Capitularia - Edition of the Frankish Capitularies

Rom, Biblioteca Vallicelliana, A. 5

Manuscript description according to Mordek

Repository
Rom
Biblioteca Vallicelliana
A. 5
Siglum R
Origin and history
Origin:

10. Jh. (Mordek), 9. Jh., ca. 2. Viertel (oder später?) (Bischoff); Ravenna (Mordek), Rom (Bischoff)

Provenance:

Dombibliothek Ravenna; spätestens um 1600 in Rom

Physical description
Material: Pergament
Number: Unser Teil: 5 foll. (mehrfach gezählt; korrekt ist die heute gültige Bleistiftzählung oben rechts)
Size: 250-282 × 205-215 mm
Body text: 215-220 × 180 mm
Quires:
III-1 (das letzte Blatt des Ternio ist abgeschnitten und durch ein jüngeres Pergamentblatt ersetzt [= fol. 353])
Lines: 37
Columns: 1
Script: karolingische Minuskel
Decoration:

Alles in brauner Tinte

Contents
Note:

Der prächtig verzierte, heute noch 347 Blätter im Format 460 x 370 mm umfassende Dionysiana-aucta-Codex, nach der Mitte des 9. Jahrhunderts in Rom entstanden, ist im 10. Jahrhundert wohl gezielt um einen erheblich kleineren Ternio vermehrt worden, dessen auf den ersten fünf Seiten kopierte jüngere Ravennater Rechtstexte des Jahres 898 (vgl. Cod. Vercelli XV) die alte Kanonessammlung mit ihrem universalen Kirchenrecht inhaltlich ergänzen.

  • 348r-349v
    Kap. I - Kap. X - Konzil von Ravenna (a. 898), Verhandlungsprotokoll, cc. 1-7, 10, 13 (= 12 in der Edition, vgl. Cod. Vercelli XV), 11: Lectum est quoddam indiculum - misericordiam petiuerunt. Synodum tempore pię recordationis sexti Stephani papę - imperiali indignatione feriatur (bei Mansi 18 A, Sp. 221-226, als Concilium Romanum gedruckt).

  • 349v-350r
    Kap. XI - Kap. XXI - Lamberti capitulare Ravennas (a. 898), cc. 11, 1-10: Ut in domibus ecclesiarum neque missus - in benefitia tribuantur (MGH Capit. 2, Nr. 225, S. 110 Z. 19-22, S. 109 Z. 32 - S. 110 Z. 18).

  • 350r
    Kap. XXII - Konzil von Ravenna (a. 898), c. 12: Vt singulę plebes archipresbiterum habeant, propter assiduam erga populum dei curam - ordinare praesumat (als c. 12 des obigen Kapitulars von Ravenna ed. MGH Capit. 2, S. 110 Z. 23-32).

  • Kap. XXIII - Konzil von Ravenna (a. 898), cap. 1 der Beschlüsse Lamberts und Johannes’ IX.: Si quis sanctorum patrum regulas contempserit - excommunicatione (Schluß-e korr. zu i) subiaceat (MGH Capit. 2, Nr. 230, S. 124 Z. 20-26); danach vier Zeilen frei.

  • 350v-352v
    Leer.

Bibliography
References:
Catalogues:
  • Inventarium omnium codicum Manuscriptorum Graecorum et Latinorum Bibliothecae Vallicellianae 1 (1749)
Images:
  • Mütherich, Manoscritti romani, S. [24-26] Fig. 57-61 (fol. 34r und Ausschnitte von foll. 50r, 81v, 119v, 48v) [Nachdruck: Mütherich 2004b, s.u.]


Transcription

Editorial Preface to the Transcription

Transkriptionsvorlage: Hochauflösende Fotos vom Original.

Schreiber

Der Schreiber verwendet eine gut lesbare karolingische Minuskel des 10. Jahrhunderts.

Gliederungsmerkmale

Die elf Kapitel des Lamberti capitulare Ravennas (BK 225) bilden zusammen mit unterschiedlichen Kapiteln des Konzils von Ravenna (898) eine eigene Kapitelliste, die von I bis XXIII nummeriert ist und auf fol. 348r beginnt. Die Kapitel des Kapitulars bilden dabei die Nummern XI bis XXI, wobei zuerst c. 11 geboten wird, ehe c. 1-10 folgen. Kapitel XXII ist c. 12 der 2. Kapitelreihe des Konzils von Ravenna (MGH Conc. 5, Nr. 43, Teil C, S. 441), das Boretius und Krause als Teil des Kapitulars ediert haben (MGH Capit. 2, S. 110). Den Nummern ist jeweils Kap oder - nur bei BK 225 c. 10 - Kp. vorgeschaltet und die Kapitel werden jeweils mit einer vergrößerten Majuskel eingeleitet.

Benutzungsspuren

Die meisten Kapitel des Kapitulars werden von Marginalglossen einer neuzeitlichen Hand begleitet, die jeweils aus bestimmten zentralen Begriffen des Kapiteltexts bestehen.

[fol. 349v] [30]
Kapitulum XI ·  
[BK 225 c. 11]
Ut in domibus ecclesiarum neque missus neque comes uel iudices quasi pro consuetudine neque placitum neque ospitium uindicent ; Sed in publicis rebus domos restituant in quibus placitum teneant et secundum antiquam consuetudinem1* ospitentur ;  
1*
korr. aus consuetud[†]nem
Kapitulum XII ·  
[BK 225 c. 1]
Ut comes2* inter honores  - - -3* et rapinam exercens legi subiaceat ;  
2*
gek. com
3*
Lücke von ca. 5 Buchstaben
Kapitulum XIII  
[BK 225 c. 2]
Ut omnes imperiales homines ad colloquium siue seruitium imperatoris properantes suis stipendiis sint contempti ·  
Kapitulum XIIII ·  
[BK 225 c. 3]
Ut nullus comitum arimannos in beneficia suis hominibus tribuat ;  
Kapitulum XV · [fol. 350r]  
[BK 225 c. 4]
Ut homines comitum nullatenus in domibus arimannorum resideant sed domos rei publicę instaurent et ibi habent ·  
Kapitulum XVI  
[BK 225 c. 5]
Vt scriptoribus publicis nullatenus interdicatur res arimannorum transscribere4* si quando eis que fuerit oportunum quodsi occasione uitandi exercitus aut placiti uendite fuerint et ipsi eas supersederint exigatur ab eis utrumque sicut ante transscriptionem ·  
4*
s1 ergänzt
Kapitulum XVII ·  
[BK 225 c. 6]
Ut ipsi arimanni frequentius quam in lege statutum · est · ad placitum non cogantur nec a comitibus nec a sculdasiis ·  
Kapitulum XVIII ·  
[BK 225 c. 7]
Vt bandum5* pretermissi exercitus imperiales solummodo missi exigant ·  
5*
korr. aus bannum
Kapitulum XVIIII ·  
[BK 225 c. 8]
Ut pastus imperatoris ab ępiscopis et comitibus secundum antiquam consuetudinem soluatur · quodsi nouo tempore6* fiscus comitalis in ius ęcclęsiasticum concessus · est · augeatur stipendium imperiale ab ęcclesia iuxta quod res publice fuerint minorate ·  
6*
gek. tepre
Kapitulum XX ·  
[BK 225 c. 9]
Ut omnis7* decimatio episcopis uel his qui hab eis substituti sunt8* prebeatur · nullusque9* eam ad suam capellam nisi forte concessione episcopi conferat quodsi fecisse contigerit primum legibus subiacebit humanis postea excommunicatione ępiscopali constrictus ad ultimum ipsa capella que magis contentionem quam utilitatem aliquam prestat destruatur ·  
7*
gek. oms
8*
gek. st
9*
gek. nullq
Kapitulum XXI ·  
[BK 225 c. 10]
Vt blebis [!] ęcclesiastice nullatenus10* aut comitibus aut temporum uassallis11* aut ullis laicis in benefitia tribuantur ·  
10*
korr. aus nullam
11*
s1 ergänzt
Kapitulum XXII ·  
[BK 225 c. 12]
Ut singulę plebes archipresbiterum habeant · propter assiduam erga populum dei curam singulis plebibus archipresbiteros preesse · uolumus · qui non solum imperiti uulgi sollicitudinem gerant uerum etiam eorum presbiterorum qui per minores titulos habitant uitam iugi circumspectione custodiant · et qua unusquisque industria diuinum opus exerceat episcopo suo renuncient · nec abterdat [!] ępiscopus non egere plebem archipresbitero quod ipse eam per se gubernare non ualeat etsi ualde idoneus · decet ualde ut parciatur12* honera sua et sicut ipse matrici preest ita archipresbiteri presint plebeis ut in nullo titubet ecclesiastica sollicitudo cuncta tamen ad episcopum referant nec aliquid contra eius decretum ordinare presumat ·  
12*
folgt getilgtes h[†]