[fol. 59v]
[1]
DE ALODE
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 59v]
[14]
Dum relegissemus aliquibus capitulis ex
romanis legibus · in nouella iustiniani inuenimus scriptum
inter cetera de constitutione theodosii imperatoris · et ualentiniani augusti ad albinum pręfectum ;
Vt nullus audeat episcopos ·
presbiteros · diaconos
accusare · Audemus quidem sermonem facere
soller
ter plus sermone de sanctis · ac uenerabilibus sacer
dotibus uel lęuitis omni timore · quibus omnis terra
inclinat caput · Tamen adhuc audiuimus perfidia
in urbem ad deum uiuum · aut impium nomen
f
ieri
;
Sed si quis ausum aut temerarius legi .'
ecclesię uel clerus
per quem omne pollet imperium iniuria audere uolu
[fol. 60r]erit · et si accusationem seditior person
a fuerit .'
reposita poena fisco nostro id est centum pondi
aurei [!] · et centum pondi argenti inferre cogatur .'
et sic cum
actoribus ecclesię causam dicat · Si uero infirmi
or fuerit persona prius
cogitet animo suo perfido .'
et sic aut accuset .' aut iniuriam faci
at .' aut cri
minis causam dicat · Numquam obrecto
patrimoni
o nostro nescio qua perfidia attemptare adsueuit · mi
litantes in palatio christi terrę curię obducit · ius
simus manus eius implumdari · Si autem uoluerit super
scripta degere
uita .' nihil sit cura ecclesię catholicę ·
EX CODICE Monachorum Sententia
[BK 232 c. 2 BK 232 c. 3 BK 232 c. 4]
Si quis percusserit sacerdotem
id est
presbiterum · siue diaco
num · decretum est .' ut det
poenam auri libras · X ·
id est so
lidos septingenti uiginti ·
Si quis percusserit sub
diaconus et defensorem ecclesię .' det poenam auri
libras
quinque · hoc est solidos · CCC · sexaginta ·
Si
quis lecto
rem percusserit .' det pęnam auri libras · III · hoc est
so
lidos ducenti sedecim ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 65v]
[3]
Incipiunt
kapitula Que domnus imperator instituit aquis palatio
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 69r]
[12]
Item alia
kapitula
XXXIII ·
DE MANNIRE UERO nisi de ingenuitate · aut de
hereditate non sint operte obseruandum · De ceteris uero inquisitionibus per
districtionem comitis ad mallum ueniant · et iuste examinentur ad
iustitiam faciendum · comites uero non semper pauperes per placita
opprimant ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 72v]
[5]
LXIIII
Ut causa que adhuc coram comite
non fuit et his qui reclamant propter suam iustitiam .'
aut contumaciam comitem inde appellare noluerit · Iterum
comiti commendetur ;
LXV
Quicumque
beneficum [!] occansionem proprii desertum abuerit · et intra
annum postquam ei a comite uel misso nostro totum [!] factum
fuerit · et illum emendatum non habuerit · ipsum beneficium ammittat ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 74v]
[5]
IN NOMINE Domini NOSTRI iesu christi · HLVDVUUicus · Diui
no a deo coronatus Serenissimus Augustus · Omnibus episcopis ·
Abbatibus · Ducibus · Comitibus · Seu cunctis
fidelibus nostris
Kapitula que nobis addere
placuit · Hęc sunt
Kapitulum · I ·
SI QUIS cum altero de qualibet causa contenti
onem habuerit · et testes contra eum per iudicium
producti fuerint .'
quos ille falsos esse suspice
tur · liceat ei contra eos alios testes
quos melio
res putauerit opponere · ut meliorum testimoni
o .' peiorum testium peruersitas deuincatur · Quod si ambe
partes testium ita
inter se dissenserint · ut nulla
tenus una pars alteri credere uelleat ·
eligaturtur [!]
duo ex ipsis · id est ex utraque parte unum · qui cum
scutis et fustibus in campo
decertent · utra pars
salsitat
em sequantur ; Et campioni qui conuic
tus fuerit propter periurium
quod ante pugna commisit .'
dextra manus amputetur · Ceteri uero
eiusdem partis
testes qui falsi apparuerint · manus suas redimant .'
et in
seculari quidem
casa [!] huiuscemodi peruersitas
campo
conprobetur · In ecclesiasticis uero negotiis .' crucis
[fol. 75r]
iudicio rei ueritas inquiratur · Hoc de timidis atque
inbeccillibus si
be
infirmis qui pugnare non ualent .'
ut nullatenus propter hoc iustitias
suas careant · cen
simus faciendi · Testes uero de qualibet re non
aliunde
recipiatur · nisi de ipso comitatu in quo res est
unde causa agitur ·
Quia non est credibile ut de
statu hominis · uel de possessione per alios melius
cognosci rei ueritas possit .' quam per illos qui uicini sunt ;
II ·
Si quis in aliena patria ubi uel propter
beneficium ·
uel propter aliam quamlibet occasionem conseruari solet .'
de
qualibet causam fuerit interpellatus · ibi sęcundum
suam legem iustitiam faciant ·
et cum tales quales in e
adem regione uel prouincia secum habere potuerit .'
coniuratoribus sacramentum iuret · excepto si
quis eum de statu suo id est
de libertate sua · uel de he
reditate quam ei pater suus moriens
dereliquid appel
lauerit · De his duobus liceat illi sacramentum in
patria sua id est in legitimo sacramento loc
a iuran
dum offerre · et his qui cum eo litigatur · si uelit se
quatur illum in patria sua ad recipiendum
ip [!]
sacramentum · Ipse tamen prius in eodem loco satisfa
ciat · tam
comiti · quam iudicibus · quam aduersario
suo testes perducendum quod rem quam ei
querit .' pater
suus ei dereliquerit ;
III ·
Ut omnis solutio atque conpositio
quę in lege saliga
[fol. 75v] continetur · In francia per
duodecim denarios
solidus
com
ponatur · excepto ubi contio inter saxones ·
et friso
nes exorta fuer
at
· ibi uolumus ut quadraginta
denariorum
quantitatem solidi habeat · quem uel saxo uel friso
ad partem salicam
francis cum eo litigandis soluere
debent ·
Ita sicut supra scriptum est ;
IIII
Si duo testimonia de qualibet rem testimoni
aue
rint
· et inter se discordant · Tunc comis eligat
unum ex
una parte et alium ex altera parte · ut illi
duo discertent cum
scitis [!]
et fustibus · Nam si flebili
ores fuerint ipsi testes · tunc ad crucem
exami
nentur · Quodsi maiores etatis sunt · et non possunt
ad
crucem stare .' tunc mittant aut filios aut
qualemcumque hominem
possunt .' qui pro eis hoc contendant ·
Et ille qui de illa falsitate conuictus
fuerit · dex
tra manu perdat ;
V
De omnibus debitis soluendis sicut antiquitus
fu
it constitutum · per duodecim
denarios solidus soluatur
per totam salicam legem excepto leudes si saxo · aut
friso aliquem occiderit .' per XL ·
denarios solidi soluatur .'
Infra salicos uero ex utraque parte de omnibus
debitis
sicut diximus · XII ·
denarii per solidum soluantur · siue
de homicidiis rebus ·
VI ·
De mannire uero · nisi de ingenuitate · aut de
here
ditate non sit opus obseruandum · De c
eteris
uero
[fol. 76r] inquisitionibus per districtionem comitis ad mallum
ueniant .' et iuste examinentur ad iustitias facien
dum · Comites
uero non semper pauperes per placita oppri
mere debent ;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 77v]
[13]
Incipiunt Kapitula Que legibus addenda sunt · et ea missi
et comites habere debent : et ceteris notam fa
cere ·
Primo
Kapitulum de honore ecclesiarum · XIII
SI QUIS ex qualibet causa aut sine causa homi
nem in ecclesia interfecerit · debita conponat · Si uero
foris rixati fuerint .' et unus alterum in ęcclesia fu
gerit
·
et ibi
se defendendo eum interfecerit · Si huius fac
ti testes non habuerit .'
cum · XII
cim · legitimis coniu
ratoribus per
sacramentum affirmet .' quod se defenden
do eum interfecisse · et post hęc · DC · solidos ad parte
ipsius ecclesię quam illo homicidio polluerat
conponat ·
et insuper bannum nostrum soluere cogatur · His uero qui inter
fectus est absque conpositionem iaceat · Ac deinde
[fol. 78r] interfector sęcundum
cononicum [!] iudicium .' congru
am facinori quod amisit penitentiam accipiat ;
Si proprius seruus hoc
commiserit · iudicio atque
feruentis examinetur · Utrum hoc
sponte an
se defendendo fecisset · et si manus eius exusta fu
erit ·
iter ficiatur · Si autem non fuerit et dominus eius
iuxta quod uuidrigildus eius
est ad ecclesia persoluat ;
De ęcclesiastico et fi
scalino
et
beneficiario seruo ·
uolumus ut pro una uice
uuidrigildus eius pro eo conpo
natur · Altera uice ipse
seruus ad supplicium
tradatur · Hereditas uero liberi hominis qui prop
ter talem facinus ad mortem fuerit iudicatus .'
ad legitimos heredes
illius perueniat · Si in atri
o ecclesię cuius portas reliquias sanctorum
consecratus est .'
et huiuscemodi homicidium perpetratum fuerit .'
simili modo
emendetur · uel conponatur quod in atri
o
committitur sicut conponi debet quod in emuni
tate uio
lata
committitur ·
DE Iniuriis Sacerdotum In ęcclesiis Factis
Sanguis effusio in
ęcclesiis facta cum furore · Si presbiter
fuerit .' in triplo conponatur · duas partes ei
dem
presbitero · tertia pro fredo ad ęcclesiam · Insuper ban
num nostrum · Similiter de
diacono iuxta conpositionem
eius in triplo cum bannum nostrum conponatur ;
De subdiaconus similiter triplo sęcundum suam
conpo
[fol. 78v]sitionem .' et de uniuscuiusque ordinis
clericorum
sęcundum suam conpositionem triplo persoluatur · et in
super bannum nostrum
conponat · Similiter et de ictu sine san
gui
nis effusione de uniuscuiusque ordinis cleri
corum · secundum suam
conpositionem triplo · et bannum
nostrum · Et qui non habet unde
ad ecclesiam persoluat .'
tradat se in seruitium eiusdem ecclesię .' usque dum to
tum debitum persoluat ;
XV ·
De uiduis et pupillis et pauperibus ut
quandocumque in mallum uenerint ante comite · primo
eorum causa audiatur .' et diffiniatur · et si testes per se aut causas suas
querendas habere non potuerint · comis illos uel illas adiuuet · dando
eis talem hominem · qui rationem eorum teneat · uel pro eis loquatur ·
XVI · De raptu uiduarum
QUI uiduam intra primos annos · XXX · dies ui
duitatis suę · uel inuitam · uel uolentem sibi copu
lauerit · bannum nostrum · id est · XL · solidos · in triplo
conponat · et si inuitam eam duxerit · legem suam ei
conponat ·
illam uero ulterius non attingat ;
XVII ·
De hominem publicum poenitentiam
agente Interfectio XVII ·
Qui hominem public
am
penitentiam agentem inter
fecerit · bannum nostrum in tripplo
conponat · et
uuidrigildum eius ad proximos parentes persoluat ·,·
VT omnis Homo liber · Potestatem · habeat ubicumque uoluerit · Res suas dare pro animę suę Salutem · XVIII · [fol. 79r]
Si quis res suas pro salute animę suę ad aliquem
ue
rabilem
locum ·
uel ad propinquos suos · siue etiam
cuilibet alteri tradere uoluerit · et eo
tempore
infra ipsum comitatum fuerit in quo res ille p
osi
tę
sunt .' comitatum fuerit in quo res ille positę
sunt .'
legitimam traditionem facere studeat ;
Quodsi eo tempore quod illas tradere uult
extra eodem
comitatu fuerint · Id est siue in exercitum · siue
in palatio siue
in ali
o quolibet loco · adhibeat
sibi de suis pagensibus uel de aliis
qui eadem legem ui
uant · qua ipse uiuebat testes idoneos · et si il
los habere non potuerit · tunc de illis quales
sibi meliores
inuenire potuerit · inueniat ·
et coram eis rerum suarum traditionem faciat ·
E [!] fide
iussorem uestiture donet ei qui illam traditionem
ac
cipiat · et uestituram faciat · et postquam hęc
traditio ita
facta fuerit .' de res illius nullam de pre
dictis rebus
ualeat facere repetitionem · Insuper
et ipse fideiussorem faciat eiusdem uestiture · nec
ad heredes nulla remaneat occasio ultra tra
ditio
immuta
ndi · sed potius necessitas incum
bat illam
perficiendi · et si nondum res suas coheredi
bus suis diuisas habuit ·
non ei hoc sit impedimen
to · sed coeres eius si sponte noluerit · aut
per
comitem · aut per missum eius distringatur .' ut diui
[fol. 79v]sionem cum illo faciat .' ad quem defunctus heredi
tatem suam uoluit
peruenire · et si cuilibet ęcclesię
eam tradere rogauit · coeres eius eam legem cum
ip
sa ęcclesia de predictam hereditatem debeat quam
illos
coeredes suos habere debuit .' et hoc obserue
tur erga patrem
filium et nepotes · usque ad annos
legitimos · et postea ipsas res .' ad munitate
ip
sius ecclesię redeant ;
XVIIII ·
De homicidiis
prohibendis
Quicumque hominem ex qualibet causa
aut sine ca
usa interficerit uuidrigildus eius is ad quos ille
pertinuit
conponat · Ipse uero propter talem presumtionem in e
xilium mittatur · ad quantum tempus nobis placuerit .'
Res tamen suas non ammittat ;
Quid in conpositione vuidrigil
dare non debent XX
In conpositionem uuidrigildi
uolumus ut ea dentur quę in lege continetur · excepto accipitre · et spata ·
Quia propter illa duo aliquotiens periurium committitur ·
quando maioris pretii quam illa iuratur ·
XXI
De raptu aliarum Sponsarum
Si quis sponsam alienam rapuerit .' aut patri
eius · aut qui legibus eius defensor esse debet cum suam legem ei eam reddat ·
et quicquid cum ea tulerit .' simotim unamquemque rem secundum legem reddat · et
si hoc defensor eius perpetrare consenserit .' et ideo raptori nihil querere
uoluerit .' Comis singulariter de unaqueque re freda nostra [fol. 80r] ab eo
exactare faciat .' et quanto tempore nobis placuerit in exilio maneat · et illa
fęmina ei habere non liceat ;
XXII · De falsis testibus
Si quis cum altero de qualibet causa
contentionem ha
buerit .' et testis contra eum periurium producti fue
rint · si illos falsos esse suspicauerit contra eos
opponere .' ut
ueracium testimonio · falsorum testi
um peruersitas superetur · Quod si
ambe partes tes
tium ita inter se dissenserint .' ut nullatenus
una
pras [!] alteri credere uelleat · Eligatur duo ex
ip
sis id est ex utraque parte unum qui cum scutis et fusti
bus in
compo [!] decertent · utra
pras [!] falsitatem ·
u
tra ueritatem suo testimonio sequantur .' et campio
ni
qui uictus fuerit propter periurium dextra manus
amputetur · Ceteri uero eiusdem
partis testes qui fal
si apparuerint · manus suas redimant · Cuius
conpositionis · due partes ei contra quem testati sunt
dentur · Tertia pro fredo soluatur · et in secula
ri quidem causa
huiuscemodi testium diuersitas
campo conprobetur · In ecclesiasticis
autem causis ubi de
unate [!] sęculare de altera ecclesiasticum fuerit .'
rectores earu
ndem ecclesiarum si se familiariter paci
ficare uelint · licentiam
habeant · Si autem huius
cemodi pacificationem inter eos conuenire non
po
tuerit .' aduocati eorum · in mallo publico ad presen
[fol. 80v]tiam comitis ueniant · et ibi legitimum terminum
eorum contentionibus imponatur · Testes uero de quali
bet causa non
aliunde querantur .' nisi de ipso comita
tu · in quo res unde causa agitur
posite sunt · quia non
est credibile ut de statu hominis uel de possessione
cuiuslibet per alios melius rei ueritas cognosci ua
leat quam per
illos qui uiciniores sunt · Si tamen con
tentio quę inter eos exorta in
confinio duorum co
mit
uum fuerit · li
ceat
eis de uicini adiacentis co
mitatus
ad causam suam testes habere ;
XXIII ·
Si quis cuicumque homines
proprietas ob crimen aliquod a
b eo commissum in bannum
fuerit missa · et ille rem
cognitam ne iustitiam faciat uenire distulerit · an
numque ac diem in eo banno illam esse permiserit · ulte
rius eam non acquirat · sed ipso fisco nostro societur ·
Debitum uero quod his
cuius res ipsa fuit soluere debuit ·
per comis ac ministros eius iusta estimationem
damni .'
de rebus mobilibus quę in eadem proprietate
inuen [!]
fuerint · his quibus debitor fuit exoluatur · Quod
si rerum mobilium
ibidem inuentarum quantitas ad
conpositionem non sufficer
int
· de immobilibus rebus
suppleatur · et quod superfuerit sicut dictum est
fiscus noster possideat · Si nihil super conpositionem
remanere potuerit .' totum in illa expendatur ·
Si autem homo ille cum suis
coeredibus proprium suum di
[fol. 81r]uisum nondum habuit .' conuocet eos
comis .' et cum eis
legitimam diuisionem faciat · et tunc sicut dictum
est
partem eius fisco nostro addicat et conpositionem
de ea iuxta modum superius conprehensum · his ad
quos ille
legibus pertinet exoluat · Quodsi non de alia
res sed de sua ipsa proprietas quę in
banno missa
fuit · ac pro hoc in nostra potestate redacta est · Si
eam
interpellatus comis in cuius mynisterio eum esse
constiterit .' hoc ad notitiam
nostram perferre curet ·
Nos eadem proprietatem quę secundum supradictum modum
in nostrum redactę sunt per precepti nostri au
ctoritate
in illis hominibus potestatem qui eam queribat si su
a esse debet ·
faciamus peruenire · et si eam quicumque ad
su
um
proprium pertraxerit .' liceat ei per suum sacra
mentum habere ·
et si exinde
postea conuictus fu
erit · dextra manus ei amputetur ;
XXIIII ·
Si aliqua necessitate cogente homicidium
commissum fuerit · Comis in cuius ministerio res
perpetrata est · conpositionem soluere · et faida per
sacramentum pacificare faciat · Quodsi una pras [!] ei ad
consentire ad hoc noluerit · id est aut ille qui homicidium commisit · aut his qui conpositionem suscipere debet · faciat illum qui ei contumax fuerit ad
presentiam nostram uenire · ut eum ad tempus quod nobis placuerit
in exilium mittamus · donec ibi [fol. 81v] castigetur .' et comiti suo inobediens esse
ulterius non audeat .' et magis damnum adcrescat ;
XXV
Ibi sacramenta iuranda sunt .'
ubi antiquitus
fuit consuetudo deliberare sacramentum · ibi
mallum habeatur · et ibi
sacramentum iuretur · Mallus
tamen neque in ecclesia .' neque in
atio [!]
eius habeatur ·
Placit
a uero comis siue intra sua potestate · uel ubi
impetrare potuerit habeat ·
Uolumus utique
ut domus a comis in loco ubi mallum tenere debet ·
constituantur .' ut propter calorem solis et pluuiam
publica utilitas non
remaneat ;
XXVI
Si liber homo de furto accusatus fuerit et res
pro
prias habuerit · In mallo se ad presentiam comiti
adramiat · et si res non habuerit ·
fideiussorem donet
qui eum adramire .' et in placitum adducere faciat ·
et liceat
ei prima uice per sacramentum sęcundum legem ido
neare si potuerit · et
si alia uice duo uel tres eum
de furto accusauerint · liceat ei contra unum ex
his cum scuto · et fuste in campo contendere · Quodsi ser
uus de uno
furto accusatus fuerit .' dominus eius pro eum
e
mendet
· aut eum cum sacramento excuset · Nisi talem
furtum perpetratum
habeat propter quod ad supplicium
tradi debeat ·
XXVII
Si quis litteras nostras dispexerit · id est
tractoria quę
propter missos recipiendos direximus · aut honorem
[fol. 82r] quod
habet ammittat .' aut in eo loco ubi predictos
missos suscipere
debuit .' tamdiu resedeat .' et de
suis rebus legationes illuc uenientes suscipiat .'
quousque animo nostro satisfactum habeat · Qui uero
epistolam nostram quocumque modo
dispexerit
missum
nostrum ad placitum ueniat · et iuxta uoluntatem nostram
congruam stultitię suę castigationem accipiat · et
si homo liber uel
ministeriale comitis hoc fecerit .'
honorem qualecumque habuerit ·
siue
uenificium [!] am
mittat · et si seruus fuerit nullus ad
palum uapu
let · et caput eius tondatur ;
XXVIII ·
Ut ubi tempore
auii [!]
nostri consuetudo fuit telo
neum dare · ibi et in futuro detur ·
Nam ubi nouiter
inceptum est .' ulterius non agatur · et ubi necesse non est
fluuium aliquem transmeare pontem · uel ubi nauis
per mediam quam
aut sub pontem pergere et ad ripam ap
propinquauerit .' neque ibidem aliquid emptum uel ue
nundatum
fuerit · ulterius teloneum non detur .'
et
nemo cogatur alium ad pontem ire ubi iuxta pon
tem aquam transmeari
potest · et qui
ulterius in ta
libus locis uel de his qui ad
placitum seu in hostem per
gunt teloneum exactauerit .' cum suam legem
reddat .'
et bannum nostrum · id est
LX
· solidos
conponat ·
XXVIIII
Si quis proprium nostrum quod in uestitura genitoris fuit
alisui
querenti reddiderit
sine nostram iussionem
[fol. 82v] Aliud tantum nobis restituat de suo proprio cum sua
lege ·
et quicumque illa scienter per malum ingenium acquirere
temp
tauerit · pro
infadele [!] teneatur · Qui sacramen
tum fidelitatis quod nobis promisit irritum fecit · et ideo
sęcundum
nostram uoluntatem et potestatem diiudicandus est ;
De pueris
inuitis a parentibus tonsis uel puellis uelatis
Si quis puerum parentes totonderint · uel
puellam
uelauerit · legem suam in triplo
conponat · aut ipsi pue
ro uel puellę suam sue potestatis sint · aut
illis in
cuius potestate fuerit · illi uero potestatem habeant
capiti suo ut
in ta
le
habitu permaneant qual
is
eis
placuerit ;
Incipiunt Kapitula que perscribenda et ab omnibus
obseruanda sunt
de forcapiis · XXX
Si mancipia domino suo fugerit in aliena
potestate .'
ut propter hoc nullum premium accipiat · ille in cuius
fuerit inuenta pro eo quod ea reddiderit uel foras eie
cerit .' et
non solum hoc · sed etiam si eam nec reddere nec
foras
eiecere [!] uoluerit · et legitimo domino eam contra
d
ixerit
et inde ille postea effugerit secundum legem
eam soluere cogatur ;
XXXI ·
Quicumque terra tributaria unde
tributum ad partem nostram exire solebat · uel ad ecclesiam uel cuilibet
alteri tradiderit · his qui eam susceperit tributum quod inde solebat soluere
omnimodis ad partem nostram soluat · nisi forte talem firmitatem de nostra partem
[fol. 83r] habeat .' per quam ipsum tributum possit ostendere ;
XXXII ·
Si quis terram censualem habuerit quam
anticessores
sui · uel ad aliquam ęcclesiam · uel ad uillam nostram dede
runt · nullatenus eam sęcundum legem tenere potest · nisi
ille uoluerit ad
cuius
potestatem uel illa ecclesia uel
ille uillę pertinentes sunt · ni forte
filius eius aut
nepus sit qui eam tradid
it .' et cum
ea ad tenendum nostra
placita sint · Sed in hac re considerandum est ·
u
trum ille qui hanc tenet diues an pauper sit · et utrum a
lium beneficium uel etiam
propium [!] habeat · et qui
horum
neutrum
habet erga
hunc
misericorditer agendum est · ne
ex totum
dispoliatum in egestate incidatur .' et talem
censum inde persoluat qualis ei fuerit
constutus [!] · uel
portionem aliquam inde beneficium accipiat · unde
se subsannare ualeat ;
XXXIII ·
Consideratum est ut de frugibus terrę et
animalium
nutrimine persoluantur · de opere uero uel restauratio
ne ecclesi
arum · comis et episcopus · siue abbas · una cum misso
suo quem ipse sibi ad
hoc eligerint · considerationem
faciant · et unusquisque eorum tantum inde accipiat
ad o
perandum · et restaurandum · quantum ipse de rebus
ęcclesiarum
habent · uel unusquisque ipse iuxta quanti
tatem quam ipse tenet · aut si
inter eos conuenerit
ut pro opere faciendo argentum donent · Iuxta ęsti
mationem
operit [!] in argento persoluant · Cum quo
[fol. 83v]
pretio rector ęcclesię ad predictam
restarationem [!] ope
rarios
conduere [!] · et materia
emere possit · et qui no
nas et decimas dare neglexerunt · primum quidem
illud cum legem suam statuat · Insuper bannum nostrum sol
uat · ut
ita castigatus caueat · ne sepius iterando
beneficium ammittat ;
XXXIIII · De mancippiis in
uillis
dominicis confugientibus
Si quilibet mancipia in uillam nostram
confugerit · actores eiudem [!] uillę quęrenti domino eam non
contradicat · Sed statim eam foras de eadem uillam eiciat · et si se putat ad ea reputanda iustitiam habere repetat .' et sęcundum legem
acquirat · Si uero tempore domni karoli genitoris
nostri in uillam illam confugerunt et dominus eius eam querit · et actor
eiusdem uille aut eam legitime continenda aut querenti domino reddat ; Nam
propter uestituram domni karoli genitoris nostri eadem mancipia contradicere non audeat · nisi illius propria esse noscatur ·
XXXV ·
De forestibus nouiter institutis ·
ut quicumque illas ha
bet dimittat ni forte iudicio
ueracio ostendere
possit quod per iussionem siue permissionem domni karo
li genitoris nostri eas
instuisset [!]
pater illas quę ad nos
tr
um
opus pertine
unt
unde nos decernere uolumus
quicquid nobis placuerit ;
XXXVI
Volumus ut missi nostri per singulas ciuitates
una cum
episcopo et comite · uel misso nostro homines ibidem comma
[fol. 84r]nentes eligant · quorum cura sit · pontes per diuersa
loca emendare · et eos qui illos emendare debent ex nostr
am
iussionem ammonere debeant .' et unusquisque iusta pos
sibilitatem suam et
quantitem [!] suam eos emendare stude
ant ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 90r]
[9]
Incipit ·
capitulare · Quod domnus lo
tharius imperator ·
Primo anno impe
rii
sui quod italiam accessit · Statuit in curtę
tholonna ·
kapitulo · PRIMO ·
Vt cancellarii electi boni et ueraces cartas
publicas conscribant ante comitem et scabinis uel uicariis eius · et nulli modis hoc facere presumant
de rebus antequam legitime pretium detur ;
II ·
[BK 158 c. 2 BK 158 c. 3]
Si quis homo alienam uxorem adulterauit et
sęcundum
legem ei in manus traditi fuerint partibus publi
cis
recipiantur ·
Uolumus ut comitibus nostris
licentiam
habeant inquisitionem facere ;
III ·
Uolumus de obligationibus ut null
os
homines
per sacramentum nec per aliam obligationem adunati
onem faciant · et si hoc facere presumpserint · Tunc
de illis qui
prius ipsum consilium inchoauerint aut
quo factum habuerunt in exilium ab ipsum
comitem
[fol. 90v]
corsica mittantur · et illi alii ban
dum
conponat · et
si tal
is
fuerit qui non habeat unde ipsum
bandum [!]
conponat
LX · ictos accipiat ;
IIII ·
Uolumus ut cum collecta uel scutis in placitum
comi
tis nullus presumat uenire · et si
presumpserit ·
bandum [!]
conponat ;
V
Uolumus ut episcopi · abbatibus eorum aduocatos
habeant · et pleniter iustias [!] faciant ante comite suo ;
VI
De omnes qui res suas alienauerunt
ubicumque et super ressedeunt · distringat eos comes per scubias
publicas sicut lex continet ·
VII ·
Ut cancellarii ueniant ad omnibus infirmis ;
VIII ·
Statuimus si liber homo se ipsum ad seruitium
impli
cat aliquibus ex causis si liberam fęminam habuit
aut infan
tes · ipsi in eorum libertate permaneant .'
et si ipsa
mier [!]
defuncta fuerit · et aliam liberam
feminam sibi copulauerit seruientem ipso in
ser
uitio permaneant ;
VIIII ·
Quicumque enim liber homo ad comitem
suo .' aut mi
nistris eius · ad patriam defendendum ire neglexe
rit · et exercitum su
peruenerit ad istius regni
uexatione · uel contrarietate fidelium nostrum .'
capitale suscipiat sententiam · Similiter obser
uandum est si uocati
fuerint auditu inimicorum
nostrorum aduentu · et ita contigerit quod ostem non
super
uenerint ·
hi qui uocati fuerint uenire nouerint
[fol. 91r] unusquisque sęcundum suam legem emendet ;
X ·
[BK 159 Prolog BK 159 c. 1]
Cum enim in tam paruo spatio temporis iuxta quod po
tuimus hoc
tota intentione laborare studuimus .'
qualiter saluatio uestra et istius regni
maneat in fu
tur
um · etiam et hoc nobis desiderium fuit inquire
re · Qualiter erga
uos uenibolos ostendamus · ge
neraliter cum cunctis ęcclesiasticis ac
liberis personis
ad consolationem eorum et
ad illorum bona uoluntate
corroborandum · et fidelitatem eorum secuti semper
erga nos seruauerunt conseruent · Tamen uolu
mus hoc beneficium
prestare
ut si cuiusque seruus
liberam fęminam sibi eam consentiente in coniugio
sociauerit .' et anni
spatium ad uindictam tradi
ti non fuerint · sicut lex tales personas
fisco nostro so
cietur · Ita nostram libertatem concedimus · ut in po
testate et seruitio domini illius cuius seruus fu
it ambo
reuertantur
;
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 92r]
[2]
XII ·
[BK 159 c. 2 BK 159 c. 3]
SIMILITER concedere
uolumus de cunctis liberis
personis .' ut nullus iudex publicus seu ministri
publici eos
contr [!] legem audiat pignerare in bo
uibus ·
quia audiuimus multa damna atque afflictio
nes · propter hoc populo
nostro sustinere · Neque cogatur
ad placita uenire
preter iter in anno · Sicut in
capitulare continetur excepto scabinis et cau
satoribus et testibus necessariis · quia omnibus uolumus
offerrere [!] ut populus noster pacifice sub nostro regimi
ne uiuere possit ·
his uero qui se nobis commendauerunt .'
aut in futurum
commendauerint · Uolumus specia
liter honor
es
· priuilegio concedere pre ceteris ·
liberis · ut in
quocumque loco uenerint · siue ad
placitum · uel
ubicumque omni honorem digni habean
tur .' et cęteris
anteponantur · et quicquid ad queren
dum habuerint absque ulla dilatione
iustitiam suam
accipere mereantur · et de illorum liberis homini
bus
qui eis commendati sunt · aut fuerint · Si ipse se
nior
eos secum in seruitio non habuerit · Prop
ter iustitiam faciendam nec
distringantur .' nec pig
nerentur · quousque de nostro seruitio reuersi
fue
rint · et tunc si quis hab eis queritur · Primum senio
ribus admoneantur ut iustitiam quęrentibus faciant .'
[fol. 92v] et si
ipsi facere noluerint · tunc legaliter distringantur
·
XIII
Concedimus .' etiam casta
ldiis
nostris
curtes nostras .'
preuidentibus [!] si proprio eorum proprio res emerint aut
quolibet iusto · adtractu aquisierint sicut lex
illas ad nostram partem condit · ita nos eas illis conce
dimus · dum in seruitium nostrum fideles
inuente fuerint ·
IN NOMINE · DOMINI · Incipit
capitulare · Quod domnus ·
imperator · VI ·
anno imperii sui · Indictione · Tertia ;
instituit in curte maringo ·
kapitulum · XIIII ·
Uolumus ut singulis comitibus ac
districtionem teneantur inter eos qui cum eis introeant in corsica uel remanere debeant ;
XV ·
Vt domnici uassalli qui austaldi sunt · et
in nostro palatio frequenter seruiunt · uolumus ut remaneant eorum
homines quos antea habuerunt .' qui propter hanc occasionem · eis se
commendauerit
cum eo · Senioribus remaneant · Qui autem in eorum propietate [!]
manent · uolumus scire qui sint et adhuc considerare uolumus quis eant ·
aut quis remaneant · illi uero qui beneficia nostra habent et foris
manent .' uolumus ut eant ;
XVI ·
HOMINES uero episcoporum · Seu abbatum .'
et qui fo
ris manent uolumus · ut cum comitibus eorum uadant ·
exceptis duobus quos ipse elegerit · et eorum austal
di · liber
is
exceptis quattuor uolumus ut pleniter distringantur ;
[fol. 93r]
XVII
Ceteri uero liberi homines quos uocant
bharigil
di · uolumus ut singuli comites hunc modum teneant
uidelicet ut qui tantum substantię facultatem habent
qui per se ire
possit
.' et ad hoc sanitas et uiris · uti
les adprobauerit
uadant · illi uero qui substantiam
habent · et tamen ipsi ire non ualent adiuuet
ua
lentem et minus habentem · Secundum uero ordinis libe
ris quis pro paupertate sua per se ire non possunt · et tamen
ex parte possunt
coniungantur duo uel tres aut
quattuor · Alii uero si necesse fuerit · qui iuxta
con
siderationem comiti eunti · adiutorium faciant
quomodo ire
possit · et in hunc modum ordo iste ser
uetur usque ad alios qui pro
nimia paupertate
neque ipsi
ire ualent · Neque adiutorium eunti prestare a
comi
tibus eorum abeatur excusatu
s post antiqua consu
etudo eis fidelium comitibus obseruanda ·
Incipit ·
capitulare · Quod domnus imperator · VI · anno
imperii
sui · Ad generale placitum instituit cur
te
holontna [!] ·
kapitulum · XVIII ·
PLACUIT nobis ut si uir
quibuslibet culpis · atque cri
minibus quecumque persona
totiens correpta fuerit
ut etiam excommunicatione episcopali · pro
contemp
tu dignus habeatur comis suum episcopum sibi consociet ·
et per ambarum consensu huiuscemodi distringatur
contemptor .' ut iussionibus
episcopi sui obediens existat ;
[fol. 93v] Si uero assensum non dederit · bannum
nostrum nobis persol
uat · Quod si adhuc contumax perstiterit · tunc
ab episcopo excommunicetur · Si uero excommunicatur ·
cor
rigi nequiuerit a comiti uinculis constringatur .'
quousque nostr
um his contemptor suscipiat iudicium ·
Si uero in talibus comis reppertus
fuerit
noxius
per
episcopum eius .' nobis nuntietur · si autem uassallus noster in
hac culpa lapsus fuerit · Sicut supra comis di
stringatur · quod si
non audierit nobis innotescatur
antequam ad uinculis mittatur ;
XVIIII ·
Uolumus ut omnimodis immonitates progenitorum
nostrorum seu nostrę pleniter ac iustę conseruetur ;
XX
Uolumus ut res que a liberis personis locis deo
dica
tis conferuntur · licet sibi ususfructum et ordina
tionem earu
ndem rerum si aliter seruet · Si aliter
eos non ordinauerit ita maneant ·
sicut prius
date fuerunt ;
XXI ·
Singulis episcopis abbatibus abbatissis duos
concedimus aduocatos eosque quam diu aduocationem tenuerit ab hoste relaxemus ;
XXII ·
PRoibemus ut nemo usura facere
presumat post episcopi sui · contestationem quod si quis post
eius interdictum facere presumpserit a comitibus sicut supra de
contemptoribus precipimus distringantur ;
XXIII ·
PREcipimus ut singule
plebes secundum antiquam [fol. 94r] consuetudinem fiant restaurate · Quod si filius
eiusdem ecclesię eas restaurare noluerint · a ministri rei
publice distringantur ut lentes [!] nolentesque nostram obseruent
preceptionem ;
XXIIII ·
De decimis uero dandis statuimus · ut
sicut in capitulare continet quod in mantua factum
est · ita qui eam dare nolunt distringantur atque persoluant ;
XXV ·
De precariis quoque a rectoribus
ęcclesiarum inrationabiliter fiebant suosque successores poena graui obligabant ut facta ipsius nequiret dissoluere
statuimus .' ut nemo successores sui pena statuita [!] sit
obligatus sed suę prouidentię sit concessum .' ut si antecessor eius res ęcclesię
fraudulenter distribuit ab eo · ad ius ęcclesię tenenda reuocetur ;
Iubemus ut bastimalium [!]
ecclesiarum · rectores sint presbiteri · Nam non diaconi uel
cuiuslibet inferioris ordinis clerici ;
Placuit etiam nobis ut
presbiteri baptismalium ecclesiarum secundum suam possibilitatem · obedientiam rei publice et honorem exhibeant episcopi sui absque
grauimine quomodo necessitas et ordo poposcerit ;
XXVII ·
Statuimus etiam si obedientia rei publice
episcopi talem iniungitur qua per se facile adimplere nequiuerit ·
ut preueniat solacium subiecti secundum qualitatem iniuncti seruitii ;
XXVIII ·
[fol. 94v]
XXVIII ·
De senodochiis precipimus
ut secundum possibilitatem uel temporis fertilitatem testamentorum scripta
sequantur ;
XXVIIII ·
De feminis cum presbiteris
cohabitantibus placuit ut penitus eiciantur ne ulterius cum his de quibus suspicantur quomodo conuersentur .' et si prima contestatione
episcopi sui absentem usque ad tres idoneis testibus conuincitur
preuaricasse proprii gradus periculo subiaceant ;
XXX ·
Si episcopus contestatione uel correptione
huiusscemodi neglexerit · aut post hoc sinodale concilio infra dies · XL · emendatione digna non emendauerit · iudicium metropolitani sui sententiam subiaceat ;
De senodochiis precipimus · ut
quicumque illas habet omnia secundum deum et secundum canones
inde faciat · et quicquid inde non fuit datum pauperibus post hobitum domni pippini in omnibus fiat restaura†tum · Quod si aliquis hoc facere noluerit
de ipsos senodochios non habeat potestatem usque dum ueniat cum ipsis missis
in nostra presentia ;
Datum holonna · Anno impe
rii · Domno ludouuici · Et lottario impera
toribus XII
o · et VI
o · Mense ·
madio · Indictione · III ·
XXXII ·
Statuimus ut liberi homines qui tantum
propieta [!]
habent unde hostem bene facere possunt · et iussi
facere nolunt · ut prima
uice secundum legem illorum
statuto damno subiaceat · Si uero secundo inuen
[fol. 95r]tus fuerit neglegens · bannum nostrum ·
id est LX · solidos per
soluat · Si uero tertio quis in eadem culpa
fuerit
implicatus · sciat se omnem substantiam suam amis
s
urum · aut in exilium esse mittendum · de mediocri
bus quippe liberis · qui non possunt per se ostem facere ·
comitum fidelitatis
committimus · ut i
nter
duos .'
aut tres seu quattuor ·
uel si necesse fuerit am
plius uni qui melior esse uidetur · adiutorium
prebeant
ad nostrum seruitium faciendum · De his quoque qui prop
ter nimiam
paupertatem · neque hostem per se facere · neque
adiutorium prestare possunt
conseruentur · quo
usque ualeant recuperari ·
XXXIII ·
Placet nobis ut
liberi
homines qui
non propter pauperta
tem sed
obitandam [!] reipublice utilitatem
fraudulen
ter ac ingeniose res suas ęcclesiis delegant easque
denuo sub censo uttendas recipiunt · ut quousque
ipsas res possident ostes ·
et re
liquas funtio
res
publicas faciant · quodsi iussi facere neglexerint .'
licentiam eos distringe
ndi
· comitibus permittimus .'
per ipsas res nostram non resistentes
emunitatem ·
ut status et utilitas huiuscemodi adinuentio
nibus non
infirmentur ;
XXXIIII ·
Uolumus ut similis mensura in laicali ordine de
hac re seruetur · Uidelicet ut quis alterius propri
etatem qui
ostem facere potest · aut quouis modo ad eum
[fol. 95v] peruenerit eique ad utendum
eas dimiserit · Si ne
glegens de
hoste
fuerit per ipsas res a
comite distrin
gantur · ut in quocumque publica non
minoretur utilitas ;
XXXV
PRecipimus de is fratribus qui in nostris et romanie finibus paterne succedunt ·
hereditati si contigerit quod unus eorum ecclesiasticę milie [!] sit
mancipatus · et idcirco his qui seculariter militare debuerat .' ut se ad
defensionem regni nostri subtraat · in nostris finibus partem substantię in
portionem suscipere dissimulauerit · idcirco .' ut neque a comite distringi ualeat · ubicumque comis suus eum inuenerit ·
licentiam distringendi ei concedimus · Ita ut primum fideiussores · donec usque ad
placitum suum et bannum nostrum nobis persoluat · Si uero fideiussores
non inuenerit tam diu sub custodia per comite teneantur quousque ad
fidiiussores [!] inueniat .' aut bannum nostrum solutum abeat ;
Vt mulieres romanas que uiros habuerit
langobardos · eo defuncto a lege uiri sit soluta · et
ad suam reuertatur legem · hoc statuens ut similis modus seruetur · In
ceterarum nationum mulieribus ;
XXXVII
De liberis uero hominibus qui in aliena
potestate
mobilem suum transferunt · ut causatorum eorum
pignorari non possit · placet nobis ut res eorum infis
centur .' quousque uenientes iustitiam
faciant ;
[fol. 96r] Si uero uenire contempserit sęcundum capitulare dom
no ac genitoris nostri de eorum rebus agatur ·
nam et de ip
sis rebus habita existimatione damno quesitori ·
Sortiatur qui uero illut mobile suscipit · si hoc per
sacramentum probare non
potuerit .' quod propter iustitiam
alterius differend
am
· illud non recepisset ban
num nostrum persoluat ·
De fratribus namque qui simul in paterna seu
materna
hereditate communes uiuunt nolentes substan
tiam eorum diuidere · ab h
accasione
· ut unus tantum
eorum in hostem uadat · Uolumus ut si solus est
uadat ·
Si autem duo sunt similiter · Si tres fuerint unus
remaneat · Si
ultra tres numerus
fratum [!] cre
uerit · unus semper propter
domesticam curam atque re
rum communium excolentiam
remaneat · si uero
aliqua inter eos orta fuerit contentio .' quis eorum
expeditionem facere debea
t
· Proibemus ut
nemo illorum remaneat in
ętate quoque illorum
lex propria serue
tur
· similiter et in nepotibus
et condicione teneatur ;
Ut testimonium non recipiantur de his capitulis .'
id est de libertate · De hereditate · uel de
propietate [!] ·
in mancipiis et terris · Siue de homicidio .'
et de incendio illi qui non habent si
conuicti fuerint
falsum dixisse testimonium · unde sęcundum legem
[fol. 96v]
compositionem plenam reddere possint ;
Statuimus ut iuratores omnes singulatim iurent ;
XLI
VT quicumque sacramentum uel
debitum ante solis occasum persolserit [!] securus inde sit ·
Videtur nobis ut quicumque liber
ingenio†† se in seruitium alicui
tradiderit · his qui eum reciperit hoc quod ille qui in seruitium se tradidit · in
publico per antiquam consuetudinem facere debuit impleat ;
XLIII
De his qui
propietates [!] suas habent ·
et spontanea
alicui delegant · et postea fraudulenter ab alio
alico ignoranti
pretium de easdem res uenundantes ·
accipiunt et his cui easdem res prius tradite
fuerant
cognito negotio annum integrum silens non contradixe
rit ·
sed propter illusionem tacens ut temporem illudere
possit · Si infra patria anni
spatium ut d
ictum
est
fuerit prior tradictio nihil ei ualuit · Ille uero
qui post
primam traditionem res uendiderit · Si ui
uens conprobatus fuerit hanc
inlusionem fecisse
bannum domnicum soluat ·
id est · LX · solidos
denariorum · Si uero
bannum unde
conponat non habet uerberetur ;
XLIIII ·
Quicumque per legem propter aliqua
contentionem pugna fuerit iudicata preter de infidelitatem cum
fustibus pugnent · sicut in capitulare dominico prius constitutum fuit ;
kapitulum · XLV ·
De fugitiuis precipimus ut
ministri rei publice .' [fol. 97r] ab homines fugitiuos nihil accipiant · cum reddiderint eum ;
kapitulum
XLVI ·
Uidetur nobis de aldionibus ut sicut lex habet
ita sit ;
KAPITULARE · QUOD domnus · lottarius imperator · Tempo
re · Eugenii pape instituit · ad
limina bea
ti petri · Secus URbe
ROMA ·
CONSTITUTUM habemus · ut omnes qui sub s
peciali
de
fensione · domni apostolici · seu nostram fuerint
suscep
ti impetrata inuiolabiliter iusta utantur defensi
one · Q
uot
si quis in quocumque hoc contemptiue uiola
re
presumpserit · sciat se periculum uitę suę esse incur
surum · Nam et hoc decernimus ut domno apostolico in omni
bus ipsi
iustam seruent obedientiam seu ducibus ac iu
dicibus suis ad iustitiam
faciendam · In hoc capitulo
fiat commemoratum de uiduis et orfanis
theodori
floronis et sergii ·
VT depredationes que actenus
fieri solebant prohibemus ne fiant · neque uiuente pontifice · neque
defuncto · Si quis uero ulterius hoc fecerit · sciat se legali
sententia esse condempnandum · que autem retro acte sunt placet nobis ut per
dispositionem nostram fiant emendate ·
XLVIIII ·
Volumus ut in electione pontificis nullus presumat uenire neque liber · neque seruus · qui aliquo impedimento faciat illi solummodo romanis quibus
antiquitus fuit consuetudo concessa · [fol. 97v] per constutionem [!]
sanctorum patrum elegendi pontificem quod si quis contra hanc iussionem facere
presumpserit
exilio tradatur ;
Uolumus ut missi con
stituantur
da [!] parte domni
apostolici et nostra qui annuatim nobis renuntiare
uale
ant · Qui aliter singuli duces et iudices iustitiam
faciant
populo et quomodo nostram constitutionem
obseruen
t qui missi decernimus · ut primum cunc
tos clamores qui per
neglegentiam ducum aut iudi
cum fuerit ad notitiam domno apostolici
deferuntur .'
et ipse unum e duobus eligat · aut statim per eosdem
missos fiant
ipse necessitates emendate aut si non
per nostrum missum fiat nobis notum .' aut per
nostros missos
a nobis directos emendetur ;
Volumus ut cunct
us
populus
romanus interrogetur
qua lege uult uiuere uiuat · illis que denunti
etur quod hoc unusquisque sciat tam duces · quam et iudi
ces · uel reliquus populus · quod si in offensione sua con
tra eandem
legem fecerit eidem legi quam profitentur
dispositionem pontifici hac nostram
subiacebunt ·
LII ·
De rebus ecclesiarum iniustę inuasis sub occasione quasi licentia accepta a pontifice et de is que necdum reddite
sunt · et tamen fuerunt iniuste a potestate pontificum inuase uolumus ut per missos
nostros fiat emendatum ;
LIII · [fol. 98r]
PROhibemus ut depredationes inter
confinia nostra ultra non faciant · et que facte sunt secundum legem de
utrisque partibus ordinemus ut emendentur · Similiter uolumus ut cetere
iustitię de utrisque partibus fiant emendate ;
Placuit nobis ut cuncti iudices siue his qui
cunctis
preesse debent per quos iudicaria potestas in hac urbe romana · agi debent in presentia nostra ueniant
uolentes numerum et nomina eorum scire · et singulos de ministerio
sibi credito · ammonitionem sibi facere ;
LV ·
Nouissime admoneantur ut omnis homo sicut
gratiam dei et nostram habere desiderat ita prestet in
omnibus obedientiam atque reuerentiam huic pontifici ;
LVI ·
DE pontibus uero uel reliquis similibus
operibus que ęcclesiastici per iustitia et antiqua consuetudine cum reliquo populo
facere debent · hoc prospeximus ut rector ecclesię interpelletur et ei
sęcundum quod ei possibilitas fuerit portio deputetur .' et per alium exactorem
ecclesiastici homines ad opera non conpellantur · Si uero opus suum constitutum
diem impletum non habuerit liceat comiti pro pena prepositum operis pignerare iuxta estimatinem [!] uel quantitatem inperfecti operis quousque perficiatur · Comis autem si neglexerit a rege
uel misso regis iudicandus est ;
Hęc Sunt capitula · Quem domnus lottarius
rex
[fol. 98v] una cum consensu fidelium suorum
excersit [!] de
capitulis ·
Domni caroli ·
auii [!] suo · ac se
renissimi imperatoris ludouuici geni
toris
sui · Papia · in palatio
regalo · Sub in
dictione · X
ma · et cuncto populo in regno ita
lię consistenti conseruare concepit ·
Capitulum · I ·
DE ECCLESIIS emendandis
uolumus ut ita con
seruetur · sicut in capitulare nostro continet · quod
ad olonna fecimus et ubi in unum locum plures sunt
quam
necesse sit destruantur · Quodsi forte in alico
loco sit ęcclesiam constructam ·
que tamen necessaria sit
et nihil dotis habuerit · Uolumus ut secundum
iussio
nem domni et genitoris nostris unus mansus cum · XII
cim ·
bichariis de terra arabile ibi detur · et mancipias
duas ad liberis hominibus qui ad eandem ecclesia offi
cium de
i debeant audire · ut sacerdotes ibi pos
sint esse et diuin
as
cultas fieri · Quodsi hoc populus
facere noluerit destruatur ;
II ·
SANGUIS Effusio in
ecclesia factum cum fuste · Si presbiter
fuerit tripplo conponat · duas partes eidem
presbitero .'
Tertiam pro fredo ad ecclesiam · et insuper bannum
nostrum ;
Similiter de diaconum iusta conpositionem eius trip
plo
cum bannum nostrum conponat · De
subdiacono simi
liter tripplo secundum suam conpositionem conpona
tur · et insuper bannus noster · Similiter et de
iectu [!] si
[fol. 99r]ne sanguis effusione de uniuscuiusque ordinis
clericorum
secundum suam conpositionem tripplo conpo
natur · insuper bannus noster ·
et qui non habet unde ad
ęcclesiam persoluat · tradat se in seruitium eidem ec
clesię
usque dum totum debitum persoluat ;
III ·
Statuimus de presbiteris · et
diaconibus ecclesiastico hono
re priuatis · ut redigantur penitentia
sicut cano
nes precipiunt · et si habet episcopus in sua
parrochia
suum monasterium · ibi mittantur · quodsi monasteri
um non
abuerit · Tunc prebeat episcopus · ut illi tales ha
bite
nt
in illa plebe unde sunt · et si res prop
rias
ha
buerint eligant sibi talem patronum qui de ipsis rebus
uictum et uesti
mentum
eis ministret · ipsi tamen
nullam habeant licentiam uagandi · aut
discurren
di · Siue ad placita · siue ad palatium · siue ad ip
sas res quas proprias antea habuerunt · sine licen
tia sui
episcopi · et in eodem loco ubi sibi constitut
um
est
suam penitentiam iugiter agant · Quodsi hoc non con
seruauerint primum uerberibus coherceantur ·
Quodsi nec sic castigauerint in tali
loco recludan
tur ubi uellint nollint · in penitentia uiuant ;
IIII ·
Vt nullus ebrius suam causam in mallo possit
conquirere · nec testimonium dicere · nec comis placitum abeat nisi ieiunus ;
V
De reclam
atoribus
uel de causedicis
qui nec iudi
[fol. 99v]cium scabinorum adquiescere · nec blasfemare
uolunt antiqua consuetudo seruetur · id est in
custodia recludantur donec unum
e duobus faci
ant · et si ad palatium pro hac re clamauerint · et
litteras detulerint · non quidem eis credatur .' nec
tantum in carcere ponantur · Sed cum custodia · et cum
ipsis litteris pariter ad palatium nostrum remittan
tur · ut ibi discutiantur sicut dignum est ·
VI ·
De conspirationibus quicumque
facere presumpserit .' et sacrentum [!]
quacumque conspiratione firmauerint tripplici ratione
iudicentur · primo ut
ubicumque aliquod malum pro hoc perpetratum fuerit actores factores interficiantur · Adiutores uero eorum alter ab altero flagellentur ·
et nares sibi inuicem
precidant · ubi uero nihil mali perpetratum est similiter
quidem inter se flagellentur · et nares sibi uicissim detundantur · Si uero per
dextras aliqua conspiratio firmata fuerit · si beri [!] sunt aut iurent cum idoneis iuratoribus hoc pro malum non fecissent .' aut si facere non potuerint suam legem conponat · Si uero serui sunt flagellentur · et ut de cetero in regno nostro nulla huiusscemodi [!]
conspiratio fiat nec per sacramentum · nec sine sacramentum ;
DE OPPRESSIONE pauperum
liberorum hominum .' ut non fiant a potentioribus per aliquod malum ingenium [fol. 100r] contra iustitia oppressi ita ut coacti res eorum uendant · ideo hęc
de liberis hominibus diximus .' ne forte parentes contr iustiam [!] fiant ·
exeredati et gale [!] obsequium minuetur · et ipsi heredes
propter indigentiam mendici uel latrones · seu malefactores
efficiantur ;
Si quis litteras nostras dispexerit · id est
tractoria que
propter missos recipiendos dirigitur · aut honorem quales abet dimittat · aut
in eo loco ubi predictos
missos suscipere debuit .' tamdiu resedeat et de suis rebus legationes illuc
uenientes suscipiat · quousque animo nostro satisfactum habeat · Qui uero
epistolam nostram quocumque modo dispexerit misso nostro ad
palatium ueniat · et iuxta uoluntatem nostram congruam stultitię suę
castigationem accipiat · et si homo liber aut ministri comitis hoc fecerit honorem · qualemcumque habet si
beneficium amittat · et si seruus fuerit nudus ad palum uapulet et caput eius
tundatur ;
VIIII ·
QUIcumque liber homo denarium merum
et bene pensantem recipere noluerit bannum
nostrum · id est LX solidos
denariorum conponat · Si uero serui ec
clesiastici · aut comitum .' aut
uassallorum nostro
rum hoc facere presumpserit · LX ·
hictos uapu
lent · aut si magister eorum · uel aduocatos qui
[fol. 100v] liber est eos uel comit
i · uel misso nostro iussus presen
tare
noluerit
predictum bannum id est LX solidos conponat ·
X
De falsa moneta iubemus ut qui eam percussisse
conpro
batus fuerit · manus ei amputetur · et qui hoc consi
bilis est
LX solidos conponat ;
XI ·
Decernimus ut quisquis aliter testes habere non
potu
erit · uolumus ut per comitis iussionem quos in suo
testimonio necessarios quisque habuerit uerita
tem
prelaturi publico conuentu adducantur ut per
ipsos rei ueritas ·
cum iuramento ualeat inquiri ·
Quodsi de duobus partibus fuerit inquisitio facta .'
id
circo quod nullus eorum possit habere testes antequam
iurent ·
fiant inquisitio facta · Quodsi omnes ad u
nam partem dixerint
testimonium iurent uerum
dixisse testimonium · quodsi dissenserint · et
qua [!]
quadam pars testium unum prebueri testimonium
· et
ali alterum
· Tunc
interrogentur · Si audent
per pignum illorum testi
monium approbare · quodsi nul
la pars tunc illa que as
a fuerit contendere
recipiatur ad testimonium ;
XII ·
Vt per XXX annos seruus liber fieri · non possit
si pater illius seruus aut mater illius ancilla fuit similiter de aldionibus ;
XIII ·
Ut nullus cancellarius pro ullo iudicato .' aut
scripto aliquid amplius accipere audeat · nisi
[fol. 101r] dimidia libra
argenti
· de maioribus sc
riptis
;
De min
oribus autem infra dimidia libra quantum
res
adsimilari possit et iudicibus rectum uidetur ac
cipiat · De
orfanis autem uel ceteris pauperibus
qui
exoluere [!] hoc non possunt in
prouidentia comi
tis sit · ut nequaquam inde aliquid accipiat · Notarii
autem hoc iurare debent quod nullum scriptum falsum
faciant .' nec in occulto script
um aliquis faciat .'
nec de uno comitatu in alio nisi per licentiam illius
comitis in cuius comitatum stare debet · Si uero ne
cessitas
itineris aliquid contulerit · aut infir
mitas grauis secundum capitulare
genitoris nostri
faciant · quodsi quis aliter fecerit inanis et uacu
us appareat ;
XIIII ·
Placuit nobis ut hęc capitula que
excersimus [!] de
capitulis bone memorie
auii [!] nostri karoli ac dom
ni et
genitoris nostri ·
loudiuici [!] imperatoris
ii [!] omnibus
sancte dei ecclesię et nostris fidelibus in
regno italię consis
tentibus pro lege teneantur et conseruentur
et quicumque
horum capitulorum contemptor extiterit LX
solidorum
denariorum multa conponat · sicut in capitulis predicti
auii [!] nostri ka
roli continet
;
XV ·
Ut omnis qui per aliqua scelera rei rebelles
sunt constringantur ab omni generaliter ;
XVI ·
De his
qui legem seruare contempser
int
et
fidiussores [!]
[fol. 101v] ad p
resentiam
nostram deducantur ;
XVII
De mensuris ut secundum iussionem nostram
ęquales fiant ;
Facto capitulare · anno imperii
dominorum
nostrorum · Ludouuici · et lottario nonodecimo ·
et XIII
mo ·
mense februario · Indictione · X
ma ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 106v]
[14]
Legatio omnium missorum nostrorum ·
[BK 141 c. 1 BK 141 c. 2]
PRImo ut sicut iam
aliis missis iniunctum fuit
iustitiam faciant de rebus et libertatis iniuste ab
latis · et si episcopus · aut abbas .' aut uicarius .' aut aduo
catus .' aut quislibet de plebe hoc fecisse inuentus
fuerit · statim
restituatur · Si uero uel comis uel
actor dominicus · uel alter missus palatinus
h
oc perpetrauerit .' et in nostram redigit res diligenter
inuestigata et descripta ad nostrum iudicium reser
uetur ·
Uolumus autem ut de is libertatibus et rebus
redden
dis · qui in nostra uestitura sunt primum per ob
timos quosque
inquiratur · et si per illos inuenir
i non
[fol. 107r] possit · Tunc per eos qui post illos in illa uicinia
melieres [!] sunt · et
si nec per illos rei
ueritas inuenire po
test · Tunc liceat litigantibus ex utraque parte
tes
tes adibere · et si discordauerint secundum constitu
tionem a nobis promulgata examinentur ;
II ·
De pauperibus uiduis et pupillis iniustę
oppressis .' ut adiuuentur · et releuentur ;
III ·
De iniustis occasionibus et consuetudinibus
nouiter institutis · sicut sunt tributa et telonii in media uia ubi nec aqua ·
nec palus nec pons · nec aliquid tale fuerit unde iuste census exigi possit · uel
ubi nauis subtus potest transire siue in medio flumine ubi nullum
est obstaculum · ut auferantur antiqua autem ad nostram notitiam
deferantur ;
IIII ·
[BK 141 c. 5 BK 141 c. 6]
De honore ecclesiarum · ut per omnia eis
exhibeatur
sicut nuper a nobis cum consensu omnium fidelium nostrorum
constitutum est et
ut missi nostri omnibus in sua lega
tione constitut
is · notum faciant
de nonis et deci
mis .' ut secundum iussionem nostram dentur ;
V ·
De locis dandis ad claustra canonicorum facienda
si de ipsius ecclesię rebus fuerit reddatur ibi · Si alterius
ecclesię uel liberorum hominum commutetur · Si autem de
fisco nostro fuerint nostra libertate concedatur ;
VI
De obsecratione preceptorum
nostrorum et
inmulitatum [!]
ut ita obseruentur sicut a nobis · et ab antecessori
[fol. 107v]bus
nostris constitu
tum est ;
De locis iamdum [!] sacris · et nunc
spurcia [!] fedatis ut iuxta possibilitatem in antiquum statum
reformentur
VIII ·
De his qui per occasionem inmunitatis iustitiam
facere rennuunt ut obseruentur sicut a nobis constitutum est ·
[BK 141 c. 12 BK 141 c. 13]
De noua moneta et falsa mo
neta · et de dispectu litterarum nostrarum · et de latro
nibus coercendis ·
uel puniendis · et de faidis pa
gandis · De omicidiis proibendis · De
periuriis et fal
sis testibus conpescendis · de is omnibus uel ceteris
h
is similibus hoc quod modo constituimus omnibus annun
tietur · et in futurum obseruetur ·
Hoc uolumus ut mis
si nostri obseruent .' et quicquid de is causis uel
simul
uel singulatim emendare potuerint emendent · et
ea que emendauerint
diligenter scriptis notent · et
hoc si peragere curent quatenus iuste
reprehendi .'
a quoquam nullatenus possint et que facere debent
aut possunt nullatenus pretermittant · Immo
caueant ne quod
absit aut gratia alicuius .' aut hono
ris aut timoris ·
Siue hodii causa illut quod
peragere debent omittant et suum opere studeant ·
ut hoc quod absit per se efficere non possunt nobis to
tum · faciant
et omnimodo preuideant · et per singu
la capitula · tam
uerbis quam scriptis · de omnibus
que illic peregerint · nobis rationem reddere
ualeant ;
[fol. 108r]
X
De placitis siquidem quos liberi homines
obseruare debent · Constitutio genitoris
nostri penitus obseruanda est atque tenenda · Ut uidelicet in anno
tria solummodo generalia placita obseruare conpellat · nisi forte
quilibet aut accusatus fuerit · aut ad testimonium peribendum uocatus fuerit · ad cetera uero que uicarii · uel centenarii tenent · Non alius uenire iubeatur nisi qui aut litigant .' aut iudicant .' aut
testificantur ;
XI ·
VT debitum quod ad opus nostrum fuerit uuadiatum · talis consideratio fiat ut his qui ignorantur peccauit non totum
secundum legem cogatur conponere · Sed iusta quod possibile uisum
fuerit · His uero qui tantum mala uoluntate peccauit · totam legis
conpositionem cogatur conponere ;
XII ·
Vt nullus ad palatium uel in hostem pergens ·
uel de palatio · uel de hoste rediens tributum quod transituras
uocant soluere cogatur ;
XIII
Vt clerici · et monachi · et serui fugitiui ad
loca sua redire iubeantur ;
XIIII ·
Vt nullus episcopus · nec abbas .' nec comis ·
nec abbatissa centenarium comitis aduocatum habeat ·
XV ·
Vt pontes publici qui per bannum fieri solebant .' anno pręterito in omni loco restaurentur ;
XVI ·
Vt uicarii · et centenarii qui fures et latrones
uel [fol. 108v] celauerint · uel defenderint · secundum ibidem datam sententiam
diiudicentur ;
XVII ·
Vt comi
tes et uicarii de constitutione legis .'
admoneantur qua iubetur ut propter
iustitiam per
uertendam munera non accipiant ;
XVIII ·
De forestibus nostris ut
ubicumque fuerint diligen
tissime inquirantur · quomodo
salui sunt et de
fensi et ut comitibus denuntientur · ut nul
l
am forestem nouiter instituant · et ibi nouiter
institutas sunt nostra
iussione
inuenerint dimit
tere precipia
nt ;
XVIIII ·
Vt ubicumque missi nostri · aut
episcopum aut abbatem
aut alium quemlibet quocumque honorem
preditum
in
uenerint qui iustitiam facere uel noluit · uel
pro
hibuit de ipsis rebus uiuant · quamdiu in eo lo
co iustitias facere debent ;
XX ·
Vt in illius comitis ministerio qui bene factas
iustitias habet ·
idem missi nostri diutius non mo
rentur · Neque illuc multitudinem
conueni
re faciant ubi iustitiam · uel minus uel negle
genter facta est ·
XXI ·
Vt
in illius comitis ministerio
idem missi nostri
placitum non teneant · qui in aliquod missaticum direc
tus est donec ipse fuerit reuersus ;
XXII ·
Vt
causa quę adhuc coram comite et his qui se re[fol. 109r]clamant · propter
suam stultitiam aut contumaciam comiti appellare noluit iterum comiti
commendetur
XXIII
Vt missi nostri qui uel episcopi · uel abbates ·
uel comites quam
diu prope suum bene
ficium
fuerint · nihil de
aliorum
coniectu accipiant · Postquam uero inde longe
recesserint tunc
accipiant secundum quod in sua trac
toria continetur · uassi uero nostri
et ministeriales
qui missi sunt · ubicumque uenerint coniectum
accipiant ·
XXIIII ·
Vt uassi nostri · et uassi episcoporum abbatum ·
abbatissarum ·
et comitum qui anno presente · in hoste non fuerunt
aribannum reuua
dient
exceptis his qui propter
necessarias causas · et a domno ac genitore nostro
Karulo constitutos dimissi fuerunt · id est qui
co
mis propter pacem conseruandam · et propter fruges · colli
gendas et familiam constringendam · et missos reci
piendos ·
XXV ·
Ut omnis episcopus abbas et comis
excepto
infirmitate uel nostra iussione null
am
ex
cusationem abeat qui non ad placitum missorum nostrorum
ueniat · aut tale uicarium suum mittat qui in omni
causa pro illo rationem
reddere possit ;
XXVI ·
Quicumque beneficium occasionem
proprii desertum habuerit ipsum beneficium amittat ;
Incipiunt capitula · Qualiter domnus imperator · Suis comitibus precepit ·
IN PRIMIS
instuit [!] · Si liber homo se ipsum ad ser[fol. 109v]uitium
implicat pro aliquibus causis · Si liberam feminam habuit ut infantes
ipsi in eorum libertate permaneant · et si ipsa femina
defucta [!] fuerit et aliam liberam feminam sibi copulauerit ·
Seruiente ipso in seruitio permaneat ;
Uolumus ut episcopus · una cum comitem suum
aduocatum eligat ;
XXVIIII ·
Placuit nobis ut ad homines liberos nihil
superponatur ni [!] sicut lex et rectitudo continet ;
XXX ·
Uolumus ut scubia plublica [!] quod ad
utilitatem regni nostri pertinet precepti inmunitarum inpedimentum non prestent sed adiutorium ;
XXXI ·
Liceat comitibus excusatos habere sicut
lex langobardorum continet ;
XXXII ·
Volumus ut homines t[.]le consuetudinem habeant sicut antiquitus langobardorum
fuit ;
XXXIII ·
Vt nullus
gegotium [!] suum infra mare
exercere pre
sumat · nisi ad portura legitima · Secundum or
e
antiquo propter iustitiam domni imperatoris et nostram .'
et si quis aliter fecerit omnem negotium suum perdat ;
ITEM CAPITULA DOMNO LOUDOUUIGI REGI ·
ET HIS qui personis qui res suas ideo in alteram
personam delegant · ut ad
plaitum [!] uenire non con
pellantur · ut mala que facta habent non emendent ·
Quodsi paruerit ideo eas
delegasse ne iustitiam face
rent · Uolumus ut ipsi res in ban
num mittantur