[fol. 12v]
[1]
INCIPIUNT ˙ CAPITULA
DE HONORE
ECCLESIARUM
Si quis ex leui causa aut sine causa · hominem in
ecclesia
interfecerit de uita componat ·
Si uero foris
rixati fuerint et unus alterum in ecclesia
m fugerit .'
et ibi se defendo eum interfecerit si
tes
tes · non
habuerit
cum · XII ·
coniuratoribus legitimis per sacramentum adfir
met · se defendendo eum
interfecisse ·
Et
post haec · DC · solidos
ad partem ecclesię .' qu
em
illo homicidio polluerat
et insuper bannum nostrum soluere cogatur ·
Ille uero
qui interfectus est absque
compositione iaceat ·
Ac
deinde
interfector
sec
undum
iudicium canonicum congruam facinori quod ad
misit penitenciam accipiat ·
Si
proprius seruus hoc
commise
rit iudicio aquae feruentis examinetur utrum
hoc spon
te an se defendendo fecisset ·
Et si
manus eius exusta fuerit [....]iciatur · Si
autem non dominus eius
iuxta quod uuir
gildus illius est .' ad ecclesiam persoluat aut eum si
uole
bat
eidem
ecclesiae tradat ·
De ecclesiastico et
fiscalino
et beneficiario seruo
uolumus ut pro una uice uuirgildus eius
pro eo
componatur ;
Altera uice
ipse seruus ad supplicium
tradatur h
ęreditas
tamen liberi hominis qui propter tale
facinus ad mortem fuerit
iudicatus .' ad leg
itimos
h
ęredes
illius perueniat ;
Si in atrio
ecclesię cuius por
ta
reliquiis sanctorum consecrata est huiuscemodi homicidium perpetra
[fol. 13r]tum fuerit simili modo emendetur · uel conponatur ·
Si uero
porta ecclesię non est consecrata .' eo modo
componatur quod
in atrio committitur sicut
componi debet quod in inmu
nitate uiolata
committitur ;
DE INIVRIIS
Sacerdotibus IN ECCLESIA FACTIS
Sanguinis effusio in
ecclesia facta cum fuste .' si presbiter
fuerit triplo componatur ·
Duas partes eidem presbitero ter
tia pro fredo
ad ecclesiam ·
Insuper bannum nostrum ·
Similiter de diacono iuxta
compositionem eius in triplo cum banno nostro
componatur ·
De
subdiacono similiter triplo secundum suam
compositionem ;
Et de uniuscuiusque ordinis clero .' secundum
suam compositionem triplum persoluat et insuper bannum nostrum ·
Similiter
et de
ictu
sine sanguinis effusione de uniuscuiusque
ordinis
clerico secundum suam
compositionem triplo et bannum nostrum
Et qui non habet unde ecclesiam persoluat
tradat se in ser
uitium eidem ecclesię usque dum totum debitum persoluat
DE VIDUIS ET PVPILLIS ET PAVPERI
BVS
Vt quandocumque in mallum ante
comitem ueneri
nt
primo
eorum causa audiatur et definiatur ·
Et si testes per se ad
causas suas quęrendas habere non
potuerint uel legem
nescierint .'
comes illos uel illas adiuuet dando eis
talem hominem qui rationem eorum
teneat uel pro eis loquatur
DE RAPTV VIDVARVUM
Qui uiduam intra primos ·
XXX · dies uiduitatis suae uel
inuitam
uel uolentem sibi co
pulauerit .' bannum nostrum id est · LX · solidos in triplo
cumponat
[fol. 13v]Et si inuitam eam duxit
legem suam ei componat ; Ille tamen
qui eam rapuit habere non permittitur ;
DE HOMINE
PVBLICAM PENITENTIAM
AGENTE
interfecto ·,·
Qui hominem publicam penitentiam agentem interfecerit bannum nostrum in triplo componat et uuirgildum eius proximis
persoluat
VT OMNIS HOMO LIBER POTESTATEM HABEAT
VBICVMQUE UOLVERIT RES SVAS DARE PRO ANIM
A SVA
Si quis res suas pro salute animę suae uel ad aliquem
uenerabi
lem locum uel propinquo suo uel cuilibet alteri tradere
uolu
erit et eo tempore intra ipsum comitatum fuerit in quo res
ill
ę posit
ę sunt legitimam traditionem facere studeat .'
Quod
si
eodem tempore quo illas tradere uult extra eundem
comita
tum fuerit .' id est siue in exercitu siue in palacio siue in
alio
quolibet loco .' ad
hibeat
sibi · uel de suis pagensibus ·
uel de ali
is qui eadem lege
uiuant quia ipse uiuit
testes idoneos .'
vel si illos
habere non potuerit tunc de aliis quales ibi meliores inue
niri possint · et
coram
eis rerum suarum tradicionem faciat
et fideiussores uestitur
ae donet
qui ei qui illam
traditionem accipit
uestituram faciat · et postquam
haec tradicio ita facta fuerit
h
ęres
illius nullam de predictis rebus ualeat facere repeti
tionem ;
Insuper et ipse per fideiussionem
faciat eiusdem
uestiturae .' ne h
ęredi
ulla occasio remaneat · hanc tra
dicionem inmutandi · sed
potius necessitas incumbat illam
perficiendi ;
Et si nondum res suas cum coh
ęredibus
suis di
uisas habuit .' non ei hoc sit inpedimentum sed coh
ęredes
eius
[fol. 14r]si sponte n
oluerint
aut per comitem aut per missum
eius distringantur ut diuisionem cum
illo faciant a
d quem defunc
tus h
ęreditatem
suam uoluit
peruenire ;
Et sit [!] cuilibet
ecclesię eam
tradere rogauit coh
ęres
eius eam legem cum illa ecclesia de pre
dic
ta
hereditate habeat quam cum alio
coherede
suo habere
debuerat ·
Et
hoc obseruetur erga patrem et filium et nepo
tem usque ad annos legitimos · postea ipse res ad inmuni
tatem ipsius ecclesię redeant
DE HOMICIDIIS PROHIBENDIS ·
Quicumque hominem aut ex leui
causa · aut sine causa inter
fecerit uuirgildum eius
his ad quos ille pertinet componat ·
Ipse uero propter talem presumtionem in exili
um mittatur ad quantum
tempus nobis placuerit res tamen suas non amittat
QVICQVID IN COMPOSITIONEM
VVIRGILDI DARI NON DEBEAT
In compositionem uuirgildi
uolumus ut ea dentur quae in lege con
tinentur excepto
accipitre et spada · quia propter illa duo
aliquocies periurium
committitur quando maioris pretii quam
illa
sint esse iurant
DE RAPTV ALIENAR
UM SPONSARVM
Si quis sponsam alienam rapuerit patri aut qui legibus eius
defensor esse debet cum sua lege
eam reddat et quicquid cum ea tu
lerit semotim
unamquamque rem secundum legem reddat et si hoc
defensor
eius perpetrasse cumsenserit ·
et
a raptore nihil qu
ęrere
uoluerit com
es singulariter de una
quaque
· re
freda
nostra ab eo
exactare faciat ·
Sponso
uero legem suam componat et insuper
bannum nostrum id est · LX · solidos soluat
; Vel in presentiam
[fol. 14v]nostram
comes eum aduęnire faciatur ;
Et quanto
tempore nobis
placuerit In exilio maneat et illam feminam
ei habere non liceat
DE FALSIS TESTIBVS CONUINCENDIS
Si quis cum altero de qualibet
causa contentionem habuerit et testes
contra eum per iudicium producti fuerint si ille falsos esse sus
picatur · liceat ei alios tes
tes
quos meliores potuerit
contra eos
opponere ut uera
ciori testimonio falsorum
testium peruersitas superetur ;
Quod si amb
ę partes
testium
ita inter se dissenserint ut nullatenus
una pars al
teri cedere uelit eligantur duo ex ipsis .' id est ex utraque
parte unus qui
cum scutis et fustibus in campo decer
tent utra pars falsitatem utra ueritatem suo
testimonio
sequatur · et campioni qui uictus
fuerit propter periurium quod ante pug
nam
commisit dextra manus amputetur ;
Ceteri uero eius
dem partis tes
tes qui falsi apparuerint · manus suas redimant ·
Cuius composicion
is
duę partes ei contra quem testati sunt
dentur ; tertia comitis
est et in seculari quidem causa
huiuscemodi testium diuersitas campo conprobetur ;
In ecclesiasticis autem causis
ubi
de una parte seculare .'
de altera uero ecclesiasticum negotium est
eodem modo obser
uetur ;
Ubi uero
ex utraque parte ecclesiasticum fuerit .'
rectores earundem
ecclesiarum
si se familiariter pacifi
care uelint licentiam habeant ·
Si autem de
huiuscemo
di
pacificatione inter eos conuenire non possit aduoca
ti eorum in mallo
publico ad presentiam comitis ueniant
[fol. 15r]et ibi legitim
us
termin
us
eorum contentionibus impona
tur ;
Testes uero de qualibet causa non aliunde querentur
Nisi
de
ipso comitatu in quo res unde causa agitur posi
ta est ;
Quia non est credibile ut uel de testatu hominis
uel
de possessione cuiuslibet per alios melius rei ueritatis cog
nosci ualeat .' quam per illos qui uiciniores sunt ;
Si tamen con
tentio quę inter eos
exorta est in confinio duorum
comitatuum fuerit liceat eis de
uicina centena adie
centis comitatus ad causam suam testes qu
ęrere
DE PROPRIO IN BANNVM MISSO
Cuiuscumque hominis proprietas
ob crimen aliquod
ab eo
commissum in bannum fuerit missa et ille re cognita ne
iustitiam
faciat uenire distulerit annumque ac diem in
eo banno illam esse permiserit
ulterius eam non adqui
rat sed ipsa fisco nostro societur ·
Debitum uero quod is cuius
ea fuerit
soluere debuit per comitem ac ministr
os
eius
iu
xta
ęstimacionem
damni de rebus mobilibus quę in ea
dem
proprietate
inuent
ę fuerint his quibus idem debitor
fuit exsoluatur ;
Quodsi rerum mobilium ibidem inuenta
rum
quantitas ad composi
tionem
non sufficerit de immo
bilibus subpleatur et
quod superfuerit sicut dictum est fis
cus noster possideat ;
Si nihil super compositionem
rema
nere potuerit totum in illam expe
ndatur
;
Si autem
homo ille nondum
cum suis coheredibus proprium suum diui
sum habuit conuocet eos
comes et cum e
is
legitimam
[fol. 15v]diuisionem faciat ·
Et tunc sicut iam dictum est partem eius
fisco nostro addicat .' et
compositionem de ea iu
xxta
modum su
perius conpręhensum his ad quos illa legibus
pertinet exsol
uat ·
Quodsi non
de alia re sed de ipsa propri
etate
quę
in bannum missa fuit ac per hoc in nostra
potestatem red
acta
est
si fuerat
interpellatus
comes in cuius ministerio eam esse
constiterit · hoc ad notitiam nostra
perferre curet
ut
nos
eandem proprietatem quę secundum supradictum modum in nostrum
dominium
redacta est per precepti
nostri auctoritatem in
huius
potestatem hominis qui eam quęrebat faciamus
si sua
esse debet per
uenire
DE MANNIRE ·
Si quis de statu suo id est de libertate uel
de h
ęreditate
conpellan
dus est iuxta legis
constitutionem manniatur ;
De cęteris uero causis unde quis rationem est redditurus non manni
atur ·
Sed si post secundam comitis
admonitionem aliquis
ad mallum uenire noluerit rebus eius in bannum missis ue
nire et iustitiam facere conpellatur
Si quis aliq
ua necessitate cogente homicidium commisit co
m
es
in cuius ministerio res perpetrata est et compositionem
soluere
Et faidam per
sacramentum pacificari faciat ·
Quodsi
una p
ars
ei ad hoc consentire noluerit
id est · aut ille
qui homicidium commisit · Aut
is
qui compositionem sus
cipere debet · faci
at
illum qui ei contumax fuerit ad
pr
ęsentiam
nostram uenire et nos eum ad tempus quod nobis
[fol. 16r]placuerit in
exilium mittamus donec ibi castigetur ut co
miti suo inobediens esse ·
ulterius non audeat et maius dam
num inde non adcrescat
UBI SACRAMENTA IVRANDA SINT
Vbi antiquitus consuetudo fuit
de
libertate adh
aramire
uel iurare ibi
malum habeatur excepto
ecclesia et atrio ipsius ·
Quia secundum legem aliubi
haberi
non po
test ·
Minora vero placita com
es
siue intra suam potestatem uel
ubi impe
trare
potuerit habeat et domus a comite in loco ubi
mallum
tenere debet constituatur
ut propter calorem solis [non]
publicam vtilitas nostra [non] remaneat
·
XV · DE HIS QVI
DE FVRT
O ACCUSATI SINT
Si liber homo de furto accusatus fuerit et res proprias
habuerit in mallo ad presentiam comitis se
adharamire
et in
placitum
adduci faciant · et liceat ei prima uice per sacramentum
se secundum legem idoneare si potuerit ·
Nam si alia uice duo uel tres
eum de furtu
accusauerint liceat ei
co[nt]ra Vnum ex
his cum scuto et fuste in cam
po
contendere ·
Quod si seruus de furt
o accusatus fuerit
dominus eius pro eo emendare faciat aut cum sacramento
excuset
nisi tale furtum perpetratum
habeat propter quod ad su
pplicium
traditus esse debeat
DE D
ESPECTV
LITERARVM
DOMINIC
aRVM
Si quis literas nostras d
espexerit
id est tract
atoriam
quę propter missos recipiendos dirigitur aut hono
res quos habet
amittat .' aut in eo loco ubi predictos mis
sos suscipere
debuit tamdiu resideat et de suis rebus lega
tiones illuc uenientes
suscipiat quousque animo nostro sa
tisfactum habeat ;
Qui uero indiculum nostrum quocumque modo
[fol. 16v]dispexerit
iussu nostro ad palatium ueniat et iuxta uoluntatem
nostram congruam stultitiae
suae castigationem accipiat et si ho
mo liber uel
misterialis [!]
comitis hoc fecerit honorem qua
lemcumque habuerit siue
beneficium a
mittat
· et si ser
uus fuerit nudus ad
pa
lum
uapulet et capu
t eius tondatur
DE INIUSTIS T
ELONEIS
ET CONSVETUDINIBUS
Vt ubi tempore aui nostri dom
ini
pipini consuetudo fuit
teloneum dare ibi et
in futurum detur ·
Nam ubi nouiter
inceptum est
ulterius non agatur ·
Et ubi necesse non est
ad pontem transmeare uel ubi nauis per mediam aquam
aut sub pontem ierit et ad
rippam non adpropinquauerit
neque ibidem aliquid emptum uel uenundatum fuerit
ulterius teloneum non detur ·
Et nemo
cogat alium ad
pontem ire si iuxta pontem aquam transmeare potest ·
et qui
ulterius in talibus locis uel de his qui ad palatium
seu in hostem pergunt teloneum
exactauerit · cum sua
lege ipsum teloneum reddat et bannum nostrum · id est
LX ·
solidos componat
DE
hIS
QVI BONOS D
ENA
RIOS
ACCIPERE NOLVNT ·
Quicumque
liber homo
denarium merum et bene pensantem
recipere noluit bannum nostrum id est LX · solidos
conponat ·
Si uero
serui
ecclesiastici aut comitis aut uasallorum
nostrorum hoc facere pr
ęsumpserint
· LX · percussionibus ua
pulentur aut si magister
eorum id est aduocatus qui libe
r est eos uel comiti uel misso nostro
iussus
presentare noluerit
praedictum bannum
nostrum · LX ·
solidorum componat
DE ADULTERA
TORIBVS
MON
ETAE
XVIIII ·
De fals
a uero moneta
iubemus vt qui
eum
percussisse
conprobatus fuerit manus ei amputetur et qui
hoc consensit si liber est · LX ·
solidos
componat · et si ser
uus est · LX ·
ictus accipiat
DE PROPRIO DOMINICO SINE IUSSIONE ILLIVS
REDDITO ; XX ·
Si quis proprium nostrum quod in uestitura genitoris nostri fuit
alicui
quaerentis reddiderit sine nostra iussione aliud
tantum
nobis de suo proprio cum sua lege conponat ·
Et quicumque
illud scienter per malum ingenium adquire
re
tentaue
rit · per infidel
i teneatur quia sacramentum fidelitatis quod
nobis
promisisit [!]
irritum fecit et ideo secundum nostram uolunta
tem et potestatem
diiudicandus est
DE PVERIS INVITIS
PARENTIBUS DETONSIS AUT PVELLIS
VELA
TIS
XXI ·
Si quis puerum inuitis parentibus totonderit aut puellam uelauerit legem suam in triplo componat · Aut ipsi puero si iam suae potestatis est
aut illi in cuius potestate fuerit Ista superscripta capitula in legem suam addenda
DE SERVIS AD SACROS ORDINES NON MITENDIS ·,· I ·
Vt nullus episcoporum seruos ad sacros ordines
premouere presumat nisi prius ad dominis propriis
libertatem consecuti fuerint · Si uero deinceps
qui liber [!] seruus dominum suum fugiens aut latitans aut adibitis testibus
munere conductis uel corruptis aut qualibet calliditate uel [fol. 17v] fraude ad
grados ecclesiasticos peruenerit deponatur et dominus eius eum recipiat
DE FORCAPIIS ·,· II ·
Si mancipia dominos suos fugerint in alienam potestatem
ut propter hoc nullum premium querat ille in cuius potesta
te fuerint inuenta .' pro eo quod ea uel reddiderit uel fo
ras eiecerit · et non solum hoc sed etiam si ea nec reddere
nec foras eicere uoluerit .' legitimo domin
o ea contra
dixerit si inde postea effugerint secundum legem ea
sol
uere cogatur
DE TERRA TRIBVTARIA III ·
Quicumque terram tributariam
unde tributum ad partem
nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet
tradi
derit .' his qui eam susc
eperit
tributum quod inde soluebatur
omni modo ad partem nostram persoluat
nisi forte talem
firmitatem de parte dominica habeat
per quam ipsum tribu
tum sibi perdonatum possit ostendere ·
IIII DE BENEFICIIS
DESTRVCTIS IIII ·
Quicumque suum
beneficium occasione propri
a desertum habuerit et intra
annum postquam ei a comite uel misso nostro
notum factum fue
rit illud emendatum non habuerit ipsum beneficium perdat ·
Si quis terram censalem
habuerit
quam antecessores sui
uel ad aliquam ecclesiam uel ad uillam
nostram deder
int
nul
latenus secundum legem eam tenere potest nisi ille
uoluerit
ad cuius potestatem uel illa ecclesia siue illa uilla pertinet
nisi
forte filius aut nep
os
eius sit qui eam tradidit et ei
eadem terra ad tenendam placita sit · sed
in hac re conside
[fol. 18r]randum est · utrum ille qui hanc terram tenet
diues aut
pauper sit aut utrum aliud beneficium habeat uel etiam pro
prium et qui horum neutrum habet erga hunc misericor
diter agendum est · ne ex toto expoliatu
s in egestatem in
cidat ut aut talem censum inde persoluat qualis
ei fuerit
constitutus uel portionem aliquam inde
in
bene
ficium accipiat unde se sustentare ualeat
· VI · DE NONIS ET DECIMIS ·
Considerandum est
ut de frugibus terrae
[· c ·] animalium nutrimine
persoluant ·
De
opere uero r
estau
ratione
ecclesiarum com
es
et episcopus siue abbas una cum mis
so nostro quem ipsi sibi ad
hoc elegerint considerationem
faciant
ut unusquisque eorum tantum inde accipiat ad operan
dum et restaurandum quantum ipse de rebus ecclesiarum
habere cognoscitur ·
Similiter et
wassi nostri aut in commune
tantum operis accipiant quantum rerum
ecclesiasticarum
habent uel unusquisque per se iuxta quantitatem quam ip
se tenet aut si inter eos conuenerit ut pro opere faciendo ar
gentum done
nt
iuxta
ęstimationem
operis in argento per
soluant cum quo pretio rector
ecclesiae ad predictam restaura
tionem operarios
conducere
et materiam emere possit
Et
qui nonas et decimas d
are
neglexerit illas cum
lege sua
restituat insuper et bannum nostrum soluat
Ut ita castigatus caueat ne
sepius iterando benef[icium ami]tatur ;
DE MAN
ciPIIS
IN VILL
as
dominicas CONFVGIENTIBVS ·,·
·
VII ·
Si cuiuslibet
mancipia in uillam
nostram confugerint auctor eiusdem uillae qu
ęrenti
[fol. 18v]domino ea non contradicat sed statim ea foras de eadem uilla
eiciat et si se putet
ad ea repet
ita iustitiam se
haberere [!]
repetat et secundum legem adquirat ·
Si uero tempore dom
ini
karoli genitoris nostri
in uillam illam confugerint · et do
minus ea qu
ęrit
auctor eiusdem uillae aut ea legitim
e
contineat aut quęrenti domino reddat et auctor prop
ter uestituram
dom
ini
Karoli genitoris nostri eadem
manci
pia contradicere non audeat si illius propria esse noscuntur
DE FORESTIBVS NOVITER INSTITVTIS
VIII ·
Ut quicumque illas habet
dimittat nisi forte indicio uer
ici
osten
dere possit quod per iussionem siue permis
sionem dom
ini
karoli genitoris nostri eas instituisset
pre
ter illas qu
ę ad nostrum opus pertinent · unde nos
decernere
uolumus
quicquid
nobis placuerit ·
VIIII ·
De sponsis alienis raptis
Qui sponsam alienam ipsa
non consentiente rapue
r
it
licet cum eam c
omcubuerit
reddet
eam
ei cui
us sponsa
est et is ducat eam si uelit quia
uim passa po
tius
quam uio
lata uidetur ·
Quodsi etiam
ducere noluerit accipiat
alteram feminam tamen si et ipsa nubere uoluerit excepto
raptore cui uoluerit alteri legitime copuletur ·
Rap
tor
uero adulterii crimine reus teneatur ·
Quodsi
et ipsa consensit similiter ut raptor et nuptiis in
ul
terius pro
hibeatur
·
Et is qui eam accepturus erat aliam
quam
uoluerit accipiat
DE OMINE EXDOCENDO
X
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu suo pulsatus si is qui eum
pulsat ad con
[fol. 19r]uincendum illum procinctum habuerit adhibeat si
bi octo c
omiuratores
legitimos ex ea parte unde pul
satur · siue illa
paterna siue materna sit · et IIII · ali
unde non minus legitimos et
iurando uindicet
libertatem suam ·
Quodsi procinctus
defuerit adsumat
unde
cunque XII
liberos homines et iurando ingenuitate[m suam defen]dat ·
Omnis
[controuers]ia co[...] centenario
def[iniri] potest [ex]cepta
[emp]tione terra[e] et [mancipiorum ·
quae] non[nisi coram] Comite fieri potest
DE ANCILLA PER
CARTAM FACTA LIBERA
XI
Si ancilla libera dimisa fuerit per cartam et
post
hec seruo uel colono
nupserit ipse
dominus qui prius pos
sederat taliter deturpatam reci
piat
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 19v]
[1]
IN CHRISTI NOMINE INCIPIUNT
CAPITULA LEGIS IMPERA
TORIS KAROLI NV
PER INVENTA
ANNO TERTIO CLEMENTISSIMI DOMNI
nostri karoli augusti sub ipso anno haec facta
capi
tula sunt et consignata stephano comiti
ut haec manifesta fecisset in ciuitate parisi
us mallo pubplico et ipsa legere fecisset coram
illis scabineis quod ita
et fecit ·
Et omnes in uno con
senserunt quod ipsi uoluissent omni tempore
obseruare usque in posterum etiam
omnes
scabinei episcopi
abbatis
communi · manu propria subter firma
uerunt ·
Capitula que in lege Salica mitten
da Sunt
de nomine
clericorum
Si quis subdiaconum occiderit CCC · solidos componat
Si
quis diaconum occiderit CCCC · solidos
componat
Si
quis
presbiterum occiderit DC · solidos componat
Qui episcopum occiderit DCCCC · solidos componat
Qui monachum
occiderit CCCC · solidos componat
II ·
Si quis in
imunitatem
damnum aliquod fecerit · DC ·
solidos
[fol. 20r]
conponat ;
Si autem homo f
vrtum
aut homicidium uel quodli
bet
crimen foras committens infra inmunitatem fuge
rit mandat comes uel
episcopo uel abba uel uicedomino
uel quicumque locum episcopi · uel
abbatis tenuerit ut reddat
ei reum ·
Si illo contradixerit et eum reddere nolu
erit in prima contradictione XV ·
solidis
culpabilis iudi
cetur ·
Si ad secundam inquisitionem reddere noluerit
XXX ·
solidis
culpabilis iudicetur ·
Si nec ad tertiam consentire
noluerit quicquid reus
damni fecerit totum ille qui
eum inmunitatem infra retinet nec reddere uult
soluere
cogatur ·
Et ipse comes licentiam ha
beat ipsum
hominem infra inmunitatem queren
di ubicumque eum inuenire
potuerit ·
Si autem
statim
in prima inquisitione comiti responsum fuerit
quod reus infra
inmunitatem quidem fuisset sed fu
ga lapsus sit ·
Iuret quod ipse eum ad iustitiam
cuiuslibet disfaciendam fugire non fecisset
et sit ei ad hoc satisfaciendum ·
Si autem intrante
in ipsam inmunitatem comiti collectam manu quis
libet resistere
temptauerit · comes hoc ad regem
uel principem
defer
at
ibique iudicetur ·
Ut si
cut
ille qui in munitatem
damnum fecit DC ·
solidos
conponere debeat ·
Ita
qui comiti collectam ma
nu resistere presumpserit DC ·
solidis
culpabilis iudicetur
III ·
Si quis
ad ecclesiam confugium fecerit in atrio ipsius
[fol. 20v] ęcclesiae pacem habeat ·
nec sit ei necessitas ad ec
clesiam ingredi et nullus eum per uim
inde abstra
haere presumat sed licead ei confiteri quod fecit
et
inde per manus bonorum hominum ad discussio
nem in publico producatur
IIII ·
Si quis hominem in iudicio iniuste contra alium
altercantem adiuuare per malum ingenium pre
sumpserit Atque inde coram
iudicibus uel co
mite increpatus fuerit et negare non potue
rit
- - - ), die der Rubrikator dann aber auszuführen vergaß·
solidis
culpabilis
iudicetur
V ·
Si quis de
libertate sua fuerit
interpel
latus
et ti
mens ne in seruitium cadat aliquem de
propin
quis suis per quem se in seruitium casurum timet oc
ciderit id est partem pat
rem
matrem patruelem
auunculum
uel quemlibet huiusmodi propinquita
tis persona ipse qui hoc
perpetrauerit moriatur
Agnitio eius et consanguinitas in seruitutem cadat
Et
si negauerit se illum occidisse ad nouem uome
res i
gnitos
iuditio dei examinatus accedat
VI ·
Qui res suas pro anima sua · ad casam
dei tradere uoluerit domi traditione faciat coram testibus
legitimis et quae actenus in hoste facte sunt traditiones de quibus
nulla est questio stabiles permaneant
VII ·
Si uero aliquis alio re
s suas tradiderit et in
hoste
pro
[fol. 21r]fectus fuerit
et ille cui res traditas sunt interim
mo
rtuus
fuerit qui res tradidit cum reuersus
fuerit adibitis testibus quoram quibus
traditio fac
ta est res suas recipiat ·
Si autem
et ipse mortu
us fuerit heredes eius legitim
i res tradita
recipiant
VII ·
Si quis
per cartam ingenuitatis a domino
suo legitime
libertatem est consecutus liber permaneat ·
Si
uero eum aliquis iniuste inseruire temptaue
rit et ille cartam
ingenuitatis suae ostenderit
et aduersarium se inseruire uelle
conprobauerit
Ille qui hoc temptauit multa que in carta dis
scripta
est soluere cogatur ·
Si uero
carta non pa
ruerit sed iam ab illo qui eum inseruire uoluerit
disfacta est uueregeldum eius componat
Duas partes illi cui
inseruire uoluerit ter
tia regi ·
Et ille iterum
per preceptum regis li
bertatem suam conquirat
VIII ·
Liber qui se loco uuadii in alterius manus comi
serit ibique constitutus damnum aliquod cuili
bet fecęrit qui eum in
locum uuadii suscepit aut
dannum [!] soluat ·
Aut
hominem in mallo produc
tum dimittat · simul
perdens
debitum propter quod
ei uuadio suscepit ·
Et qui
damn
fecit
dimit
tat iuxta qualitatem rei cogatur enim dare ·
Si uero
[fol. 21v] liberam
feminam habuerit usque dum in pignus
extiterit et filios habuerint liberi
permaneant
VIIII ·
Omnia debita que ad partem regis solui debere
solidos
XII ·
denariorum soluant ex
cepto
freta quae in lege
sa
lica scripta est · Illa eadem
solidus quo cetere
compositiones solui debent conponatur
X ·
Si quis
causam iudicatam repe
tere
in mallo prę
sumpserit ibique testibus conuictus fuerit · aut
XV ·
solidos
componat aut XV
ictos ad scabineis qui cau
sam prius iudicauerunt accipiat
XI ·
Optimi quidem in pago uel ciuitate in testimoni
um adsumantur et cui his cont
ra
testimoniare
debent nullum crimen possit indicere
INCIPIVNT CAPITVLA MINORIS
I ·
De causi
s
admonendis
de
ecclesiis emendandis et
ubi plures in locum sunt quam necesse sit ut
des
truantur quę necessaria sunt et aliae construantur
II ·
Ut presbiteri non ordinentur priusquam
examinentur et ut excommunicatio passim et sine causa non fiat
III ·
Vt missi nostri scabinios aduocatos · notarios per
singula loca elegant et eorum nomina quando
reuersi fuerint secum scripta defer
ant
IIII ·
De his qui legem seruare contempserint ut per fideiussores ad presentiam regis deducantur
V ·
Ut illi qui hagrebannum soluere debent co
niectum
[fol. 22r] faciant ad agrebann
atorem
VI
De fugitiuis ac peregrinis ut distringantur ut scire
possimus qui sint aut inde uenerunt
VII ·
Vt bauga et bruneis non dentur negotiatoribus
VIII ·
De mensuris ut secundum Iussionem nostram ęquales fiant
VIIII ·
Ut non mittantur testimonia super uestituram
domni pipini
regis
X ·
Vt nec colonus nec fiscalinus possint alicubi
traditiones facere
XI ·
Vt nullus presumat hominem in iuditio mittere sine causa nisi iudicata fiat
XII ·
Ut liber homo qui in monasterio regulari comam
deposuerit promissionem factam secundum regulam firmiter teneat
XIII ·
Ut omnia que uuadiare debent iuxta quod in lege continet
pleniter secundum ipsam legem reuuadiata fiant et in postmodum uel
domnus rex · uel ille cuius causa est · iuxta quod ei placuerit misericordiam
faciat
· XIIII ·
De episcopis abbatibus · comitibus qui ad placitum
nostrum non deuenerunt
XV ·
Vt nullus ebrius †† suam causam in mallo possit
conquirere nec testimonium dicere nec placitum comis habeat nisi ieiunus
XVI ·
Ut nulli liceat alium cogere ad ibendum [!]
[fol. 22v]
XVII ·
De missis nostris discurrentibus uel ceteris hominibus
propter utilitatem nostram iter agentibus ut nullus mansionem contradicere
presumat
XVIII ·
De canibus qui in dextro armo tonsi sunt ut homo qui eum
habuerit cum ipso cano in presentiam regis ueniat
XVIIII ·
Vt populus interrogetur de capitula quę in lege nouiter
additę sunt et postquam omnes consenserunt subscriptiones et
manufirmationes suas in ipsis capitulis faciant
XX ·
Vt nullus ad placitum banniatur nisi qui causam suam
querere aut alteri querere debeat exceptis scabineis · VII · qui ad
omnia placita esse debent
XXI ·
De falsis testi
bus ut non recipiant
ur
XXII ·
Ut nullus presumat per uitam regis aut filiorum
eius iurare
XXIII ·
De saxonibus qui uxores non habent
XXIIII ·
De sinnadis [!] qui
mentiend
o uadunt
XXV ·
Ut missi nostri qui iam breue detulerunt de adnunciatione uolumus ut adhuc adducant
XXVI ·
Quantam moram faciunt de opere in unoquoque loco et quod
homines secum habent
XXVII ·
De prudentia et constantia missorum nostrorum
XXVIII ·
De falsis monasteriis requirendum est [fol. 23r]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 24v]
[1]
INCIPIT ALIVS CAPITVLARIS ·
HEC CAPITVLA MISSI NOSTRI COGNITA FACIANT
OMNIBVS IN OMNES PARTES
CAPITULUM · I ·
Vt nullus ad mallum uel ad placitum infra
patriam arma .' id est scutum et lancea portet
II ·
De latronibus quicumque post
missam sancti
iohannis latro
ni mansionem dedit si
farancus [!] cum · XII · similibus
francis iuret quod latronem eum fuisse non sciret
licet pater eius sit
uel frater aut propincus si hoc
iurare non potuerit et ab alico conuictus fuerit
quod latronem in ospicio suscepissed .' quasi latro
et infidelis iudicetur :
Quia qui latro est infidelis
est noster et
francorum ·
Et qui illum suscepit similis
est
illi ·
Si autem audiuit quod latro fuisset et ta
men
non scit pro firmiter aut iuret solus quod num
quam eum audisset nec per
ueritatem nec per menda
cium latronem aut
si
t
paratus si ille de latrocinio
postea uictus fuerit ut similiter dampnetur
III ·
Vt nullus conparat caballum
bouem · et iumenta uel alia nisi illum hominem cognuscat qui ei uendidit · aut de quo pago est
uel ubi manet aut quis est eius senior ;
IIII ·
[BK 67 c. 4 BK 67 c. 5 BK 67 c. 6]
De aduen
ticiis
ut cum missi nostri ad
placitum nostrum
uenerit habeant descriptum
quan [!]
[fol. 25r] aduenti cui sunt in illorum missatico et de copago
sunt et nomina
eorum et qui sunt eorum seniores ;
Si
militer
direximus missos in ęquitania et langobar
dia ut omnes fugitiuos · et aduentitios ad nostrum pla
citum adducant ;
Quicumque ista capitula habet
alios missos ex transmittat qui non habent ut
nulla excusatione de
ignorantia fiat
INCIPIT
TERTIVS CAPITVLARIS
Infra ecclesiam
De lectionibus
II ·
De cantu
III
IIII
De canotariis
V ·
De diuersis
disciplinis
VI ·
De
compoto
VII
De medicinalia
VIII
De
ecclesi
is
sine honore ma
nentibus absque officiis et luminariis et de his qui
decimas sumunt et de ęcclesiis non curant et de al
taria ut non superflua
sint in ecclęsiis ;
X ·
De laicis nouiter conuersis .' Ne
antequam suam legem pleniter uiuendo discant ad alia negotia mittantur
XI · capitulum
De relinquentibus
seculum ut unum e duobus eligant · aut pleniter
secundum canonicam · aut secundum regularem institutionem uiuere debeant ·
XII ·
De ser
uis propriis uel
ancillis
ur [!] ut non amplius tondan
tur uel uelentur in sic
secundum
mensuram uestram et
u
bi satis fiat et uillę non sint desolate
XIII ·
De congregationibus superfluis
ut nullatenus fiant sed tantos congreget quantos consilium potest dare
XIIII ·
De illis qui non fiant secundum regulam
pl [!] pulsati · ut non
[fol. 25v] deinceps emendantur · et pulsant secundum legem
regulam
XV ·
Vt infantulę ętatis puellę non uellentur ·
antequam illi elegere sciant quid uellint salua canonica auctoritate ;
XVI ·
Ut laici non sint propositi monachorum
Infra monasteria · nec archidiaconi sint laici ;
XVII
De incestuosis · ut
canonice examinentur et nec propter aliquos
amicitiae quidem relaxantur quidam uero constringantur
communiter ecclęsiae et populis ;
I ·
De pace .' ut omnes per
aliqua
scelera ei rebelles sunt constringantur ;
II ·
De iustitiis ecclęsiarum dei uiduarum ·
orfa
norum pupillorum · ut in publicis iudicibus non
dis
piciantur
· audientes sed diligenter audientur ;
III ·
De iustitiis domni imperatoris ut pleniter
fiant in
quęsitę
de hoc ut euenerit famis · gladiis · pestilen
tia ·
inęqualitas aeris · uel alia qualiscumque tribulatio
ut non
expectetur edictum nostrum sed stati in
deprecetur
dei misericordia · et in presenti anno de famis
inopiae
ut suos quisque adiuuet prout potest et suam annonam
non
nimis
caro uend
at
· et ne foris imperium uenda
tur aliquid alimoniae ;
IIII ·
De armis infra patriam non
portandi
s · Id est scutis et lanceis et loricis si
fatuo
sus sit · discuciatur tunc quis e duobus contra
rius sit ut pagati sint et distringuntur ad pacem et
iamsi noluerint ·
Et si aliter pacificare
nolunt · addu
cuntur ad nostram presentiam ·
Et si aliquis post paci
[fol. 26r]ficationem alterum occidit componat illum et manum quam
periurauit
perdat et insuper bannum dominicum sol
uat ;
V ·
De armatura in exercitu sicut iam antea in
alio capitulare commendauimus · ita seruetur · Et insuper omnis homo de XX ·
mansus · bruniam habeat
Si uero bruniam habens et iam secum non
tulerit omne beneficium cum brunia perdat ;
VI ·
De negotiatori
bus .' qui
partibus
clauorum [!] · et auarorum pergunt
quousque procedere cum negociis suis debeant ;
Id est
partibus saxoniae usque ad bard
ouuich
· ubi preui
deat
beredi · ubi madelgaudus
preuideat ·
Et ad magadaburg
preuideat
atto ·
Et ad alpesfrud ·
preuideat
madelgaudus ·
Et ad
halastat
· preuideat item
madelgaudus ·
Et ad forachim · et ad breemberga
et ad ragenisbrug pręuideat audulfus ·
Et ad lauria
cum · pręuideat uuarnarius ·
Et ut arma et bruniis
non ducant ad uendendum ;
Quod si
inuenti fuerint
portantes · ut omnia
subtantia [!] eorum auferatur ab eis
dimi
dia
quidem pars partibus palacii · alia uero medi
ętas inter missum et inuentorem diuidatur
VII ·
De clamatoribus uel causedicis qui
nec
iudicium scabiniorum adquiescere nec blasphe
mare u
olunt
antiqua consuetudo sęruetur
Id est ut in custodia recludantur donec unum e
duo
bus facia
nt
Et si ad placitum pro hac re reclamaue
[fol. 26v]rint et literis detulerint non quidem eis credatis ;
Nec
tamen in carcere ponantur · sed cum custodia
et cum ipsis litteris pariter ad
palacium nostrum remit
tantur .' ut ubi discuciatur sicut dignum est ;
VIII ·
De iu
ramento · ut nulli alteri
per sacramentum fidelitas
promitt
antur
nisi nobis ·
Et uni
cuique
proprio
seniore · et nostram utilitatem et suis seniores · excep
to his sacramentis quę iniustę secundum legem alte
ri ab
altero debetur ;
VIIII ·
De conspirationibus uero
quęcumque facere presumpserint · et sacramento
quamcumque conspiracione firmauerunt ·
Vt triplici racione iudicentur ;
Primo ubicumque ali
quod malum
per
hoc perpetratum
fuit .' auctores facti
interficientur ; Adiuratores uero eorum .' sin
guli alter ab altero flagellentur · et nares si
bi inuicem pręcidantur ;
Vbi uero nichil ma
le
perpetratum est similiter quidem inter sę
flagellentur .' et capillos sibi uicissim
det
vndant
Si uero per dexteras aliqua conspiratione
firmata
fuerit si liberi sunt aut iurent eum idoneis iura
toribus
hoc pro malo non fecisse ; Aut si facere
non potuerint suam legem
conpona
nt
;
Si uero
serui sunt flagellentur · et ut de
† cetero in
regno nostro nulla huiusmodi conspiratio fiat
nec per sacramentum nec sine
sacramento ;
[fol. 27r]
X ·
De periuriis ut caueantur · et non ad
dimittantur
testes ad iuramentum antequam
discuciantur · et si aliter discuti non possint
sepa
rantur ad inuicem et singulariter inquirantur
et non solum
accusatoribus · liceat testes eligere
absente suo causatore et omnino nullus nisi
ie
iunus ad iuramentum ad testimonium admittatur
et ille qui ad test
imonium
adducitur · si refutatur
dicat ille qui
refuta [!] ·
Et probet quare illum recipe
re
nollet .' et de ipso pago non de alltero testes eli
gantur .' nisi et si
forte longius extra comitatum
causa sit inquirendum ·
Et si quis conuictus fuerit
periurium .' manum perdat ·
aut redimat ;
XI ·
De aduo
catis
id est ut praui · aduocati · uicędomni · uicarii · et
cen
tenarii · tollantur · et tales eligantur quales et sci
ant et uelint iuste causas discernere · et termina
re · et
si comis prauus inuentus fuerit nobis nuncietur ·
XII ·
De toloneis placet nobis ut antiqua et iusta
telonea
a negotiatoribus exigantur .' tam de pontibus quam de
nauigiis · seu
et mercatis ;
Noua uero
- - -
ubi
- - -
funes tendentur uel cum nauibus sub pontibus
transitur
sed his similia in quibus nullum adiutorium
iterantibus prestantur ut non
exigantur ;
Similiter etiam
nec de his qui sine negotiandi causa substan
tiam suam de una domo sua ad
aliam ducant · aut
[fol. 27v] ad exercitum ·
Si quid uero f
verit
unde
dubitetur · ad ·
proximum placitum nostrum quod cum ipsis missis
abituri
s su
mus
interrogetur ;
XIII ·
De fugitiuis clericis · seu laicis uel
etiam feminis sicut iam in alio capitulare pręcepimus .' ita seruetur ;
XIIII ·
De liberis hominibus qui ad seruicium dei se tradere uolunt ut prius hoc non facient quam a nobis
postulent ; Hoc ideo .' quia audiuimus
aliquos ex illis · non tam causa deuotionis · quam exercitu · seu · alia funcione regali
fugiendo · quosdam uero cupiditatis causa ab his qui res illorum
concupescunt circumuentos audiuimus · et hoc ideo fieri prohibemus ;
XV ·
De obpressione pauperum
liberorum hominum non faciant a potentioribus per aliquod malum ingenium
contra iustitiam obpressi .' Ita ut coacti res illorum uendant
autradant [!] · Ide [!] hoc et supra et de liberis
hominibus diximus · Ne forte parentes contra iustitiam facciant
exhereditate et regale obsequium minuatur · et ipsi heredes propter
indigentiam mendici uel latrones seu malefactores efficiantur · et ut sepius
non fiant manniti nisi sicut in alio capitularę pręcepimus ita seruetur ·
XVI ·
De ęcclesiis seu sanctis
nouiter sine auctoritate inuentis Nisi episcopo probante minime uenerentur .' salua
etiam de hoc et de omnibus ęcclesiis canonica auc[fol. 28r]toritate ;
XVII ·
De falsis monetis quia in multis locis
contra iustitiam · et contra
hedictum
fiunt uolumus
ut null
o alio moneta sit
nisir [!] in palatio
nostro .' nisi
forte iterum a nobis aliter fuerit ordinatum · Illi ta
men denarii qui modo monetati sunt si pensantes
meri fuerint · habeantur ;
XVIII ·
De agrebanno uolumus
ut missi nostri
hoc anno fideliter exactare debeant
absquę ullius personę
gratiae blanditię · seu terro
re secundum iussionem
nostram
id est · ut de homine haben
tem liberas VI in auro · in argento · In
bruneis · heramento
pannis integris · caballis · bouis ·
uaccis · uel alio pecu
lio · et uxores uel infantes · non fiant dispoliati
pro hac re de
eorum uestimentis accipiat legitimum agre
bannum
id est
libras · III ·
Qui
uero non habuerit am
plius in suprascripto prętio ualente nisi libras
· III ·
solidi XXX · ab eo exigatur ·
id est · libra et
dimidia ;
Qui autem
non habuerit amplius nisi duas
libras
solidi · X ·
Si ue
ro una
abuerit
solidi V ·
Ita ut iterum se ualeat
prę
parare ad dei seruitium · et nostram utilitatem ·
Et nostri
missi caueant et diligenter
inquirant ne per aliquod
malum ingenium subtrahant nostram
iustitiam alte
ri tradendo aut commendendo ;
XVIIII ·
Census regalis undecumque
legitime exibat uolo ut inde soluatur
Siue de propria persona hominis · siue de
rebus ;
XX ·
De latronibus sicut iam in alio capitulare
com[fol. 28v]mendauimus ita maneat ;
XXI ·
De liberis hominibus
qui uxores
fiscalinis regias · et feminis liberis
qu
e homines fiscalinos regios accipiunt unde
hereditate parentum · uel de
causa sua querendi
nec
de testimonia de ac
re abiciamur sed talis
etiam nobis in
hac
causa honor seruetur qualis
et
antecessoris nostris regibus · uel imperatoribus ser
uatus esse
cognoscimus ;
XXII ·
De his qui tunc infantes
fuerunt ut alii qui non
iurauerunt fidelitatem dom
ni imperatoris et suos infantes modo iurent
ITEM CAPITVLA · KAROLI · IMPERATORIS · MAGNI ·
capitulum
De fidelitatis iurandum omnes repromittant
II ·
D [!] episcopis et reliquis
sacerdotibus si secundum canonicam institutionem uiuant et si canones
bene intellegunt et adimplent ;
III ·
De monasteriis uirorum ubi monachi sunt
si secundum regulum uiuant an canonicę .' et si regulam et canones bene intellegant ubi promissa est ;
IIII ·
De monasteria puellarum utrum secundum
regulam an canonicę uiuant · et de claustra earum ·
V ·
De legibus mundanis ·
VI ·
De periuria
VII
De homicidia
VIII ·
De adulteria et inlicitis causis
perpetratis · tam per episcopis et monasteriis uirorum et puellarum quamquam et
inter seculares homines
VIIII ·
De illis hominibus qui nostra beneficia habent
[fol. 29r] distructa · et alodes eorum restauratas ·
Similiter
et de rebus ecclesiarum ;
X ·
De illis saxonibus qui beneficia
nostra in francia habent quomodo an qualiter habent condricta ;
XI ·
De obpressionibus liberorum hominum
pauperum · qui in exercitu ire debent · et a iudicibus sunt obpressi ;
XII ·
Ut omnes bene parati sint
quomodocumque nostra iussio uenerit ;
XIII
De nauigia preparandum circa
litoralia maris
XIIII ·
De liberis hominibus qui circa maritima loca
ha
bitant si nuntius uenerit ut ad succurrendum
debeant uenire
et hoc neglexerit unusquisque
solidos · XX conponat mediaetatem in dominico medieta
tem ad populum ;
Si ictus
fuerit solidos
solidos · XV ·
conponat
ad populum · et fredo dominico ;
XV ·
De legationibus ad nos uenientibus et de
missis a nobis directis ;
XVI
De his quos uolumus ut pacem habeant et
defensionem per regna christo propitio nostram ;
XVII
De illis hominibus qui propter nostram
iustitiam adnunciantes occisi sunt ;
XVIII ·
De decimis et nonis · atque castitia
ęcclesiarum dei dare et omnes dare studeant ;
XVIIII ·
De ban
no domno imperatoris et
regis · an per semetipsum
consuetus est bannire ·
Id est de mundeburde
ęcclesiarum · et uiduarum · orfanorum · et de minus
potentium atque rapto .'
et de exercitali placito insti
tuto ;
Vt hii qui ista inrumperint bannum
dominicum ††
[fol. 29v] omnimodis
conponant ;
XX ·
Ut diligenter inquirant inter episcopis
abbatis · siue comites uel abbatissas · atque uassos nostros qualem
concordiam · et amicitiam ad inuicem habeant per singula ministeria .' an
si aliqua discordia inter ipsos esse uidetur · et omnem ueritatem
in eorum sacramento nobis exinde renuntiare non neglegent ; Vt
omnes habeant bonos et idoneos uicedomnos et aduocatos ·
XXI ·
IN parisiaco · melciano · melidunense · prouinense · stampinse · carnotinse · pinciacense · fardulfus · et stephanus ;
Insuper totum undecumque
necesse fuerit tam de ius
titiis nostris · pro quam et iustitias ·
eccle
siarum
· uidua
rum · orfanorum · pupillorum · et
ceterorum hominum
inquirant · et perficiant · et quodcumque ad
emendan
dum inuenerint · emendare studeant ; in quantum
melius
potuerint ·
Et quod per se emendare ne
quiuerint
in presentia nostra adduci faciant ;
IN cenomanico · hoxonense · liuino · baiocasim · constantino · abrincadin · ebrecino · et madricinse · et de illa parte sequane · rodomense · magenardus
episcopus · et madelgaudus
Vt sacerdotes · et ministri altaris · de
secularibus curis se abstineant
ITEM IN EODEM · CAPITULUM
XIII ·
Ut nullis fidelium absque
litteras commendatitias alie[fol. 30r]num clericum suscipiatur et qui
suscepti sunt reddantur · et nulli presbiterum ab episcopo ad ecclesiam ordinatum sine consensu episcopi proiciat :
ITEM IN EODEM CAPITULUM
XVI ·
Si quis episcopus clericum alterius susceperit
ITEM CAPITVLA XVII ·
Quod clericus fideiussor esse debeat
ITEM IN eodem capitulum
XVIII ·
Quod episcopus presbiter
et diaconus · in fornicatione · furtu · periurium · conprehensus
deponatur
ITEM IN eodem capitulum
XVIIII ·
Quod episcopus · presbiterum ·
et diaconem · peccantes · percuti non debeat
Item capitulum
XX ·
Ut episcopis
bis in anno concilio cele
brentur ;
Item capitulum
XXI ·
Quod in nomine sanctae trinitatis debent
baptizari ·
DE NICENO CONCILIO
XXII ·
De subintroductis mulieribus
Item in eodem XXIII ·
De his
qui ad onorem ·
presbiter · II · sine examinacione prouecti
sunt
Item capitulum
XXIIII ·
De clericis usuras accipientibus
DE ANCHIRANO CONCILIO · XXV
De corepiscopis
DE ENEOCESARIENSE [!] CONCILIO
XXVI ·
De presbiter
is qui
quxores [!]
acceperunt et qui fornicati sunt amplius pel
li debeant
ITEM CAPITULUM
XXVII
De tempore ordinationis
presbiteris
Item capitulum
XXVIII ·
De mulieribus que retundunt cris
tianis obtentu et de hoc capitulo
dommo
apostolico
intimandum est ·
ITEM IN NICENA
XI ·
De his qui
dicuntur cataroę
DE SARDICENSE CONCILIO
XII
De his qui in canali
s sunt
DE CARTAGINENSE
XVI ·
De ordinandis uirginibus
De ęqua mensura [fol. 30v] et denariis ;
De pauperibus hominibus considerandum est ·
sub quali mensura censa debeant soluere annua
De sancta trinitate discat unusquisque
secundum quod
sancti patres indictum et tractatum habent · et fide
liter intellegat · et in tantum sufficiat · et
ampl
ius
non requiratur ;
[BK 37 c. 22 BK 37 c. 23]
De fugitiuis partibus rauennon
et pentabolin
si
placet domno meo · legatur
capitula · VII · III · VI · VIII · LVIIII · XLX · et
LXI ·
Id est de generibus monachorum qualis debeat
esse
abba de obedientia discipulorum ;
De disciplina
suscipiendorum Nouitiorum · de filiis nobilium uel pau
perum qui offeruntur ;
De
sacerdotibus qui uolue
rint in monasterio habitare et de clericis seu et
de monachis peregrinis
continentur · In his defini
ciones quae sufficiunt ad numerum · XX ·
abbatum
Insuper etiam questiones quędam eis familiarum
obponi possunt ut queratur ab eis in quo
capitula
scriptum uel quomodo intellegendum sit ·
Nullus in monasterium
propiis [!] sequatur cordis uolunta
tem ;
Similiter ubi uel
qui
d sit sinaxis · Ubi quid
sit senpectas ·
Vbi etiam uel qui sit non super sanus
tyrannides · uel
ubi legitur in scriptura uolun
tas
habet poenam · et necessitas parit coronam
Vel si secundum regulam legitur
euangelium domi
nicis noctibus uel ubi
preceptum sit tundere mona
[fol. 31r]chum · uel si
dormiantur fratres post nocturn
as
· et ubi
hoc pręceptum sit · haec omnia in secundo humilitatis
gradu · et in tertio
capitulo et in · XI · et In XVII · et in XXVIII ·
continentur et quid singulos
biberes uel mixtum accipere
RVRSUS CAPITVLA
INPERATORIS
KAROLI
Usura est ubi amplius requiretur quam detur
Uerbi gratia si dederis · solidos · X et
amplius requi
sieris · uel si dederis · modiam uni frumenti · et
nerum [!]
super al
iud
exigeris
cupiditas In bonam partem
potest accipi et · ad malam · In bonam iuxta
apostolum ;
Cupio desolui et
esse cum christo · et in psalmo ·
Cumcupiuit anima mea in atria domini ·
Cupiditas uero
In
malam partem accipitur · qui supra modum res
quaslibet iniuste
appetere uult iuxta salomonem
Post concupiscentias tuas non eas :
Auaricia
est
alienas res appetere · et adeptas nulli largire
Et iusta [!] apostolum · haec est radix
omnium
malorum ;
Turpe
luc
hrum
exercent qui per uarias circumuentiones
lucrandi
causa honeste · res quaslibet congrega
re
decertant ;
Foenus est .' qui aliquid prestat
Iustum
foenus est .' qui amplius non requirit nisi
[fol. 31v] quam prestat ;
Quicumque enim tempus messis
uel tem
pus uimd
imiae
non necessitate · sed propter cupidi
tatem
conparat annonam an uinum uerbi gratia ;
De duo
bus dinariis conparat
modium unum · et seruat usque
dum iterum uenundare possit contra dinarios · IIII ·
au [!] sex · seu amplius · Hoc turpe lucrum dicimus ;
Si autem propter neccessitatem conparat ut sibi
abeat
et aliis tribuat · negotium dicimus ;
Considerauimus itaque ut
presente anno quia per plurima
loca famis ualida esse uidetur ;
Vt omnes episcopi ·
abbates abbatissae ·
obtimates · comites · seu domes
tici · et cunctis fideles qui beneficia
regalia tam
de rebus ecclesię · quamque et de reliquis habere uidetur
unusquisque de suo beneficio sua familia nutrica
re
faciat et de sua propriaetate propria familia
nutri
at
;
Et si deo donante super se et super familiam
aut in
beneficio aut in alode annonam habuerit · et
uenundare uoluerit .' non carius
uendat nisi mo
dium de auena
dinarios · II ·
Modium de ordeo · contra
dinarios
III
Modium de spelta contra
dinarios III · si desparata fue
rint ·
Modium unum
de
sigale contra
dinarios · IIII ·
Modium de
frumento contra
dinarios VI ·
Et ipsum modium
sit quod
omnibus habere constitutum est ut unus
quisque habeat aequa mensura et
equalia modia
CAPITVLA QVE AD NIVMAGA SVNT ADDITA
[fol. 32r]
I ·
VNusquisque in suo missatico maximam habeat
curam ad preuidendum ad ordinandum ; ac disponendum secundum dei uoluntatem
et iussionem nostram ;
II ·
De sacra
mento ut hii qui antea
fidelita
tem partibus nostris non pro
miserunt promittere faciant et insuper omnis homo
denuo
repromitta
nt
ut ea que inter filios
nostros propter
pacis concordiam statuimus pleniter omnes consen
tire debeant ;
III ·
Vt predicti missi per singulas ciuitates et monasterias uirorum hac puellarum pręuideant
Quomodo aut qualiter in domibus ęcclesiarum et
ornamentis ęcclesiis emendatę uel restaurate esse uidentur et diligenter
inquirant de conuersatione singulorum uel quomodo emendatum habeant
quod iussimus de eorum lectione et canto · ceterisque
dicciplinis [!] ęcclesiastice regulę pertinentibus ·
IIII ·
Ut singuli episcop
i · abbates ·
abbatissę · diligenter consi
derent tesauros · ecclesiasticos ne
pro
pter
fiduciam
aut neglegentiam
custodunt aliquid de gemmis
aut de uasis reliquo
que thesauro
perdictum sit · quia
dictum est
nobis quod negotiatores · necnon et alii
gloriantur ;
V ·
Volumus ut equaliter missi nostri
faciant singulis causis · siue de agribanno · siue de aduenis siue de ceteris
quibuslibet causis ; De aduenis uolumus ut iam diu coniugati sint per singula loca · ut ibi maneant · et
sine causa · et sine aliqua [fol. 32v] culpa non fiant eiecti · Fugitiui uero serui · et latrones redeant ad
propriae
loca ;
VI
Auditum habemus qualiter et
comes et alii homines qui nostra beneficia habere uidentur conparant
sibi propriaetates de ipso nostro beneficio et faciant seruire ad ipsas propriaetates seruientes nostros de eorum beneficia et curtes
nostras remanent desertas et in aliquibus locis ipsi uicinantes multa mala
paciuntur ;
VII ·
Audiuimus quod aliqui qui reddunt beneficium
nostrum · et alios homines in propriaetatem et in ipso placito dato pretio conparant ipsas res iterum in alode sibi quod
omnino cauendum est quia qui hoc faciunt non bene custodiunt fidem quam nobis
promissam habent et ne forte in aliqua infidelitate inueniantur ; Quia qui hoc faciunt per eorum uoluntatem ad
aures nostras talia opera illorum non perueniunt ;
VIII ·
Sunt et alii qui iustitiam legibus
recipere debeant et in tantum fiunt in quibusdam locis fatigati usque dum illorum
iustitiam per fideiussorum manus tradant ita ut aliquid uel paruum possint
habere · et forciores suscipiant maiorem porcionem ;
· VIIII ·
De mendicis qui
per patrias discurrunt
uolumus ut
unusquisque fide
lium nostrorum suum pauperem de
beneficio
aut
de propria familia nutriat · et non permittat aliubi
irae
medicandicando [!] ;
Et ubi tales
inuenti fuerint
[fol. 33r] nisi manibus laborent nullus eis quicquam
retribuere
pręsumat
· X ·
De teloneis et cespitacitis sicut in alia
capitula ordinauimus teneant id est ubi antiqua consuetudo fuit ; Ita exigantur · Ubi noua fuerint inuenta destruantur ·,· ·,· ·,·
ITEM ALIA CAPITVLA ·,· ·,·
DOMNI
IMPERATORIS
Capitula quę uolumus · ut episcopi · abbates ·
et comites · qui modo ad casam redeunt per singula loca
eorum nota faciant et obseruare studeant tam infra eorum parrochias et missaticos · seu misteria eorum conuicinantium qui in exercitu simul cum
equiuoco nostro perrexerunt
I ·
Vt indigentibus adiuuare studeant de annona
ita ut famis periculum non pereant
II ·
Ut medio
mense ·
agusto · cum excarritis hominibus
ad nos esse debeant si antea iussio nostra ad
eos non
peruenerint pro aliqua necessitate
III ·
Ut omnes preparati sint ad dei
seruitium · et ad nostram utilitatem quandoquidem missus aut
epistola · nostra uenerit ut statim nobiscum uenire faciatis ;
IIII ·
Si alicui de illis hominibus qui in exer
[fol. 33v]citu exire ualeant · una cum dilecto filio nostro Ka
rolo
esse uidentur · Aliquis ad casam male fecerit
aut in uxore · aut in domo ·
aut in aliis quibus
libet causis · ut ipsi malefactores
conprehensi
et in cippo · et in carcere faciant missi · et sub cus
todia salui · usque dum ad casam
remeaueauerint [!] contra illa mala fuerit
perpetrata
V ·
De latronibus et malefactoribus habeant
prouidentiam quantum melius possunt una cum missis illorum qui
in exercitu sunt ;
VI ·
Ut per ciuitates monasteria
uirorum et puellarum commonere faciant · ut omnes pie et
caste dei seruitio certent uiuere · et eorum pauperes · et familias ·
iuxta possibilitatem nutrire faciant ;
ITEM
Capitula que domnus imperator constituit
bononiae que est in littore maris Anno regni sui ·
XLIIIIor mense octobrio indiccione · V ·
I ·
Quicumque liber homo in hostem
bannitus fuerit
et uenire contempserit plenum heirbannum
id est solidos
LX · persoluat aut si non habuerit
unde illam summam persoluat semetipsum
pro uua
dio in seruitium tradidit · in illo seruitio defunc
tus fuerit · heredes eius hereditatem quę ad eius
pertinent non perd
ant
nec libertatem nec de
ipso heirbanno obnoxii · fiant ·
II ·
Vt non per aliquam
[fol. 34r] occasionem
nec de
uuacta nec de
scara nec de
uuar
da · nec pro heirbare neque pro alio
banno heirbannum comis
exactare pręsumat nisi missus noster
prius heirban
num ad partem nostram recipiat et ei suam tertiam
partem · exinde per iussionem nostram donec ipse uero
heirbannum non exactetur ·
neque in terris · neque
in mancipiis · sed in auro et argent
o · palleis ·
adque armis · et animalibus · atque peccoribus siue
utilis specialibus que ad utilitatem per
tinent ·
III ·
Quicumque homo nostros honores
habens · in ostem bannitus fuerit et ad condictum placitum non
uenerit quod diebus pos [!] placitum
condictum uenisse conprobatus tot diebus abstineat a carne et uino
IIII ·
Quicumque absque licen
tiam uel
permissione principis de hoste reuer
sus fuerit quod factum
franci heris
cliz
dicunt uolumus ut antiqua constitutio id est
capitalis sententia erga illum
puniendum
custodiatur ·
V ·
Quicumque ex his qui beneficium
principis habent parem suum contra hostes communes in exercitu pergentem
dimiserit et cum eo ire uel stare noluerit honorem suum et beneficium perdat ·
VI ·
Ut in hoste nemo parem suum uel
quemlibet alterum hominem bibere roget · et quicumque in exercitu
hebrius inuentus [fol. 34v] fuerit ita excommunicetur ut in bibendo
sola aqua utatur quousque male fecisse cognoscat
VII ·
De uasallis dominicis qui
ad
huc
intra casam ser
uiunt et tamen
beneficia habere noscuntur
statutum est ut quicumque ex eis cum
dommno impe
ratore domi remanserint uasallos suos ca
satos secum non retineant sed cum comitem cu
ius pagenses
sunt irae permittat ·,·
VIII ·
Constitutum est ut secundum
antiquam consu
etudinem preparatio ad in hostem faciendam
indicaretur et obseruaretur id est uictualia
de marca ad tres menses · et
arma atque uestimen
t
a ad dimidium annum quod tamen ita ob
seruari placuit ut his qui
de reno ad lige
rem pergunt
de ligere
[m] inicium uiatus sui
conpuettetur [!] ·
His uero qui de
ligere ad renum iter
faciunt de reno trium mensium uictualia
habenda esse dicatur ·
Qui autem trans renum
sunt et per saxoniam pergunt ad albiam
marcam
esse sciant et qui trans ligerem
mane
nt
.' atque
in spania proficisci debent montes pirineos
marcam sibi esse cognoscant ·
VIIII ·
Quicumque liber homo
inuentus fuerit anno presente cum seniore suo in hoste non fuisse
plenum heirbannum persoluere cogatur · et si senior uel [fol. 35r]
comis illius eum domi dimiserit .' ipse pro eundem bannum pesoluat [!] et
tot heirbanni hab eo exigantur quod homines domi dimisit et quia
nos anno presente unicuique que
seniorum duos homines quos domi dimitteret concessimus illos
uolumus ut missis nostris ostendant quia his que tantummodo
heirbannum concedimus ·
X ·
Constitutum est ut nullus episcopus aut abbas ·
aut abbatissa uel quislibet rector aut cus
tos ęcclesiae bruniam
uel gladium sine nostro
permisso cuilibet homini extraneo aut dare
aut
uenundare presumat nisi tantum uasallis
suis ·
Et si euenerit ut in qualibet ecclesia uel
in sancto loco
plures bruni
as
habeat quam ad
homines rectores eiusdem ecclesiae sufficiant
Tunc principem id est rector eclesiae
interroget
quid de his fieri debeat ;
XI ·
Vt quandocumque
nauigium mittere uolumus ipsi seniores in ipsis nauigibus pergant
ad ad [!] hoc sint preparati ·
ITEM CAPITULA QUE PROPTER
IUSTITIAS INTRA PATRIAM
FACIENDAS CONSTITVTA SVNT
CAPITULA QVEM DOMNUS IMPERATOR
AQVIS PALATIO CONSTITUIT ·,·
[fol. 35v]
capitulum
I ·
De illis hominibus
qui propter eorum culpas
ad mortem diiudicati fuerint et postea
uita eius
fuerit concessa si
ipsi
iustitiam
ab
aliis requisierint aut ab eis iustitiam
querere uoluerit qualiter inter eos
iuditium
terminetur ;
II ·
Primum omnium de illis causis pro
quibus iudicatu
s fuit ad mortem nulla po
test facere
repetitionem
quia omnes res suas secun
dum
iuditium francorum in publico fuerunt
reuocatas et si aliquid
postmodum postquam ei
uita concessa est cum
iustitia adquirere potu
erit in sua libertate teneat et defendat secundum
legem · in testimonio non suscipiatur nec in
ter scabineis legem
iudicandam locum non tene
at et si ad sacramentum aliquid ei iudicatum
fue
rit quod iurare debeat si aliquis ipsum ad sacra
mentum aliquid admallauerit ipse semper
ad iudicium dei examinandum accedat ;
III ·
Si ali
cui post iudicium scabiniorum fuerit uita con
cessa et
ipse in postmodum aliqua mala perpe
trauerit et iustitia reddere noluerit
dicen
do quod mortuus sit et ideo iustitiam reddere
non debeat
statutum est ut superiorem iuditi
um sustineat quod antea sustinere
debuit
et si aliquis aduersus eum aliquid male fecerit
[fol. 36r] secundum
equitatis ordinem licentiam abeat suam
iustitiam requirendi · de causis
perpetratis post
quam ad mortem iudicatus est de preteritis
maneat
sicut supra diiudicatum fuit ·,·
III ·
De latrone forbannito ut liber homo qui
eum suscepit XV · solidos componat et seruus
CXX ·
percussionibus uapuletur ;
U [!] comes
qui latronem in forbanno
miserit uicinis
suis comitibus notum faciat eundem latronem
a se esse
forbannitum ut illi eum non recipiant
t
nullus alius de liberis hominibus ad pla
citum uel ad mallum uenire cogatur excep
tis scabineis ·
et qui illorum
[casas] querendi
aut respondere
debent
V ·
Vt testes ad testi
monium
dicendum premio non conducatur
et nullus ut testimonium dicat aut sacra
mentum iuret separatim discuciantur
quod de illam rem dicere uelint
unde testi
monium reddere debent ;
VI ·
Ut nullus quis
libet
nostrorum neque comes neque iudex
neque scabineis cuiuslibet iustitia dilata
re presumat si statum
adimpleta poterit
esse secundum rectitudinem · neque premia
pro hoc a
quolibet homine per aliquod in
genium accipere presumant ;
VII ·
Vt nullus
[fol. 36v] cogatur ad
pontum ire ad flumen transeundi
propter teloneis causam quando ille in alio loco
conpendiosius illi ut flumen transi
re potest
similiter
et in plano campo ubi pons nec tre
iectus est omnimodis precipimus ut
telone
is non exactetur ·
VIII ·
Ut mercatus die domi
nico
in nullo loco habeatur nisi ubi anti
quitus fuit et legitime esse debet
VIIII ·
Vt
presbiter
qui sanctam c
irsmam
donauerit ad iuditium
subuertendum postquam
de gradu suo expoli
tus fuerit manum amittat ·
X ·
Ut iudices ad
uocati
prepositi · centenarii · scabinii · qua
les meliores inueniri possunt et
deum timen
tes constituantur ad sua ministeria exer
da cum comite et populo · elegantur mansueti
et boni ;
XI ·
Vt nemo propter cupiditatem pecu
niae et propter auaritiam suam prius detur
pretio et futura
questione sibi preparet ut
duplum uel triplum tunc recipiat sed tunc tan
tum quando fructum presens est illos conpa
iret ;
XII
Ut in locis ubi mallos publicos habe
re solent tectum tale constituantur quod
in
ibernio et
ins [!] stato ad placitos obseruan
dos
usus esse possit ;
XIII ·
Vt sacramenta que ad
placitum
fuerunt ad
haramita
in p
alatio
perfici
[fol. 37r]entur et si cum sacramenta tales
homines cum
ipso uenire renuerint · iusione dominica · cum
indiluculo [!] aut sigillo ad placitum uenire cogan
tur ·
XIIII ·
Si uero aduocat
vs
sacramentum contra
alium habuerit et iurare non potuerit aut ali
quid per iustitiam reddiderit propter hoc benefici
um non
perdat ;
De ecclesiis nondum bene
restauratas ··
De causis que cotidie non
cessant
XVI ·
De concordia fidelium
nostrorum ;
De fugiuis [!]
qui non cessant recipere et abscondere ;
XVII
De nauigiis peregrinis ·
De homicidiis ·
XVIII
De traditionibus seu comparationibus ut nullus in absconso non faciat ;
XVIIII ·
De monetis siue mensuris modiorum et
sestariorum ;
XX ·
De beneficiis nostris non bene
constructis ·
XXI
De ospitalitate et susceptione
iterantium tam missorum nostrorum quam relicorum bonorum omnium ; ;
XXII
Quod missos nostros ad uicem
nostram mittimus ;
XXIII
De illis
qui uinum et anonam uendunt
antequam col
ligant et per hanc occa
sionem
pauperes
efficiunt
XXIIII ·
Vt omnis homo iudicium dei credat absque
ulla dubitatione