosa ibi dicit · Qua nos errata corrigere ·
superflua abscidere · recta coartare studemus ; Sed
magis beniuolo caritatis · animo suscipiat ; Nam legimus in
regnorum libris quomodo sanctus iosias regnum [p. 19]
sibi a deo datum circumeundo corrigendo ammonendo ad cultum ueri dei studuit
reuocare Non ut me eius sanctitate ęquiparabilem faciam · sed quod
nobis et ubique sanctorum semper exempla sequenda · et quoscamque [!]
potuerimus ad studium bone uitae in laudem et in gloriam domini nostri iesu
christi congregare necesse · est · Quapropter ut prediximus aliqua
capitula notare iussimus · Vt simul haec eadem uos ammonere studeatis ;
Et quęcumque uobis alia necessaria esse sciatis · ut et ista et illa ęquali
intentione predictis · nec aliquid quod uestrae sanctitati populo dei [p. 20] utile uideatur ut pio studio non ammoneatis · quatenus ut et
uestra sollertia · et subiectorum oboedientia · aeterna felicitate
ab omnipotente deo remuneretur ;
EPISCOPIS
OMNIBUS
Sunt enim aliqui · qui culpis exigentibus ab episcopo proprio
excommunicantur · et ab aliis eclesiasticis · uel ·
laicis presumptiose in communione accipiuntur · quod omnino sanctum nicoenum
concilium · et calcidonense · necnon et antiocoeno · et sardicense
fieri prohibent
EPISCOPIS
Item enim habet in eodem concilio · ut eorum qui ad ordinandum
[p. 21] ueniunt · fides et uita prius ab episcopo diligenter discutiatur ·
et sic ordinetur ·
OMNIBUS
Item in e
odem
concilio necnon · et
in antiocoeno · simul et calcido
nense · ut
fugitiui clerici et pe
regrini nullo recipiantur nec
ordinentur
sine commenda
ticiis litteris · et suis episcopis uel abba
tis licentiam ·
OMNIBUS
Item in eodem synodo interdictum · est ·
presbiteris et diaconibus uel omnibus qui in clero sunt mulierem
non habere in domo sua propter suspitionem · nisi matrem
aut sororem · uel eas tantum personas quę suspitionem effugiunt
OMNIBUS
[p. 22]
Item in eodem concilio seu in decretis pape leonis necnon · in canonibus quę dicunt apostolorum sicut et in
lege ipse dominus precepit · omnino omnibus interdictum est ad
usuram aliquid dare
EPISCOPIS
Auditum est aliquos presbiteros missas celebrare · et non
communicare · quod omnino in canonibus apostolorum interdictum
esse legitur ; Uel quomodo dicere recte potest si non communicauerit ; Sumpsimus domine sacramenta ; Haec uero per singula capitula in statutis nicoeni
concilii · legere potestis · seu in aliis sanctorum patrum synodalibus [p. 23] edictui ·
OMNIBUS
In antioceno concilio quod his qui damnati sunt a
synodo uel a suo episcopo et postea ministrare presumunt precipitur · ut
nullus eis audeat communicare ; Si quis uero eis communicauerit simili sententia subiaceat · sicut et damnati
EPISCOPIS
Item in eodem concilio ut ad metropolitanum episcopum ·
suffragani episcopi respiciant et nihil noue audeant facere in suis parrochiis sine conscientia · et consilii sui metropolitani · nec
metropolitanus sine eorum consilio
Item in eodem con
cilio
simul et
acyronense
[p. 24] ut corepiscopi cognoscat modum suum
nihil faciat absque licentia
episcopi
in cuius parrochia habitant ;
OMNI
CLERO
Item in eodem concilio ut episcopus uel quilibet ex clero sine
consilio uel litteris episcoporum uel metropolitani non audeant
regalem dignitatem pro suis causis clamare · Sed in commune episcoporum
concilii causa eius examinetur ·
EPISCOPIS
Item in eodem concilio simul et in sardicense · necnon et in decretis
innocenti pape · ut nullus episcopus in alterius parrochia
ordinationes aliquas audeat efficere negotia peragere quę ad
eum [p. 25] non pertinent ·
EPISCOPIS ·
Item in eodem concilio ut episcopus · eius
eclesię curam
hab
eat
ad qua or
dinatus · est ·
EPISCOPIS
Item in eodem concilio necnon et in
calcidonense · ut prouincialis
episcopus · cum suo
metropolitano · bis ·
in anno propter causas ec
lesię
con
cilia celebrent ·
EPISCOPIS
In concilio laudecense · necnon et in affricano precipitur · ut monachi et clerici tabernas
non ingrediantur edendi uel bibendi causa ·
CLERICIS
Item in eodem concilio · ut a uespera usque ad uesperam dies dominica
seruetur ·
OMNIBUS
[p. 26]
Item in eodem concilio ut signata
an
gelorum
nomina
nec fingantur
nec nominentur · nisi illos quos
habemus in auctoritate ; Id
sunt · Michahel · Gabrihel ·
Rafahel ·
FEMINIS
ET NONNAnis
Item in eodem concilio quod non oporteat mulieres ad altare
ingredi :
SACERDOTIBUS ·
Item in eodem concilio ut coclearii · malefici · incantatores
uel incantatrices fieri · non sinantur ·
OMNIBUS
Item in eodem concilio necnon et in
sardicense quod non oporteat in uillulis uel in agris
episcopis constitui ·
SACERDOTIBUS · [p. 27]
Item in eodem concilio ut cano
nici
libri tantum legantur in
eclesia
CLERICIS
ET MONACHIS
In concilio calcidonense ut non oporteat episcopos
aut quemlibet ex clero per pecunias ordinari · quia utrique deponendi sunt
et qui ordinat · et qui ordinatur necnon et qui mediator est inter eos ·
OMNIBUS
Item de eadem re in canonibus apostolorum legitur quam heresim iam
ipse princeps apostolorum
in simonem magum terribiliter damnauit
OMNIBUS ·
Item in eodem concilio infra duo capitula · necnon et in decretis [p. 28]
leonis pape ut nec monachus nec clericus in secularia
negotia transeat et ut seruum alterius nullus
sollicitet ad clericalem uel monachicum ordinem sine uoluntate et
licentiam domini sui ·
SACERDOTIBUS
Item in eodem concilio infra duo
capitula · necnon et in sardi
cense ut nec episcopi nec clerici
non transmigrentur de ciuitate
in ciuitatem ·
OMNIBUS ·
Item in
eodem synodo · ut nullus ab
solutus ordinetur sine pronun
tiatione et stabilitate loci ad
quem ordinetur
MONACHIS
Item in eodem concilio ut clerici [p. 29] et monachi in
suo proposito et uoto quod promiserunt permaneant
Item in decretis innocenti pape de
eadem re ut monachus si ad clericatum probeatur propositum
monachicem professione non admittant
OMNIBUS ·
Item in eodem concilio · ut si clerici inter se negotium
aliquid habuerint · a suo episcopo iudicentur non a secularibus
OMNIBUS ·
Item in eodem concilio · ut nec clerici nec monachi
conspirationes uel insidias contra pastorem suum non faciant ·
OMNIBUS ·
Item in eodem concilio ut laici episcopos aut clericos
non accusent · [p. 30] nisi prius eorum discutiatur existimationis
opinio ·
OMNIBUS ·
Item in eodem concilio ut loca quę semel deo dedicata
sunt ut monasteria sint maneant perpetua monasteria · nec possunt
ultra fieri secularia habitacula ·,·
In concilio cartaginense primo
omnium · fide sanctae trinitatis et incarnationis christi · passionis · resurrectionis · et ascensionis in celos · diligenter omnibus
predicetur
OMNIBUS
Item in eodem de prohibenda auaritia · ut nullus alienos
fines usurpet uel terminos patrum transcendat ;
OMNIBUS ·
Item in eodem · de his qui in periculo [p. 31] constituti
sunt ut conuertant ad deum et canonice requirant reconciliationem
et canonice reconcilientur ;
OMNIBUS ·
Item in eodem ut illi qui non sunt · bone conuersationis
et eorum uita · est accusabilis · et non audeant episcopos uel maiores natu
accusare ;
OMNIBUS
Item in eodem ut qui excommunicato presumptiose
communicauerit excommunicetur et ipse :
Item in eodem concilio infra duo capitula · ut
nec nullus presbiter contra suum episcopum superbire audeat ;
OMNIBUS
Item in eodem ut clerici et eclesiastici ordinis si
culpam incurrerint ut apud eclesiasticum iudicentur · [p. 32] non apud
seculares ·
OMNIBUS
Item in eodem ut qui commutauerit pecuniam · pecuniam
accipiat ; si speciem aliam eandem speciem quantum dederit accipiat ·
In concilio affricano · ut uirgines
deo secrate [!] a grauioribus personis · diligenti custodia seruentur ;
EPISCOPIS
Item in eodem · ut non liceat episcopo principalem cathedram suę parrochiae neglegere et ad aliquam
eclesiam in suo dioceso magis frequentare ;
EPISCOPIS
Item in eodem ut falsa nomina mar
tyrum et
incerte sanctoru
memorie
non uenerentur ·
OMNIBUS
Item in eodem · ut nec uxor a uiro dimissa [p. 33] alium
accipiat uirum uiuente uiro suo · nec uir aliam accipiat uiuente uxore
priore ;
EPISCOPIS
Item in eodem
ut probati a metropolitano
iudices · non · spernantur ;
OMNIBUS
Item in eodem infra duo capitula · ut ad ex persone non
habeant potestatem accusandi · et si in primo crimine uicti sunt
falsum dicere / in secundo non habeant potestatem dicendi ·
OMNIBUS ·
Item in
eodem ut uirgines non uelentur
ante · XXV · annos nisi rationabi
li necessitate cogente ;
OMNIBUS
In concilio grangrense ut nulli
liceat oblatam quę ad pauperes pertineat recipere uel laudare · [p. 34]
OMNIBUS
SACERDOTIBUS
Item in eodem ut eclesiastica ieiunia sine necessitate
rationabili non soluantur
Item n concilio acyronense
inuen
tum · est · in eos qui cum quadru
pedibus uel
masculis contra
naturam peccant duram et distric
tam penitentiam ·
Quapropter
episcopis presbiteris quibus iudicium pe
nitentiae iniunctum · est · conue
nit · ut omnimodis hoc malum ·
a consuetudine prohibere uel ab
scidere ;
EPISCOPIS ·
Item n concilio neocoesariense ·
ut
nullatenus presbiterum ordinetur
ante trigesimum aetatis
suae annum
[p. 35] quia dominus iesus · non · predicauit ante
trigesimum
annum ·
OMNIBUS ·
In decreta libri siricyi pape · ut
alterius sponsam nemo accipiat ·
EPISCOPIS
MONACHIS · UIRGINIBUS
Item eiusdem · ut monachi · et uirgines · suum
propositum omnimodis obseruent :
OMNIBUS ·
In decretalibus innocenti
pape
ut pax detur ab omnibus confrac
tus christi sacramenta ·
SACERDOTIBUS
Item eiusdem ut nomina
puplice non recitentur
ante precem sacerdotalem
Item eiusdem ut nulli sacerdotum liceat
ignorare
sanctorum canonum institut
a
EPISCOPIS
In decretis leoni pape sicut et
in sardicense concilio [p. 36] ut episcopi alterius clericos
ad se non sollicitent nec ordinent
EPISCOPIS
Item eiu
sdem
ut nullus episcopus seruum
alterius ad clericatum officii sine
domini sui uoluntatem promo
uere presumat · et hoc cangren
se concilium
prohibet ·
EPISCOPIS ·
Item eiusdem · ut si quis sacerdotum contra
constituta decretalia presumptiose agat et corrigi nolens ab
officio suo moueatur ·
EPISCOPIS
In decretis gelasii pape · ut nullus
episcopus uiduas uelare presumat ;
Haec enim dilectissimi pio studio
et magna dilectionis intentione
uestra unanimitate amore
studuimus ·
[p. 37] quę magis necessaria uidebantur
ut sanctorum patrum
††† canonicis in
stitutis
in
erentis
pręmia
cum illis
aeternę felicitatis accipere
mereamini ; Scit namque pru
dentia uestra · quam terribili
anathematis censura · ferientur ·
Qui
presumptiose contra statu
ta uniuersalia conciliorum
uenire audeunt · Quapropter
et uos diligentius am
monemus
ut omni intentione illud or
ribile execrationem iudicio
uobis
capere studeatis ; Sed
magis canonica instituta sequen
tes · et
pacificam unitatem nitentes
a
d aeterne pacis gaudia peruenire
[p. 38] dignemini · Sunt quoque ali
qua capitula quę nobis utilia
huic precedendi ammoniti
one subiungere uisa sunt ·
Primo omnium ut fidem catho
licam ab episcopis
presbiteris · diligenter
legatur · et omni populo prę
dicetur · quia hoc primum
primum [!] preceptum ·
est · domini dei omni
potentis in lege ; Audi
israel
quia dominus deus tuus · deus unus est ·
et ut ille diligatur ex toto cor
de et ex tota mente · et ex tota
anima et ex tota uirtute nostra ;
UT pax sit et concordia et una
nimitas cum omni
populo
christiano · Inter episcopos · abbates
[p. 39] comites · Iudices · et
omnibus ubique
seu maiores seu minores personas ·
quia nihil deo sine pace
placet ·
nec munus
- - -
sanctę oblationis ad altare sicut
in euangelio ipso domino precipi
ente legimus · quia
et
illud
secundum mandatum est in lege
diliges proximum tuum sicut te
ipsum
Item in euangelio : Beati pacifici
quoniam filii dei
uocabuntur ; Et iterum ·
In hoc cognosc
ent omnes quia mei
discipuli estis si dilectionem
habueritis ab inuicem ; In hoc
enim precepto discernunt
filii dei et filii diaboli · quia filii
diaboli semper dissensiones et discordiam
[p. 40] mouere satagunt · filii
autem dei semper
pacem et dilectionem student
Ut quibus data est · potestas iudi
candi iuste
iudicent · sicut scrib
tum · est · Iuste iudicate fili homi
num · non · in muneribus · quia mune
ra excecant cor prudentium
et subuertunt uerba iustorum /
Non in adolatione · nec in consi
deratione persone · Sicut in de
uteronomio dictum · est ; Quod
iustum · est · iudicate · Siue ciues
sit ille · siue peregrinus nulla
sit
distantia personarum quia dei
iudicium · est ; Primo namque iudici
diligenter discenda est lex
a sapientibus populo conposita
[p. 41] ne per
ignorantiam a uia ueritatis
erret · Et dum ille recte intelle
gat
iudicium / caueat ne declinet
aut per adolationem aliquorum
aut per
amorem
cuiuslibet
amici ·
aut per timorem alicuius potentis
aut propter
premium rectum iudicium
declinet ; Et honestum nobis ui
detur · ut
iudices ieiuni causas
audiant et discernant ·
OMNIBUS
Item habemus in lege / domino precipiente ·
Non periurabis in nomine meo .' nec
pollues nomen domini dei tui · Et nec
ad
sumes nomen domini dei tui in uanum ;
Ideo omnino ammonendi
sunt
omnes diligenter ut caueant
periurium · non · solum in sancto euangelio
[p. 42] uel in altare · seu in sanctorum reliq
viis
·
sed et in
commune loquella ; Quia
sunt alii qui per caritatem et ueri
tatem
iurant · et cauent se a iu
ramento nominis dei · et nesciunt
quia
idem · est · deus quod · est · caritas
et ueritas ; Dicente iohanne
apostolo · Quia deus caritas · est · Item
ipse dominus in euangelio ; Ego
sum
uia et ueritas ; Ideo qui per ueri
tatem et caritatem iurant ·
in deo
iurant ; Item cauendum · est · ne fa
risiaca superstitionem
aliquis
plus aurum honoret quam altare
ne dicat ei dominus · stultę et cęcae ·
Quid · est · maius aurum · uel altare
quod sanctificat aurum ; Sed et
nobis
[p. 43] honestum uidetur ut qui in sanctis
habeat iurare · hoc ieiunus
faciat cum omni honestate et
timore dei · et sciat se rationem
redditurum deo uniuscuiusque
iuramenti · quicumque sit · siue
intra eclesia · siue extra eclesia ·
Et ut paruuli sine rationabil
e etate sunt · non · cogantur iurare
sicut buntgodingi faciunt ·
et qui semel periuratus fuerit · nec
testis sit posthaec · nec ad sa
cramentum accedat · nec in sua
causa uel alterius iurator
existat ·
OMNIBUS ·
Item habemus in lege domini mandatum · Non
auguriamini ; [p. 44] et in deuteronomio · Nemo sit qui ariolos suscitetur ·
uel somnia obseruet · uel ad auguriam intendat ;
Item ne sit maleficus / nec incantor · nec pithones
consuletur ;
Ideo precipimus ut caucal
atores
nec
incantatores · nec tempes
tarii · uel oblicatores · non · fiant ·
Et ubicumque sunt emendentur
uel damnentur ;
Item de
arbo
ribus · uel petris · uel fontibus
ubi aliqui stulti
luminaria
uel alias obseruationes faciunt
omnino mandamus ut iste pessi
mus usus et deo execrabrilis
ubicumque inuenitur adtolla
tur et distruatur
OMNIBUS
[p. 45]
Item predicare necesse · est · quantum malum sit odium
uel inuidia · quia in lege scribtum · est · Non oderis fratrem tuum in corde
tuo · sed publice argue eum ; Item Iohannes
euangelista · Qui odit fratrem suum · homicida · est · Item in euangelio ·
Si peccauerit in te frater tuus uade et corripe eum inter te et ipsum
solum · et cetera quę ibi leguntur · De auaritia autem in apostolo legimus
dicentem · Auaritia quę · est · idolorum seruitus cauenda ; Item
de concupiscentia legitur quod radix esset omnium malorum ; et in
lege · Non concupisces · rem · proximi tui · [p. 46]
Item ut homicida infra patria
sicut in lege domini
interdictum · est ·
nec causa ultionis nec auaritię
nec latrocinandi
non fiant · et ubi
cumque inuenta fuerint · ad iudi
cibus nostris
secundum legem ex nostro man
dato uindice
ntur
· et
non occi
datur homo nisi lege iubente ·
OMNIBUS
[BK 22 c. 68 BK 22 c. 69]
Item et furta et iniusta conubia
necnon et falsa
testimonia
sicut semper rogauimus prohibi
te diligenter · sicut et
lex domini
prohibet ;
Et hoc cum
magno
studio admonete ut filii hono
rent parentes suos · quia ipse
dominus dixit ; Honora patrem
tuum et matrem tuam · ut sis longeuus super
terram ·
[p. 47] quam dominus deus tuus dabit tibi
Ut episcopi diligenter discutiant per
suas parrochias
presbiteros eorum
fidem et missarum celebrationes
ut et
fidem rectam teneant · et bap
tismum
catholicum obseruent ·
et missarum preces bene intellegant
et ut psalmi digne secundum diuisiones
uersuum modulentur et domi
nicam orationem ipsi intellegant ·
et omnibus predicent intellegen
da / ut quisque sciat quid petat
a
deo ; Et ut gloriam patris cum
omni honore apud omnipoten
tem
cantetur ; Et ipse sacerdos
cum sanctis angelis et populo dei com
muni uoce · sanctus · sanctus · sanctus · decantet ·
[p. 48] Et omnimodis
dicendum · est · presbiteris
et diaconibus ut arma · non · portent ·
sed magis se confidant in defen
sionem dei quam in armis ·
ALIQUID
SACERDOS · ALIQUID POPULUS ·
Item placuit nobis
ammonere reuerentiam uestram
ut
unusquisque uestrum uideat per
suas parrochias ut eclesia dei suum
habeat
honorem simul et alta
ria secundum suam dignitatem
uenerentur · et
non sit domus
dei et altaria sacrata peruium cani
bus
et
ut uasa sacrata a deo cum mag
na ueneratione habeantur
Et ut
sacrificia sanctificata cum magna
diligentia ab eis colligantur ·
[p. 49] qui
digni sunt uel cum honore
seruent · Et ut secularia uel
uaniloquia in
eclesia non agantur
quia domus dei domus orationis
debet esse · non ·
spelunca latronum
et ut intentos habeant animos
ad deum quando uenient ad
missarum sollemnia · et ut · non · ex
eant ante completionem
bene
dictionis sacerdotalis
Sed et hoc flagitamus uestram al
mitatem ut
ministri altaris dei
suum ministerium bonis moribus
ornent seu alii canonici
obser
uantiae ordines · uel monachi
propositi
congregationem · ob
secramus ut bonam et probabilem
[p. 50] habeant
conuersationem ; Sicut ipse dominus in euangelio pre
cepit ; Sic luceat
lux uestra co
ram hominibus ut uideant ope
ra uestra bona
et glorificent
patrem uestrum qui in cęlis · est
Ut eorum bonam
conuersationem
multi pertrahantur ad seruiti
um dei · Et · non ·
solum seruiles condi
tionis infantes sed etiam ingenu
orum
filios adgregant sibique
sociant ;
et Ut scole sit legentium
puerorum · fiant psalmos / notas /
cantos / conputum / grammati
cum / per singula monasteria ·
uel episcopia ; et libros catho
licos bene emendate / quia sepe
[p. 51] iam bene aliquid deum rogare
cupiunt .' sed pro inemend
atos
libros male rogant ; Et pueros
uestros · non · sinite eos uel legendo
uel scribendo corrumpere ;
Et
si opus · est · euangelium / psalterium .'
et missalem scribere · profecte
aetatis homines scribant cum
omni diligentia ·
SACERDOTIBUS
Simul et hoc rogare curauimus ·
ut omnis
ubicumque qui se uoto
m
onachice
et regulariter om
nimodis secundum uotum suum uiuat ·
Secundum quod scribtum est ; Uota
uestra reddite domino deo uestro ; et
iterum ·
Melius · est · non · uouere quam · non
reddere · et ut ad
monasteria
[p. 52] uenientes secundum regularem
ordinem · primum in
pulsatorio
probentur et sic capiant · Et qui ex
seculari habitu in
monasterio
ueniunt · non · isti foras ad ministe
ria monasterii
mittantur ante
quam intus bene erudiantur ; Et ut monachi ad secularia
placi
ta · non · uadant ; Similiter qui
ad clericatum accedunt
quod
nos nominamus canonicam uitam ·
uolumus ut illi canonica secundum
suam regulam omnimodi
s uiuant ·
Et episcopus illorum regat uitam
illorum · sicut
abba monachorum ·
OMNIBUS
Ut equales mensuras et recta
et pondera iusta et equalia
[p. 53] omnes habeant · siue in ciuitatibus
siue in monasteriis · siue ad
dan
d
vm in illis · siue ad accipiendum ·
Sicut et in lege domini preceptum
habemus ·
Pondus
et pondus ·
Mensuram et mensuram odit ani
ma mea ·
OMNIBUS ·
Et hoc nobis conpetens et uene
rabile · ut
hospites · et peregri
ni · et pauperes susceptiones re
gulares et canonicas per loca diuer
sa habeant · Quia ipse dominus
dic
turus erit in remuneratione
magni diei ; Hospes eram et
sus
cepistis me ; Et apostolus hospi
talitatem laudans
dixit per hanc
quidam angelis hospitio susceptis
[p. 54]
EPISCOPIS ABBATIBUS
Auditum · est · aliquas abbatissas contra morem sanctae
dei eclesię benedictiones cum manus inpositiones et
signacula sanctae crucis super capita uirorum dare · necnon · et
uelare uirgines cum benedictione sacerdotali quod omnino
uobis sanctissimi patres in uestris parrochiis interdicendum esse scitote :
CLERICIS ·
Ut illi clerici qui se fingunt habitum · uel nomine
monachos esse · et non sunt · omnimodis uidetur corrigendos atque
emendandos esse · ut uel ueri monachi sint uel ueri
canonici ·
OMNIBUS
[p. 55]
Item et pseudografia et dubię narrationes uel
omnino quę contra fidem catholicam sunt · ut epistulam pessimam et
falsissimam quam transacto anno dicebant aliqui errantes
et in errorem alios mittentes quod de caelo cecidisset · nec credantur nec
legantur sed conburentur · ne in errorem per talia scribta populus mittatur · Sed soli canonici libri et catholicę tractatus · et sanctorum auctorum
dicta legantur · et tradantur ;
ALIQUID
SACERDOTIBUS ALIQUID OMNIBUS
[p. 55]
Item ut isti mangones et cottiones qui sine omne lege
uacabundi uadunt per istam terram · non · sinantur [p. 56] uacare et
deceptiones agere Nec isti nudi cum ferro qui dicunt se data sibi penitentia
reuocantes melius uidetur · ut si aliquid inconsuetu et
capitale crimen commiserint ut in uno loco permaneant laborantes
et seruientes et paenitentiam agentes secundum quod sibi canonicę
inpositum · est ·
OMNI
CLERO ·
Ut cantum romanum pleniter
discant et ordinabiliter per
nocturnabile uel gradale of
fici
vm
peragatur · secundum quod be
atę memorie genitor noster
pippinus rex decertauit ut
fieret · quando gallicanum tulit
[p. 57] ob unanimitate apostolicae sedis
et sanctę dei eclesię pacificam
concordiam
Statuimus quoque secundum quod et
in lege dominus
precepit · ut opera
seruilia diebus dominicis non
agantur · sicut et bone
memorię
genitor meus in suis synodalibus
edictis mandauit ·
id
est quod nec
uiri rosalia opera exerce
ant
nec in uinea
colenda nec in campis
arando · uel fenum secandum /
uel sepe ponendum / nec
in siluis
stirpare uel arbores cedere /
uel in petris laborare / nec domos
construere / nec ortos laborare /
nec ad placita conueniant
[p. 58] nec
uenationes exerceant ; Et
tria carraria opera licet fieri
in die dominico ;
Id est · hosti
lia carra / uel uictualia / uel si
forte necesse
erit corpus · cu
iuslibet ducere ad sepulchrum ;
Item femine opera
textrilia · non ·
faciant / nec capulent uestitos
nec consuent · uel
acupictile
faciant / nec lana carpere /
nec linum battere · nec in publi
co uestimenta lauare · nec
berbices tundere · habeant
licitum / Ut omnimodis honor
et requies diei dominicę serue
tur · Et ad
missarum sollemnia
ad eclesiam · undique conueniant
[p. 59] et laudent deum
in omnibus bonis
quae nobis in illa die fecit ;
OMNIBUS
Sed et uestrum uidendum
· est ·
dilectissimi
et uenerabiles pastores et recto
res eclesiarum dei ·
ut presbiteros quos
mittatis per parrochias uestras ad
regendum per eclesias populum dei ser
uientes ut recte et honeste pre
dicent ; et
non sinatis noua
uel non
canonica aliquos ex suo sensu ·
et non secundum · scribturas sacras
fingere ac predicare populum
Sed et uosmetipsi utilia / honesta /
et
recta et quae ad uitam ducunt
aeternam predicate aliosque
instruite ut hęc
eadem predicent ;
Primum omnium prędicandum · est ·
[p. 60] omnibus generabiliter · ut credant
patrem et filium et spiritum
sanctum · unum
esse deum
omnipotentem et aeternum inui
sibilem qui creauit caelum et terram
mare et omnia quę in eis sunt et unam
esse deitatem substantiam et maiesta
tem in tribus personis ·
pratris [!] et filii et
spiritus
sancti ;
Item predicandum · est
quomodo dei filius
incarnatus
esset de spiritu sancto et ex maria semper
uirgine pro salute et reparati
one humani generis ; Passus /
sepultus · et tertia die resurrexit
a mortuis et ascendit in caelos ·
Et
quomodo uenturus sit · in maies
tate diuina iudicare omnes homi
nes secundum merita propria ;
[p. 61] Et quomodo impii pro scelera
sua
cum diabolo in ignem aeternum mittuntur ·
et iusti cum christo et
sanctis angelis suis in ui
tam aeternam ;
Item
diligenter predi
candum · est · de resurrectione mor
tuorum ut sciant et credant in
isdem corporibus premia meritorum
accepturos ;
Item cum omni diligen
tia cunctis
predicandum · est · pro
quibus criminibus deputentur cum
diabulo in aeternum
supplicium ;
Legimus enim dicente apostolo ;
Manifesta sunt autem opera carnis
quae sunt · Fornicatio / Inmun
ditia / Luxuria / Idolorum seruitus ,
Uenificia / Inimicitiae / Conten
tiones / emulationes · Animositates ·
[p. 62] Irę · Rixę ·
dissensiones · Hereses · Sec
tę · Inuidię · Homicidia · ebrieta
tes · Comesationes · Et his similia
quae predico uobis · sicut
predixi ;
Quoniam · qui talia agunt · regnum dei · non ·
possidebunt · Ideo
haec eadem ·
magnus predicator eclesię dei singil
latim · nominabit · cum omni studio
prohibite intellegentes · quam
sit terribile illud quod
dixit ·
Qui talia agunt · regnum dei · non · con
sequentur · Sed
omni instan
tia ammonete eos de dilectio
ne dei et proximi
de fide · spe in
deo de humilitate et patientia ·
de castitate et
continentia · de
benignitate et misericordia ·
[p. 63] de elemosynis et
confessione peccatorum
suorum · Et ut debitoribus suis
secundum dominicam
orationem sua de
bita dimittat · Scientes certissime
quod qui talia
agunt regnum dei
possidebunt · Et hoc ideo diligen
tius iniungimus
uestrae caritati
quia et scimus temporibus nouissi
mis
pseudodoctores esse uentu
ros ; Sicut ipse dominus in euangelio
predixit · Et apostolus paulus ad
timotheum testatur ; Ideo dilectissimi
toto corde
pręparemus nos in sci
entia ueritatis ut possimus contra
dicentibus ueritati resistere ; Et di
uina donante gratia uerbum dei
crescat · et currat · et multiplicetur ·
[p. 64] in profectum sanctae
eclesiae et salutem ani
marum nostrarum · et laudem et gloriam
nominis domini nostri iesu christi · pax pre
dicantibus · gratia
oboedientibus
gloria domino nostro iesu christo amen ·
Anno dominicę incarnationis ·
DCC
LXXXVIIII
·
Indictione
XII · anno XX · regni nostri actum · est ·
huius legationis
editum in aquis
palatio public
o datum · est · haec
carta · die · X ·
kalendas aprilis ;
I · capitulum ·
De monachis girouagis
· uel sarabaitis ·
· II ·
De anachoritis melius ·
est · ut ortentur in congregatione permanere quam animus eorum aliubi
ambulare temptat ·
III
Ut · non · paruipendentes sint pastores animarum [p. 65]
sibi commissarum · nec maiorem curam habeant de lucris terrenis quam de
animabus sibi commissis ;
IIII
De abbatum oboediendia quę exhibere debent · et ut absque
murmuratione faciant ;
V
De decanis et prepositis ut eorum mutatio secundum regulam fiat ·
VI
De cellerariis monasterii · ut · non · auari mittantur · sed qualis
regula precipit
VII ·
Ut ubi corpora sanctorum requiescunt · aliud oratorium
habeatur ubi fratres secrete possint orare
VIII ·
De eulogiis ·
· VIIII ·
De susceptione hospitum s
icut
regula continet ;
[p. 66]
X
De uestimentis monachorum ubi superfluum · est · abscidatur · et ubi
minus · augeatur ·
XI
De nouiter uenientibus ad conuersationem ut secundum regulam
probentur · et · non · ante suscipiantur · nisi sicut regula
iubet · et nullus cogatur inuitus promittere · et oboedientia · et
de stabilitate permanendi sint sicut regula habet ;
XII
De filiis nobilium · qui offeruntur ;
XIII ·
De ordinando abbate ;
XIIII ·
De fratribus in uia directis ·
XV
Ut nullus abbas pro susceptione monachi pręmium · non ·
quaerat ;
XVI
Ut disciplina monachi regularis
inp
onatur
· non · secularis · id est · non ·
orbentur ·
[p. 67] nec
mancationes alias habeant
nisi ex auctoritate regule ;
· I ·
Ut comites pupillorum et orfanorum causas audiant · et in uenationem
· non · uadant illo die quando placitum debent custodire · nec ad
pastum ;
II ·
De sacramentis
fidelitatis causam quod nobis et filiis nostris iurare debent quod
his uerbis contestare debet · Sic promitto ego ille partibus domini mei caroli regis · et filiorum eius quia fidelis sum et ero
diebus uitae meae sine fraude et malo ingenio ;
II :
De monasteriis minutis · ubi nonnanes sine regula sedent · uolumus ut in unum
locum congregatio fiat regularis · [p. 68] Et episcopus preuideat ubi fieri possint
Et ut nulla abbatissa foras monasterio exire · non · presumat sine
nostra iussione · nec sibi subditas facere permittat · Et earum claustra sit
bene firmata · et nullatenus uuinileudos scribere uel mittere presumant et de pallore earum
propte [!] sanguinem nouationem ·
· IIII ·
De tabolis
uel codicibus requiren
di · et ut nullus in psalterio uel
in
euangelio uel in aliis rebus
sortire presumat · nec diuina
tiones obserua
re ;
V
Ut nullus glorietur per iniustam
ratione
m · aut conquirere
ali
quid aut continere ·
VI · [p. 69]
Ut illae disciplinę quę propter legem · conseruanda sunt constitutae propter premium non dimittantur ·
VII ·
Ut audiant episcopi baptisterium presbiterorum ut secundum morem
romanum baptizent
VIII
De calciamentis
secundum romanum usum ;
VIIII ·
Ut in diebus festis uel dominicis
omnes ad eclesiam ueniant · et · non ·
in
uitent
presbiteros ad domos suas ·
ad missam faciendam ·
X ·
Omnino prohibendum · est · omnibus ·
ebrietatis mal
um · et istas coniu
rationes quas faciunt per sanctum
stefanum · aut per nos aut per filios
nostros · prohibimus
et precipimus
[p. 70] ut episcopi uel abbates · non · uadant per
casas
miscendo
· XI ·
De eo quod missi nostri prouideri
debent · ne forte aliquis super
episcopum uel abbatem seu abbatiss
am
uel comite · seu super qualecumque
gradus sit et nobis renuntiare
XII ·
XIII ·
De manu leprosi ·
XIIII
Ut monachi et qui in sacerdotali gradu constituti sunt · ad secularia negotia · non · transeant · de reliquis tonsoratis
detur spatium usque in synodum nostrum ·
XV ·
Ut episcopi et abbates · et abbatisse · cuppla canum non habeant · nec
falcones · nec accipitres · nec ioculatores ; [p. 71]
XVI ·
De pauperibus in plateis uel in quadruuiis iacentibus ad eclesiam
ueniant · et illorum confessione donent ;
Ut super altaria teguria fiant · uel laquearia ·
XVIII ·
Ut cocclas · non · baptizent nec cartas · per perticas appendant
propter grandinem ·
XVIIII ·
Ut missi nostri prouideant beneficia nostra quomodo sunt condirecta
et nobis renuntiare sciant ;
XX ·
De leprosis ut se non intermisceant alio populo ;
XXI ·
Et omnino missis nostris precipimus ut bona quę aliis per uerbum
nostrum docent facere · factis in se ipsis ostendant ; [p. 72]
[BK 97 Prolog BK 97 BK 97 Epilog]
Karolus gratia dei rex
francorum ·
et langobardorum · et patrici
vs
·
romanorum dilectissimis comi
tibus seu iudicibus et uassis
nostris · uica
riis · centenariis · uel omnibus mis
sis
nostris et agentibus
cognoscat
uti
litas uestra quia resonauit in au
ribus quorundam
presumptio
· non · modica quod ita obtempe
retis pontificibus
uestris seu sacer
dotibus quemadmodum canonum
et legum continetur
auctoritas
ita ut presbiteros nescio qua temeri
tate
presentari · episcopis denegetis ·
Insuper et aliorum clericos usurpa
re · non · pertimiscatis · et absque con
sensu episcopi in
uestras eclesias mittere audeatis ·
[p. 73] necnon et in uestris ministeriis
pontifices nostros talem potestatem
habere · non · permittatis qualem
rectitudo eclesiastice docet ·
Insuper nonas et decimas uel census
inproba cupiditate
de eclesiis · unde
ipsa beneficia sunt
abstahere [!]
nitimini · Et precariis de ipsis
rebus sicut
a no
bis dudum
in nostro capi
tulare institutum · est · accipere · ne
glegitis · et ipsa sancta dei eclesia una
cum ipsis episcopis uel
abbatibus emen
dare iuxta uires uestros denegetis
Quapropter una
cum consensu episcoporum
nostrorum abbatum · necnon · et aliorum sacer
dotum ; Haec instituta partibus nostris
direximus · precipientes
enim iubemus
[p. 74] ut nullus quislibet fidelibus nostris a mi
nimo
usque ad maximum in his quę ad
deum pertinent · episcopo suo inoboedientia
par
are
audeat de supradictis capi
tulis seu aliis eruditionibus ad
illorum
ministerium pertinentes · Sed cum
bona uoluntate et omni mansuetu
dine subiectionum unusquisque sacer
doti suo propter deum
et pacis studio
obtemperare studeat ; Si quis autem
quod absit unus ex uobis
et nonis et
decimis censibusque redditis atque
precariis renouandis
neglegens
apparuerit · et inportune episcopis nostris
de his quae ad
ministerium illorum perti
nere noscuntur · uel · sicut in capitula
re dudum a nobis factum continetur ·
[p. 75] contradicere
presumpserit sciat
se procul dubio · nisi cito correxerit ·
in conspectu
nostro exinde d
icere
rationem ·
Et ut
has litteras certius
credatis de anulo nostro subter
eas decreuimus roborare ;
· V · capitulum
Stetit nobis de illos
homines qui
hic intra italia eorum seniores
dimittent
ut nullus eos debeat
recipere in uassat
ico
· sine comiato
seniori
sui antequam sciat ueraciter
pro qua causa aut culpa ipse suum seni
orem dimisit · Et ille homo qui eum
recipere uoluerit debeat eos
in nostra
presentia presentari · aut
missos suos intra · XL · noctes post
quam ipse homo ad eum uenerit ;
[p. 76] Si nos intra i
talia sumus · Et si non · fueri
mus intra italia · Tunc postquam
inde nos fuerimus reuersi · similiter
intra · XL · noctes eum in nostra presentia
debeat presentari sicut diximus ;
Et
qui super hoc facere contempserit
et ita · non · compleuerit · exinde ban
dum nostrum ad partem nostram conponat ;
VI
capitulum ·
Stetit nobis de hominibus lib
ellariis
ut nullus comis nec iuniores eorum
eos amplius · non · distringat · nec
inqui
etet · nisi sicut in tempore langobar
dorum fuit consuetudo ·
VII · capitulum ·
Placuit nobis de eclesias baptismalibus ut in omnibus
ita debeant esse ordinatę et conseruate quomodo domnus karolus demandauit ; [p. 77] et in suo capitulare continet ;
VIII · capitulum ·
Et hoc instituimus ut ęmunitatis
ad iamdicto
domno nostro firmatas
in nobis conseruatas esse de
beant
sicut · est · iussio
domno nostro karolo regis
VIIII ·
Considerauimus ut uias et portoras uel pontes · infra regnum nostrum · in omnibus pleniter emendatas esse debeant per illa
loca ubi antea semper fuit consuetudo · nam per alia loca super ipsas
fluminas nullatenus portoras esse debeant ;
X
capitulum ·
Placuit nobis ut nullus comis nec
eorum iuniores ·
nullatenus p
resumat
alicui homini sua testimonia tolle
re · aut
abstahere [!]
nisi premittant
ei habere ipsa testimonia qui eas potest
[p. 78] conquirere
atque rogare · Et si aliquis
contra hoc facere presumpserit
nostra · est ·
uoluntas · ut ipse in nostra ueni
at presentia · et ibidem exinde talem
accipiat sententiam quomodo nostra
fuerit uoluntas ad iudicandum ·
XI
capitulum ·
Stetit nobis de illos homines lango
bardos ut licentiam habeat se
commendandi
Cui
uoluerit · si com
mendatus · non · est · sicut a tempore
langobardorum fecerunt · In tantum
ut sui comiti faciat rationabiliter
quod de
bet
·
Ut nullus alteri presumat res a
ut
causa sua sine iudicio tollere
aut inuadere · Et qui hoc facere
presumpserit · ad partem nostram ·
[p. 79] bandum nostrum conponat ·