Capitularia - Edition of the Frankish Capitularies

Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4628

Manuscript description according to Mordek

Repository
Paris
Bibliothèque nationale de France
Lat. 4628
Siglum P12
Digital image available at Gallica
Origin and history
Origin:

9. Jh., Mitte (Mordek), 9. Jh., ca. 3. Viertel (Bischoff); Nord- oder Westfrankreich (Mordek), [(Mittleres? westliches?) Frankreich] Südlicher (?) (Bischoff).

Provenance:

Alte Signaturen: Colbert 5453; Regius 5189.6

Physical description
Material: Pergament
Number: 66 foll
Size: 222-225 × 135 mm
Body text: 176-180 × 105-110 mm
Quires:
5 IV40 + 141 + 3 IV65 + 166 (von Quaternio V, der nach fol. 32 fehlt, hat sich nur - falsch eingebunden - das erste Blatt [= fol. 41] erhalten).
Kustoden: I (8v) bis IIII (32v), VI (40v) bis VIIII (65v).
Lines: 27-28
Script: karolingische Minuskel
Decoration:

Rubriken (Unziale und Capitalis rustica) meist in Rot, Lage IV nur in brauner Texttinte; rote und braune Initialen, 66v Zeichnung (siehe unten); rote Zahlen.

Binding:

Roter Ledereinband mit Goldprägung und französischem Königswappen; Rückenaufschrift: LIBER LEGIS SALICA (!).

Contents
Note:
Zwischen Lex Salica und Leges Ribuaria und Alamannorum sind auf gut elf Blättern einige weitverbreitete Kapitularien aus der Spätzeit Karls des Großen (803-805) und den frühen Jahren Ludwigs des Frommen (818/819) zusammengestellt, eine bescheidene Collectio, die aber immerhin für zwei Textreihen mit einer eigenen Capitulatio aufwartet und so wenigstens den Ansatz des Sammlers zu eigener Gestaltung verrät.
  • 1r-22v
    Lex Salica (Karolina emendata), Titelverzeichnis und Text (MGH LL nat. Germ. 4, 1, S. 5-234; Sigle K 28; zur Hs. S. XIX).

  • 22v-24r
    III (= c. 3; sonst ohne Zählung) - Capitulare legibus additum (a. 803): Qui subdiaconum occiderit CCC sol. conponat - posuit indicere (korr. zu indicare) (MGH Capit. 1, Nr. 39, S. 113 Z. 4 - S. 114 Z. 27).

  • 24r-25r
    I-X, X, XII-XX (nach XX keine Zählung mehr) - Capitulare missorum (a. 803), Inskription, Rubrik, cc. 1-6, 8, 7, 9-22, 25-28, 24, 29: INCPT. ALIA CAPITL. De causis audiendis uel ecclesias emendandas - habere uolumus (MGH Capit. 1, Nr. 40, S. 115 Z. 17 - S. 116 Z. 20, S. 116 Z. 22-30).

  • 25r-26r
    Capitulare missorum in Theodonis villa datum secundum, generale (a. 805), cc. 3-6, 8-9, 11, 15 und 22: De uestitis regalibus ut pleniter fiant - esse cognoscitur (MGH Capit. 1, Nr. 44, S. 122 Z. 33 - S. 123 Z. 12, S. 123 Z. 22 - S. 124 Z. 8, S. 124 Z. 18-25, S. 125 Z. 5-9, S. 125 Z. 38 - S. 126 Z. 3).

  • 26r
    I-XXI - Capitulatio zu den Capitula legibus addenda (a. 818/819): ITEM ALIA CAPITULEGIS (!).

  • 26v-30v
    III-XXI (cc. 1-2 nicht numeriert) - Capitula legibus addenda (a. 818/819): Si quis alleui (wohl korr. zu adleui) causa aut - eis conplacuerit (MGH Capit. 1, Nr. 139, S. 281 Z. 3 - S. 285 Z. 23).

  • 30v
    I-XI - Capitulatio zu den nachfolgenden Kapitularien (Nr. 140 und 156): ITEM ALIA CAPITULA.

  • CAP. I - Zusatzkapitel (Auszug aus c. 6 des Capitulare ecclesiasticum a. 818/819), das in einigen Hss. den Capitula per se scribenda (a. 818/819) vorangestellt ist: DE SERUO AD SACRUM ORDINEM NON PROMOUENDIS. Ut nullus episcoporum seruos ad sacrum ordinem - eum recipiat (MGH Capit. 1, S. 286 Z. 6-11; vgl. S. 276 Z. 31-35).

  • 30v-32r
    CAP. II - CAP. VII (= cc. 1-6; bei c. 7 steht nur CAP.) - Capitula per se scribenda (a. 818/819), cc. 1-7: DE FORCAPHIIS. Si mancipia dominos suos fugierint - nobis placuerit (MGH Capit. 1, Nr. 140, S. 287 Z. 8 - S. 288 Z. 15).

  • 32r
    CAP. X (cc. 2 und 3; Zählung von c. 1 nicht erkennbar) - Capitula incerta (a. 814/840): DE SPONSIS ALIENIS. Qui sponsis alienis (korr. zu sponsam alienam) ipsa consenciente rapuerit - fieri potest (MGH Capit. 1, Nr. 156, S. 315 Anm. a, S. 315 Z. 21-33; Anfang von c. 3 graphisch nicht hervorgehoben).

  • 32r
    Capitula per se scribenda (a. 818/819), c. 8: UT MISSO NOSTRO CUM EPISCOPO. Uolumus et missi nostri per singulas ciuitates - emendare studeat (MGH Capit. 1, Nr. 140, S. 288 Z. 16-19; Rubrik ungedruckt).

  • 32r-v, 41r-v
    CAP. I-XVIII - Capitulare missorum (a. 818/819), endet wegen Blattverlusts fragmentarisch in c. 29: INCIP. ALIUM CAPITULARUM. HAEC CAPITULA PRAECIPUE AD LEGATIONEM MISSORUM NOSTRORUM OB MEMORIE CAUSAM PERTINENTE DE QUIBUS UIDELICET CAUSIS HIC AGERE DEBENT. Legatio omnem missorum nostrorum he est prima ut secuti aliis missis - iuxta suam qua (MGH Capit. 1, Nr. 141, S. 289 Z. 1 - S. 291 Z. 30); cc. 1, 13, 15-21, 23-24, 26-28 nicht gezählt, c. 12 dreigeteilt.

  • 33r-40v, 42r-49r
    (beginnend mit neuer Lage): Lex Ribuaria (Klasse B), Titelverzeichnis und Text (MGH LL nat. Germ. 3, 2, S. 52-134; Sigle B 13; zur Hs. S. 37).

  • 49v
    (Nachträge dreier Hände des 10. Jh.) Rezepte gegen Epilepsie und Pleurisis (ed. Wickersheimer, Les manuscrits latins de médicine, S. 62); dazwischen Theologisches (David, Petrus usw.).

  • Auf neuer Lage folgt:

    50r-66v
    Lex Alamannorum (Klasse B), Titelverzeichnis und Text (MGH LL nat. Germ. 5, 1, S. 54-156; Sigle B 7; zur Hs. S. 15).

  • 66v
    Am Ende des Codex:
    Zeichnung dreier Personen in Braun und Rot: links thronender König als Richter, im Ornat mit Krone und Stab; rechts eine offenbar nicht voll ausgeführte Figur mit Kopfbedeckung (Krone?); beide blicken auf die Gestalt in der Mitte, das Schreckbild eines Menschen mit groben Schuhen, fast unzüchtig hochgewelltem Rock, Bart und flammenartig züngelnden Haaren, die Linke zum König hin geöffnet, in der Rechten wohl einen länglichen Gegenstand (Eisen?) (nicht unähnlich dem Beweisführer des Feuerordals in Cod. Lambach, Stiftsbibliothek, 73; Abb. MGH Formulae, Tab. III); zwischen König und Zentralfigur in der Mitte ein oder zwei Wörter (Audi, darunter auch unter der UV-Lampe nur schwer lesbar a... [vielleicht nochmals audi?]). Die Szene dürfte ein Gottesurteil wiedergeben, das Äußere des Probanden könnte den vielleicht gegen ihn erhobenen Vorwurf des stuprum andeuten.

Bibliography
Catalogues:
  • Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Regiae 3, 3 (Paris 1744) S. 615 f.
Project-specific references:


Transcription

Editorial Preface to the Transcription

Transkriptionsvorlage: Die Kapitularien Ludwigs des Frommen (BK 138, 139, 140, 141, 156) wurden anhand eines Schwarz-Weiß-Digitalisats - in guter Qualität bei Gallica zur Verfügung gestellt - transkribiert. Unsichere Lesungen und Korrekturen sowie die Verwendung farbiger Tinte wurden bei zwei Autopsien des Originals in der BNF am 27.-28. April 2016 sowie am 24. Februar 2017 geprüft. Die Transkription von BK 39, 40 und 44 konnte anhand eines neuen Farb-Digitalisats - ebenfalls verfügbar bei Gallica - vorgenommen werden.

Schreiber

Foll. 22v-32v, 41r-v: Der Schreiber verwendet eine gut lesbare karolingische Minuskel. Insgesamt zeichnet sich der Text durch eine hohe Dichte an grammatischen Unsauberkeiten aus, die vor allem Kongruenz und Kasusrektion betreffen. An vielen Stellen des Textes kommt es zudem zu Wortbildungen, die es schlichtweg nicht gibt (z.B. dixisso fol. 28v), oder die unsinnig bzw. unpassend sind (z.B. in choris statt in quo res auf fol. 27r). Hinzu kommen Verschleifungen von Wörtern und Haplographie (z.B. i nostram, fol. 29r, für in nostram). Eine weitere Eigenheit des Schreibers ist die Verdopplung von Konsonanten, wie z.B. ammittat (fol. 27v) und rappuerit (fol. 28r), aber auch caussa und occassio (beide fol. 27v). Ein h vor Vokal sowie häufiger c statt t und s statt x sind weitere Eigenheiten des Schreibers. Einmal wird zudem (fol. 30r) ostem statt hostem geschrieben. Des Weiteren schwankt der Schreiber beim Wort comes zwischen den Schreibweisen comis, comus und klassisch comes. Diese Varianz wurde nicht eigens im Text angemerkt. Das Wort occasio und seine Flektionsformen weist regelmäßig ein zwischen a und s eingefügtes n auf. Varianten gibt es zudem bei quo- und co-. Der Schreiber setzt zudem manchmal -us statt -os. In der Capitulatio zu BK 139 wurden Wörter teilweise nicht vollständig ausgeschrieben, wenn der Schreiber an das Ende des Schriftspiegels kam.

Buchstabenformen

Foll. 22v-32v, 41r-v:

Einzelbuchstaben: Hauptsächliche Verwendung des doppelstöckigen a, gelegentlich wird cc-a gebraucht. Häufig zu beobachten sind unziales D und M, sowie Majuskel-N (vor allem bei Verneinungen). Oberer und unterer Bogen des g sind offen. Das o hat zuweilen einen kleinen Abstrich auf der rechten Seite des Bogens, was es leicht wie ein a aussehen lässt.

Ligaturen: Seltener Gebrauch der e-caudata. Die häufigsten Ligaturen sind die von et, ct, NT (am Wortende), or (in -orum) und st. Seltener auch ae- (fol. 31r, Z. 21: terrae), nt- (mit dem Deckbalken des t auf der Grundlinie, fol. 30v, Z. 13: permaneant) sowie us-Ligaturen (fol. 28v, Z. 8: alius). UT-Ligaturen am Beginn einzelner Kapitel.

Besonderheiten: Die Rubriken sind in einem Mischalphabet aus Unziale und Minuskel verfasst. Hinzu treten aber auch Capitalis-Buchstaben.

Abkürzungen

Foll. 22v-32v, 41r-v: Der Schreiber kürzt gerne die Worte ab, wobei er im gesamten Text nur gängige Abkürzungen verwendet. Die us-Kürze gibt er fast ausschließlich mit dem charakteristischen hochgestellten Halbkreis wieder, wobei dies aber auch für -ur verwendet wird. Enklitisches que wird standardmäßig mit Semikolon gekürzt, genauso wie der Dativ und Ablativ Plural auf -bus. Wenn der Schreiber klassisches com vor p ausschreibt, liest man durchgehend con. Bei den Kürzungen für die Flektionsformen von ecclesia ist eine relativ große Variation zu beobachten. So finden sich eccles, ecclem und eccle, wobei eccles für mehrere Formen stehen kann. Gekürztes est wird manchmal (z.B. fol. 30r) zwischen zwei Punkte gesetzt. Ein qd, bei dem der Kürzungsstrich durch den Schaft des d geht, steht entweder für quid oder für quod. Einmal wird secundum mit sedm gekürzt (fol. 41v, Z. 4).

Gliederungsmerkmale

Foll. 22v-26r: Wenngleich BK 39 keine Rubrik erhalten hat, befinden sich an entsprechender Stelle drei Leerzeilen, sodass von einer intendierten Rubrik (in roter Tinte) ausgegangen werden muss. Insgesamt fehlen ab fol. 22 (Seitenmitte) Rubriken und rote Initialen, die sich mit denjenigen in Texttinte abwechseln sollten. Aus diesem Grund erhielten bei BK 39 die cc. 4, 7, 9 und 11 keine Initialen. Bei BK 39 findet sich nur für c. 3 eine entsprechende Kapitelzählung (III). Für BK 40 sind die Kapitel 1-20 mit einer solchen versehen (I-XX), wobei Kapitel 11 fälschlicherweise als X gezählt ist. Ab c. 21 fehlt die Kapitelzählung und erneut wurden die intendierten roten Initialen nicht ausgeführt. Zudem werden die Kapitel 7 und 8 von BK 40 in vertauschter Reihenfolge geboten. BK 44 ist unvollständig überliefert, es fehlen: cc. 1, 2, 7, 10, 12, 13, 14, 16-21. Auch hier fehlen eventuelle Rubriken.

Foll. 26r-30v: Dem Kapitular (BK 139) ist eine Capitulatio vorgeschaltet, die alle 21 Kapitel nennt (fol. 26r). Der Text der Kapitelüberschriften weicht von denen innerhalb des Textes ab, was entweder auf einen anderen Schreiber hindeutet oder aber der Schreiber hat die Capitulatio aus einer anderen Vorlage abgeschrieben, ohne diese mit dem Text zu vergleichen, auf den sie sich bezieht. Im Gegensatz zum restlichen Text ist die Capitulatio zweispaltig geschrieben, was eventuell ebenfalls einer anderen Vorlage geschuldet sein könnte. Bis auf die ersten beiden Kapitel verfügt jedes über eine eigene Rubrik. Ab cap. VI rücken die Kapitelnummern - bis auf cap. XI - in den Text hinein, vorher stehen sie außerhalb. Für die Rubrik des zweiten Kapitels wurde Platz gelassen, diese aber dann nicht ausgeführt. Die Rubrik zu Kapitel VIII wurde nicht durch eine Auszeichnungsschrift hervorgehoben, sondern erscheint als Teil des Textes. Durch die enge Bindung der Blätter kann nicht immer gesagt werden, ob vor der Kapitelnummer noch die Kapitelbezeichnung CAP steht. Diese ist ohnehin nicht obligatorisch angegeben. Die Nummerierung an sich ist korrekt, nur fehlt sie bei den ersten beiden Kapiteln. Manchmal bestehen die Initialen, die den Anfang eines Kapitels markieren, aus einer Ligatur der jeweils ersten beiden Buchstaben.

Foll. 30v-32r: Der aus BK 138 c. 6, BK 140 cc. 1-7 sowie BK 156 und BK 140 c. 8 bestehenden Kapitelliste ist eine 11 Rubriken umfassende Capitulatio vorgeschaltet, die wiederum durch eine kurze Inscriptio eingeleitet wird. BK 156 cc. 2 und 3 sind unter einer Rubrik zusammengefasst, was die nur 11 Einträge der Capitulatio erklärt. BK 138 c. 6, BK 140 cc. 1-6 sind jeweils mit der Abkürzung CAP und einer Kapitelnummer versehen (I bis VII), wobei die Zahlen III-V aufgrund der engen Bindung nicht zu sehen sind. Bei BK 140 c. 7 steht nur CAP und keine Nummer. Bei BK 156 c. 1 ist nur eine Rubrik und keine Nummer zu sehen, was schon Mordek vermerkt. BK 156 cc. 2-3 werden unter CAP X zusammengefasst, ehe BK 140 c. 8 mit Rubrik, aber ohne erkennbare Kapitelnummer folgt. Alle Kapitel sind mit einer Rubrik versehen und durch große, zumeist zwei Zeilen umfassende Initialen eingeleitet. Nummern, Rubriken und Text sind allesamt in Texttinte geschrieben.

Foll. 32r-v, 41r-v: BK 141 endet aufgrund des Blattverlusts nach den ersten Worten von c. 29. Es gibt keine Rubriken und nicht alle Kapitel haben eine Nummer erhalten. BK 141 c. 3 ist das letzte Kapitel, das eine deutlicher hervorgehobene Initiale hat, die restlichen capitula verfügen nur über leicht vergrößerte Majuskeln. Nach der Inscriptio (INCIPIT ALIUM CAPITULARUM - AGERE DEBENT) folgt zunächst ein unnummerierter Abschnitt, der die Fortsetzung der Inscriptio und den ersten Teil von BK 141 c. 1 umfasst (von Legatio omnem bis restituatur). Der Rest von c. 1 ist mit c. 2 in einem Kapitel zusammengefasst, das mit CAP I bezeichnet wird. BK 141 cc. 3-5 werden als CAP II-CAP IIII gezählt, danach wird die vorangestellte Bezeichnung CAP nicht mehr verwendet. Die Zählung geht dann mit V weiter (BK 141 c. 6), worauf dann aber VII folgt, was nun auch BK 141 c. 7 entspricht. Dann folgt zum zweiten Mal die VII für c. 8 sowie die Nummern VIII, VIIII und X für cc. 9-11. Nun ist die Zählung also wieder um eins nach hinten verschoben. BK 141 c. 12 verteilt sich auf XI-XIIII, wobei unter letzterer Nummer auch c. 13 subsumiert wird. Unter der Nummer XV sind mehrere Kapitel zusammengefasst, nämlich cc. 14-21. Allerdings gibt es hier auch Einschnitte, die nicht durch eine Kapitelnummer, sondern durch eine nicht sicher aufzulösende Abkürzung AL (=ALIUM?) eingeleitet werden: so wird c. 14 nach den Worten obseruanda adque tenenda durch diese Abkürzung unterbrochen. Des Weiteren findet sie sich unmittelbar vor c. 17, vor c. 18, vor c. 20 und vor den Worten UT propter, einem Teilsatz von c. 21, der zusätzlich durch die vergrößerte UT-Ligatur herausgehoben wird. Diese Abkürzung schafft somit weitere Untergliederungen innerhalb des ansonsten fortlaufenden Textes. Es folgt dann wieder eine Kapitelnummer, nämlich XVI, worunter die cc. 22-24 subsumiert sind. Unter der XVII, bei der durch den Beschnitt der Seite X nicht mehr zu sehen ist, werden die cc. 25-28 zusammengefasst. Auffällig an dieser Kapitelnummer ist, dass sie nun wieder am linken Seitenrand zu finden ist (dies war vorher nur bei CAP I der Fall), was dem mangelnden Platz in der Zeile davor geschuldet sein wird, und dass sie kleiner geschrieben ist als die anderen davor und danach. Das letzte Kapitel, c. 29, ist mit der Kapitelnummer XVIII versehen. Die unter die einzelnen Kapitelnummern zusammengefassten Kapitel oder Kapitelabschnitte werden zumeist dadurch voneinander abgesetzt, dass sie mit einer vergrößerten Majuskel beginnen, vor der eine media distinctio steht. Nummern, Rubriken und Text sind allesamt in Texttinte geschrieben.

Benutzungsspuren

Ein Benutzer der Hs. hat auf fol. 25r zwei Textstellen mit Strichen markiert. Zum einen handelt es sich möglicherweise um den Verweis auf ein falsch einsortiertes Kapitel (c. 23). Zum anderen wird auf den Beginn eines neuen Kapitulars (BK 44) aufmerksam gemacht. Dieses wurde vom Schreiber nicht vom vorangehenden Text abgegrenzt. Ein neuzeitlicher Benutzer verweist in einer Notiz neben BK 44 vermutlich auf den Druck von Baluze.

Sonstiges

Pergamentschäden: Auf fol. 27 zieht sich am unteren Seitenrand senkrecht eine Pergamentfalte nach oben, die auch die letzten vier bis fünf Zeilen des Textes, allerdings ohne Textverlust, beeinträchtigt.

Die Handschrift ist sehr eng gebunden, sodass vor allem die Kapitelzählung - auch nach der Autopsie - in manchen Fällen nicht oder nur teilweise entziffert werden konnte.

Auf die Lagenvertauschung macht ein neuzeitlicher Vermerk unterhalb des Schriftspiegels von fol. 32v aufmerksam. Ein zweiter, älterer Vermerk vermeldet fälschlicherweise den Verlust der Lage. Diese Notiz wurde entsprechend vom jüngeren Benutzer durchgestrichen.

[fol. 22v] [19]
[BK 39 c. 1 BK 39 c. 2]
Qui subdiaconum occiderit · CCC · solidos1* conponat · Qui diaconum · CCCC · Qui presbiterum · DC · Qui episcopum · DCCCC solidis2* culpabilis3* iudicetur4* · Si quis5* in munitatem aliquid fecerit damnum · DC · solidos6* conponat7* · Si autem homo furtum fecerit aut homicidium uel colibet crimen foris commitens infra munitatem fugisset · Mandat comis uel episcopus · uel abati · uel in domo uel quecumque locum episcopi aut abatis tenuerit ut reddat eum reum · Si ille contradixerit et eum reddere noluerit in prima contradicione XV · solidis8* culpabilis9* iudicetur10* · Si ad secundam [fol. 23r] inquisicionem eum reddere noluerit XXX solidis11* culpabilis12* iudicetur13* Si nec ad terciam consentire noluerit quicquid reus damni fecerit totum ille qui infra munitatem eum retinet nec reddere uult soluere cogatur · Et ipse comes ueniens licenciam habet ipsum hominem infra inmunitatem querendi14* ubicumque inuenire potuerit · Si autem statim in prima inquisicione comiti responsum fuerit quidem fuisset set sufraga [!] lapsus statim iuret quod ipse eum ad iusticiam cuiuslibet disfaciendum fugire non fecisset · et sit in hoc satisfactum · Si autem intranti in ipsa inmunitatem comiti collecta manum quislibet resistere temptauerit · comes hoc ad regem uel ad principem differat ubicumque iudicetur · et sicut ille qui in manitatem [!] damnum fecit15* · DC · solidos16* damnum conponere debeat · Ita qui comiti collecta manu resistere presumpserit · DC solidis17* · culpabilis18* iudicetur19*  
1*
gek. sol
2*
gek. sol
3*
gek. cul
4*
gek. iud
5*
gek. q
6*
gek. sol
7*
gek. conp
8*
gek. sol
9*
gek. cul
10*
gek. iud
11*
gek. sol
12*
gek. cul
13*
gek. iud
14*
korr. aus [†]
15*
gek. fec
16*
gek. sol
17*
gek. sol
18*
gek. cul
19*
gek. iud
III  
[BK 39 c. 3]
Si quis20* ad ecclesiam confugium fuerit in atrio ipsius ecclesiae pacem habeat · ne sit necesse eclesiam ingredi ut nullus eum per uim inde abstrahere presumat · Sed diceat21* ei con [!] confidere quod fecit22* · et inde per manus bonorum hominum ad discussionem in publico producatur  
20*
gek. q
21*
e ergänzt
22*
gek. fec
[BK 39 c. 4]
i23* quis24* in iudicio hominem iuste contra alium altercantem adiuuare per malum ingenium presumpserit adque inde coram iudicibus uel comite increpatus fuerit et negare non potuerit XV · solidis25* culpabilis26* iudicetur27*  
23*
Die zu erwartende S-Initiale wurde nicht ausgeführt.
24*
gek. q
25*
gek. sol
26*
gek. cul
27*
gek. iud
[BK 39 c. 5]
Si quis28* de libertate sua interpellatus fuerit et timens ne in seruicium cadat aliquem de propinquis suis per quem in seruicium casurum timet occiderit id est patre matrem patru[fol. 23v]elum auunculum uel quemlibet huiusmodi propinquitatatis [!] personam · ipse qui hoc perpetrauit · moriatur agnicio eius et consanguinitas in seruicium cadat · et si negauerit se illum occidisse · ad nouem uomeros ignitos iudicio dei examinandos accedat  
28*
gek. q
[BK 39 c. 6]
Qui res suas pro animam suam a casa dei domi tradicione faciat coram testibus legitimos et actenus in qua oste facte sunt tradiciones de quibus nulla est quesicio stabile permaneant · Si uero aliquis alii res suas tradiderit et in oste profectus fuerit · et ille cui res tradite sunt interim moriturus fuerit qui res suas tradidit testibus coram quibus tradicio facta est res suas recipiat et si ipse mortuus fuerit heredes eius legitime res traditas recipiat  
[BK 39 c. 7]
i29* quis30* cartam ingenuitatis ad domino suo legitimam libertatem est consecutus · liber permaneat · Si uero aliquis eum iniuste inseruire temptauerit et ille cartam ingenuitatis sue ostenderit et aduersarium iniuste se inseruire temptauerit · multaque in carta discripta est soluere cogatur · Si uero carta non aparuerit sed iam ab illo qui eum inseruire uoluerat disfacta · est · uueregildum eius conponat · duas partes illi qui inseruire uoluerit terciam regi · et ille per preceptum regis libertatem ipsam conponat  
29*
Die zu erwartende S-Initiale wurde nicht ausgeführt.
30*
gek. q
[BK 39 c. 8]
Liber qui se locum uuadii in alterius potestatem conmiserit ibique constitutus fuerit damnum aliquid cuilibet fecerit qui eum in locum uuadii suscipit ut damnum soluat · aut hominem in mallo productum dimittat · perdens simul debitum propter quod eum in uuadio suscepit · Et qui damnum fecit31* dimissus iuxta qualitate regi cogatur emendare [fol. 24r] Si uero liberam feminam habuerit usque dum pignus adsisteret · et filios habuerint liberi permaneant ·  
31*
gek. fec
[BK 39 c. 9]
mnia32* debita que ad partem regis solui debent XII solidis33* denariorum34* soluat excepta freda que in lege salica conscripta sunt illa eadem solido35* quod cetera conposicionis solui debent · conponatur  
32*
Die zu erwartende O-Initiale wurde nicht ausgeführt.
33*
gek. sol
34*
gek. dnir
35*
gek. sol
[BK 39 c. 10]
Si quis36* causam indicatam repetere37* presumpserit in mallo ibique testibus conuictus fuerit · aut XV · solidos38* ictos ab scabinos qui causam superius iudicauerunt39* accipiat  
36*
gek. q
37*
e4 korr. (?)
38*
gek. sol
39*
gek. iudicauer
[BK 39 c. 11]
btimi40* quisque in pago uel in ciuitate ad testimonium adsumatur · et cui his contra quem testimonium re debent nullum crimen posuit indicare41* ˙  
40*
Die zu erwartende O-Initiale wurde nicht ausgeführt.
41*
korr. aus indicere
INCIPIUNT42* ALIA CAPITULA43*  
I  
[BK 40 c. 1]
De causis audiendis · uel ecclesias emendandas · et ubi in unum locum plures sunt que necessaria sunt ut destruantur · et que necessaria sunt aliae construantur ·  
42*
gek. INCPT
43*
gek. CAPITL
II  
[BK 40 c. 2]
Ut presbiteri non ordinentur priusquam examinantur44* ut excommunicationem passim sine causa non fiant  
44*
a2 korr. (?)
III  
[BK 40 c. 3]
Ut sint missi nostri scabinius aduocatus · notarios per singula loca eligant · et eorum nomina quando reuersi fuerint secum scripta referant  
IIII  
[BK 40 c. 4]
De his qui legem seruare contempserint et per fidemiussores ad presenciam regis deducantur  
V  
[BK 40 c. 5]
Ut illi aribannum soluere debent coniectum faciant ad aribannatorum ;  
VI  
[BK 40 c. 6]
De fugitiuis hac peregrinis ut destringantur ut scire possimus qui sciunt aut unde uenerunt [fol. 24v]  
VII  
[BK 40 c. 8]
De mensuris · ut secundum iussionem equales fiant ·  
VIII  
[BK 40 c. 7]
Ut pauca et brunies non uendentur negociatoribus  
VIIII  
[BK 40 c. 9]
Ut non mittantur testimonia supra uestituram regis :  
X  
[BK 40 c. 10]
Ut nec colonus · nec fiscalis foris mitti possit aliubi tradicionem facere ·  
X  
[BK 40 c. 11]
Ut nullus presumat hominem ad iudicium mittere nisi iudicatum fiat ·  
XII  
[BK 40 c. 12]
Ut liber homo qui in monasterio regulari comam deposuit · et res suas ibidem delegauerit promisionem factam secundum regulam firmiter teneat  
XIII ·  
[BK 40 c. 13]
Ut omnia uuadiare debent iusta quod in lege continent · pleniter secundum ipsam legem reuuadiatam fiant · et in postmodum uel domnus rex · uel ille cuius causa est iuxta quod ei placuerit misericordiam faciat  
XIIII  
[BK 40 c. 14]
De episcopis abatibus qui ad nostrum placitum non uenerunt  
XV ·  
[BK 40 c. 15]
Ut nullus ebrius suam causam possit conquerere nec testimonium dicere · nec placitum comis habere nisi geiunus [!]  
XVI  ·  
[BK 40 c. 16]
Ut neminem liceat alium cogere ad bibendum ·  
XVII  
[BK 40 c. 17]
De missis nostris discurrentibus uel ceteris hominibus propter utilitatem nostram iter agentibus nullus mansione contradicere presumat ;  
XVIII  
[BK 40 c. 18]
De canibus qui in dextro armo tonsi sunt ut homo qui eum habuerit cum ipso cane in presencia domno regis ueniat ;  
XVIIII  
[BK 40 c. 19]
Ut populus interrogetur de capitulis quem lege nouiter mittenda sunt · ut postquam omnes consenserint · scripcionis et manufirmacionis suas in ipso capitulo firmentur · fiant  
XX  
[BK 40 c. 20]
Ut nullus ad placitum banniat nisi qui causam suam [fol. 25r] querit · aut alteri querere debeat scepto [!] scabinius VII qui in dominica placita preesse debent  
[BK 40 c. 21]
De falsis testibus inquirendum est non recipiant  
[BK 40 c. 22]
Ut nullus presummat per uitam regis uel filiorum eius iurare ;  
[BK 40 c. 25]
Ut missi nostri qui iam breues adtulerunt45* de adnunciacione · uolumus adhuc adducant opere ·  
45*
gek. adtuler
[BK 40 c. 26]
Quantum mora faciunt inuernum [!] locum et quod homines secum habeant ·  
[BK 40 c. 27]
De prudencia et constancia missorum nostrorum ˙  
[BK 40 c. 28]
De falsis monetariis requirendum  
[BK 40 c. 24]
De signatis et qui menciendum uadunt  
[BK 40 c. 29]
Si alias res fortiuti [!] non preocupauerint VIII kalendas46* iulii · id est47* missa sancti iohannis babtiste adnuncia48* generalii [!] placitum habere uolumus  
46*
gek. kl
47*
id est gek. ide
48*
Ein vor dem letzten Buchstaben (a) gesetzter Punkt könnte als Worttrennung intendiert gewesen sein.
[BK 44 c. 3 BK 44 c. 4]
De49* uestitis regalibus ut pleniter fiant inquesitas · de hoc si euenit fames clades · aut inequalitas aeris uel alia qualiscumque tribulatio · ut non expectetur · edictum nostrum · sed statim depretur [!] dei misericordia · et in presente annum de famis inopia ut unusquisque · adiuuet prout potest · et suam anonam non nimis caro uindat · et ne foris imperium nostrum uendatur alimonia ·  
49*
Links neben dem Schriftspiegel wurde der Beginn des neuen Kapitulars mit einem Strich markiert. Rechts wurde von neuzeitlicher Hand Capitul. II. an. 805. notiert. Vermutlich wurde hier die Edition von Baluze benutzt, der das Kapitular als "Capitulare secundum anni DCCCV ad omnes generaliter" bezeichnet.
[BK 44 c. 5]
De armis infra patriam non portentur id est scutis et lanceis · et luricas · si fadiosus50* [!] quisis [!] discuciatur · tunc quis e duobus quis contrarius sit ut pacati fiant · et distringatur ad pacem · etiamsi noluerint · et si aliter pacificare nolunt adducantur in nostram presenciam · et si alicuius potest pacificationem alteram occidit conponat illum · et manum [fol. 25v] et manum [!] quam periuret perdat · et insuper bannum dominicum soluat ·  
50*
d korr. (?)
[BK 44 c. 6]
De armatura in exercitu sicut antea in alico capitulare commendauimus · ita seruetur · et insuper omnis homo de duodecim mansis brunicam habeat · Qui uero brunicam habens et secum non tulerit omnis beneficium L · cum brunia perdet ·  
[BK 44 c. 8 BK 44 c. 9]
De clamatoribus uel causedicis qui nec iudicium scabiniorum adquiescere · nec blasphemare uolunt antiquis consuetudo seruetur id est ut in custodia recludatur nec unum e duobus fiant · Et si ad palacium pro hoc re · reclamauerit et litteris detullerit · num quid est eis credatur · nec tamen eum in carcere ponatur · sed cum custodia et ipsis litteris pariter ad palacium nostrum remittantur · ut ibi discuciantur ut dignum est · De iuramento ut nulli alteri per sacramentum fidelitas promittatur nisi nobis et unicuique proprio seniore · ut nostram utilitatem et suis senioribus excepto his sacramentum qui iuste secundum legem alteri ab altero debet et infantes qui antea non potuerunt51* propter iuuenilem aetatem iurare modo fideliter repromittant ˙  
51*
gek. potuer
[BK 44 c. 11]
De periuriis ut caueantur et non admittatur testis ad iuramentum antequam discuciatur · et si aliter discucionem possit separetur ab inuicem et singulariter inquirantur · et si solum causatorum liceat testes eligere absente suo causatore et omnino nullus nisi ieiunus ad iuramentum uel ad testimonio admittatur · et ille qui ad testimonium adducitur · si refutatur dicat ille qui eum refutat et probat quasi illum recipere nolit et de ipso paugo [!] non de altero testibus eligantur · nisi forte longius extra comitatem causa sit inquirenda · et si quis52* conuictus fue [!] periurii perdet manum aut redimat  
52*
gek. q
[BK 44 c. 15]
De liberis hominibus qui ad seruicium dei se tradere uolunt ut prius hoc non faciant [fol. 26r] quam a nobis licenciam postulentur · et hoc quia audiuimus aliquos ex illis non tam causam deuocionis quam exercitu seu alia · funccionem regalis fugiendo quos clamore cupiditatis causa ab his qui res illorum concupiscunt urcumuenitos [!] audiuimus hoc ideo fieri53* proibemus ·  
53*
korr. aus fu
[BK 44 c. 22]
De liberis hominibus qui uxores fiscalinas regias · et feminis liberis qui hominem similiter fiscalinis regius accipiunt ut hereditatem patratum [!] uel de causa sua querenda · nec de testimonio pro hac re cuciantur54* sed talis etiam honor seruetur qualis et antecessoribus nostris regibus uel imperatoribus nostris seruata esse cognoscitur  
54*
korr. aus discuciantur
ITEM ALIA CAPITULEGIS [!] [fol. 26ra]  
I De honore ecclesiae  
II De iniuriis sacerdotum  
III De uiduis et pupillis pau [!]  
IIII De raptu uiduarum  
V De homine publicam penitenciam interfecti  
VI Ut omnis homo liberam potestatem habeat ubicumque uoluerit res suas pro anima sua  
VII De homicidiis proibendis  
VIII Quicquid in conposicionem uuirigildi dare non debeat  
VIIII De raptu alienarum sponsarum55*  
X De falsis testibus conuincendis  
XI De proprio in banno misso56*  
XII De mannire [fol. 26rb] [11]  
XIII De faidis coercendis  
XIIII Ubi sacramenta iuranda sint  
XV De his qui de furtu acusat [!] fuerunt57*  
XVI De dispectu litterorum dominicarum  
XVII De iniustis toloneis et consuetudinibus opere nolunt  
XVIII De his58* qui bonos denarios acci [!]  
XVIIII De adulteratoribus monetariis  
XX De proprio dominico sine ulli detonsis  
XXI De pueris uirginis parentibus [fol. 26v]  
55*
sarum ergänzt
56*
so ergänzt
57*
Über dem r befindet sich ein Kürzungsstrich; möglicherweise zunächst gek. fuer, dann aber doch ausgeschrieben.
58*
Über dem s befindet sich ein senkrechter kurzer Strich wohl ohne Bedeutung.
[BK 139 c. 1]
Si quis ad59* leui causa aut sine causa hominem in ecclesiis interfecerit · de uita conponat · Si uero foris rixati fuerint et unus alterum in ecclesia fugerit et ibi se defendendo interfecerit si tetes [!] non habuerit cum XII · iuratoribus legitimis per sacramentum adfirment60* se defendendo eum interfecisse · et post haec DC solidos ad partem ecclesie61* quam illo homicidio polluerat et insuper bannum nostrum soluere cogatur · his uero qui interfectus est absque conposicione iaceat · hac in die secundum iudicium canonicum congruam facinori quod admisit penitenciam accipiat · Si seruus hoc commiserit iudicio aqua feruentis examinetur · Utrum hoc sponte ad se defendendo fecisset · et si se coxerit interficiatur Si autem se non coxerit · dominus eius iuxta que uirgildus illius est ad ecclesiam62* persoluat · aut eum si uoluerit idem ecclesie63* tradat · De ecclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo aut per una uice uirgildus eius pro eo conponatur altera uice ipsum seruum ad suplicium tradatur · haereditas tamen liberi homines qui propter tale facinus ad mortem fuerit iudicatus ad legitimis heredes64* illius perueniat · Si in atrio ecclesie65* cuius porta consecrata est huiuscemodi homicidiu [!] perpetratum fuerit simili modo emendetur uel conponetur · Si uero porta ecclesie66* non est consecrata eo modo conponatur quod in atrio committitur sicut conponi debet quod in munitatem67* uiolata committitur  
59*
korr. aus al
60*
n ergänzt
61*
gek. eccles
62*
gek. eccles
63*
gek. ecle
64*
Das r wurde wahrscheinlich aus c korrigiert.
65*
gek. eccles
66*
gek. ecle
67*
ta korr. (?)
[BK 139 c. 2]
Sanguis effusio in ecclesiis68* facta cum fuisset · si presbiter fuerit triplo conponatur · duas partes eadem presbitero tercia propter freido [!] ad ecclesiam69* insuper bannum nostrum · Similiter de diacono iuxta conposicionem ex triplo cum banno nostro conponatur · De subdia[fol. 27r]cono similiter triplo secundum sua conposicionem et de uniuscuiusque ordinis clerici secundum suam conposicionem triplum persoluat et insuper bannum nostrum · Similiter de ictu sine sanguinis effusione de uniuscuiusque ordinis clerico70* · secundum suam conposicionem71* triplo et bannum72* nostrum · Et qui non habet unde ad eclesiam73* persoluat tradat se in seruicio eiusdem eclesie74* usque dum totum debitum persoluat  
68*
gek. eccles
69*
gek. ecclem
70*
gek. cler
71*
e korr. (?)
72*
korr. aus b[†]nnum
73*
gek. ecles
74*
gek. ecles
DE UIDUIS ET PUPILLIS ET PAUPERIBUS75* III  
[BK 139 c. 3]
UT76* quantumcumque in mallo ante comite uenerint · prima eorum causa audiatur et definiatur · et si testes per se ad causas suas habere non potuerit uel legem non scierit · comus ille uel illas adiuuet · Dando eis talem hominem qui rationem eorum teneat uel pro eis loquatur ·  
75*
korr. aus [†]IBUS
76*
Die ut-Ligatur bildet die Initiale.
DE RAPTO UIDUARUM [..]II  
[BK 139 c. 4]
Qui uiduam intra primus XXX dies uiduitatis suae uel inuita · uel in uoluntatem sibi copulauerit ut bannum nostrum cogatur · id est XL solidos in triplo conponat · et si inuitam eam duxit77* · legem suam ei conponet78* · Ille tamen qui eam rapuit habere non permittitur ·  
77*
gek. dux
78*
on korr. (?)
DE HOMINEM PUBLICAM PENITENCIAM AGENTEM INTERFECTO V  
[BK 139 c. 5]
qui hominem publicam poenitenciam agentem interfecerit · bannum79* nostrum in triplo conponat et uirgildus eius proximus eius persoluat  
79*
u korr. (?)
CAPITULUM VI UT OMNIS HOMO POTESTATEM HABEAT UT UBICUMQUE UOLUERIT RES SUAS DARE PRO SALUTE ANIME SUAE  
[BK 139 c. 6]
Si quis res suas pro salute anime suae uel aliquem uenerabilem locum uel proquinquo [!] suo uel cuilibet alteri tradere uoluerit et eo tempore intra se ipsum comitatum fuerit · in choris ille positi sunt legitimam tradicionem facere studeat · quodsi eo tempore quod illas tradere uult extra eundem80* comitatum fuerit id est siue in exercito81* siue in palacio siue in alicolibet [!] loco adibeat siue uel de suis pagensibus [fol. 27v]uel de aliis qui eadem legem uiuant82* qua ipse uiuit testes idoneos · uel si illos habere non potuerit · tunc de aliis quales sibi meliores inuenire possint · et coram eis rerum suarum tradicionem faciant et83* fideiussores84* uestiture donet qui ei qui illam tradiccionem accepit uestituram faciat · et postquam haec tradicio fuerit heres illius tollam de predictis rebus ualeat facere repetitionem · insuper et ipse per fideiussionem faciat eiusdem uestiture ne heredi ulla occassio remaneat · hac tradictionem inmutandi sed pocius necessitas incumbat illam perfaciendi · Et si nondum res suas cum quoheredis suis diuisas habuit non ei haec sit inpedimentum sed quoheres eius si sponte noluerit aut per comitem aut per missum eius distringatur · ut diuisionem cum illo faciat ad quem defunctus haereditatem85* uoluit peruenire · Et si cuilibet ecclesię et tradere et rogauit quod heres eius eam legem cum illam ecclesia86* de predictam87* hereditatem habeat qua cum alio quoherede suo habere debeat · Et hoc obseruetur erga patrem et filium et nepotem usque annos legittimos · postea ipsas res ad inmunitatem ipsius ecclesie88* redeant  
80*
d korr. (?)
81*
korr. aus exercitu
82*
korr. aus uiuunt
83*
korr. (?)
84*
f korr. (?)
85*
korr. aus haere[†]itatem
86*
gek. eccles
87*
a korr. (?)
88*
gek. eccles
CAPITULUM VII · DE HOMICIDIIS PROHIBENDIS  
[BK 139 c. 7]
Quicumque hominem ad leui causa · aut sine caussa interfecerit uirgildum eius his89* ad quos pertinet conponat · Ipse uero propter talem presumpcionem90* in exilio mittatur ad quantum tempus nobis placuerit · res tamen suas non ammittat ·  
89*
Über dem Wort ein Strich, der keine Funktion zu haben scheint.
90*
Gleicher Strich über e, wie vorher über his. Hier allerdings mit entsprechender Kürzungsfunktion.
VIII  
[BK 139 c. 8]
quicquid91* in conposicionem uirgildi dare non debeat in conposicionem uirgildi uolumus ut eademque in lege continetur excepto accipitrem et spatam · quia propter illam duo alii quocies92* periurium committitur quando maiores precii quam illi sint esse iurantur ;  
91*
Es gibt zwar eine am Seitenrand stehende Kapitelnummer, aber die Rubrik erscheint ohne Hervorhebung als Teil des Kapiteltextes.
92*
Es könnte auch aliiquocies gemeint sein.
VIIII · DE RAPTU ALIENARUM sponsarum93* [fol. 28r]  
[BK 139 c. 9]
Si quis sponsam alienam rappuerit patri · aut qui legibus eius defensor debet cum sua lege reddet · et quicquid cum ea tullerit semotim unamquamque rem secundum legem reddat · et si hoc defensor perpetrasse consenserit et raptorum ille querere uoluerit consingulariter [!] de unaquaque re freda nostra ab eo excitare faciat · Sponso uero legem suam conponat · et insuper bannum nostrum id · est · XL · solidos conponat uel in presencia nostra comus eum aduenire faciat · et quanto tempore nobis placuerit in exilio maneat · et illa femina ei habere non liceat ·  
93*
Das Wort sponsarum steht unterhalb der Rubrik in normaler Schrift nachgetragen, weil wahrscheinlich der vorhandene Platz nicht ausreichte.
CAPITULUM · X · DE FALSIS TESTIBUS CONUINCENDIS94*  
[BK 139 c. 10]
Si quis cum altero de qualibet causa contencionem habuerit · et testes contra eum per iudicium perducti fuerint si ille fallsos95* eos esse96* suspicatur · liceat ei alius testes quos meliores potuerit contra eos opponerit ut ueracium testimonium falsorum testium peruersitas superetur · Quodsi ambe partes ita inter97* se discesserint98* ut nullatenus una pars99* alteri cedere uellit eligantur duo ex ipsis id est ex100* utraque parte unus qui cum scutis et fustibus in campo decernant utra pars falsitate · utra ueritate sua testimonia sequatur · et campioni qui iuste fuerit propter periurium quod te pugnam commisit · dexteram manum amputetur · Ceteri uero eiusdem parti testes qui falsi apparuerunt101* · manus suas redimantur cuius conposicionis duae partes ei · contra quem testati sunt dentur · tercia comus est · et in seculari quidem causa huiuscemodi · tercium diuersitas · campo conprobetur102* · In ecclesiasticis103* autem causis hubi de una parte seculari · de altera uero ecclesiasticum negocium est Item modo104* obseruetur ubi uero ex utraque parte ecclesiasticum [f]uerit rectores earundem ecclesiarum [fol. 28v]si se familiariter pacificare uellint licenciam habent · Si autem huiuscemodi pacificatione inter eos conuenire non possint · aduocati eorum in mallo publico ad presenciam comitis ueniant et ibi legittimos terminos eorum contencionibus inponatur · Testes uero de qualibet causam non aliunde querantur nisi dixisso [!] comitatu in cho105* res unde causa igitur posita est quia non est credibile ut uel de testabile homini suae deposicione cuiuslibet per alius melius seueritas cognosci ualeat · quam per illo qui uiciniores sunt · Si tamen contencio que inter eos exorta est · in confinio duorum commitatum fuerint · liceat eis de uicina centena adiecentis comitatus ad causam suam testes querere106*  
94*
S ergänzt
95*
l2 wirkt wie ein Fremdkörper innerhalb des Wortes. Der Buchstabe sollte vielleicht ursprünglich kein l werden, da er nicht komplett ausgeführt wurde (hinzu kommt, dass ein größerer Punkt am oberen Teil des Schaftes sitzt, wo die Feder aufgedrückt wurde). Denkbar wäre auch, dass dem Schreiber auffiel, dass dieser Buchstabe überflüssig ist, und er seine Ausführung abbrach.
96*
esse ergänzt
97*
Über dem Wort wurde etwas (Abkürzungsstrich?) getilgt.
98*
gek. discesser
99*
r korr. (?)
100*
x ergänzt
101*
gek. apparuer
102*
Unter dem Bogen des zweiten r befindet sich ein Punkt ohne Funktion.
103*
gek. ecclesasticis
104*
o1 korr. (?)
105*
ch korr. (?)
106*
Die Infinitivendung -re wurde ergänzt.
CAPITULUM XI DE PROPRIO IN BANNO MISSO  
[BK 139 c. 11]
Cuiuscumque hominis proprietas crimen aliquod ab eo commissum in bannum fuerit missa · et ille re cognita ne iustitiam faciat uenire distullerit · annumque ac diem in eo bannum illam esse permiserit · ulterius eam non107* adquirat sed ipso fisco nostro sociatur · Debitum uero quod his cuius ea fuit soluere debet · per comitem a comministros eius iuxta stimationem [!] domini de rebus mobilibus qui in eadem proprietatem inuentum fuerit his qui108* ibidem debitor fuit exsoluatur · Quodse [!] rero [!] mobilium ibidem inuenturam quantitas ad conposicionem non sufficerit · de mobilibus subpleatur · et quod · superfuerit sicut dictum est fisco nostro possideat · Si nihil super conposicionem remanere potuerit totum in illam expendatur · Si autem homo ille non cum suis quoheredibus proprium suum diuisum habuit · con[fol. 29r]uocet comis et cum eis legittimam diuisionem109* faciat · et tunc iam sicut dictum est partem eius fisco nostro addicat et conposicionem de ea iuxta modum superius conprehensum his ad quos illa legalibus pertinet · et soluat · quodsi non de alia re sed de ipsa propriętate que in banno missa fuit110* · hac per [!] nostram111* potestatem redacta fuerit interpellatur · Comus in coius112* [!] ministerium eam esse constituerit · hoc ad noticia nostra perferre curet · Ut nos eandem proprietatem que secundum supradictum modum in nostrum dominium redacta est · per preceptum nostri auctoritatem113* in cuius et potestatem hominis qui eum querebat faciamus peruenire ·  
107*
n2 korr. (?)
108*
ui korr. (?)
109*
Der Kürzungsstrich ist nur noch zu erahnen.
110*
korr. aus fuerit
111*
Der Buchstabenbestand lautet inram. Auch hier hat der Schreiber die Wörter quasi verschliffen und einen Buchstaben (n) daher nicht ausgeschrieben. Das geschriebene n wurde hier zum Possessivpronomen gezogen.
112*
korr. aus cuius
113*
korr. aus nostrum uctoritatem. Aus dem zweiten Bogen des m der nostrum-Kürzung (nrm) wurde nachträglich das a für das nachfolgende uctoritatem geformt. Der erste Schaft des m ist als i stehengeblieben.
CAPITULUM XII · DE MANNIRE ·  
[BK 139 c. 12]
Si quis de statu suo id est de libertate uel de hereditate conpellandas iuxta114* legis constitutionem manniatur · De ceteris uero causis unde quis rationem est redditurus · non manniatur · sed si post secunda commotis admonicionem aliquis ad mallum uenire noluit rebus eius in bannum missis uenire et iustitiam fecerit115* conpellatur ·  
114*
u korr. (?)
115*
gek. fecer
XIII DE FAIDIS COHERCENDIS  
[BK 139 c. 13]
Si quis aliqua necessitate cogente homicidium commisit comis in cuius ministerio res perpetrata est · et conposicionem soluere et faida per sacramentum116* pacificare faciat Quodsi una pars eius adsentire noluerit117* · aut ille qui homicidium commiserit · aut his qui conposicionem suscipere debet faciat illum qui ei contumax fuerit ad presencia nostra uenire · et nos eum ad tempus quod nobis placuerit in exilio mittamus donec ibi castigetur ut comito suo inoboediens esse ulterius non audeat et manus damnum in damnum adcrescat118* [fol. 29v]  
116*
korr. aus sacramenta
117*
korr. aus uoluit
118*
korr. aus accrescat
CAPITULUM XIIII · UBI SACRAMENTA IURANDA SUNT119*  
[BK 139 c. 14]
UBi antiquitis [!] consuetudo fuit120* de libertate sacramenta adaramire uel iurare ubi mallum habeatur et ubi sacramenta iurentur · Mallus tamen neque in eclesia neque in atrio ipsius habeatur · minora placita comis siue intra suam potestatem uel ubi impetrare re poluerit habeat : et domus a comite hubi mallum tenere debet construatur ut propter calorem solis · et pluuiam publicam utilitas nostra non remaneat ;  
119*
S korr. (?)
120*
f korr. (?)
CAPITULUM · XV121* · DE · HIS QUI DE FURTU ACUSSATI FUERINT122*  
[BK 139 c. 15]
Si liber homo qui furtu acussatus fuerit123* et res proprias habuerit · in mallo ad presenciam comis se aramire facis et si res non habeat · fideiussores donet qui eum adaramire et in placito124* aduo [!] faciunt · et liceat ei prima uice per sacramentum secundum legem idoniare se potuerit · Nam si alia uice duo uel tres eum de furtum accusauerint · liceat unum ex eis contra eum cum scuto et fusto in campo contendere Quodsi seruus de furtu acussatus fuerit · dominus eius per eum emendare faciat aut cum sacramento excusset nisi tale furtum perpetratum habeat propter quod ad subplicium traditus esse debeat  
121*
korr. aus X[†]
122*
gek. FUER
123*
Die Wörter acussatus fuerit sind dahingehend miteinander verbunden, dass der Mittelbalken des f ausnahmsweise das vorrangehende s berührt.
124*
o korr. (?)
XVI · DE DISPECTO LITERORUM125* DOMINICARUM126*  
[BK 139 c. 16]
Si quis litteras nostras dispexerit id est tractaturiam [!] que propter missus recipiendo dirigatur · aut honores quos habet ammittat127* · aut in eo loco ubi predictus missus suscipere debuit · tamdiu128* resideat · et suis rebus legationes illuc uenientes suscipiat quousque animo nostro satisfactum habeat · Qui uero indiculo nostro quocumque modo dispexerit · iusso nostro ad placitum ueniat et iuxta uoluntatem nostram congruam stulticiae suae castigationem [fol. 30r]accipiat · Et si homo liber uel misteriales129* [!] comitis hoc fecerit · honorem qualemcumque habuerit ammittat · et si seruus fuerit · nudus ad palum uabulet130* · et capud eius tondatur ·  
125*
R1 korr. (?)
126*
gek. DOMR
127*
korr. aus ammittit
128*
korr. aus tamdius
129*
l korr. (?)
130*
a ergänzt
XVII · DE INIUSTIS TOLONEIS ET CONSUETUDINIBUS  
[BK 139 c. 17]
UT tempore auii nostri domni pipini consuetudo fuit toloneum dare ibi · et antea detur · Nam ubi nouiter inceptum · est · ulterius non agatur · et ubi necesse non est ad pontum transmeare uel ubi nauigio mediam aque et sub pontem gerit et ad ripam non adpropinquauit131* neque ibidem aliquid emptum uel uenundatum fuerit132* ulterius toloneum non det :133* et nemo cogat alium ad pontem ire ubi iuxta pontum aquam transmeare potest · et qui ulterius in talibus locis uel de his qui ad palacium suae in ostem pergunt toloneum exactauerit · cum sua lege ipsi toloneum reddat · et bannum nostrum id est · LX · solidos conponat  
131*
korr. aus adproququauit
132*
it korr. (?)
133*
Der Doppelpunkt könnte evtl. auch für eine ur-Kürze stehen, sodass sich detur ergeben würde.
[.]VIII · DE HIS QUI BONUS DENARIUS ACCIPERE NOLUNT  
[BK 139 c. 18]
Quicumque liber homo denarium merum et bene pensantem recipere noluerit · bannum nostrum id est LX solidos conponat · Si uero serui ecclesiastici aut comitum aut uassallorum nostrorum hoc facere presumpserit · LX · percussionibus uapulent · Aut si magister eorum id est aduocatus qui liber est eos uel comiti uel missi nostri presentare uoluerit · predictum bannum LX · solidorum conponat ·  
DE FALSIS MONETARIIS [..]IIII ·  
[BK 139 c. 19]
De falso uero monete qui cum percussisse conprobatus fuerit manus et amputetur · et qui hoc consentit · si liber [.]LX134* solidos conponat · et si seruus LX ictus accipiat ·  
134*
Den Schaft des L berührt links im Oberlängenbereich ein rechtsschräger Schaft; der Rest des ursprünglichen Zeichens (am Zeilenanfang, nahe der Bindung) ist verwischt. Er könnte zu einer vorrausgehenden et-Ligatur gehören.
DE PROPRIO DOMINICO135* SINE IUSSIONE ILLIUS136* REDDITO [.]X ·  
[BK 139 c. 20]
Si quis proprium nostrum quod in uestitura legitori nostri fuit [fol. 30v]alicui querenti reddiderit sine nostra iussione · aliud tantum de suo proprio cum sua lege conponat · et quicumque illud scienter per malum ingenium adquirere temptauerit pro infidele teneatur quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisit · irritum fecit137* · et ideo secundum nostram uoluntatem et potestatem diiudicandus est  
135*
DO korr. (?)
136*
gek. ILL
137*
gek. fec
XXI · DE PUERIS INUITIS PARENTIBUS DETUNDERIT AUT PUELLAS UELLATAS  
[BK 139 c. 21]
Si quis puerum inuitis parentibus totunderit aut puellam uelauerit · legem suam in triplo conponat · aut ipso puero uel puelle suam suae potestatis sit · aut illi in cuius potestate fuerint138* · illi uero potestatem habeant capiti sui ut in alia habitu permaneant qualis eis conplacuerit  
138*
n ergänzt
ITEM ALIA CAPITULA  
I De seruis a sacro ordinis non mittendis [fol. 30va]  
II De forcap[.]phuis139*  
III De terra tributaria  
IIII De beneficiis destructis  
V De terra censale  
VI · De nonis et decimis · [fol. 30vb]  
VII De mancipiis in uillas dominic[..]  
VIII De forestis nouiter  
VIIII De sponsis alienis raptas140* ea non con141*  
X De stultis hominis pulsans  
XI Ut misso nostro una cum episcopo et cum ci142* [fol. 30v] [21]  
139*
Zwischen den beiden p befindet sich eine Lücke, in der im Oberlängenbereich ein senkrechtes Strichlein steht; evtl. der Rest eines getilgten Buchstabens mit Oberlänge?
140*
korr. aus rapta[†]
141*
Nach dem gekürzten c(on) am Zeilenende folgt nichts mehr; trotz der engen Bindung ist am Original erkennbar, dass noch etwas Platz gewesen wäre, der aber offenbar nicht ausgefüllt wurde.
142*
Danach folgt nichts mehr; trotz der engen Bindung ist am Original erkennbar, dass am Zeilenende noch etwas Platz gewesen wäre, der aber offenbar nicht ausgefüllt wurde.
CAPITULUM · I · DE SERUO AD SACRUM ORDINEM NON PROMOUENDIS  
[BK 138 c. 6]
UT nullus episcoporum seruos ad sacrum ordinem non promouere presumat · nisi prius ad hominis propriis libertatem consecuti fuerint · Si uero deinceps quilibet seruus dominum suum fugiens aut latans adibitis testibus munere conductis uel corruptis aut qualibet caliditate uel fraudus [!] ecclesiasticos peruenerit deponatur · et dominus eius eum recipiat  
CAPITULUM II DE FORCAPHIIS [fol. 31r]  
[BK 140 c. 1]
Si mancipia dominos suos fugierint in aliena potestate ut propter nullum premium queret illum in cuius potestate fuerint inuenta pro eo quod ea uel reddiderit uel foris eiecerit · et non solum hoc si eciam ea nec reddere · nec foras eicere uoluerit legitimo domino ea contradixerit · sed ea postea efugerit secundum legem eam soluere cogatur ·  
DE TERRA TRIBUTARIA  
[BK 140 c. 2]
Quicumque terra tributaria unde tributa ad partem nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet tradiderit his qui eam susceperit · tributum quod inde soluebatur omnimodo ad partem nostram persoluat · nisi forte tale infirmitate de parte dominica habeat per quam tributam sibi perdonatum possit ostendere  
DE BENEFICIIS DEsTRUCTIS143*  
[BK 140 c. 3]
Quicumque suum beneficium occansione propria desertum habuerit et infra annum postquam ei a comite uel misso nostro notum factum fuerit · et illum emendatum non habuerit ipsum beneficium perdat ·  
143*
Minuskel-s ergänzt
DE TERRA CENSALE  
[BK 140 c. 4]
Si quis terram censalem habuerit quam antecessores sui uel aliquam ecclesiam uel ad ullam nostram dederint · nullatenus secundum legem meam144* tenere potest · nisi ille uoluerit ad cuius potestatem uel illa ecclesia uel illa uilla pertinet · nisi forte filius aut nepus eius sit qui eam tradidit et ei eadem terrae ad tenendum placita sit · Sed in hac re considerandum est utrum ille qui hanc terram tenet diues aut pauper sit et uaram [!] alium beneficium habeat uel etiam proprium · Et corum neutrum habet145* erga hunc misericordia146* agendum est · ne ex toto dispoliatis · ne in egestatem incidat ut aut talem censum inde persoluat qualis ei fuerit constitutus · uel porcionem aliquam inde in beneficium accipiat unde se sustinere ualeat · [fol. 31v]  
144*
Das Possessivpronomen an dieser Stelle ist ungewöhnlich. Daher ist es nicht abwegig, anzunehmen, dass der Kürzungsstrich über dem zweiten e von legem redundant ist und eher legem eam zu lesen ist.
145*
korr. aus habeat
146*
gek. miscda
CAPITULUM VI DE NONIS ET DECIMIS  
[BK 140 c. 5]
Considerandum est ut de frugibus terre · et animalium nutrimium [!] persoluantur · de opere uero uel restaurationem ecclesiarum147* · Comis et episcopus siue abba una cum misso nostro quem ipse sibi eligerint considerationem · ut unusquisque eorum tantum accipiat ad operandum · et restaurandum · quantum ipse rebus ecclesiarum habere cognoscitur Similiter et uassi nostri aut in communi tantum operis accipiant quantum rerum ecclesiestarum [!] habent uel unusquisque per se iusta quantitatem quam ipse tenet · aut si inter eos conuenerit aut pro opere faciendo argento donent iuxta stamatione148* [!] operis in argento persoluant · Cum que precio retro ecclesie149* ad predictam restaurationem operariis conducere et maceriam emi possit · et qui nonas et decimas dare neglexerint · illam cum suam legem restituant insuper bannum nostrum soluat :  
147*
gek. eccles
148*
a1 korr. (?)
149*
gek. eccles
CAPITULUM VII · DE MANCIPIIS IN UILLAS DOMINICAS CONFUGIENTIBUS  
[BK 140 c. 6]
Si cuiuslibet mancipia in uillam nostram confugerint auctor eiusdem uille querenti dominica contradicat sed statim ea foras de eadem uilla eiciat · et si se putet ad ea repetita iustitiam sapere repetat · Si uero tempore domno caroli genitoris nostri in uillis illa confugerint et dominus ea querit150* · auctor eiusdem uille aut eius legitime coneat [!] · aut querenti domino redat et auctor propter uestituram domno Karoli genitoris nostri eadem mancipia contradicere non audeat si illius propria est nascuntur ·  
150*
korr. aus quererit
CAPITULUM DE FORESTIBUS NOUITER  
[BK 140 c. 7]
Ut quicumque illas habet et nisi forte iudicio ueraci [fol. 32r] ostendere possit quod per iussionem · siue permissionem domno Karoli genitoris nostri eas instituisset propter illas que ad opus nostrum pertinent unde nos decernere uolumus quicquid nobis placuerit ·  
DE SPONSIS ALIENIS151*  
[BK 156 c. 1]
Qui sponsam152* alienam153* ipsa consenciente rapuerit · licet cum ea concubuerit · reddat eam cuius sponsa est et his ducat eam si uellit quia uim passa pocius quam uiolenta [!] est · quodsi eam deducere noluerint accipiat alteram feminam tamen si ad ipsam nubere uoluerit alteri legitime copuletur raptor uero adulterii crimine reus teneatur · quod ipsa consensit154* similiter et raptor et nuptus [!] ulterius proibeatur · et qui ea accepturus erat aliam quam uoluerit accipiat ;  
151*
gek. ALIEN. Die zu erwartende Kapitelzählung verschwindet in der engen Bindung und ist daher nicht zu erkennen, was schon Mordek anmerkt.
152*
korr. aus sponsas
153*
korr. aus alienis
154*
korr. aus consentit
CAPITULUM X DE STULTIS HOMINIS PULSANS  
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu pulsatur si his qui eam pulsat ad conuincendum illum procinctum haberet · adhibeat sibi octo conuictatores [!] legitimos et ex parte et ex parte [!] unde pulsatur siue illa paterna siue materna sit ex quatuor aliunde nominatos legitimos et iurando uiriliter libertatem suam · Quodsi procinctus defuerit · adhibeat unde quemcumque XII liberos homines et iurando ingenuitatem suam defendat · Omnis controuersio coram centenario definiri potest excepto redempcione terrae et mancipiorum que nonnisi coram comite fieri potest ;  
UT MISSO NOSTRO155* CUM EPISCOPO  
[BK 140 c. 8]
UOlumus et missi nostr[i] per singulas ciuitates una cum episcopo et comite misso uel nostros homines ibidem commanentes eligant corum cure sit pontes per diuersa loca emendare · et eo qui illos remaendare [!] debeant ex nostra iussione admonere ut unusquisque iuxtam [!] suam possibilitatem et quantitatem eos emendare studeat ·  
155*
gek. NRO ohne erkennbares Kürzungszeichen
INCIPIT156* ALIUM CAPITULARUM · HAEC CAPITULA PRECIPUE AD LEGATIONEM [fol. 32v] MISSORUM NOSTRORUM OB MEMORIE CAUSAM PERTINENTE157* DE QUIBUS UIDELICET CAUSIS HIC AGERE DEBENT  
[BK 141 c. 1]
Legatio omnem missorum nostrorum he est prima ut secuti aliis missis inuictum fuerit iusticiam facient · De rebus iniuste ablatis et episcopus et abba aut uicarius aut aduocatus aut quislibet de plebe hoc fecisse inuentus fuerit158* statim restituatus  
156*
gek. INCIP
157*
PER korr. (?)
158*
korr. aus fuisse
CAPITULUM · I ·  
[BK 141 c. 1 BK 141 c. 2]
Si uero comis uel auctor dominicus uel alter missus palatinus hoc perpetrauerit et in nostram potestatem redigit res diligenter inuestigata et quod scripta ad nostrum iudici[um] reseruetur Uolumus autem ut de his liberatibus159* et rebus reddendis qui in nostram uestituram sunt · primos quosque inquira[.] et si per illos inuenire non possit · tunc per eos qui per illos in uilla uicina meliores sunt · Et si nec per illos regi ueritas inuenire potest · tunc liceat litigantibus ex utraque parte testes adib[..] et si discordauerint secundum constitutionem a nobis permulga[.][um] examinentur ·  
159*
korr. aus libertatibus
CAPITULUM · II ·  
[BK 141 c. 3]
De pauperibus uiduis et pupillis et iustis oppressis ut adiuuentur ·  
CAPITULUM III ·  
[BK 141 c. 4]
De iniustis occansionibus et consuetudinibus nouiter institutis si con [!] sunt tributa et tolonei in media uia ubi nec aqua · nec palus nec pons nec160* aliquid tali fuerit unde iuste census exig[.] possit · uel ubi naues subter pontes transire solent siue in medio flumine ubi nullum est obstaculum ut auferantur · ante[a] autem ad nostram notitiam deferentur ·  
160*
c ergänzt
CAPITULUM IIII  
[BK 141 c. 5]
De onore haecclesiarum ut per omnia in eis exibeantur sicut nuper a nobis c[.] consensu omnium fidelium nostrorum constitutum161* est · et ut missi nostri omnibus in sua legeatione [!] constitutus efficiant ·  
161*
n korr. (?)
V  
[BK 141 c. 6]
De nonis et [d][.]cimis ut secundum iussionem nostram dentur  
VII  
[BK 141 c. 7]
De locis dandis ad causa cha[n]anorum [!] faciendas id eiusdem haecclesie162* fuerit reddatu[r] Ibi si de alterius ecclesiae uel liberorum163* hominum164* commutetu[.]165* [fol. 41r] Si autem de fisco nostro fuerint · nostra libertate concedatur ·  
162*
gek. haeccl
163*
korr. aus liberurum
164*
korr. aus ho[†]o
165*
Die folgende Lage wurde falsch eingebunden und zudem ist von ihr nur das erste Blatt erhalten. Der Text geht daher erst auf fol. 41r weiter.
VII  
[BK 141 c. 8]
De obseruatione preceptorum nostrorum · et inmunitate ut ita conseruentur sicut a nostris antecessoribus ante concessum est ·  
VIII  
[BK 141 c. 9]
De his qui per occansiones inmunitatem iustitiam facere nolunt · ut obseruentur quod a nobis constitutu [!] est ·  
VIIII ·  
[BK 141 c. 10]
De locis iamdudum sacris et nunc expurcicia [!] foedatis ut iustitia possibilitatem in antiquum statutum deformentur ·  
X ·  
[BK 141 c. 11]
De beneficiis nostris quod destructa inueniuntur hoc impleatur quod nuper habet constitutum · est  
XI  
[BK 141 c. 12]
De noua moneta et dispectu litterarum nostrarum et de latronibus coercendis uel puniendis et de faidis grandis  
XII  
[BK 141 c. 12]
De homicidiis prohibendis ·  
XIII ·  
[BK 141 c. 12]
De periuriis et falsis testibus conposcendis ·  
 · [X]IIII  
[BK 141 c. 12 BK 141 c. 13]
De his omnibus uel ceteris his similibus hoc quod modo constitutum est omnibus adnuncietur et in futurum obseruetur · Hoc uolumus ut missi nostri obseruent ut quicquid de his causis uel simul singillatim emendare poterant emendent ea que emendauerint166* scripta notent · Et hoc si peragere curent quatenus iuste reprehendi a quoquam nullatenus possint et qui facere debent aut possunt nullatenus pretermittant in himmo caueant · aut ne quod onoris siue diactusa167* illud quod agere obmittant et summoper [!] studeant · et hoc168* quod per se efficere non potest · nobis notum faciant · et omnimodo peruideant ut per singula capitula tam uerbis quam scriptis de omnibus que illic peregerint169* nobis rationem reddere ualeant ·  
166*
gek. emendauer
167*
korr. aus deiactusa
168*
h korr. (?)
169*
gek. pereger
XV ·  
[BK 141 c. 14]
De placitis siquidem quos liberi homines obseruare debent constitutio genetoris170* nostri poenitus obseruanda adque tenenda  
AL171*  
[BK 141 c. 14 BK 141 c. 15 BK 141 c. 16]
Ut qui uidelicet in anno tria solvmmodo172* generalia placita obseruent et nullus eos amplius placita obseruare conpellant nisi forte [q]uilibet aut acussatus173* fuerit aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit Ad cetera uero que centenarii tenent non alius uenire iubeat nisi qui ut litigent aut iudicent aut testificantur · Ut debitum quod a nostrum opus fuerit reuu[a]diatum · talis consideratio fiat ut si qui ignoranter174* peccauerit175* · non totum secundum [.]egem soluere cogatur sed iusta quod possibile uisum fuerit · et si uero quantu [!] male uoluntate peccauerit totam legem conposicionem cogatur exsoluere [.]t uel in ostem pergens uel de palacio uel de oste rediens tributum quod tracturias [..][..]nt soluere cogatur  
170*
to ergänzt
171*
Nicht sicher aufzulösende Kürzung; könnte z.B. für ALIA stehen.
172*
korr. aus solomodo
173*
korr. aus acussatur
174*
korr. aus ignorant[†]r
175*
gek. peccauer
AL176*  
[BK 141 c. 17]
Ut pontes subplici qui per bannum fieri soleb[antur] [fol. 41v] anno presente in omni loco restaurentur  
176*
Nicht sicher aufzulösende Kürzung; könnte z.B. für ALIA stehen.
AL177*  
[BK 141 c. 18 BK 141 c. 19]
UT clerici et monachi et serui fugitiui ad loca sua reddere iubeantur · UT nullus episcopus nec comis nec abba nec abbatissa centenarium comitis aduocatum habeat ·  
177*
Nicht sicher aufzulösende Kürzung; könnte z.B. für ALIA stehen.
AL178*  
[BK 141 c. 20 BK 141 c. 21]
Ut uicarii et centenarii qui fures et latrones celauerint uel defenderint secundum179* sibi datum sentenciam diiudicantes · Ut comites et uicarii de constitutione legis amoneantur qua iubetur ·  
178*
Nicht sicher aufzulösende Kürzung; könnte z.B. für ALIA stehen.
179*
gek. sedm
AL180*  
[BK 141 c. 21]
UT propter iustitiam peruertendam munera non accipiant ·  
180*
Nicht sicher aufzulösende Kürzung; könnte z.B. für ALIA stehen.
XVI ·  
[BK 141 c. 22 BK 141 c. 23 BK 141 c. 24]
De forestibus nostris ut ubicumque fuerint181* diligentissime inquirant quomodo salui sint et defense · Ut comitibus denuncient ne ullam forestem nouiter instituant et ubi nouiter institute sunt sine nostra iussione inuenerint dimitti percipiant Ut ubicumque missi nostri aut episcopum aut abatum aut alium quamlibet quocumque honore predictum inuenerit qui iustitiam facere uel noluit uel prehibuit de ipsius rebus uiuant quamdiu in illo loco facere iustitias debent · Ut nullus comis ministerium qui bene iustitias factas habet id est missi diucius commorentur neque illuc multitudinem conuenire faciat ubi iustitia uel minus uel necglegenter [!] facta est  
181*
gek. fuer
[.]VII182*  
[BK 141 c. 25 BK 141 c. 26 BK 141 c. 27 BK 141 c. 28]
UT in illius comitis ministerio ibidem missi nostri placitum teneant qui in alio misatico directus · est donec ipse fuerit reuersus · UT causa que adhuc coram comite non fuit et his qui se reclamat propter suam stulticiam aut contumaciam183* comitem inde apellare noluit iterum comiti commendentur · UT missi nostri uel episcopi uel abbates in[.] uel comites et quamdiu prope suum beneficium fuerint · nihil de aliorum collectu [!] accipiaant [!] · Postquam uero in longinquo recesserint184* tunc accipiant secundum quod in sua tractaturia continentur · Uassi nostri et ministeriales185* qui missi sunt ubicumque uenerint colletum [!] accipiant · VT uassi nostri et uassi epocor186* abatum et comitum qui anno187* presente in ostem non fuerint aurebannum reuciadierint188* exceptis his qui propter necessarias causas ad domo ad genitori nostro lucdouico constitutis domi dimissi fuerint · id est189* qui comiti propter pacem conseruandam et propter coniugem ac domum eius custodiendam et abba uel episcopus similiter propter pacem conseruandam et propter fruges colligendas et familias constringendas et missos recipiendos dimissi fuerunt190* · UT omnes episcopi abbates et comites excepto infirmitate uel nostra iussione · nullam excusacionem habeant · qui non ad placitum missorum nostrorum ueniant aut a uicarium suum mittat qui omni causa per illa rationem reddi possit  
182*
[.]VII korr. aus [.]VIII. Das X ist durch den Beschnitt der Seite verloren gegangen.
183*
a2 korr. (?)
184*
gek. recesser
185*
e2 korr. (?)
186*
Die Kürzung gibt das korrekte Wort episcoporum nicht her. Beim runden r der or-Ligatur fehlt zudem der Kürzungsstrich durch die geschwungene Cauda für -rum.
187*
gek. an, wegen fehlenden Wortabstands leicht zu verlesen als quia non.
188*
i2 ergänzt; gek. reuciadier
189*
id est gek. ide
190*
gek. fuer
XVIII ·  
[BK 141 c. 29]
De dispensorum nostrorum qualiter uniquique iuxta suam qua191*  
191*
Der Text bricht hier aufgrund von Blattverlust ab.