Capitularia - Edition of the Frankish Capitularies

Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire (Section Médecine), H 136

Manuscript description according to Mordek

Repository
Montpellier
Bibliothèque Interuniversitaire (Section Médecine)
H 136
Siglum Mp
Digital image available at Bibliothèque Interuniversitaire
Origin and history
Origin:

9. Jh., 1. Drittel, ab fol. 179v bald nach 818/819) (Mordek), 9. Jh., ca. 1./2. Viertel (Bischoff); Frankreich (Nähe des Hofes?) (Mordek), [Leges-Skriptorium] Entstehungsort mehr südlich (?) (Bischoff).

Provenance:

Pierre und François Pithou; bis 1804 Oratorium zu Troyes (Besitzvermerk fol. 1r: Est Oratorij Collegij Trecensis).

Physical description
Material: Pergament
Number: 190 foll. (1-189, 124bis)
Size: ca. 281-285 × 195 mm
Body text: 210-235 × 140-155 mm
Quires:

Als 1825 Hänel und 1837 Waitz den Codex benutzten, zählten sie noch 380, z. T. anders angeordnete Blätter (vgl. Hänels Inhaltsbeschreibung). Spätestens 1839 sind die jüngeren Teile nach fol. 189 entfernt und die alten Blätter in der heutigen Form neu gebunden worden.

Condition: Die Hs. hat besonders gegen Ende (obere rechte Ecken) durch Feuchtigkeit und Pilzbefall gelitten.
Lines: 24-31
Columns: 1
Script: karolingische Minuskel
Decoration:

Rubriken meist orangerot, ab 175r in dunkelbrauner Texttinte; einige große Initialen (z. B. foll. 1r, 157r, 158r), teilweise farbig gefüllt. Kapitelanfänge der Lex Romana Visigothorum zuweilen grün übermalt. Letzte Zeilen der Seiten auch mit urkundenartigen Unterlängen.

Binding:

Verzierter brauner Halbledereinband, mit Musikhs. (15. Jh.?) als Umschlag eingebunden; auf dem Rücken gedruckt: LEGES DIVERSORUM IMPERATORUM.

Contents
Note:

Die Rechtssammlung des vielleicht zum hofnahen Leges-Skriptorium zu zählenden Cod. Montpellier H 136 wird vom sie eröffnenden römischen Recht dominiert. An Volksrechten ist nur die Lex Salica vertreten mit der gern gemeinsam tradierten Decretio Childeberti II. Die karolingischen Kapitularien des dritten Teils rekrutieren sich aus Erlassen Karls des Großen und aus der - etwas später angefügten - frühen Gesetzgebung Ludwigs des Frommen (der Jahre 818/819), so daß das Gesamtwerk, zieht man das Alter der Hs. in Betracht, mit größter Wahrscheinlichkeit schon in den zwanziger Jahren des 9. Jahrhunderts vorlag. Die Kapitularien Karls des Großen bis Herstal (MGH Capit. 1, Nr. 20) werden einschließlich der Recapitulatio solidorum in derselben Abfolge auch von Cod. London Egerton 2832 + London Egerton 269 tradiert; zu Werken mit ähnlicher, sicher schon zu Lebzeiten Karls veranstalteter Kapitularienkomposition siehe unten bei Cod. Nürnberg Cent. V, App. 95. Auch die Gesetzgebung Ludwigs des Frommen von 818/819 erlebte eine weite Verbreitung, in Verbindung mit Kapitularien Karls z. B. in den Codd. Paris Lat. 4626, Paris Lat. 4628 A, in italienischen Sammlungen u. a., vgl. die Übersichten im Index.

  • 1r-156r
    Lex Romana Visigothorum, bis fol. 91 mit z.T. ausführlichen Marginal- und Interlinearglossen (ed. Hänel, S. 2-452 und 459-461; zur Hs. S. LIX).

  • 156r
    Lex Romana Burgundionum, Titel 2 (MGH LL nat. Germ. 2, 1, S. 125 -127; Sigle C 4; zur Hs. S. 21).

  • 156r-170v
    Lex Salica (Klasse D), Langer Prolog, Titelverzeichnis und Text (MGH LL nat. Germ. 4, 2, S. 2-172; Sigle D 7; zur Hs. MGH LL nat. Germ. 4, 1, S. XV).

  • 170v-172r
    Childeberti II decretio (a. 596): INCIPIT DECRETIO. Childebertus rex francorum uir inluster - colonia feliciter (MGH Capit. 1, Nr. 7, S. 15 Z. 14 - S. 17 Z. 27; W. A. Eckhardt, Decretio Childeberti, S. 28-46, Version D; MGH LL nat. Germ. 4, 2, S. 174-188).

  • 172r
    Lex Salica (Klasse D), Epilog (W. A. Eckhardt, Decretio Childeberti, S. 48, 50; MGH LL nat. Germ. 4, 2, S. 188, 190).

  • Lex Salica, Königsliste (MGH SS rer. Merov. 7, S. 479 f., zur Hs. S. 472; MGH LL nat. Germ. 4, 2, S. 192, 194).

  • 172r-v
    I CAP. und II - Capitulare legibus additum (a. 803), Inskription, cc. 1 und 2, ohne den Schluss: HEC SUNT CAPL. QUE GLORIOSISSIMO INPERATOR CAROLVS IN LEGE SALICA MITTERE PRAECAEPIT. De homicidiis clericorum. Si quis subdiaconum occiderit et ei fuerit adprobatum sol. CCC conponat - in hoc satisfactum (MGH Capit. 1, Nr. 39, S. 112 Z. 1 f., S. 113 Z. 4-18).

  • 172v-173v
    III-XI (cc. 1-2 nicht numeriert) - Capitulare legibus additum (a. 803): INCIPT. CAPITULA QUAE IN LEGE SALICAE MITTENDA SUNT. DE HOMICIDIIS CLERICORUM. Si quis subdiaconum occiderit CCC sol. conponat - possit indicere (MGH Capit. 1, Nr. 39, S. 111 Z. 44 f., S. 113 Z. 4 - S. 114 Z. 27).

  • 173v-174v
    I-XXVIIII - Capitulare missorum (a. 803): CAPL. DE CAUSIS ADMONENDIS. De ecclesiis emendandis et ubi - HABERE UOLUMUS (MGH Capit. 1, Nr. 40, S. 115 Z. 17 - S. 116 Z. 30).

  • 174v-175r
    Lex Salica, Recapitulatio solidorum (ed. K. A. Eckhardt, Pactus legis Salicae II 2, S. 529-532).

  • 175r-v
    Eidesformel zu den Capitularia missorum specialia (a. 802): SACRAMENTALE QUALITER REPROMITTO. Ego quod ab isto die - adtendo et conseruo (MGH Capit. 1, Nr. 34, S. 101 Z. 32-37).

  • 175v-176v
    cap. (steht allein am Anfang), I-XXIII - Capitulare Haristallense (a. 779) in der Forma communis: Anno feliciter regno domino nostro Karolo gloriosissimo regis in mense martio facta est capitulare - consenserunt decretum. De metropolitanis ut (ut nachgetragen) suffraganis episcopis corrigant ut secundum canonis - emendauerit moriatur (MGH Capit. 1, Nr. 20, S. 47 Z. 16 - S. 51 Z. 26).

  • 176v-177r
    I (= c. 2, dann keine weiteren Zahlen mehr) - Capitula per missos cognita facienda (a. 805/813): HAEC CAPITULA MISSI NOSTRI COGNITA FACIANT IN OMNIBUS PARTIS. Ut nullus ad mallum uel ad placitum - ignorantia fiat. EXPLIC. AMEN (MGH Capit. 1, Nr. 67, S. 156 Z. 26 - S. 157 Z. 10).

  • 177r-179r
    cap. I-XXII - Capitulare missorum in Theodonis villa datum secundum, generale (a. 805): INCPT. CAPITULA AD OMNES GENERALITER De pace ut omnes qui - esse cognuscitur. EXPLICIT CAPITVLA QUOD DOMNVS KAROLUS GLORIOSISSIMUS IMP. PRAECAEPIT FELICITER AMEN (MGH Capit. 1, Nr. 44, S. 122 Z. 29 - S. 126 Z. 3).

  • 179v-183r
    II-XXVIIII (c. 1 nicht numeriert) - Capitulare ecclesiasticum (a. 818/819): HEC SVNT CAPITVLA PROPRIAE DOMNO HLVDOUUICO IMP. AD EPS. VEL AD ORDINES QVOSQUE ECCLESIASTICOS PERTINENTIA QUAE NON SOLVM OBSERVARE SET ETIAM SIBI SUBIECTIS UEL COMMISSIS FACIENDA PERDOCERE DEBENT. Quia iuxta sanctorum patrum traditionem - inserenda censuimus (MGH Capit. 1, Nr. 138, S. 275 Z. 34 - S. 280 Z. 3).

  • 183v-186v
    I-XXI - Capitula legibus addenda (a. 818/819):<IN> CIPIVNT CAPITULA Q; LEGIBUS ADDENDA SVNT <Q>VAE ET MISSI ET COMITES HABERE ET CETERIS NOTA FACERE DEBENT. DE HO<NO>RE ECCLESIARUM. Si quis aut ex leui causa - qualis ei conplacuerit (MGH Capit. 1, Nr. 139, S. 281 Z. 1 - S. 285 Z. 23).

  • 186v-187v
    I-VIII - Capitula per se scribenda (a. 818/819): INCIPIUNT ALIA CAPITULA QUAE PER SE SCRIBENDA ET AB HOMINIBUS OBSERUANDA SUNT. DE FORCAPIIS. Si mancipia domino suos fugerint - emendare istudeat (MGH Capit. 1, Nr. 140, S. 287 Z. 6 - S. 288 Z. 19).

  • 187v-189v
    Capitulare missorum (a. 818/819): LEGACIO OMNIVM MISSORVM HAEC EST: Primo ut sicut iam alliis caballus modia II (MGH Capit. 1, Nr. 141, S. 289 Z. 4 - S. 291 Z. 37).

  • 189v
    Confiteor tibi domine et angelis tuis - iniungeas penitencia.

Bibliography
Catalogues:
  • Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements 1 (Quarto Series) (Paris 1849) S. 335


Transcription

Editorial Preface to the Transcription

Transkriptionsvorlage: Die Transkription wurde erstellt nach einem neuen Farbdigitalisat.

Schreiber

Der gesamte Text ist in dunkelbrauner Tinte gehalten; Sammlungstitel in Capitalis rustica mit unzialen Elementen und deutlichen Sporen an den Buchstaben. Zu BK 138 (fol. 179v-183r): Punktuell eigenwillige Verwendung von c statt t, vgl. auc (fol. 179v, Z. 12), sowie von e-caudata für e, z.B. ęrant (fol. 181v, Z. 3) oder puęlle (fol. 181v, Z. 14-15). Daneben stellenweise fehlendes h im Anlaut, vgl. oneri, oc (fol. 181v, Z. 9-10). Zu BK 139 (fol. 183v-186v): Der Schreiber verwendet öfters ae für e (z.B. aeius, habuaerit, absquae) und gelegentlich auch umgekehrt (porte ecclesiae). Weiterhin tauscht er mehrfach o für u und umgekehrt (z.B. com, letzteres auch als co mit Kürzungsstrich, secondum, aber cumpositione, cumprobetur, cognusci). Zu BK 140, 141 (fol. 186v-189v): Der hier transkribierte Text wurde offenbar von mehreren Händen geschrieben, der Haupthand A (bis einschließlich fol. 187r, dann wieder ab fol. 188r, Z. 1), während fol. 187v augenscheinlich das Werk zweier anderer Hände ist, einer Hand B (fol. 187v, Z. 1-18) sowie eines dritten Schreibers C (fol. 187v, Z. 19-31). Hinsichtlich Hand B fällt die zweimalige Schreibung mantipia statt mancipia ins Auge (fol. 187v, Z. 10 und 17-18). Im Hinblick auf Hand C ist die nur hier anzutreffende Verwendung eines kleiner gesetzten und unter T eingefügten I bei der Kapitelüberschrift von BK 140 c. 7 (INSTITUTIS, fol. 187v, Z. 19) erwähnenswert.

Buchstabenformen

Zu fol. 179v-189v - Einzelbuchstaben: Auftreten von Doppelformen, z.B. cc-a und doppelstöckigem a, Verwendung von i-longa am Wortanfang und Majuskel-N bei Verneinungen (fol. 179v, Z. 6). Teilweise findet sich ein kleiner Balken am Fuß des Schaftes von p und s. Fol. 186v-189v Balkenfortsatz am e häufiger. Bei Schreiber B Wechsel von unzialem und Minuskel-d. Markante Merkmale von Hand C sind fehlendes unziales d (nur einmal in der Überschrift) sowie die Form des g.

Ligaturen: Zahlreiche Ligaturen, u.a. ct-, et- in Wortmitte, or-, ra-, re-, rt- und st- sowie eine NT-Ligatur. Bei der Haupthand A fällt die gelegentliche Verwendung von Ligaturen, die zwei Wörter miteinander verbinden, ins Auge, z.B. unde tributum und hanc tenet (fol. 187r, Z. 7 und 20, Verbindung über et- bzw. ct-Ligatur) sowie falsis testibus (fol. 188v, Z. 3, Verbindung über st-Ligatur). Hand B unterscheidet sich von Hand A durch einen deutlich anderen Schriftduktus, nicht zuletzt aber auch durch die Verwendung einer Vielzahl eigenständiger Ligaturen, die Hand A in dieser Form nicht kennt, so etwa die Verbindung von a und e (quaerit, fol. 187v, Z. 15), eine einer et-Ligatur nicht unähnliche ec-Ligatur (z.B. rector, fol. 187v, Z. 3), ferner eine eg-Ligatur, bei der das e gleichsam im unteren Bogen des g liegt (neglexerit, fol. 187v, Z. 5), schließlich eine spezifische nt-Ligatur (n mit t auf dem Deckbalken liegend: confugerunt, fol. 187v, Z. 14-15). Hand C zeichnet sich durch ihre auffälligen rt- und re-Ligaturen sowie eine markante Verbindung von l und i aus, die beiden Letzteren mit jeweils weit ausgezogenen Ausläufern versehen.

Besonderheiten: Auszeichnungsbuchstaben entstammen einem Mischalphabet aus Capitalis rustica und Unziale.

Abkürzungen

Zu fol. 179v-187r, 188r-189v (= Haupthand A): Der Schreiber verwendet die herkömmlichen Abkürzungen für –bus, pre, per, pro etc. Das us-Häkchen wird auch für die –ur Kürzung verwendet. Er kennt eine nos-Kürzung, die einer -(m)us-Endungskürzung nicht unähnlich ist, z.B. fol. 181r, Z. 18 und fol. 183r, Z. 24 (nequiuimus). Gekürztes co(n)ponere bzw. co(n)positio wurde jeweils mit n aufgelöst. Die ee-Kürzung für esse findet sich sowohl mit einfachem wie mit gedoppeltem Kürzungsstrich, z.B. fol. 184v Z. 26 und Z. 29. Selten qi; als qui-Kürzung, z.B. fol. 185v, Z. 6 und fol. 189r, Z. 28.

Interpunktion

Zu fol. 179v-186v: Standardzeichen ist die media distinctio, manchmal auch direkt auf der Zeile. Allerdings findet sich eine Vielzahl unklarer, sehr blasser Zeichen, die möglicherweise ebenfalls Punkte darstellen sollten. Die Auflösung des Digitalisats erlaubt hier meist keine eindeutige Klärung. Da diese Zeichen manchmal so dicht nacheinander auftreten (z.B. fol. 184v: illam traditionem . accipit . uestituram faciat . et), dass eine Verwendung als Pausenzeichen unwahrscheinlich wirkt, sind in der Regel nur die hinreichend deutlichen (d.h. kräftig ausgeführten) Zeichen als Punkt transkribiert und die übrigen als möglicherweise versehentliche Tintenspuren ignoriert worden. Regelmäßig ignoriert wurden Punkte dort, wo sie mitten im Wort am Zeilenende stehen und offenbar als eine Art Trennzeichen fungieren. Als weiteres Satzzeichen findet sich gelegentlich ein colon.

Zu fol. 186v-189v: In diesem Abschnitt reduziert sich die Anzahl der verwendeten Interpunktionszeichen deutlich, obwohl es sich - mit Ausnahme von fol. 187v - nicht um einen anderen Schreiber handelt.

Gliederungsmerkmale

In BK 138 der Beginn eines neuen Kapitels jeweils linksbündig in neuer Zeile. In BK 139 beginnen die Titel der einzelnen Kapitel in der Regel unmittelbar nach dem Schluss der vorherigen Kapitels in gleicher Zeile. Bei Fortsetzung in die erste Zeile des eigentlichen Kapitels wird der Schluss des Titels dort rechtsbündig angeordnet. Die Titel setzen sich durch die Verwendung von Majuskeln (erneut mit unzialen Elementen) vom umgebenden Kapiteltext ab. Umgekehrt kommt es auch vor, das ein (kurzer) Kapitelschluss auf seiner letzten Zeile rechtsbündig eingetragen wird, damit der Titel des folgenden Kapitels linksbündig beginnen kann (z.B. Übergang BK 139 c. 2-3). Während BK 140 - wie die vorangehenden BK 138 und 139 - eine Unterteilung in Kapitel vornimmt, weicht BK 141 insofern davon ab, als sich das Kapitular als fortlaufender, in sich geschlossener Text präsentiert.

Initialen: Jeweils am Beginn eines neuen Kapitels in wechselnder Größe (zwischen 1,5 bis 3 Zeilen Höhe). Bei Q zweimal auch etwas aufwändiger mit teilweise als Umriss ausgeführten Elementen. S in einem Fall mittels eines Punktes innerhalb des oberen sowie unteren Bogens verziert (sog. Strichelung (?), fol. 180v Z. 17). BK 141, das einen durchlaufenden, nicht in Einzelkapitel unterteilten Text bietet, weist bis auf eine zu Beginn verwendete P-Initiale keine weiteren Initialbuchstaben auf.

Gliederung und Kapitelzählung: In BK 138 Kapitel 1 nicht nummeriert, danach durchlaufende, durchgängig korrekte Zählung von II bis XXVIIII. Dabei sind die Kapitelzahlen entweder direkt vor dem Beginn des Kapitels platziert oder, wenn der Platz am linken Seitenrand nicht reichte, leicht schräg nach oben versetzt. Das gilt auch für die Tatsache, dass, ebenfalls platzbedingt, die Bestandteile der Kapitelzahlen zuweilen untereinander geschrieben werden. In BK 139 keine Zählung bei c. 1 (sofern dort nicht durch Schaden am Pergament verloren) und 2. Ab c. 3 eine durchlaufende Zählung, meist direkt vor dem Titel. C. 7 ist irrig als VIII gezählt. Die Zählung korrigiert sich aber dadurch, dass der Schreiber den Titel von c. 8 nicht als solchen erkannte und entsprechend Titel wie Text von c. 8 direkt an c. 7 anschloss. In BK 140 durchgängige, korrekte Kapitelzählung von I bis VIII, während sich BK 141, wie beschrieben, als in sich geschlossener Text präsentiert und ohne Kapitelunterteilung auskommt. Als einziges optisches Gliederungselement fungiert hier eine einleitende Inscriptio.

Sonstiges

Physischer Zustand: Pergamentverlust an der rechten (bzw. linken) oberen Ecke von fol. 181, der jedoch nur geringfügige Texteinbußen auf der Verso-Seite zur Folge hat. Ähnliche Beschädigungen mit überschaubarem Textverlust auf fol. 182 und 183. Deutlicherer Textverlust hingegen auf foll. 184r-v und 185r-v, wo in den ersten zwei bis drei Zeilen jeweils zum rechten (bzw. linken) Rand hin ca. 10-16 Buchstaben aufgrund von Pilzbefall bzw. zerstörtem (verlorenem) Pergament fehlen. Fol. 186v zusätzlich in Z. 12-14 an verschiedenen Stellen stark abgeblätterte Tinte. Auch im Folgenden hat die Handschrift starke Beeinträchtigungen durch Feuchtigkeit und Pilzbefall erlitten. Betroffen ist neben anderen Teilen des Pergaments insbesondere die rechte (bzw. linke) obere Ecke.

[fol. 179v] [1]
HEC SVNT CAPITVLA PROPRIAE DOMNO HLVDOUUICO IMPERATORE1* · AD EPISCOPOS2* · VEL AD ORDINES · QVOSQUE ECCLESIASTICOS PERTINENTIA · QUAE NON SOLVM · OBSERVARE SET ETIAM · SIBI SUBIECTIS UEL COMMISSIS · FACIENDA PERDOCERE DEBENT ·  
[BK 138 c. 1]
Quia iuxta sanctorum patrum traditionem nouimus3* res eclesiae uota esse fidelium precia peccatorum · et patrimonia pauperum cuique non solum · habita conseruare · Uerum etiam multa deo opitulante conferre optamus · Tamen ut ab ecclesiasticis de non uidendis rebus illius suspitionem dudum conceptam poenitis amoueremus · Statuimus ut neque4* nostris neque filiorum et deo dispensante · successorum nostrorum temporibus qui nostram uel progenitorum nostrorum · uoluntate uel · exemplum inmitari uoluerint · nullam penitus diuisionem · auc iacturam · paciatur ·  
1*
gek. IMP
2*
gek. EPS
3*
korr. aus nouissimus
4*
ne ergänzt
II  
[BK 138 c. 2]
Sacrorum canonum non ignari · Ut in dei nomine sancta eclesia suo · liberius potisetur [!] · honore adcensum ordini ecclesiastico prebuimus · Ut scilicet episcopi · per electionem cleri · et populi secundum statuta canonum de propria diocesi remota personarum · et munerum acceptione ob uite meritum et sapientiae donum eligantur · Ut exemplo et uerbo sibi subiectis usquequaque prodesse ualeant ;  
III  
[BK 138 c. 3]
Quia uero canonica professio a multis partim ignorantia desidia deonestabatur opere ; Precium duximus deo annuante apud sacrum conuentum ut ex dictis sanctorum patrum uelut ex diuersis partis quosdam uernantes flosculos carpendo in unum regulam canonicorum et canonicarum · congerere · et canonicis uel sanctimonialibus seruandam contradere ut per eam canonicus5* · ordo absque ambiguitate posset seruari et quoniam illam sacer conuentus ita est · laudibus extulit · ut usque ad unum iota obseruandam percesseret · Statuimus ut ab omnibus in eadem professione degentibus indubitanter teneatur · et modis omnibus siue a canonicis · siue a sanctaemonialibus canonice · degentibus deininceps [!] obseruetur ·6* [fol. 180r]  
5*
o adhoc aus n korr., was im Folgenden auch zweimal bei canonibus vorkommt, jedoch nicht eigens angemerkt wird.
6*
-inceps obseruetur . unter dem Zeilenspiegel notiert, dabei versehentlich -in wiederholt.
IIII  
[BK 138 c. 4]
Statutum7* est ut quidquid tepore8* Imperii nostri · a fidelibus eclesiae sponte conlatum fuerit in ditioribus locis duas partes in usus pauperum terciam · in stipendia cedere clericorum · aut canonichorum9* · In minoribus uero locis aeque inter clerum et pauperes fore diuidendum · nisi forte a dactoribus ubi specialiter clause sunt constitutum fuerat :  
7*
korr. aus Statumum
8*
Ein Kürzungszeichen ist nicht zu erkennen.
9*
u korr. (?), möglicherweise aus a.
V  
[BK 138 c. 5]
Monachorum siquidem causam · qualiter deo opitulante · ex parte disposuerimus · et quomodo ex se ipsis sibi elegendi abbates · licentiam · dederimus et qualiter deo opitulante quieti uiuere propositumque suum Indefesse · costodire10* ualerent · ordinauerimus · in alia scedula diligenter adnotari · fecimus et ut apud successores nostros · ratum foret · et inuiolabilur11* [!] conseruaretur firmauimus ;  
10*
korr. aus contodire
11*
korr. aus inuiolabitur
VI  
[BK 138 c. 6]
De seruorum uero ordinatione qui passim ad grados12* ecclesiasticos · indiscrete promouebantur · placuit omnibus cum sacris canonibus concordare · debere · Et statutum est · nullus episcoporum deinceps13* eos ad sacros ordines promouere · presumat nisi prius a dominis14* · propriis · libertatem · consecuti fuerint et si quidlibet seruus dominum suum · fugiens · aut latitans aut adibitus testibus munere conductis uel corruptis · aut qualibet caliditate · uel fraude ad gradus ecclesiasticos peruenerit decretum est · ut deponatur et · dominus eius eum recipiat · Si uero auus uel pater ab alia patria in aliam migrans · in eadem prouintia filium genuerit ·15* · et ipse filius ibidem edocatus et ad gradus ecclesiasticos promotus fuerit · et utrum seruus sit ignorauerit · et postea ueniens dominus illius legibus eum · adquisierit sancitum est · ut dominus eius illi libertatem · dare uoluerit · in grado suo permaneat · Si uero eum catena seruitutis a castris dominicis abstrahere uoluerit ut gaudium · ammittat · quia · iuxta sacros ordinis uilis persona manens sacerdotii dignitatem · [fol. 180v]fungi non potest · De rebus uero illorum · uel peculiare qui a prius dominis · libertate donantur · ut ad gradus ecclesiasticos Iure promoueantur · Statutum · est ut in potestate dominorum consistat · utrum illis concedere an sibi uindicare uellint · ceterum si post ordinationem aliquid adquisierit illud obseruetur quod in canonibus de consecrandis nihil habentibus constitutum est : De ecclesiarum uero seruis communi sententia · decretum est · Ut archiepiscopi per singulas prouincias constituti · nostram auctoritatem · suffraganei uero illorum exemplar · illius pone [!] se habeant et quandocumque de familia eclesię utilis inuentus aliquis ordinandus est · in ambone ipsa auctoritas coram · populo · legatur · et coram sacerdotibus uel coram fidelibus laicis16* · ante cornu · altaris · sicut in nostra auctoritate continetur · Remota qualibet calliditate · libertatem consequatur · et tunc demum · ad gradus ecclesiasticos promoueantur · Similiter quoque de his agendum · est · quos laici · de familia ecclesiarum ad sacros ordines promouere uoluerint · Set et his quos prepositi canonicorum · aut monachorum · ordinandos expetiuerit · eadem forma seruanda est ·  
12*
korr. aus gradis
13*
folgt getilgtes eos
14*
i1 ergänzt
15*
genuerit · mit Einfügungszeichen ergänzt
16*
i1 ergänzt
VII  
[BK 138 c. 7]
Statutum est · ut nullus quislibet ecclesiasticus ab his personis res deinceps accipere presumat · quarum liberi · aut propinqui haec inconsulta oblatione possent rerum · propriarum exheredare17* · quod si aliquis deinceps hoc facere temptauerit ut et acceptor · sinodali sententia districte feriatur18* · Et res ad exheredatos redeant ·  
17*
korr. aus exheredere
18*
korr. aus feriale[†]
VIII  
[BK 138 c. 8]
Statutum est · etiam ut nullus in canonica aut regulari professione constitutus aliquem tonsorare19* · propter res adipiscendas persuadeat · et qui hoc facere · temptauerit · sinodali uel imperiali sententia modis omnibus feriatur ·  
19*
korr. aus tunsorare
VIIII  
[BK 138 c. 9]
Statutum est · ut sine auctoritate · uel consensu episcoporum presbiteri · In quilibet ecclesiis20* nec constituantur · nec expellantur [fol. 181r]et si laici clericos probabiles uite et doctrine · episcopis21* consecrandos · suisque in ecclesiis · constituendos optulerint nulla qualibet · occansione eos reiciant ;  
20*
korr. aus ecclesiae
21*
gek. eps
X  
[BK 138 c. 10]
Statutum est ut unicuque [!] ecclesiae · unus mansus integer absque alio seruitio · adtribuatur et presbiteri22* in eis constituti non de dicimus [!] · neque de oblationibus fidelium non de domibus neque de atriis uel ortis iuxta ecclesiam positis neque de scripto · manso aliquid seruitium preter ecclesiasticum faciant · et si aliquid amplius habuerint inde senioribus suis debitum seruitium inpendant ·  
22*
gek. prbt
XI  
[BK 138 c. 11]
Statutum est postquam hoc impletum fuerit ut unaquamque ęcclesia suum · presbiterum · habeat ubi id fieri facultas · prouidente episcopo permiserit ;  
XII ·  
[BK 138 c. 12]
Sancitum23* est · de uillis nouis et ecclesiis in eisdem · nouiter constrictis · ut decime de ipsis uillis ad easdem ecclesias conferantur :  
23*
Das Initial-S macht den Eindruck, als sei es möglicherweise aus I (oder dem ersten Schaft zu einem anderen Buchstaben) korrigiert.
XIII ·  
[BK 138 c. 13]
De sacris24* uasis ecclesiae · que in pignus a nonnullis in quibusdam locis dare conperimus · inibitum est · ne deinceps a quoquam fieri · presumatur · nisi25* solummodo necessitate redimendorum captiuorum conpellente ·  
24*
korr. aus [†]cris
25*
si ergänzt
XIIII  
[BK 138 c. 14]
De ecclesiis sane destructis uel de nouis [!] et decimis siue de claustris · canonicorum · qualiter constitui et ordinari nobis placuerit aliis capitulis subter adnotauimus ·  
XV  
[BK 138 c. 15]
Sed et de ecclesiarum honore quomodo deo · adiuuante quantum in nos est · uigeat ; similiter in subter adnotatis capitulis Insertum esse dinoscitur :  
XVI  
[BK 138 c. 16]
De episcopis26* uero in longobardia · constitutis qui ab his quos ordinabant sacramenta et munera contra diuinam · et canonicam auctoritatem · accipere uel exigere · soliti erant modis omnibus inibitum est · ne27* ulterius fiat quia iuxta sacras canones uterque a gradu proprio28* · talia facientes decidi debent ·  
26*
gek. eps
27*
Ein kleines Stück des getilgten Buchstabens ist noch erkennbar; es dürfte sich um ein c gehandelt haben (also ursprünglich nec).
28*
korr. aus proprie
XVII  
[BK 138 c. 17]
Statutum est ab episcopis29* de presbiteriis [!] qui feminas secum indiscretum habitare promittunt et propter · hoc male opiones [!] suspicione denotantur Ut deinceps admonitione · se correxerint uelut contempto[fol. 181v][.]es sacrorum canonum canonica inuectione ferantur ·  
29*
gek. eps
X[.]III  
[BK 138 c. 18]
De presbiteris qui accipiendi chrismatis gracia ad ciuitatis in cena domini uenire soliti ęrant · sanccitum est · ut de his qui longe positi sunt de VIII · uel de decim unus ab episcopo eligatur qui accepta chrismam sibi et sociis diligenter perferat · hi uero qui non longius30* a ciuitate quam quattuor aut quinque milibus habitant more sobto [!] accipiendum chrisma31* per se ueniant Discendi uero gratia alio non quadragissime tempore ad ciuitates conuocentur ∴  
30*
i ergänzt
31*
h ergänzt
XVIIII  
[BK 138 c. 19]
Ne uero episcopus occansionem predicandi aut confirmandi oneri essent · populis a nobis admoniti pollicita sunt sed deinceps oc cauere uelle et eo tempore suum ministerium in quantum facultas dabatur exequi quo eorum profectio quantum in illis erat his quibus prodesse32* · possunt et debent non sit Inportuna uel onera ;  
32*
korr. aus prodee, offenbar also zunächst gekürztes esse nachträglich ausgeschrieben.
XX  
[BK 138 c. 20]
Ne pueri uero sine uoluntate parentum tonserentur · uel puęlle uelentur · modis omnibus inibitum est · et qui hoc facere temptauerit multa quae In capitulis legis mundane a nobis constitutis continetur · persoluere cogatur ·  
XXI  
[BK 138 c. 21]
De feminis quae uiros amittunt placet · ne se sicut actenus indiscrete · uelent sed ut · XXX · dies post discessum uiri sui expectent et post trigesimum diem per consilium episcopi sui uel si episcopus absens fuerit consiliorum relegiosorum · sacerdotum suorumque parentum adque amicorum id quod elegere debent eligant et quia a sacro conuentu rogati · Ut hi qui publicam gerebant poenitentiam et femine quae uiros amitebant · nostra auctoritate · donec deliberent quid agant tuerentur · specialiter pro his capitula fieri · et legis mundane capitulis inserenda decreuimus · [fol. 182r]  
XXII ·  
[BK 138 c. 22]
De raptis uero · et de raptoribus quamquam specialiter d[....]uissimus quid pati debeant qui hoc nefas deinceps facere temptauerint quid tamen super his sacri canones precipiant hic inserendum necessarium duximus quatenus omnibus pateat quantum malum sit et non solum humana set etiam diuina auctoritate constricti abhinc33* hoc malum · caueatur ;  
33*
korr. aus abhi[†]c
XXIII  
[BK 138 c. 23]
De puellis raptis necdum disponsatis ita In concilio calcidonensi ubi · DCXXX · patres adfuerunt capitulo XXXVIII · ita habetur34* eos qui rapiunt puellas sub nomine simul habitandi · cooperantes et conibentes · raptoribus decreuit · sancta sinodus · siquidem clerici sunt decidant gradu proprio · siue laici anathematizentur · quibus uerbis35* aperte datur intellegi qualiter · huius mali auctores36* damnandi sint · quando participes et · conibentes tanto anathemate feriuntur · Et quod iuxta canonicam auctoritatem · ad coniugia · legitima · raptis sibi iure · uindicare nullatenus possunt :  
34*
betur ergänzt
35*
gek. uerb
36*
korr. aus autor[†]as
XXIIII  
[BK 138 c. 24]
De disponsatis37* puellis et ab aliis raptis ita in concilio anciritano capitulo · X · legitur disponsatas puellas et post · ab aliis raptas placuit erui · et eis reddi quibus ante fuerint disponsate · etiamsi eis a raptoribus uis inlata · constiterit proinde statutum est · a sacro conuentu ut raptor · publica poenitentia multetur · rapte uero si sponsus recipere noluerit · et ipsa eiusdem crimini consentiens non fuit licentia nubendi alii · non negetur · Quod si et ipsa consensit simili sententiam · subiaceat : Quod si post haec se iungere presumpserint uterque anatimatizetur ;  
37*
n ergänzt
XXV  
[BK 138 c. 25]
De his uero qui sacris uirginibus se sotiant ita de incretis [!] pape gelasi · capitulo XX · continetur uirginibus sacris teme38* [fol. 182v][..] se quosdam sociare cognouimus et post dicatum deo propositvm39* incesta fede[..] [..]crilegeque miscere · quos protinus aequum a sacra communione detrudi et nisi publicam probatamque egerent penitentiam omnino non recipi · aut hi certe · uiaticum de seculo transeuntibus si tamen penituerint non negetur · Si uero de copulatione · sacrarum uirginum · tam siuere feriuntur · Quando siuerius feriendi sunt qui eas rapiunt · Ideo sicut premissum est · necesse est · ut ab omnibus in cristina [!] relegione consistentibus rigore auctoritatis diuine uel humane hoc malum radicitus amputetur ·  
38*
me korr. (?)
39*
korr. aus proposito
XXVI  
[BK 138 c. 26]
Ne uero puelle indiscrete uelentur · placuit nobis etiam de sacris canonibus qualiter obseruandum sit hic inferre de tempore uelandarum puellarum In cartaginensi concilio capitulo · XV · continetur · Ut non ante · XXV40* · annos consecrantur ; Item in eodem concilio capitulo · XCIII · de uirginibus uelandis ita continetur · Item placuit ut quicumque episcoporum necessitate pepericlitantis41* [!] pudititiae uirginalis uel petitor potest uel raptor aliquis formidatus · uel si etiam aliquo mortis periculoso scrupulo conpuncta fuerit ne non delata moriantur · aut exientibus parentibus aut his ad quorum curam pertinet uelauerit uirginem · seu uelauit ante XXV · annos etatis non ei · obsit consilium quod de isto annorum numero42* · constitutum · est · Unde colligitur quia iuxta priorem · sanctione uirgines XXV · aetatis suae anno site [!] consecrande sunt · quod si premisse necessitatis ante id fieri · conpulerent : nullum posset episcopo adferre · praeiudicium43* consecrandi ·  
40*
X1 korr. (?)
41*
Nach dem Zeilenwechsel versehentlich die erste Silbe wiederholt.
42*
korr. aus nomine
43*
korr. aus prae[†]udicium
XXVII  
[BK 138 c. 27]
Sanccitum est · ut nullus deinceps qualibet examinationem · crucis facere · presumat ne quod christi passione · adsumptum est · in gloria cuiuslibet · temeritate · contentui habeatur · [fol. 183r]  
XXVIII ·  
[BK 138 c. 28]
Episcopus44* · uero ut siui [!] per se siue per uicarios45* pabulum uerbi diui[n]i sedule p[...]lis adnuntiaetur · quia ut ait beatus gregorius iram contra se occulti iudicis etcitat [!] sacerdos · si sine predicationis · sonitu incedit · Et ut clerum · sibi commissum46* · in sobriaetate · et castitate nutrirent · diuinisque officiis inbuerent quae rite ad sacrossanctos47* ecclesiasticos ordines promoueri possent · et ut operam dent quatenus presbiteri · missalem et lectionarium siue caeteros · libel[l][..] siue necessarios bene correctus habeant et qualiter ecclesias distructas48* · sibi pertinentes iuxta uires · emendent qualiter etiam · uiduas diligenter · instruant · quomodo etiam secundum apostolicam · auctoritatem conuersari debeant et ut superstitiones quam quibusdam locis · in exsequiis mortuorum · nonnulli faciunt eradicent · et ut exemplo suae innocentiae · alios ad bene uiuendi · prouocent · et cunctis ecclesiasticis · negotiis quantum dominus iuuauerit totis uiribus consolere satagant · diligenter admonuimus et ut id liberius exsequi ualeant nos in quantum dominus posse dederit · opem ferre modis omnibus optamus :  
44*
gek. Eps
45*
korr. aus uicarius; anstelle von uicarios ist auch die Lesung uicarias nicht auszuschließen.
46*
u korr. (?), möglicherweise aus a.
47*
gek. sacros scs
48*
a korr. (?)
XXVIIII  
[BK 138 c. 29]
Nonnulla49* uero capitula sicut de incestis nuptiis necnon et de · ecclesiis quae inter quohedes [!] diuiduntur et tali occasione · proprio honore · carent siue de his ecclesiis quae nimium rebus propriis sunt adtenuate uel certe de his rebus quae nuper50* necessitate cumpellente a nonnullis ecclesiis sunt ablate et si · qua sunt alia siue in ecclesiasticis · siue in publicis rebus emendatione digna quae pro temporis breuitatis efficere nequiuimus In tantum differendum · illud dignum iudicauimus · donec · domino · fauente · consultu fidelium facultas nobis id efficiendi ab eo tribuatur · inuenta uero ut deo51* opitulante effectum · obtineant per tempora hic inserenda censuimus · [fol. 183v]  
49*
Nach N (mit Kürzungsstrich für Non-) folgt noch ein radierter Buchstabe, evtl. o mit Kürzungsstrich.
50*
korr. aus neper
51*
Kürzungszeichen fehlt, also eigentlich do.
[..]CIPIVNT CAPITULA QVAE LEGIBUS ADDENDA SVNT [.]VAE ET MISSI ET COMITES HABERE ET CETERIS NOTA FACERE DEBENT ·52*  
DE HONORE53* ECCLESIARUM  
[BK 139 c. 1]
Si quis aut ex leui causa aut sine causa hominem · in ecclesia interfecerit de uita conponat · si uero foris rixati fuerint [et] unus alterum in ecclesia54* fugerit · et ibi se55* diffendendo eum · Interficerit · si huius factis testes · Non habuaerit cum duodecim · coniuratoribus56* legitimis per sacramentum adfirmet se defendendo · eum interfecisse · et post haec DC solidus ad partem ecclesiae quam illo homicidio pulluerat et Insuper bannum nostrum soluere cogatur · His uero qui interfectus est · absquae conpositione iaceat ˙ ac deinde Interfector · secundum iudicium canonicum congruam facinori quod admisit penitentiam · accipiat · si proprius seruus hoc commiserit iudicio aquae feruentis examinetur · utrum hoc sponte · an se defendendo fecisset et si manus aeius exusta fuerit interficiatur · si autem non fuerit dominus aeius Iuxta quod uuirgildos illius est · ad ecclesiam · persoluat aut · eum si uoluerit eidem ecclesiae tradat : De ecclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo uolumus ut pro una uice uuirgildos aeius pro eo conponatur · Altera uice ipse seruus ad supplicium tradatur hereditas tamen · liberi hominis · qui propter tale facinus ad mortem fuerit iudicatus ad legitimus heredes illius perueniat : si in atrio ecclesie cuius porta reliquiis sanctorum consecrata est · [fol. 184r] huiuscemodi homicidium perpetratum fuerit si[...​.​.​.​.​.​.​...] uel conponatur · Si uero porte ecclesiae non [...​.​.​.​.​...] eo modo conponatur quod in atrio commitititur [!] sicut c[on]poni debet quod in inmunitate uiolata committitur57* ·  
52*
folgt getilgtes [DE HORE]
53*
gek. HORE ohne Kürzungsstrich.
54*
Zwischen den Zeilen ist ein längerer Text radiert, der evtl. mit et ibi se de ... begann und, der Position des noch erahnbaren Einfügungszeichens nach, an dieser Stelle eingefügt werden sollte.
55*
et ibi se korr. aus [†]
56*
ra ergänzt
57*
t1 ergänzt
DE INIURIIS SACERDOTUM IN ECCLESIA FACTIS ·  
[BK 139 c. 2]
Sanguinis effussio in ecclesia facta com fu[st]e · si presbiter fuerit triplo conponatur · duas partes eidem presbitero tert[..] [pro] fredo ad ecclesiam insuper bannus · noster · similiter de diacono iux [!] conpositionem · eius · in triplo com banno nostro · conponatur · De subdiacono similiter triplo secundum suam conpositionem · et de uniuscuiusque ordinis clericorum secundum suam conpossitionem tribplum58* persoluatur · et insuper bannus noster similiter et de ictu sine sanguines · effussionis de uniuscuiusque59* ordinis clericorum · secondum · suam · conpositionem triplo et bannus noster · et qui non habet unde ad ecclesiam persoluat tradat se In seruitium · eidem ecclesie usque dum totum debitum · persoluat ·  
58*
korr. aus tribum
59*
korr. aus uniusuniuscuiusque
III · DE UIDUIS ET PUPILLIS · ET PAUPERIBUS ·  
[BK 139 c. 3]
Ut quandocumque in mallum · ante comitem · uenerint primo eorum causa audiatur et definiatur · et si testes per se ad causas suas quaerendas habere · non potuerint · uel legem · nescierint60* comis illes61* uel illas adiuuet · dando eis talem · hominem qui rationem eorum teneat uel pro his loquatur :  
60*
gek. nesciert
61*
korr. aus illis
IIII · DE RAPTU UIDUARUM62* ·  
[BK 139 c. 4]
Qui uiduam · intra primos XXX dies63* uiduitatis suę uel inuitam uel uolentaem · sibi copulauerit bannum nostrum id · est · LX · solidos64* In triplo conponat · et si inuitam · eam duxit65* legem suam ei conponat · illam uero ulterius non attingat · ;  
62*
Zwischen UI und DUARUM ließ der Schreiber einen Freiraum und setzte zudem wohl einen Punkt im Mittelband.
63*
dies mit Einfügungszeichen ergänzt
64*
solidos ergänzt
65*
gek. dux
V DE HOMINE · PUBLICAM PENITENTIAM AGENTE INTERFECTO ·  
[BK 139 c. 5]
Qui hominem publicam penitentiam agentem · interfecerit bannum nostrum · in triplo conponat66* et uirgildum eius proximus persoluat ;  
66*
Zwischen con und ponat ließ der Schreiber einen Freiraum und setzte zudem einen Punkt im Mittelband.
V[I]67* UT OMNIS HOMO LIBER · POTESTATEM HABEAT UBICUMQUE UOLUERIT · RES SUAS DARE · PRO SALUTE · ANIME SUAE .'  
[BK 139 c. 6]
Si quis res suas pro salute anime suae · uel ad aliquem uenerabilem locum uel propinquo suo uel cuilibet alteri tradere uoluerit et eo tempore · intra ipsum comitatum fuerit In quo res ille posite sunt · [fol. 184v] [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...]nem facere studeat · quodsi eodem tempore quo illas tra [...​.​.​.​.​.​...]ra eundem comitatum fuerit · id est siue in exercitu siue in palatio siue [In] alio quolibet loco adibeat sibi uel de suis pagensibus uel de aliis qui eadem lege uiuant qua ipse uiuit testes idoneos uel si illis habere non potuerit · Tunc de aliis quales ibi meliores Inuenire possint · et coram eis rerum suarum · traditionem faciat · et fideIussores68* uestiture donet · qui ei q[ui] illam traditionem · accipit · uestituram faciat · et postquam hec tradicio ita facta fuerit heres illius nullam de predictis rebus ualeat facere repetitionem insuper et ipse · per se fidemiussionem · faciat eiusdem · uestiture ne heredi ulla · occasione · remaneat hanc traditionem Inmutandi · sed potius necessitas Incumbat illam perficiendi69* et si non de res suas cum quoheredibus suis diuisas habuit non ei hoc sit inpedimento sed coheredes aeius si sponte noluerit aut per comitem · aut per missum eius distringatur ut diuisionem cum illo faciat ad quem defunctus hereditatem suam uoluit70* peruenire · et si cuilibet · ecclesiae eam tradere rogauit coheres aeius eam legem cum illa ecclesia de predicta hereditate hebeat [!] quam cum alio coherede suo · habere debebat71* et hoc obseruetur · erga patrem et filium et nepote usque annus legitimus poste [!] ad ipse res ad inmunitatem ipsius ecclesiae reddant  
67*
Tinte am Rand stark verblasst, nur noch Spuren des I von VI zu erkennen.
68*
I korr. (?)
69*
e2 korr. (?)
70*
u1 korr. (?)
71*
quam cum … habere debebat mit Einfügungszeichen ergänzt
VIII · DE HOMICIDIIS PROIBENDIS ·  
[BK 139 c. 7 BK 139 c. 8]
Quicumque hominem · aut ex leui causa aut sine causa Interficerit uuirgildum72* eius · is ad quos ille pertinet conponat · Ipsi uero propter talem presumptionem In exilium mittatur · ad quantum tempus nobis placuerit res tamen suas non amittat quid in conpositione uuirgildi  - - -73* non dederat · In conpositione uuirgildi uolumus ut ea dentur que in lege continentur · excepto acciptore74* et spada quia propter illa dua aliquotiens · perIurium committitur75* quando76* maioris precii cum illa sint esse · Iurantur77* ;  
72*
u1 ergänzt
73*
Lücke von ca. 16 Buchstaben
74*
to korr. (?)
75*
Über dem o Spuren eines radierten Kürzungsstrichs, evtl. wollte der Schreiber zunächst co(m)mittitur kürzen.
76*
Über a ein redundanter Kürzungsstrich.
77*
ra korr. (?)
VIIII DE RAPTU · ALIENARUM SPONSARUM ·  
[BK 139 c. 9]
Si quis sponsam alienam rapuerit aut patri eius aut ei qui legibus eius defensor esse · debeat cum sua lege eam reddat et quicquid cum ea tullerit semotim · unamquamque rem secundum legem · reddat et si oc [!] defensor · eius perpetrari · consensit et ideo raptori · nihil quirere78* [fol. 185r]uoluerit comhis singulariter de unaquaque re [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] actare faciat sponso uero legem suam cumponat et [...​.​.​.​.​.​.​.​...] id est · LX solidus soluat uel in presentiam · nostram79* cum eo [...]enire faciat et quanto tempore · nobis placuerit in exilium maneat et illam feminam ei80* · habere non liceat :  
78*
r2 korr. (?)
79*
a ergänzt
80*
i korr. (?)
X DE FALSIS TESTIBUS CONUINCENDIS :  
[BK 139 c. 10]
Si quis cum altero de qualibet causa contentionem habuerit et testes · contra eum per Iudicium producti fuerint si ille falsus eos · esse · suspicatur · liceat ei alius · testes · quos meliores potuerit contra eos · obponere ut ueratium81* testimonium · falsorum testium peruersitas superetur quod si ambe partes testium ita inter se dissenserit ut nonlatenus [!] una pars alteri credere uenit eligatur duo ex ipsis id est ex utraque parte unus qui cum excutis et fustibus in campo decertant utra · pars falsitatem utra ueritatem · suo testimonio sequatur · et campioni qui uictus fuerit propter perIurium quod ante pugnam commissit dextera manus amputetur ceteri uero aeiusdem partis testes quia falsi aparuerunt manus suas redimant cuius cumpositionis duo partes ei contra quem testi sunt dentur tercia pro fredo soluatur · et in seculari quidem · causa huiuscemodi testium diuersitas · campo · cumprobetur82* In ecclesiasticis · autem causis ubi de una parte seculare de altera uero aecclesiasticum negotium est idem modus · obseruetur · ubi uero · ex utraque parte ecclesiasticum fuerit · rectores ęarumdem ecclesiarum si se familiariter pacificare uelint licentiam habeant si autem de huIuscemodi83* pacificatione · inter eos conuenire non possit · Aduocati eorum In mallo publico · ad presentiam · comitis ueniant · et ibi legitimis terminus eorum contentionibus inponatur testes uero de qualibet causa non aliunde quaerentur · nisi de ipsu comitatu In quo re unde causa agitur possite sunt quia non · est credibile ut uel de statu hominis uel de possessione cuiuslibet · per alius melius rei ueritas cognusci ualeat quam per illos qui uiciniores sunt · si tamen contentio que inter eos exorta est · in confinio duorum · comitatuum · fuerit liceat eis de uicina centena adiacentis comitatus ad causam suam testes habere ·  
81*
Lücke zwischen ue und ra, a korr. (?); um korr. aus om.
82*
b korr. (?)
83*
u2 korr. (?)
XI : DE PROPRIO IN BANNUM MISSO [fol. 185v]  
[BK 139 c. 11]
[...​.​.​.​.​.​.​.​.​...]nis proprietas ob crimen aliquod ab eo comissum in ban[num] fuer[...​.​...] et ille re cognita ne iustitiam faciat uenire detulerit annumque [ac] diem in eo bannum illam · esse · permiserit ulterius eum non adquirat sed ipsa fisco nostro societur · Debitu uero quod is cuius ea fuit soluere debuit per comitem ac ministros aeius iuxta extimationem damni de rebus mobilibus que in eadem proprietatem · inuente fuerint his quibus idem debitor fuit exsoluatur · Quodsi rerum mobilium ibidem inuentarum · quantitas · ad conpositionem non sufficerit de inmolibus suppleatur · et quod superfuerit sicut dictum est fiscos noster · possideat · si nihil super conpositionem remaneret potuerit totum in illam expendatur si autem homo ille nondum cum suis coheredibus proprium suum diuisum non84* habuit : Conuocet eos comis et cum eis legitimam · diuisionem faciat et tunc sicut iac [!] dictum est · parte ei fisco nostro · addicat et conpositionem · de ea iuxta modum superius conprehensum his ad quos illa legibus pertinet exsoluat · Quodsi85* non de alia re sed de ipsa proprietate que · in bannum missa fuit ac per hoc86* in nostram · potestatem · redacta est · fuerat interpellatus comis in cuius ministerio eam · esse · constiterit hoc ad notitia nostram perferre curet · ut nos eandem propriaetatem · quae secundum superdictum · modum in nostrum dominium · redacta est · per precepti nostri auctoritatem in ius et potestatem87* hominis qui eam quaerebant si sua esse · debet faciamus peruenire ·  
84*
non ergänzt
85*
Q korr. (?)
86*
ho korr. (?)
87*
korr. aus postestatem
XII DE MANNIRE ·  
[BK 139 c. 12]
Si quis de statu suo · id est de libertate uel de hereditate conpellandus est · iuxta legis constitutionem manniatur · De ceteris uero causis unde quis ratio est rediturus non maniatur sed per comitem benniatur · et si post unam et alteram · comitis admonitionem aliquis ad mallum uenire · noluerit rebus eius in bannum misis uenire88* et iustitiam facere conpellatur :  
88*
ni korr. (?)
XIII89* · DE FAIDIS · COERCENDIS ·  
[BK 139 c. 13]
Si quis aliqua necessitate cogente90* homicidium commisit comis in cuius ministerio res perpetrata91* est · et conpositionem soluere et faidam per sacramentvm92* pacificari faciat quodsi una pars ei ad hoc conse[n][fol. 186r]tire noluerit id est aut ille qui homicidium comm[...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] nem suscipere debet · faciat illum · qui ei contumax fu[...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] uenire · ut eum ad tempus quod nobis placuerit in exilio m[ita]mus donec ibi · castigetur · [u]t comiti suo inoboediens · esse · ulterius non audeat et maius damnum inde non adcrescat :  
89*
korr. aus XIIII
90*
evtl. folgte ein getilgtes s.
91*
a2 korr. (?); am Wortende ein Buchstabe getilgt
92*
korr. aus sacramenta
XIIII UBI SACRAMENTA IURANDA SINT ·  
[BK 139 c. 14]
Ubi antiquitus consuaetudo fuit de libertate sacramenta93* · haramire uel iurare ibi mallum habeatur et ibi sacramenta iurentur mallus tamen neque in ecclesia neque94* in atrio aeius habeatur minora uero placita comes95* siue intra suam potestatem · uel ubi impetrare · potuerit habeat · Uolumus utique ut domus a comite in loco ubi mallum tenere debet construatur ut propter calorem solis et pluuiam publica utilitas non remaneat ;  
93*
a2 ergänzt.
94*
korr. aus ineque
95*
gek. com
XV · DE HIS QUI DE · FURTI ACCUSSATI FUERUNT ·  
[BK 139 c. 15]
Si liber homo de furtu accussatus fuerit et res proprias habuerit In mallo ad presentia comitis se adramiat96* et si res non habet fideiussores donet qui eum adaramire [!] et in placitu adduci97* faciant et liceat ei prima uice · per sacramentum se secundum legem idoniari si potuerit At si alia uice · duo uel tres · eum de furto accusauerint liceat ei · contra unum ex his cum scute et fuste in campo98* contendere quod si seruus de furto accussatus fuerit dominus eius pro eo emendet · aut eum · sacramento excusset · nisi tale furtum perpetratum habeat propter · quod ad supplicium tradire99* debeat ·  
96*
korr. aus araminat
97*
a korr. (?)
98*
cam korr. (?)
99*
re ergänzt
XVI · DE DISPECTUM LITTERARUM DOMINICARUM ;  
[BK 139 c. 16]
Si quis litteras nostras · dispexerit id est · tractoriam · que propter missus recipiendos dirigitur · aut honores quod habet amittat aut in eo loco ubi predictus missos suscipere debuit tamdiu resedeat et de suis rebus legationes illuc uenientes suscipiat quousquo [!] animo nostro · satisfactum habeat · Qui uero · epistolam nostram · quocumque modo · dispexerit iusso nostro · ad placitum ueniet et iuxta uoluntatem nostram congruam stultitiae suae · castigationem · accipiat et si homo liber uel ministerialis100* · comitis hoc fecerit honorem qualecumque habuerit siue beneficium amittat · et si seruus fuerit nudus101* ad pa [fol. 186v][...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] tundeatur ;  
100*
eri korr. (?)
101*
gek. nud
XVII · DE INIUSTIS TELONEIS ET CONSUETUDINIBUS  
[BK 139 c. 17]
U[...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] [n]ostri domni pipini consuaetudo fuit teloneum dare ibi et i[n] futurorum · [d]etur · Nam ubi nouiter incoeptum est · ulterius Non agatur · et ubi necesse non102* est · fluuium aliquem pontem transmeare uel ubi nauis per mediam aquam aut sub pontem · ierit · et ad ripam non adpropinquauerit Neque ibidem aliquid emptum · uel uenundatum fuerit ulterius teloneum Non detur et nemo coget alium ad pontem ire ubi iuxta pontem aquam transmeare potest et qui ulterius in talibus locis uel de ipsis uel de his qui ad palacium · seu103* In ostem · pergunt teloneum · exactauerit cum sua lege · ipsum teloneum · reddat et bannum nostrum · id est · LX solidos conponat ·  
102*
non ergänzt
103*
Über dem u ein nachgetragenes h, wohl irrig hier statt richtig drei Buchstaben später eingetragen, um das folgende In ostem zu In hostem zu korrigieren.
XVIII104* DE HIS QUI BONVS DINARIOS ACCIPERE NOLUERUNT105* ·,·  
[BK 139 c. 18]
Quicumque liber homo denarium merum et bene pensantem recipere [no]luerit bannum nostrum id est LX solidos conponat : si uero serui ecclesiastici aut [comitum aut uasallorum] nostrorum hoc facere presumpserint LX · [ctibus ] [u]apulent aut si magister eorum uel aduocatus qui liber est eos uel comiti · uel misso nostro rursus presentare noluerit predictum bannum · LX solidorum · conponat ·  
104*
X ergänzt
105*
gek. NOLUER
XVIIII · DE ADULTERATORIBUS MONETIS ;  
[BK 139 c. 19]
De falsa moneta iubem[us] ut qui eam percussisse conprobatus fuerit manus ei amputetur et qui hoc consentit si liber est · LX solidos conponat · si seruus est · LX · ictus accipiat ·  
XX · DE PROPRIO · DOMINICO SINE IUSSIONE ILLIUS REDDITO ·  
[BK 139 c. 20]
Si quis proprium nostrum quod in uestitura · genitoris nostri fuit alicui quaerenti sine nostra iussione reddiderit aliud tantum nobis de suo proprio cum sua lege · conponat · et quicumque illud scienter per malum ingenium adquirere temptauerit pro infidele teneatur quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisit irritum fecit et ideo secundum nostram uoluntatem et potestatem diiudicandus est ;  
XXI DE PUERIS INUITIS PARENTIBUS TONSIS AUT PUELLIS UELATIS ;  
[BK 139 c. 21]
Si quis puerum Inuitis parentibus totunderit aut puellam uelauerit legem suam · in tropo [!] conponat aut ipsi puero uel puelle suae iam potestatis sunt aut illi in cuius potestate fuerint · illi uero potestatem habeant · capiti sui · ut in tali habitu permaneant qualis ei conplacuerit ·  
INCIPIUNT ALIA CAPITULA QUAE PER SE SCRIBENDA ET AB HOMINIBUS OBSERUANDA SUNT : [fol. 187r]  
 · I · DE FORCAPIIS ˙  
[BK 140 c. 1]
Si mancipia106* domino suos107* fugerint in alienam po[..]s[...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...]108* premium accipiant ille in cuius potestate fuerint109* inuenta [pro e][...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...]derit uel foras eicerit et non solum hoc set etiam si ea nec reddere nec for[..] eicere uoluerit et legitimo domino ea contradixerit et illa inde postea effugerint secundum legem ea soluere cogatur ·  
106*
korr. aus manci[†]ia
107*
Statt dominos suos. Möglich, jedoch nicht sicher zu entscheiden, wäre auch die Lesung als dominos uos (in diesem Fall ein s vergessen).
108*
Wenn man diverse Endungskürzungen annimmt, könnte es sich auch um einen geringeren Buchstabenausfall handeln (ca. 19 Buchstaben).
109*
gek. fuer
II · DE TERRA TRIBUTARIA ·  
[BK 140 c. 2]
Quicumque terra tributariam unde tributum ad partem nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet alteri tradiderit his qui eam susciperit tributum · quod inde soluebatur omni modo ad patrem [!] nostram persoluat nisi forte talem firmitatem de parte dominica habeat per quam ipsum tributum sibi perdonatum110* possit ostendere :  
110*
do ergänzt
III · DE BENEFICIIS DESTRUCTIS :  
[BK 140 c. 3]
Quicumque111* suum beneficium · occasione · proprii desertum habuerit et intra · annum postquam ei a comite uel missorum notum factum fuerit illud · emendatum non habuerit ipsum beneficium amittat ;  
111*
korr. aus [†]uicumque
IIII · DE TERRA CENSALI :  
[BK 140 c. 4]
Si quis terram censalem · habueris quam antecessor[i]s sui uel ad aliquam · ecclesiam uel ad uillam nostram dederunt112* nullatenus e[.]m secundum legem tenere potest nisi llle113* uoluerint ad cuius potestatem · uel illa ecclesia uel illa uilla pertinet nisi forte filius aut nepus eius sit qui eam tradidit et ei eadem terra ad tenendum placita sit · se[d] in hac re considerandum est · utrum ille qui hanc tenet · diues an pauper sit et utrum aliud beneficium · habeat uel etiam proprium et qui horum neutrum habet erga hanc misericorditer114* agendum est · ne ex toto dispoliatus in egestatem · incidat ut aut talem · censum inde persoluat qualis ei fuerit constitutus uel portionem aliquam inde in beneficium accipiat unde se sustentare115* · ualeat116* ;  
112*
gek. deder
113*
Der Schreiber könnte hier mit i2 von nisi durcheinandergekommen sein. Bei l3 sieht man vielleicht sogar noch den Ansatz zu e. Alternativ wäre auch eine Interpretation des ersten Buchstabens als i-longa denkbar, oder das versehentliche l sollte als i fungieren - ein Problem, das sich nicht abschließend klären lässt.
114*
gek. miscditer
115*
a korr. (?)
116*
korr. offenbar aus valeat. verwendet.
V · DE NONIS ET DECIMIS ·  
[BK 140 c. 5]
Considerandum est unde frugibus et animalium nutrimina persoluantur · et de opere uero uel restauratione ecclesiarum comis et episcopus siue abbas una comisso nostro · quem ipsi sibi ab hoc elegerent consideratione faciant · ut uniusquisque eorum tantum · inde accipiant ad operandum · et restaurandum quantum ipse117* de rebus ecclesiarum · habere cognuscitur [!] · similiter et uassi nostri · aut in commune · tantum operis accipiant quantum · rerum ecclesiasticarum · habent uel unusquisquae · per [fol. 187v] [118*...​.​.​.​.​.​.​...][i]tatem · quam ipse tenet aut si inter eos · conuenerit · [...​...][p][...] faciendo argentum donent · iuxta estimationem operis in [.]rgento persoluant · cum quo precio rector ecclesi[..] ad predictam restaurationem · operarios · conducere · et materiam emere possit · et qui nonas · et decimas · dare neglexerit · primum · quidem illas cum lege sua restituat · insuper · et bannum nostrum · soluat ut ita castigatus caueat ne sepius · iterando beneficium amittat ∴ ,  
117*
korr. aus ipsu
118*
Ab diesem Wort Wechsel der Schreiberhand, vgl. die Vorbemerkung.
VI DE MANCIPIIS IN UILLAS DOMINICAS CONFUGIENTIBUS ∴  
[BK 140 c. 6]
Si cuilibet mantipia in uillam nostram confugerint · actor eiusdem · uilla querenti domino · ea non contradicat sed statim ea foras de · eadem uilla eiciat · et si se putat ad ea repetenda iusticiam habere repetat · et secudum119* legem adquirat · si uero tempore domni Karoli genitoris nostri in uillam illam confugerunt · et dominus ea quaerit actor eiusdem uille aut ea legitime contineat aut querenti · domino reddat · et actor propter uestituram domni Karoli genitoris nostri eadem mantipia contradicere non audeat si illius propria esse noscuntur  
119*
Ein Kürzungsstrich über u1 ist nicht zu erkennen.
VII120* · DE FORESTIBUS NOVITER INSTITUTIS  
[BK 140 c. 7]
Ut quicumque illas habet dimitat nisi forte indicio ueraci ostendere possit quod per iussionem siue121* permissionem domni Karoli genitoris nostri · eas instituisset preter illas que ad nranm122* opus pertinent unde nos decernere123* uolumus quicquid nos placuerit  
120*
Ab diesem Wort Wechsel der Schreiberhand, vgl. die Vorbemerkung.
121*
ue ergänzt
122*
Nicht aufzulösende Kürzung. Denkbar wäre, dass der Schreiber zuerst gek. nostra (nra) schrieb, dann aber nm für das zu erwartende nostrum ergänzte. Der Kürzungsstrich befindet sich nur über nm.
123*
re mit Einfügungszeichen ergänzt
VIII ·  
[BK 140 c. 8]
Volumus ut missi nostri · per singulas · ciuitates una cum episcopo · et comite missos uel nors124* homines ibidem commanentes · eligant quorum cure sit pontes per diuersa loca emendare et eos que illos emendare debent · ex nostra iussione admonere ut125* unusquisque iuxta suam possibilitatem et quantitatem eos emendare studeat126* ;  
124*
Nicht aufzulösende Kürzung. Es könnte sich gut um einen Buchstabendreher handeln.
125*
u korr. (?)
126*
Vor studeat ein Strich, wohl nicht getilgter Ansatz zu einem Buchstaben (i oder s-Schaft?).
LEGACIO · OMNIVM MISSORVM127* HAEC · EST  
[BK 141 c. 1 BK 141 c. 2 BK 141 c. 3 BK 141 c. 4 BK 141 c. 5 BK 141 c. 6 BK 141 c. 7 BK 141 c. 8 BK 141 c. 9 BK 141 c. 10 BK 141 c. 11 BK 141 c. 12 BK 141 c. 13 BK 141 c. 14 BK 141 c. 15 BK 141 c. 16 BK 141 c. 17 BK 141 c. 18 BK 141 c. 19 BK 141 c. 20 BK 141 c. 21 BK 141 c. 22 BK 141 c. 23 BK 141 c. 24 BK 141 c. 25 BK 141 c. 26 BK 141 c. 27 BK 141 c. 28]
Primo ut sicut iam alliis [!] missis iniuctum [!] fuit iusticiam faciant de rebus et libertatibus iniuste ablatis · et si episcopus [fol. 188r] aut128* abba aut uicarius aut aduocatu[s] [a]ut qui[s][...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] fecisse · inuentur fuerit · statim restituatur · [siu][...​.​.​.​.​.​.​.​.​...] actor dominicus · uel alter missus129* palatinus hoc perpetrau[it et i]n nostram potestatem rediit · Res diligenter inuestigata et descripta · ad nostrum · reseruetur Iudicium : Uolumus autem ut de his libertatibus130* et rebus redentibus que in nostra uestitura sunt : Primo131* per optimus quosque Inquiratur · Et si per illus [!] inuenire non possit · Tunc per eos132* qui post illos in illa uicinia meliores sunt · et si nec per illos rei ueritas inuenire potest :133* Tunc liceat litigantibus ex utraque parte testes adhibere ; et si discordauerint secundum constitutionem · a nobis promulgatam examinetur ; De pauperibus et uiduis et pupillis iniuste oppressis · ut adiuuentur · et reuelentur · De iniustis occasionibus et consuaetudinibus nouiter · institutis · sicut sunt · tributa et telonei in media uia ubi nec aqua · nec palus nec pons nec aliquid tale fuerit · unde iuste census exigi possit · uel ubi naues su[b]tus pontes transire solent · siue in medio flumine ubi nullum est · obstaculum · ut auferantur · Antique autem · ad nostram notitiam deferantur · De honore ecclesiarum ut per omnia eis exibeatur sicut nuper a nobis cum consensu omnium · fidelium nostrorum constitutum est · Et ut per hoc missi nostri omnibus in · sua legatione · constitutis notum efficiant · De nonis et decimis · ut secundum iussionem nostram · dentur ; De locis dandis ad claustra · canonicorum facienda · si de eiusdem ecclesiae fuerit reddatur ibi · si de alterius ecclesiae · uel liberorum hominum · commutetur · Si autem de fisco nostro fuerit nostram liberalitatem concedatur · De obseruatione · preceptorum nostrorum · et inmunitatum · ut ita obseruentur · sicut a nobis · et ab antecessoribus nostris constitutum est ; De his pro occansionem Inmunitatis iustitiam facere rennuunt ut hoc obseruetur quod a nobis constitutum est · De locis iam sacris et nunc spurtitia fedatis ut iuxta possibilitatem134* · in antiquum135* statum · reformentur : De beneficiis nostris que destructam ueniuntur · hoc Impleatur quod nuper a nobis constitutum est : De noua moneta · [fol. 188v][...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] [et] de dispectu litterarum nostr[a]rum et de latronibus [...​.​.​.​.​.​.​.​...] [pu]niendis et de136* faidis pacandis · De homicidiis prohi[...​.​.​...] per[..]riis et falsis testibus conpescendis · de his omnibus uel [c]et[.]ris h[is] similibus hoc quod modo constituimus omnibus adnuntiaetur137* et in futurum obseruetur ; Hoc uolumus ut missi nostri · obseruent · et quicquid · de his causis uel simul uel singilatim emendare potuerint · emendent ; Et ea que emendauerint · diligenter scriptis notent · et hoc sic peragere current quatenus iuste reprehendi a quoquam · nullatenus possint ; Et que facere debent aut possunt nullatenus pretermittant · Immo caueant ne quod absit aut gratia alicuius aut honoris138* aut timoris s[iu]e odii causa illud quod agere debent omittant · Et summopere · s[..]deant ut hoc quod per se efficere · non possunt nobis notum faciant ; Et o[mni]modis preuideant ut per singula capitula [t]am uerbis quam scriptis de omnibus [que] illic peregerint nobis rationem · reddere ualeant ; De plac[iti]s siquidem quos lib[eri] homines obseruare debent constitutio genit[.][r]is nostri penitus obseruanda adq[ue] tenenda est : Ut uidilicet [!] in anno tria so[lum]modo generalia placita obseruant et nullus eos · [am]plius · pl[a]cita obseruare139* · conpellat · nisi forte quilibet aut accusatus fuerit · aut alium · accusauerit aut a testimonium perhibendum uocatus · fuerit · At cetera uero que centenarii · tenent non alivs140* uenire iubeatur · nisi qui aut litigant aut iudicat aut testificatur · ut de debito quod ad opus nostrum fuerit reuuadiatum · talis consideratio fiat : ut his qui ignorantur141* peccauit ·142* non totum secundum legem conponere · cogatur · sed iuxta quod possibile uisum fuerit ; Is uero qui tantum mala uoluntate peccauit totam legis conpositionem · cogatur exsoluere · Ut nullus ad palatium · uel in hostem pergens uel de palatio uel de hoste [r]ediens tributum quod tracturas uocant soluere · cogatur · ut pontes publici qui per bannum fieri solebant anno · presente · in omni loco restaurentur · Ut clerici et monachi · et ser[..] fugitiui · ad loca sua redire Iubeantur · Ut nullus episcopus nec abba · nec comes · nec abbatissa centenarium comitis aduocatum habeat · [fol. 189r] Ut uicari · et centenarii · qui [f]ures et latrones uel [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...]derint secundum sibi datum sententiam diiudicentur143* · [.]t c[...​.​.​.​.​.​.​...]rii · et centenarii · de const[.][t]utione legis · ammoneantur qua [.]ubetur · ut144* propter iustitiam peruertendam munera145* non accipiant : De forestibus nostris ut ubicumque fuerint diligentissime inquirant quo[m]odo salue sint et defense · Et ut comitibus denuntient ne ullam for[e]stem · nouiter instituanti [!] · et ubi nouiter · institutas sine nostra iussione · inuenerint dimittere · precipiant · Ut ubicumque ipsi missi · aut episcopum · aut abbatem · aut alium quamlibet · quocumque honore predictum · Inuenerunt · Qui iustitiam facere uel noluit uel prohibuit · de ipsius rebus uiu[an]t · quamdiu in eo loco · iustitias facere146* debent ut in illius comitis ministerio qui bene iustitias facta habet idem mis[si] di[utius non morentur neq][..] [.][ll][...​.​.​.​.​.​.​...][em] · conuenire f[acia]nt sed ibi moras f[...​...] uel minus uel neg[.][egenter f][...​.​.​...] [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] ibidem · missi [nostri] · placitu[m non teneant · q][...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...]cum · directus est · donec ipsi fu[....][t] [re][...][su][.] [.][t ca][...] que [.]dhuc cora[m] comite non fu[it] · et [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] propter sua147* stultitiam · aut contumatiam · comitem ind[.] app[.]llare noluerit · Iterum comiti commendetur : Ut missi nostri · qui uel episcopi · uel abbates uel comites sunt quamdiu prope suum · beneficii fuerint nihil de aliorum · coniectu148* · accipiant · Postquam uero inde longe recesserint · Tunc accipiant secundum quod in sua tractora149* continetur · Uassi uero nostri · et ministeriales qui missi sunt ubicumque uenerint coniectum accipiant · Ut uassi nostri · et uassi episcorum [!] · abbatum et abbatissarum · et comite qui anno presente in hostem non fuerunt150* · eriban[n]um reuuadient · Exceptis his qui propter necessarias causas et a domno ac genitori nostro · Karolo constitutas domi dimissi fuerunt151* : Id est152* qui a comite propter pacem conseruandam · et propter coniugem ac domum · eius costodiendam · et ab episcopo · uel abbate uel abbatissa · simil[.]ter · propter pacem conseruandam · et propter fruges colligendas · et [.]amiliam · [fol. 189v][...​.​.​.​.​.​.​.​.​...] et missos recipiendos dimissi fuerunt [...​.​.​.​.​.​.​.​.​.​.​...] [abba] et comis excepta Infirmitate uel nostra iussione null[a][.] e[.]cusatio[..]m habeat quin ad placitum · missorum nostrorum u[.]ni[.]t [a[.]t ta]lem uicarium suum · mittat qui in omni causa pro illo reddere rationem possit :  
127*
Vor M1 möglicherweise eine Rasur (am Digitalisat nicht sicher zu erkennen).
128*
Ab diesem Wort Wechsel der Schreiberhand, vgl. die Vorbemerkung.
129*
korr. aus minus
130*
korr. aus libertatebus
131*
korr. aus Primos
132*
korr. aus [†]s
133*
Art des Satzzeichens anhand des Digitalisats nicht sicher zu erkennen. Es könnte sich auch um einen punctus versus (;) handeln.
134*
s2 korr. (?)
135*
korr. aus antiquum: u mit Kürzungsstrich getilgt und durch ausgeschriebenes um ersetzt.
136*
e korr. (?)
137*
An der ur-Kürzung offenbar eine Radierung. Vielleicht war der Ausläufer der et-Ligatur etwas zu schwungvoll geraten und hatte sich mit der ur-Kürzung überschnitten, daher etwas wegradiert.
138*
korr. aus hononoris
139*
nullus (gek. null) - obserua- mit Einfügungszeichen ergänzt; offenbar ein Augensprung des Kopisten, der zunächst wohl obserua- (Zeilenwechsel) -re conpellat (...) schrieb und nachträglich am Zeilenende an das obserua- -nt et anhängte sowie in der folgenden Zeile interlinear den Rest des übersprungenen Passus ergänzte.
140*
korr. aus aliis
141*
Statt dem zu erwartenden Kürzungsstrich über t für -ter verwendet der Schreiber hier die ur-Kürzung.
142*
peccauit · korr. aus peccaui[†]s
143*
e korr. (?)
144*
u korr. (?)
145*
a korr. (?)
146*
a korr. (?)
147*
Kürzungszeichen (suam) möglicherweise vorhanden, aber anhand des Digitalisats nicht sicher zu erkennen.
148*
i korr. (?)
149*
korr. aus traatora. Zwischen r2 und a2 eine Lücke, in der ein i Platz finden könnte; allerdings sind auf dem Digitalisat keine Tintenreste zu sehen.
150*
gek. fuer
151*
gek. fuer
152*
Id est gek. Ide
[BK 141 c. 29]
De dispensa missorum nostrorum qualiter unusquisque iuxta su[..] qualitatem dandum uel accipiendum sit · Uidilicet [!] ępiscopo · panes XL friscinges153* · III de potu · modia · III · porcellum · I · pollos III · oua · XV · annona ad caballus · modia154* · IIII · abbati · comiti · adq155* ministeria[l]i nostro · unicuique detur cotidie panes · XXX · frinchinges · II de potu modia156* · III · p[.][r]cello I · pullus · III · oua · XV · annona ad caballus · modi[.]157* Ua[...]ll[...]o158* · [.]anes · XVII · frischingam · I · purcellum · I · de pu[t][...​.​.​...] pulli159* · II · oua X · annona ad caballus modia · II  
153*
korr. aus fris[†]inges
154*
gek. mod
155*
Kürzungszeichen für -ue nicht erkennbar.
156*
gek. mod
157*
Die zugehörige Zahl scheint zu fehlen oder lässt sich nicht entziffern.
158*
Über o Kürzungsstrich (von nostro) erkennbar.
159*
gek. pull. Auflösung unsicher, da die vorliegende Art der Kürzung eigentlich sehr häufig für -us steht, und es eigentlich ungewöhnlich wäre, nur einen Buchstaben zu kürzen.