[fol. 198r]
[1]
Si quis percusserit subdiacono · et defensor
ęcclesię ·
det penas auri libras · V ·
Hoc est
solidos
CCCXL ·
Si quis lectores percusserit · det pena auri
libre · III ·
Hoc est
solidos ·
CC ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 204v]
[19]
Incipit
capitulare quod
domnus imperator
institut [!]
aquis palatio ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 208v]
[16]
De mannire uero · nisi
de
Ingenuitate ·
aut hereditate · non sit
oporte [!] ob
seruandum · de ceteris uero · Inquisitionibus
per districtione comitis ad mali
ueniant ,
et Iuste examinentur ad Iustitiam facien
dum
comes uero non semper pauperes per placita opprimant ·,·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 213r]
[12]
[BK 44 c. 22 BK 141 c. 25]
De liberis hominibus qui uxore fiscalinas
regias · et feminas liberas similiter · qui
homines fiscalinos regios
accipiunt · Ut de
hereditate parentorum · uel causa queren
da · nec
testimonia probare habiciantur ·
Sed tales etiam nobis causa ordo seruentur ·
qualis et antecessoribus nostris · seruatum esse
cognouimus ·
Ut causa que
duc [!] coram comiti
non fuit · Et his qui reclamat propter sua
uiolen
tia · Aut contumacia comiti Inde appella
[fol. 213v]re noluerint ·
Iterum
comiti commendaretur ·,·
Quicumque beneficium occasione
proprii desertum
habuerit Intra annum · postquam ei
a comiti
uel a
misso nostro · Notum factum fuerit · et illum emen
datum non habuerit ·
ipsum beneficium admittat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 220r]
[18]
In nomine domini
nostri iesu christi · Loduicus Imperator · A deo coronatus
serenissimus · Augustus · [fol. 220v]
Capitula
domni
loduicus Imperator ·
Omnibus
episcopis · abbatibus · ducibus · Comitibus · seo cunctis fidelibus nostris
capitula quę nobis addere placuit ·,·
Si quis in alia patria · uel propter alium
beneficium ·
[fol. 221r]uel propter alia quolibet hoccasione conuersari solet ·
qualibet causa fuerit Interpellatus · ibi secundum
suam legem Iustitiam faciat · et cum tale qualem In eodem
regione uel
prouincia secum habere potuerit coniu
ratoribus
legitim
[i] sacramentum Iuret ·
etscepto [!] si quis
eum
de stato suo · id est · de libertate · uel de hereditate
quam ei pater suus
mort
[u]um dereliquid appellauerit
de his duabus liceat ei
sacramentum In patria sua .' id est
In legitimum sacramentum loca Iurandum offerre ·,·
Et his qui cum eo litigantur si uelle sequatur illum
In
patria ad recipiendum ipsum sacramentum ·,·
Ipse
tam primis
In eodem loco s
[at]isfaciat ante
comes ·
et Iudicibus · quam aduersario suo testes perducen
dum
quod
[rem] quam ei querit pater suus eidem reliquid ·,·
Ut omnis solacio atque compositio · que lege salicha continetur .' per duodecim denarios soluantur · Excepto ubi contio Inter saxones et
frisone ex[o]rta fuerit ubi uolumus · ut per XL denarios quantitate solidus quem habet quę uel
saxo · uel frixo · ad par[t]em
salicha · francis · cum eo litigan[t]
[di]ssoluere debeant ·
Ita
sicut scriptum est
·,·
[fol. 221v]
Si duo testimonia de
qualibem [!] rem
testimo
niaberint · et Inter se discordant ·
Tunc
omnes
agigant [!] unum e
x una partem · et alium ex alia ·
Ut illi
duo decertent cum scutis et fustibus ·,·
Nam
si flebores
fuerint ipse testes · tunc ad crucem
examinentur ·,·
Quodsi
maiori etati sunt
et non possunt ad crucem stare · Tunc mittat
filios suos aut
parentes · aut qualecumque homi
ne possunt qui pro eis
contendunt ·
Et ille qui de
ipsa falsitate conuinctus
fuerit · dextra ma
num perdat ·,·
De omnibus diuitis soluendis ·
Sicut per
antiquitus fuit constitutus · per dena
rios soluantur per totam legem
salicha · excepto
leudes · si saxo · Aut f
rixo
aliquem
occiderit per
XL
denarios soluantur ·,·
Primus omnium placuit · nobis ut
cartula ob
ligationis que facte sunt de singulis ho
minibus qui se et uxores filios · uel filias in ser
uitio tradiderunt ·
ubi inuente fue
runt
fran
gantur · et ipsi sint liberi sicut
primitus
fuerunt ·,·
Qui pulsa quod res uenundans · sed et non
[fol. 222r] iusto pretio ·
Accedant ambas partes supra
res quas uenundasset · et estimatores · et reme
moret · et appretient res
ipsa ·
Sicut tunc uale
uat quando res ipsa bene
restaurate
fuerunt ·,·
Antequam nos hic cum exercitum introissemus ·
Et si res ipsa sicut adprętiatum fuerit iusta pre
tio · sicut in ipsa cartula legitur · quod res
ipsa legitimo pretio uenundasset
sicut tunc
ualuerunt sicut dictum est uenditio ipsa fir
ma
permaneat ·
Nam si res ipsius · amplius
estimauerit quod
tunc ualuissent · quando
pretio ipso quod accepit · et ipse qui uenunda
uerit ostendere potuerit ut ei necessitate
famis uenditio ipsam
fecisset · aut in cartu
la ipsa manifestauerit tempore necessi
tate famis · cartula ipsa frangantur ·,·
Et pretium iusta ipsa cartula legitur
reddat · et
recipiant res suas · sicut modo in
uenitur eas ·,·
Anteposito ędi
ficio · Aut
sicut inter eos conuenerint faciant · et de
ista uenditio
ipsa persona agat qui uenundauit
[fol. 222v] aut filius eius · nam non alter
propinquus ·,·
Cartula illa que legitur de donatione ·
simili
ter uolumus ut appretietur sicut am
plius
ualuerunt · et res ipsa bene restaurate
fuerunt ·
quam ipsa launigild fuisset quando accepit et
ipsa donatio
stricto necessitate famis fecisset ·
et si approbare potuerit reddat launigild ·
et reci
piat res suas · et cartula ipsa frangantur ·,·
De donatione uel uenditione · que in loca
uene
rabilia facta sunt suspendi iussimus · in
sidono [!] cum episcopi · et comitibus quomodo fieri debeant ·,·
Et in hoc iubemus ut illi partibus iustum procedat
iudicium ubi nos uel nostra oste fuerimus pro illud ut
superius scriptum est · et
hoc statuimus · ut cartu
la illa que tempore necessitate facte fuerunt
per districtione famis · aut per qualecumque ignium ·
ut ista
causa non computetur ·,·
Sed iusta le
gem ipsorum · exinde procedant iudicium · et oc damus
in mandatis ·
Ut quicumque homo ab hanc die
uiginti · mense ·
februario res suas benundare ·
Aut alienare uoluerit in omnibus permaneat
[fol. 223r]
potestatem tantum sic facia
nt
sicut eorum fuit
lex ·,· Unde qualiter
nobis complacuit presentem
deliberationis notitias pro amputandas in
tentiones fieri ·
iussimus et nobis relegi fecimus
facta notitia a minorum nostrorum ·,·
Si quis per cartula ingenuus dimissus fue
rit et ad quolibet hominem ad seruitium inter
pellatus
fuerit · primus legitimum sue liberta
tis proferat · et in sua libertate
perseruet ·,·
Si
uero legitimum tuam
rem defuerit testimonium
bonorum hominum · qui tunc aderat quando liber
dimissus fuerit se defendere
permittatur ·,·
Si uero testes defuerint · cum duobus aliis cartis ·
que
eiusdem cancellarii manum firmate sunt
uel subscripte sua carta que tertia est
ueram
et legitimam esset confirmet ·,·
Cancellarius
tamen talis esset debet quę pagensibus locis
illius · notum sit et acceptus ·,·
Si uero qui in
terpellatus fuerit · nec auctorem · nec te
stimonia · nec carta collatione hostendere
potuerit ipse
qui eum inscripsit sęcundum legem carta ·
[fol. 223v] ipsae falsa esse faciat · et
seruum suum conqui
rat · aut carte collatione uinctu
s fuerit ·
et hoc quod uoluerit efficere non potuerit ·
multa quę in ipsa
igneuitate [!] continetur
cogatur exoluere ·,·
Si quis seniorem suum dimittere uoluerit · et
ei
adprouare potuerit hunum
reis [!] criminibus ·
Id est .' primo capitulo ·
Si senior
eum iniuste in
seruitio redigere uoluerit ·
II · capitulo ·
Si in uita
ei consiliauerit · et homo hoc sentiens ·
liceat e
um
dimittere · III capitulo .'
Si senior bassalli sui uxo
rem adulterauerit .' IIII capitulo ·
Si
euagina
to gladio super eum hoccurrerit hoccidere uolue
rit uoluntarie ·
V
capitulo ·
Si senior bassalli
sui defendere poterit · postquam ipse manibus
suis commendauerit .'
et non fecerit · liceat bas
sallum eum dimittere ·,·
Qualecumque de his quinque
capitolis senior
contra bassallum suum perpe
trauerit · liceat bassallum eum dimittere ·,·
Incipiunt capitula que legi addanda sunt et emissi
comites habere debent · et ceteri nota facere
[fol. 224r]
Capitula de honore ęcclęsiarum ·,·
Si quis qualibet causa · aut sine causa ·
ho
minem In ęcclesia Interficere uoluerit de ui
ta ·
componat ·
Si uero rixati fuerint · et unum
alterum In
ęcclesia fugerint .' ibi se defendendum
eum Interficerint si huius facti testes non
habuerint · cum · XII · Iuratoribus legitimi per sa
cramentum
adfirmet .' se defendendum eum Inter
fecissent ·
Et post hec · DC · solidos ad partem ipsius
ecclesia quam illo homicidio
polluerat
componat ·
et Insuper bannum nostrum solbere cogatur ·,·
His ue
ro qui Interfectus est · absque compositiones Iaceat ·
hac deinde Interfector secundum canonicum
Iudicium congruum facinori quod
admisit peni
tentiam accipiat ·,·
Si proprio
seruo hoc commi
serit Iudicio aquę feruentur essaminen
tur · hutrum hoc sponte a se defendendum
fecisset · et si manus eius
exusta fuerit .' Interfi
ciatur ·,·
Si autem non
fuerint · et domnus eius Iusta
quod guidrigildum eius e
st · ad ecclesia persoluat ·,·
Dę ęcclesiastico
efficali [!] et beneficiali seruo ·
[fol. 224v]uolumus ut pro una uice guidrigild eius pro eo com
ponatur
altera uice ipsum serbum ad suppli
cio tradatur ·,·
Hereditas tamen liberis
homines qui propter talem fecimus ad mortem
fue
rit Iudicatus ad legitimum heredes illius perueni
at ·,·
Si In atrio ęcclesie cuius portas reliquia sanctorum
est consecratas · et huiuscemodi · homicidium
properatum [!] fuerit ·
simili modo emendetur · uel
componatur ·
Si uero propter
ęcclesię non est
consecratas ut modo componatur .' sicut
com
poni debet quod In emunitate
uiala [!]
com
mittitur ·,·
De iniuriis sacerdoti ·
Sanguis effusio in ecclesiis facta cum fu
rore ·,·
Si presbiter fuerit in
triplo componatur
duos partes eiusdem presbitero ·
tertia pro fredo ad
ęcclesia · et insuper bannum nostrum componatur ·,·
De
subdiacono similiter triplo
componatur ·
et insuper bannum nostrum ·,·
Similiter et de
ictos sine sanguine effusione de uni
uscuiusque ordinis clericorum · sęcundum suam
compositionem triplo · et bannum nostrum
componat
†
[fol. 225r]Et qui non habet unde ad ęcclesię persolbat .'
tra
dat se in seruitium eiusdem ęcclesię · usque dum to
tum debitum persoluat ·,·
De uiduis et pupillis pauperibus ut
quan
documque in mallo uenerunt .' ante comi
tem .' primum eorum causa audiatur · et
defi
niatur
· et si testes per se ad causas suas
querendas habere non potuerit · uel
le
ge nescierint ;
comes illos · uel illas adiu
bent dandum ei
talem
hominem qui rationem
eorum teneat · uel pro eis loquatur ·,·
Qui uidua intra primos triginta die
rum uiduitatis suę · uel inuita sua · uel
uoluntate sibi copulauerit · bannum nostrum ·
id est · LX · solidos · triplo
componat · et sibi inuitum
eam duxerit .' legem suam ei
componat · illa uero
ulterius non adtingat ·,·
Qui hominem puplicam penitentiam agen
tem interficerit · bannum nostrum in trip
plo
componatur · et guidrigildum ei ad proximos
parentes persoluat ·,·
[fol. 225v]
Si quis res suas pro salutem anime sue ad
ali
quem uenerabilem locum · uel appropinquos
suos · sibe etiam
cuilibet alteri tradere uo
luerit ·
Et eo
tempore infra ipsos comita
tum fuerit in quo res posite sunt · legitima
traditione facere studeant · quodsi eo tem
pore quod illa tradere
uult · extra eodem
comitatum fuerit ·,·
Id est .' sibe in
exercitum ·
siue in palatio · sibe in alio quolibet loco · adhi
beant sibe de suis pagensibus · uel de aliis
qui eam legem uibant · quam ipse
uidebant te
stes idoneos · et si illos habere non potuerint ·,·
Tunc de aliis quales meliores inuenire po
tuerint
inueniat · et coram eis rerum suarum
traditionem faciat · et uestiture
donet ei ·
qui illa traditionem accepit uestitura
faciat ·
Et postquam hęc traditio ista fac
ta fuerit · de res
illius ·
nulla de predictis
rebus ualeat facere · repetitionem · et insu
per
ipse quod faciat eisdem uestiture · ne
ea de redes
nulla remaneat occasionem ·
[fol. 226r]uel
traditionem inmutandi · sed potius neces
sitas incumbas illa perficiendi · et sinodum res
suas cum quoheredibus suis diuisas habuerit ·
non sit ei
inpedimento ·,·
Sed quoheredes eius si sponte uolu
erit · aut per
comitem · aut per missus eius
distringantur · ut diuisione cum illo fa
ciat · atque defuncti · hereditatem suam
uoluit peruenire · et si
cuilibet ęcclesię ea tra
dere rogauit · coheredes eius eam legem cum
illa ęcclesia de predictis rebus habeat · quam
cum illos qui heredes suos
habere debuit · et
hoc obserbetur · ergo pater et filium · et nepo
tes usque ad annum legitimum postea ipsa res ·
ad Inmunitate ipsius · ęcclesię
reddant ·,·
Quicumque hominem · aut ex
qualibet cau
sa · aut sine causa interfecerit ·
guidrigild ei
componat his a quo ille pertinuit ·
et pro talem presumptionem in exilio mitta
tur · et ad quantum tempus nobis placuerit ·
res tamen suam non
admittam ·,·
[fol. 226v]
In compositione uuidrigild
uolumus · ut detur ea · que in lege continentur · Excepto accipitre · et spata · quapropter illa dua aliquotiens periurium
committitur · quanto maioris pretii
quam illa iuratur ·,·
Si quis spon
sa aliena rapuerit ·
aut patri eius ·
aut ei qui legibus eius defensor est cum sua
legem ei reddat · et quicquid cum eo tulerit
semoti [!]
unaquemque · re freda sęcundum legem reddat · et si hoc
a defensor eius
perpetrare consenserit · et ideo rap
tori · nichil querere uoluerit
comes singulari
ter de unaquemque rem
feda [!] nostra hab eo
exacta
re faciat ·,·
Et quantum tempus nobis
placuerit ·
In exilio maneat · et illa femina habere non liceat ∴
si cuiuscumque hominis
proprietas
· hoc cri
men aliquod hab eo · commissum In uannum fuerit
missum ille rem cognita ne iustitia faciunt · an
no illo esse
permiserit · ulterius eum non adquirat ·
sed ipso fisco nostro societur · debitum
uero quod his
cuius res ipsa fuerit · soluere debuit · per
comitem ·
hac ministros eius iusta estimatione damni rebus
[fol. 227r]mobilibus qui in eadem .' proprietate
inuente fue
rint his quibus
debitor fuit exolbatur · quod
si rerum mouilium ibidem bibentarum quam
quod
titas [!] ad compositione nos sufficerint sicut dic
tum est fiscus noster possideat ·,·
Si nichil
super com
positione remanere potuerit totum in illa ex
pendatur ·,·
Si autem homo ille cuius coheredibus
proprium suum · diuisum non habuerunt et conuocet
eos comes · et cum eis
legitimam traditionem faciat ·,·
Et tunc sicut dictum est partem eius · fisco nostro abs
dicat · et compositionem iusta modum superius com
prehensus · his a quos ille legibus pertinet exolbat ·
quodsi non de
alias res · sed de sua ipsa proprieta
te que in bono missus fuit · hac
per hoc in nostra
potestate redactum est ·,·
Si autem
interpella
tus comes · In cuius ministerio esse constiterit .'
hoc
ad notitiam nostram perferre curret ·,·
Nos eadem
proprietatem
que
sęcundum supradictum modum ·,·
In nostro dominio redacte sunt · per precepti nostri auc
toritatem illa peruenire · et si quicumque ad suum
proprium
pertraxerit · liceat ei suum sacramentum habere ·
[fol. 227v] et si exinde
postea conuinctus fuerit dextra ma
nus amputetur ·,·
Si quis de statu suo id est de libertate · uel de hereditate compellandus est iusta compositionis manniatur ·,·
Sed per comiti banniatur · et si post huna altera
comitis acquisitiones aliquis ad mallum uenire noluerit · rebus
eius in bannum missis uenire .' et iustitia facere compellantur ·,·
Si quis aliquam necessitatem cogentem ·
homi
cidium commiserit ·
Comes
in cuius
misterium [!] ·
rex perpetrata est compositione soluere ·
Et fay
da per sacramentum pacificare faciat ·
quodsi
huna pars ei .' ad hoc
consentire
uoluerit · id est · aut
ille qui homicidium commisit · aut his · qui com
positione suscipere debet .' faciat illos qui ei con
tumas fuerit · ad
presentia nostra uenire ·,·
An
te eum ad tempus
quod nobis placuerit in exilio
mittamus · donec ibi castigetur · et comiti
suo
ibi obędientes se ulterius non audeant · et
maius damnum non crescat ·,·
Ibi sacramento iuranda sunt ·
ubi antiqui
[fol. 228r]tus
consuętudo fuit · deliberare sacramentum ·
ibi mallum habeatur · et ibi sacramentum
iure
tur ·,·
Mallus tamen neque in ecclesia ·
neque in atrio
eius habeatur ·,·
Placita uero comiti · siue
intra sua potestate · uel ubi impetrare potu
erit habeat ·,·
Uolumus adque iubemus · a comi
te In locum ubi
mallum tenere debet · constituan
tur ·,·
Ut
propter calorem solis · et pluuiam · puplica
utilitatem non remaneat ·,·
Si quis liber homo de furto · Accusatus fuerit · et res proprias · habuerit in mallo · a
presentia comiti se adremiat · et si res non habuerit · fideiussorem donet · qui eum adremire · et in placitum adduci faciat ·,· Et sic liceat prima uice per sacramentum secundum legem
ędoniare si potuerit · et si alia uice duo uel tres · eum de furto accusauerit · liceat eum contra unum ex ipsis · cum scuto · et fuste in campo tendere · quod si serbus de furto accusatus fuerit · domnus eius pro eum
emendet · aut eum cum sacramentum excuset · nisi talem furtum
perpetratum [fol. 228v]habeat · propter quod ad supplicium tradiderit ·,·
De dispectu litteras domnica ,
Si quis licteras nostras dedispexerit · Id est .'
tractoria que propter missos recipiendos
direxerimus · Ut honorem quod
habet ad
mittat ·
Aut In eo loco prędictos
missos re
cipiendos debuit · tamdiu resedeat · et de
suis rebus
legationes · illic uen
[i]entes .' susci
piat quousque
animo nostro satisfactum habe
at · qui uero epistolam
nostram · quodc
[umque] modo dispe
xerit ·
Iussum nostrum ad palatium ueniat ·,·
Et Iusta
uoluntate
nostra congruum stul
[t]itię suę casti
gationem accipiat ·
Et si homo liber · uel ministeria
le
comitis hoc fecerit · honorem qualecumque habue
rint ·
si
beneficium uapulent · et caput ei
tundantur ·,·
De theloneum dare ·,·
Ut eo tempore habii nostri pipini consue
tudo fuit · th
eloneum
dare ibi · et In fu
turo detur ·
Nam ubi nobiter Inceptum est ·
ulterius non agatur · et ubi necesse non est
fl
[uuiu]m
aliquem transmeare ponte · uel ubi
[fol. 229r]nauis per medium aqua · aut sibi ponte
pergere .'
et ad ripa adpropinquauerit · neque ibidem aliquid
detrimentum ·
uel benumdatum fuerit alteri
us theloneum non detur · et
nemo cogatur
ad pontem Ire ubi Iusta ponte aqua trans
meare potest .'
et qui ulterius · In talibus locis · uel
de his qui ad palatium · uel In ostem
pergunt thelo
neum · exactauerint cum sua legem · ipsum the
loneum reddat · et bannum nostrum · id est · LX · solidos
componat ·
Si quis proprium nostrum · quod In uestitura · genitori nostri fuit alicui quęrenti
reddiderit · sine nostra Iussione alium tantum nobis restituat de suo proprio · cum suam legem · et quicumque illa s[ci]enter ·
per malum Ingenium adquirere temptauerit · pro Infidele tatur [!] · quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisit Irritum fecit ·
et Ideo sęcundum nostra uoluntate disiudicandum est ·,·
Si quis puerum parentes
totonderit · ad
puella uenerint legem
suam In
[tri]plo
componat · aut ipsum puerum · uel
puelle · si Iam s
[ue] potestati
sunt · aut ille In
[fol. 229v]cuius potestatem fuerint · ille uero potesta
tem habeant capiti suo · In talia uita perma
nere qualis
ei placuerit ·,·
Si mancippia a domno suo fugierit In aliena potestate · ut propter hoc nullum premium accipiat ille In cuius
potestate fuerint Inuenta pro eo · quod ei reddiderit · uel foras eiecerit · et non solum hoc · sed etiam si ea nec reddere ·
nec foras eicere uoluerit · et legitimo domno eam contradixerit · et Inde illa
postea effugerit secundum legem ea soluere cogatur ·,·
Quicumque terra tributaria unde
tributa ad partem nostram exigere solebat · uel ad ęcclesiam · uel cuilibet · alteri tradere uoluerit · his qui eam susceperit tributum quod Inde solebat soluere omnimodis ad partem nostra soluat · nisi fortem
talem firmitatem de nostra partem habeat · per quam ipsum tributum · sibe perdonatum possit ostendere ·,·
Si quis terra censalem habuerit · quam
antecessores suis · uel ad aliquam ęcclesia ·
[fol. 230r] uel ad uillam nostra
dederunt · nullatenus eas
sęcundum legem tenere potest · nisi uoluerit
ad
cuius potestatem · uel illam ęcclesia · uel ille
uille pertinente sunt · nisi
forte filius eius ·
aut nepus sit · qui eam tradiderit · et cum ea ad
tendendum · nostra placita sunt · sed In hanc rem
considerandum est · utrum ille
qui hanc rem
tenet · dibes · an pauper sit · et utrum alium
beneficium · uel
etiam propium habent · et quorum
neutrum habet erga · hunc misericorditer
agendum est · nec est totum dispoliatum · In e
gestate Incidatur ·
et talem censum ille
persolbat · qualis ei fuerit constitutu
s · uel
portionem aliquam Inde beneficium accipi
at · unde se
sustinere ualeat ·,·
Consideratum est · unde frugibus terre
et animalium nutrimine persoluantur ·
De opere uero · uel restauratione ęcclesiarum ·
Comis · et episcopis · similiter abbas · una cum
misso
nostro que ipse sibi ad hoc eligeri
nt
· con
sideratione
faciant · et unusquisque eorum
[fol. 230v] tantum Inde accipiat ad
o
perandum
· et restau
randum .' quantum ipsis de rebus
ecclesiarum habent · uel unusquisque per se Iusta quantitate ·
quam ipse qui tenet · aut si Inter eos
conuene [!]
ut pro operata faciendum ·
Argentum donent
Iusta
estimationis operis · In argentum persoluant ·
cum quo pretio rector ęcclesię ad
predicta resta
uratione operarios conducere · et materia
emere
possit ·,·
Et qui nonas · et decimas
dare neglesserit ·
primum quidem illum cum sua legem
restituat · Insuper bannum nostrum solbat · ut
Ita
castigatus cabeant · ne sepio Iterando
beneficiunt [!]
admitta
t
·,·
Si cuius mancipia · ibi illam nostra
confugie
rit · auctor eiusdem uille · querenti domno ·
eam non
contradicat · sed statim foras de
eadem
uilla eiciat ·,·
Et si se putat ad
ea repetenda Iustitiam habere petat · et secundum
legem adquirat ·,·
Si uero tempore domni
Karoli · genitoris nostris In uilla confugerunt ·
et domnus eius eam querit · et au
ctor
eiusdem uille
[fol. 231r] aut
ea legitime contendat · aut que
renti domno reddat ·,·
Nam propter bestitura ·
domni Karoli genitori nostri · eam accipiat ·
contradicere
non audeat · nisi illius propia esset noscuntur ·,·
Ut quicumque illas habent
dimittat · nisi fortes Iudici ostendere possit · quod per Iussionem domni Karoli genitori nostri · eam Instituisset
preter illas que nostra opus pertinunt · unde nos decernere uolumus ·
quicquid nobis placuerit ·,·
Volumus ut missi nostri .' per singulas
ciuita
tes .' una cum episcopi · et
comiti · uel misso nostro · ho
mines ibidem
commanentes eligant · quorum
curam sint potentes · per diuersa loca
emenda
re debent · et nostra Iussione admonere debe
ant · et unusquisque Iusta possibilitatem suam · et
quantitate emendare eos studeant ·,·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 231v]
[17]
Explicit
capitula
lodovici
rex ·
In nomine domini nostri iesu christi qualiter complacuit nobis pipini excellentissimo regis ·
gentis langobardorum · adesset nobis cum singulis
episcopis · abbatibus · seo reliquos fideles nostros [fol. 232r]
francos · et langobardos qui nobiscum sunt · uel in italia commoratur ·,·
Incipit capitula pipini excellentissimi
regis ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 238r]
[5]
Domnus Luttharius rex ·
[fol. 238v]
[1]
Ut cancellarii electi boni et ueraces · carta
publica conscribantur ·,·
Ante
comitem · et escauinis ·
uel uicariis eius · et nulli modis hoc facere presumat
de pecunia · antequam legimu
s pretium dentur ·,·
Si quis homo aliena uxore adulterauerit ·
et sęcundum legem ei in manu tradita fuerint · Et postea conuinctus fuerint · partibus publicis recipi[a]ntur · et qui ipsum
comparatum habuerint · pretium suum perdat ·,·
[BK 158 c. 3 BK 158 c. 4]
Ut comitibus nostris licentiam habeant
inqui
sitionem facere ·
Uolumus de obligationibus .'
Ut nullus homines per
sacramentum · nec per alia
obligatione · adunationem facere presumat · et
si
hoc facere presumpserit ·
Tunc de illis qui prius
ipsum
consilium inchoauerint ·
Aut qui hoc factum
habent · In
exilio ab ipso
comes in corsica mittan
tur · et illa alia
bannum
componat ·
LX · ictos accipiant
·,·
Uolumus ut cum collecta ·
uel scutis ·
in placita comis · nullis presumat
uenire · si presumpserit bannum
componat ·,·
De sanctimoniale feminas statuimus · si
adul[fol. 239r]terium fecerint · et inuentum fuerint · res quam habent fiscos socientur · persona uero eorum sit in potestate
episcopi .' in cuius parrochia est · ut in monasterio intromittant ·,·
Uolumus · ut episcopi · abbatibus eorum ·
habeatos habeant · et pleniter iustitia faciant ante comite suo ·,·
De homines qui res suas alienauerunt
ubicumque et super resedunt distringat eos comes
per scubia publica · sicut lex continet ·,·
Statuimus · si liber homo se ipsum ad
seruitium implicat pro aliquibus ex causis libera femina habuit · aut
infantes ipsis · in eorum libertate permaneat · et ipsa mulier defuncta fuerint ·
et alia femina sibi complacuerit · seruientem ipsum · in seruitio permaneat ·,·
Quicumque enim liber homo ·
Aut comite suo .'
Aut ad ministris eius ad patriam de
fendendam ire neglexerit · et exercitum
superuenerit ad istius regni ·
Ut stationem ·
uel
contrarietatem fidelium nostrorum capitale
[fol. 239v] subiaceat sententiam ·
similiter obseruandum ·
si uocati fuerint auditum inimicorum nostrorum
aduentum ·,·
Et ita contigerit quod hoste non su
peruenerint · hii qui uocati fue
runt
uenire
uoluerint · Unusquisque
secundum legem suam hoc emendet ·,·
[BK 159 Prolog BK 159 c. 1]
Cum enim iam paruo spatio temporis iusta
quod potuimus hoc tota intentionem
labolare [!]
studiuimus [!] qualiter saluatio
nostra · et istius regni maneant in futuro · etiam
hoc nobis desiderium fuit inquirere · qualiter erga
nos uenibolos
ostendamus · generaliter cum
cunctis ęcclesiasticis · ac liberis personis ad
conso
latione eorum · et ad illorum bona uoluntate
corroborand
am
· et fidelitate illorum sicuti
semper erga nos seuerunt conseruent ·,·
Tamen
uolumus hoc beneficium prestare .'
ut
cuius
cumque seruus libera femina · sibi eam
consen
tientem In coniugio sociauerint · sicut lex
talem persona · nostro fisco sociant ·
Ita nostra libe
ralitate concedimus · Ut In potestate ·
et In seruitio domni illius · cuius
seruus fuerit ·
[fol. 240r] ambo reuertatur ·,·
[BK 159 c. 2 BK 159 c. 3]
Similiter concedere uolumus · Ut cunc
tis liberis personis · Ut nullus Iudex publicus ·
seo ministris
publicis · eos contra legem aude
at pignerare · Immobilibus qui audiuimus
multa damna · atque afflictione propter hoc po
pulo nostro
sustinere neque cogatur ad placita ue
nire preter In anno ·
Sicut In capitulare
continetur ·
Exceptos scauinis · et causato
ribus · et testibus necessariis ·
quia omnibus uolumus
offerre · ut populus noster pacifice sub nostro regimi
ne uiuere possit ·,·
Nisi uero qui se nobis commen
dauerunt · aut In futuro commendauerint ·
uolumus
specialiter · hoc onori priuilegium
concedere · pre ceteris liberis · ut
ubicumque ue
nerint sibe In placito · sibe In quolibet
loco omni
honore digni habeantur ·,·
Et ceteri ante
ponatur · et quicquid adquirendum habuerint ·
absque ulla dilatione
Iustitiam suam accipere
mereatur ·,·
Et de illorum liberis
hominibus
qui eis commendati sunt · aut fuerint ·
Si ipse
[fol. 240v] senior eum secum In seruitium non
habuerit · propter Iusti
tiam faciend
[a]m · nec
distringantur · nec pigne
rentur · quousque de nostro seruitio reuersi
fuerint ·
Et tunc si quis ab eis quęritur primum senioribus
admoneatur
[u]t Iustitiam querentibus faci
at · Et si
ipse facere noluerint · tunc legaliter distringatur ·,·
Considerauimus
etiam
castaldeis nostris curtis nostras preuidentibus ·
si propio eorum pretio si res
emerint · aut quolibet
Iustum actractatum acquisierint · sicut lex
illas ad
nostram partem concedit ·,·
Ita noscat
illis .' concedimus · dum In seruitium nostrum fideles
Iuuentuti fuerint ·,·
In nomine domini
Incipiunt
capitula · quod domnus lotharius inpera
tor · tempore eugenii
pape instituit
ad liminaria beati petri apostoli ·
[fol. 241r]
[Nicht transkribierter Text]
[17]
Uolumus ut singulis comitibus hac districtione teneantur · Inter eos qui cum eis
Intro[ie]runt In corsica · uel remanere debent ·,·
Ut domnici bassalli qui castaldi sunt ·
In nostro placito frequenter seruiunt ·,· [fol. 241v]
Uolumus ut remaneant eorum homines quos ante habuerunt ·
propter hac occasionem ei se
commendauerunt · cum eorum senioribus remaneant · uolumus
scire qui sint · et adhuc considerare uolumus quis eat · aut quis
remaneant ·
Illi uero qui beneficia nostra habent et foris manent :
uolumus ut eant ·,·
Homines uero episcoporum · seu abbatorum ·
et qui foris manet ·,· Uolumus ut cum comitibus
eorum uadant · Exceptis ducibus quod ipse eligerint · et eorum aut castaldi liberi · Exceptis quattuor uolumus ut pleniter
dirigantur ·,·
Ceteris uero liberis hominibus quos uocant
uuadrildi
·
Uolumus ut
singuli comitibus
hoc modum teneat ·
Uidelicet ut qui
tan
tam substantiam facultatem habent
qui per se
hire possint · et ad hoc sanitas erit
utices [!] ad
probauerit · Uadant In libero · qui substantia ha
bent ·,·
Et tamen si ipse Ire non ualent .' ad
iubet
ualentem · et minus habentem ·
sęcundum uero ordinis liberis · quis pro
pauperta
[fol. 242r]te sua per se Ire non possit · et tamen ex parte
possunt coniungantur · duo uel tres · Aut
quattuor ·
Alii uero si necessitas fuerit quid
Iusta considerationem
committit · eunti adiu
torium faciant quomodo Ire
possint .' et In
unc [!]
modum ordo Iste serbetur · usque ad alios qui pro
anima paupertate .' neque
ipse Ire ualent ·
neque adiutorium eunti prestare · a comi
tibus
habeatur excusatus post antiqua con
suetudo ei fidelium comitibus
obseruanda ·,·
Placuit nobis ut quibuslibet culpis adque
criminibus que
[cu]m persona · totius fuerint
correpta .' ut
etiam
excommcatione [!] episco
palis · pro contemptum dignum
habeatur · commis
suum episcopum · siue consocii · et amborum consensum
huiuscemodis distringatur · contemptum · ut
iussionibus episcopi sui obediens
existant ·,·
Si ue
ro adsensum non dederit ·
bannum nostrum nobis per
soluat · quod si adhuc contumas
perstitetit [!] ·
tunc ab episcopo excommunicentur ·,·
Si ue
ro excommunicatus corrigere nequiuerit ,
[fol. 242v] a
comite uinculi constringatur · quousque nostrum
his contemptor suscipiat
iudicium ·,·
Si uero
ita in talibus
comes repertum fuerit noxius .'
per ępistolam nobis nuntietur ·,·
Si autem bassallum
noster in hoc culpa lapsus fuerit
sicut supra
comiti distringatur · quod si non audierit
nobis innotescant · antequam in
uinculis committatur ·,·
Uolumus aut omnimodis ·
inmunitate per genitorem nostrorum
seo noster pleniter ac tiuste [!] conserbentur ·,·
Uolumus ut tres que a liberis personis locis
deo dicatis · conferantur · licet sibi usumfructum et ordinatione
earum de rerum si aliter sibi placuerit reseruet si aliter eos non ordinauerit ita maneant · sicut prius date fuerunt ·,·
Si lingu
uis episcopis · abbatibus ·
abbatisse · duos concedimus aduoca
tos · eosque
quamdium [!]
aduocationes tenu
erit · ab hoste relaxemus ·,·
Proibemus ut nemo usura facere presumat · post episcopi sui contestatione · quod si quis [fol. 243r] post eius interdictus facere presumpserit a comitibus
sicut supra de contestoribus precipimus distringatur ·,·
PRecipimus ut singule pleuis · secundum
antiqua consuetudine fiat restaurate quod si filii eiusdem ęcclesie eos restaurare
noluerit a ministri rei publice distringantur · ut uolentes
nolentesque obseruent preceptione ·,·
De decimis uero dandis statuimus · Sicut in capitulare continetur · quod inantea factum est ·
et itaque eos dare noluerint distringatur · atque soluatur ·,·
De precariis quoque ac rectoribus ęcclesiarum · inrationabiliter fiebat su[o]sque successores
pe[n]a graui[a] obligabant · ut facta ipsius
nequire dissoluere precepimus · ut nemo successores sui · pena statuta ·
sit obligantur · sed sue prouidentie sit concessum , ut si
antecesso[r eius · res ęcclesię inratio]nabiliter
distribuit [h]ab eo ad eius ęcclesię tenenda reuocet ·,·
[fol. 243v]
Iubemus ut baptismalium ęcclesiarum rectores
sint presbiteri · singulorum singulis .' nam non diacones · Aut cuiuslibet de inferioris ordinis clerici ·,·
Placuit etiam ut presbiteri
baptismalium ecclesiarum · sęcundum suam pos
sibilitate de uita
obedientia rei publi
ce et honorem exibeatur episcopi sui · absque
grau
amine
quomodo necessitas · et ordo
p
oposcerit
·,·
Statuimus etiam si obedientia rei
publice episcopi tale iniungitur · qua per se facilem adimplere nequiuerit ut
prebeat solacium · subiecti sęcundum qualitatem inuicti seruitii ·,·
De senodochia placuit nobis · ut sęcundum
possibilitatem · uel tempore fertilitatem , testamentorum scripta sequantur ·,·
De feminis qui cum presbiteris
cohabitantibus placuit nobis · ut presentaliter eiciantur ne
ulterius · cum eisdem quibus suspicantur · quomodo conuersatur · et si prima
contestatione episcopi sui · A septimo · [fol. 244r] usque ad tertium idoneis
testibus conuincitur ·
[p]reuaricasse propio [!] grado periculo subiaceat ·,·
Si episcopis contestationem · uel correptionem
huiuscemodi neglexerit · Aut post hoc sinodalem
consilium infra dies XL · emendatione digna non
emendauerit · Iudicio metropolitanis subiaceat ad
sententiam ·,·
Si episcopi contestatione · uel correptione
huiuscemodi · neglesserit · Aut post hoc sinodalem consiliis ·,·
De senodochia precepimus · Ut
quicumque
illas habet omnia secundum deum · et secundum canones inde faciat · et
quicquid inde non fuit datum per pauperibus · post obitum domni
pipini · in
omnibus fiat restauratum ·,· Quod si hoc facere noluerit · de
ipsos sinodochias non habeant potestatem · usque dum ueniant cum
ipsis missis in nostra presentia ·,·
Et missi cum ipso episcopo illa imbreuient in nostra
presentia ·,·
Statuimus ut liberi
homines qui tantum
proprietatem habet
[fol. 244v] unde hoste bene facere possunt · et iussionem fa
cere nolunt ·
prima uice sęcundum legem ipsorum
statutum damnum subiaceat ·
Si uero secunda inuen
tum fuerit ·
negleges [!] bannum nostrum · id est · XL · solidos
persol
uat ·,·
Si uero tertio qui in eadem
culpa fuerint impli
catum sciant se omnes substantiam suam ammix
[.][r]us in exilio · esse
mittendus ·,·
De mediocribus
qui pro liberis hominibus qui
non possunt per se hostem face
re · comi
tum
fidelitatis
committimus · ut in
ter duos · Aut tres · seo quat
[tuo]r · uel si neces
sitas fuerit · amplius unus qui si
ueli
[o]res esse
uidetur · adiutorium prebeat · ad nostrum
seru
[.]
tium faciendum · de his quoque propter nimia pau
pertate · neque hoste facere · neque adiutorium
prestare possunt · conseruetur usque dum
ual
[e]ant recuperare ·,·
Placuit nobis ut liberi homines · qui non
prop
ter paupertatem
s
[ed] dubitandam
reipublice
fraudulenter hanc ingeniose res suas
ecclesia delegant ·
e
asque
denuo successo ut
tendant recipiunt · Ut quousque ipsa res
[fol. 245r] possedent · hostem et reliquas publicas functio
nem
faciant · quod iussa facere neglesserint ·
licentiam distringendi comitibus ·
permitti
mus per ipsas res nostrum non resistente emunita
te · ut statutus et utilitas regni huiusce
modi ·
adinuentionibus non infirmetur ·,·
Uolumus ut similem mensuram in lay
cali ordine · de hac re seruetur uide
licet · Ut si quis
alterius propietate · qui hostem
facere potest merita · aut quod absistis ·
modo ad eum peruenerit eique ad utendum
eas dimiserit · si neglegens · ad hoste
fuerit
per ipsas res
comiti distringantur · ut in quo
cumque publica non
minuretur utilitas ·,·
PRecipimus de his fratribus qui in nostris · et ro
manis finibus · paterna seu mater
na · quod unus eorum ecclesiastice militie
sit mancipatus · et
itca [!] his qui seculariter
militare debuerat · ut se ad defensione
re
gni
nostri subtraat in nostris finibus parte
substantie importione suscipere dissi
[fol. 245v]mulauerit · ut circo
ut nequead comiti distrin
gi ualeat · ubi comites suus eum inuenerit ·
Licentia ei distringendi concedimus .'
Ita ut
primum fideiussorem donet · usque ad placitum
suum et bannum
nostrum
componat ·,·
Si uero fideiusso
rem · non
inuenerit tandiu sub custodia
comiti teneatur · quousque fideiussore inue
niat ·
Aut bannum nostrum solutum habeat ·,·
Ut mulier romanas que uiros habuerit langobardus · eo defuncto · a lege uiri sit
soluta · et sua reuertatur legem · hoc statuens · ut similis modum
seruetur in eterrarum [!] nationum mulierum ·,·
De liberis uero hominibus qui in aliena
potestate · mobilem suum transferunt · ut causator eorum pignerare non
possit · placet nobis ut res eorum infixentur quousque ueniente iustitiam faciant ·,·
Si uero uenire contempserit secundum capitulare
domni hac genitori nostri · de eorum rebus agatur · Nam et de ipsis rebus auita exti[fol. 246r]matio ·
damno quęsitori sortiatur · quiue illum mouilem suscepit · si hoc per sacramentum
prouare non potuerit quod propter iustitiam alterius differenda
illum non recepisset .' bannum nostrum serbat ·,·
De fratribus namque que simul
in paterna · seu materna heredita
te commune uibunt ·,·
Nolentes substantiam
eorum · diuidere in occasionem .' ut nos tan
tum eorum · in
hoste
uadant ·
Uolumus ut
si solus est uadat · si autem sunt
similiter · si
tres fuerint · unus remaneant ·,·
Si ul
tra tres numerum fratrum creuerit unum tantum
propter domesticam
curam · atque rerum communio ·
excolenda remaneat ·,·
Si
uero inter eos
aliquam ortas fuerit intentio · quis eorum expe
ditione facere debeat ·,·
Proibemus ut ne
mo
eorum remaneat in etate · quoque illorum
lex propria seruetur .' similiter et de
nepoti
bus hec
condicine [!] teneat ·,·
Ut in testimonium non recipiatur de his [fol. 246v] capitulis · Id est .' de libertate · de
hereditate · uel proprietate in mancipiis · et terris · siue de
homicidium · et de incendium illi quod non habet · si coniunctus fuerint falsum
dississet testimonium · unde secundum legem compositione plena reddere
possit ·,·
[BK 165 c. 8 BK 165 c. 9]
Statuimus u
[.]
iuratores omnes simul
iurent ·
Ut
quicumque sacramentum · uel debi
tum ante solis occasum persoluerit ·
secur
[u]s inde sit ·,·
Uidetur nobis ut quicumque
liber
ingenio
se
in seruitium alicui
tradiderit · his qui eum recepit hoc
quod eum
recepit · hoc quod ille in seruitium se tradidit ·
in publica per
antiq
[ua] consuetudine
facere debeat impleat ·,·
De his qui
propietatem [!] suam habent · et ex
pontanea alicui delegant ;
Et po
stea fraudulenter ab alio aliquo · igno
ranti pretio de
easdem res uenundantes
accipiunt · et his cui easdem res prius tradi
[fol. 247r]tas fuerint ·,·
Cognito negotio annum integrum
silens .' non contradixerit · set propter in iussionem
tacens .' ut tempore
inludere possit ·
Si in
fra patria annum spatium
ut dictum est fuerit ·
prior traditio nichil ualeat ·,·
Ille uero qui
post prima traditionem res uendiderit ·,·
Si bi
bens conprobatus fuerit hanc inlusione fecis
set · bannum
componat · id est LX solidos si uero bannum non
habuerit uerberentur ·,·
QUicumque per legem propter alia contemptione
pugna fuerit iudicata · preter infidelitate cum fustibus pugnent ·
sicut in capitulare dominico prius constitutum fuit ·,·
De fugitibis precipimus ut ministri rei · publice ab homine fugitibus nichil accipiant cum reddiderit eum ·,·
Uidetur nobis
de
aldionibus · Ut
sicut lex
habet ita faciat ·,·
Capitulare quod do
mnus
lotha
rius
tempore eugenii pape instituit · ad liminaria
beati petri apostoli ·,·
Constitutum habemus .' ut omnes qui sub
[fol. 247v]speciali defensione domni apostolici · seo nostra fuerint
suscepti
Impetrata · Inuiolabiliter Iussit
utantur defensi
one
· quos si quis In
quoque hoc con
tentiue uiolare presumpserit ·
stiad [!] se
periculum ·
uite sue esset Incursuros ·,·
Nam et hoc
decernimus
a d
omno
apostolico · In omnibus
Ipsi Iusta seruient
obedientia · seo ducibus · hac Iudicibus suis ad Iu
stitia facienda · In h
oc
capitulo fiat commemo
ratum · de uiduis · theodoris
florinis · et sergii ·,·
Ut depredatione quę actenus fiere solebant · prohibemus ne fiant · neque uiuente pontifice ·
neque defuncto ·,· Si quis uero ulterius hoc
fecerit · sciat se legali sententia esse · condemnandum · que retro acte sunt ·
placet nobis ut per dispositionem nostram fiad legaliter emendate ·,·
Volumus ut In electione pontificis
nullus presumat uenire · neque liber · neque seruus · per aliquod Impedimento faciat ·,· Illi solummodo romanis
quibus antiquitus fuit consuetudo · cum [!] concessa per constitutione sanctorum · patrum · elegen[fol. 248r]di
pontificem · quod si quisque contra hac Iussionem nostram facere
presumpserit · In exilio tradatur
Uolumus ut missi constituantur de parte
domni apostolici · et nostra · qui annuatim no[.] renuntia[...]aleant ·
e[q]ualiter singuli d[u]ces · et Iud[........] faciant I[n]
populo · et q[..][m]od[...]a constitutio obseruent qui missi d[.....][imu]s · U[t] prim[..]s
c[unct]os clam[o][........] per negle[ge]ntia du[.]um · aut Iudicu[.] f[..]rit ad [..]ti[....] do[mni] ap[.......]
[..]fe[.][an]tur · et Ipse [........][uab][..........]
[......] aut statim per e[....]m
missos [f][....]
[....][c]essitates
emenda[te]
[aut si] non
[...][a Iu]ssi[on]e fiat
nobis not[um · ut] per n[..]
[m]issos a nobis · directus Iterum emen[den]tur ·,·
Uolumus ut cun[ct]os
populus romanus
Interrogetur quale lege uul[t]
uiuere · uel uibant illi qui denuntietur · quod hoc unusquisque
stiant [!] ta[m] duces · [qua]m et
Iudices · uel reliquos populos quod si In [of]fensio
sua contra eadem lege fecerint [fol. 248v]eidem legi qu[..] profitentur per dispositione po[..]ifici · hanc nostra subiacebunt ·,·
De rebus ęcclesiarum Iuste Inbassis sub
occansione [!] quasi l
[ic]entia
accep
[ta] p
[o]ntifice ·
et de his qui necdum
redd
[.]ta sunt · et
[..]men
fuerunt
Iniuste a po
[.......] pontificum · I
[nu]ase
uolumus
ut per missos nostr
[...]nt emendat
[..]
Prohibim[.][s] ut ne[mo] depred[...]ne · Inter conf[...][a] nostra legem · de u[tri]sque
[p]ar[.][i]bus ordine
[......]endetur · Sim[il]iter [uo]lu[m]us · ut
[....] Iniustitię de ut[ri]sq[....]tib[us]
[fiant] eme[....]
Placuit nobis ut cunctis
Iudices · sibe
his
[qui cun][...]s preesse d
[....]
per quos Iudicaria · p
[.....][as] In hac
urb
[....]
roma agi deben
[t in prese]ntia
n
[ostra] ueniant
uolentes nume
[rum] et
no
[min]a eorum scire ·
et singulos de m
[....]st
[...]
[s]ibi credito ad
monitione sibi facere