[fol. 26v]
[23]
ANno feliciter · undecimo regni domni
nostri karoli · gloriosissimi regis in mense martio facto capitulare qualiter congregatis in unum senodale
consilio episcopis abbatibus · uirisque inlustribus [fol. 27r] comitibus · una
cum piissimo domno nostro secundum dei uoluntatem pro causis oportunis
consenserunt decretum ·
PRIMO
CAPITULO ·,·
Ut suffragani
episcopi · eis secundum canones · subiecti sint
et ea que erga ministerium illorum
emendand
a cog
noscunt libenti animo emendent adque corri
gant
·
De episcopis
ubi presens episcopis bi
ordinati non sunt
sine tarditate ordinentur ·,·
De monasteriis
qui regulares fuerunt ut secundum · regulam uiuant nec et monasteria · puellarum ·
ordinem sanctam custodiant · et unaquaque abbatissa · in suo monasterio sine
intermissione resedeat ·
Ut episcopis
bi
· de
presbiteriis et clericis infra illorum pa
rochia potestatem habeant ad
corrigendum ;
Ut episcopi bi
de incestuosis hominibus emendandi
licen
tiam habeant · seu et de uiduis · infra suam parochiam
potestatem habeant ad corrigendum ·
Ut non liceat alterius clericum recipere aut
ordinare in aliquo gradu ·
De decimis ut unusquisque suam decimam donet
atque per iussionem pontificis dispenset
Ut homicides aut ceteros reos legibus morire
de
bent si ad ecclesiam confug
ium
fecerint non excusen
tur · neque eis
ibidem de
uictus detur ;
Ut latrones de infra inmunitate illi iudices ad
co
mitum placit
a presentantur et qui hoc non fecerit
beneficium et honorem perdat ·
similiter et uassus ·
[fol. 27v] noster si hoc non adimpleuerit beneficium et ho
norem perdat et qui beneficium · non habuerit bannum soluat
De hoc qui periurium fec
erit nullam
redemptionem nisi manum perdat quod si accusator
contendere
uoluerit de ipso periurio stent ad cru
cem · et
si iurator uinceat accusator legem suam emendet
hec uero de minoribus causis
obseruandum de maio
ribus uero rebus et de statu ingenuitatis · secun
dum legem custodiant ·
De uindicta et iudicium in latronibus · facto
testimo
nio episcopi bi
absque peccato comitis esse dicu
nt
Ita
tamen ut minus inuidia · aut occasione mala nihil
aliut · ibi interponatur · nisi
uera iusticia ad perfi
ciendum et si per odio aut malo ingenio nisi per
iusticia
faciendum · homini difficerit honorem suum perdat et le
gibus contra quem iniuste fecerit · se dum penam quam
intullit emendat ;
Uero que bone memorie genitor noster in sua
placita constituit · et senodus conseruare uolumus ·
De rebus uero ecclesiarum unde nunc · census
exit
decima et non
a · cum ipso censo sit soluta · et unde
antea · non exierunt similiter nona · et decima
detur adque de casatos · L ·
solidum · I · de casatos · XXX · me
dio
solido · et de XX · tremese · et precarias ubi mo
do sunt renouentur
et ubi non sunt scribantur
et sit discretio inter precarias de uerbo nostro fac
tas et uel eas que spontanea de ipsis rebus
[fol. 28r] ecclesiarum
faciunt ·
De truste facienda nemo presumat
De ceraris et tabulariis adque cartolaris
sicut a longo tempore fuit obseruetur ;
De sacramentis pro gildonia · in inuicem
coniurantibus ut nemo presumat ali [!] uero modo de illorum elimosinis aut de incendio aut de naufragio quamuis conuenientiam faciant · in hoc iurare non presumat ·
De iter agentibus · qui ad palatium aut aliubi pergunt
aut eos cum collecta nemo sit ausus asalire · et nemo erbam alterius ·
defensionis tempore presumat nisi in oste pergendum aut missus noster sit et
qualiter presumit · emendet
De teloneis qui iam antea furbanniti fuerunt
nemo tollat · nisi ubi ab antiquo tempore fuerunt
De mancipia · que uenduntur ut in
presentia episcopis bi
uel comitis aut in presentia
archidiaconi · et centenarii aut in
presentia
uicedomni et iudici comitis aut ante bene nota
testimonia · et
foris marca nemo mancipium uin
dat · et qui hoc fecerit tantes uices
banno soluat
quanta mancipia u
end
edit
· et si non habet
precium
in uuadio pro seruo semetipsum comiti donet usque
dum ipsos bannos
soluat ·
De branneas ut nullus foras nostro regno uindere presumat ;
Si comis in suo ministerio iusticias non fecerit misso
nostro de sua causa soniare faciat [fol. 28v] usque dum iusticias ibidem factas
fuerint et si uassus noster · iusticias non fecerit tunc et comis et missus ·
ad ipsius casa sedeant et de suo uiuant cousque iustitiam faciant ;
Si quis pro faida · precium recipere non uult · tunc ad nos sit transmissus et nos eum dirigamus · ubi damnum minime facere possit ·
Similli modo et qui pro faidam precium soluere
nolu
erit · nec iusticiam · exinde facere in tale loco mit
tere eum uol
emus
ut pro eodem maior damnus non crescat
De latrones ita precipimus ·
obseruan
dum
ut pro prima culpa non moriatur sed oculum ·
perdat de secunda uero culpa · nasum ipsius latro
nis · capulet · de
tertia uero culpa · si non emenda
uerit · moriatur ;
Capitulare qualiter constitutum · in hoc
episcopis con
sensu ·
id est ut unusquisque episcopis bi
· III · missas et
trea [!] psalteria cantent · I · pro domno rege · alia
pro exercitu
francorum · tertia
pro
presente tribu
latione presbiteri uero unusquisque missas · III ·
monachi · et monachas · et canonichi unusquisque
psalteria · III ·
biduanas omnes faciant tam episcopis bi
et monachi et monachas et canonichi adque eorum
infra casatu · homines ut
qui potentes sunt
unusquisque episcopus · aut abbas · abbatissas qui
hoc
facere potest · libera · de argento in elimosi
na donet · mediocris uero
media libra minores ·
[fol. 29r] solidus · V · pauperes familicos quatuor pro isto
in
ter se constituto nostro pascere debeant usque tempo
re messium et qui tantum non possunt iuxtaque
possibilita
s est · aut · III · aut · II · aut · I · comites uero
fortiores · libra · I ·
de argento · aut ualent donet
mediocris · media libra · uassi dominici · de
casatos
CC · media libra de casatos · C ·
solidos V · de casatos · L · aut
XXX · uncia · et faciant biduanas eorum homines
in eorum
casatus · uel qui hoc facere possunt et qui hoc reuo
luerit fortiore comites · uncias · III · mediocres ·
unciam · et dimidiam
numerus ·
solidum · I · et de pauperes
familicos sicut supra scriptum est et ipsi faciant
hec omnia si domino placuerit pro domno rege et ex
ercitu
francorum · presente tribulatione missa
sancti iohannis sit conpletu ·
CAPITULA QUE IN LEGE SALICA
MITTENDA SUNT ·,·
De homicidiis clericorum ·
si quis
subdiaconum occiderit · CCC ·
solidos conponat ·
Qui diaconum · CCCC · Qui presbiterum DC ·
solidos ·
Qui episcopum · DCCCC · qui monachum · CCCC ·
solidis
culpabilis
iudicetur
Si quis inmunitatem damnum
aliquid fecerit DC ·
solidos con
ponat · si autem homo · furtum aut homicidium uel quod
libet crimen · foris committens infra inmunitatem
fugerit · mandet
comus [!] · uel episcopo uel abbati · uel ui
cedomno · uel
quicumque locum episcopi uel abbatis tenu
erit · ut
reddet eis cum si ille contradixerit et eum
reddere noluerit · In prima
contradictione
XV ·
solidis
culpabilis
iudicetur · Si ad secundam inquisitionem ;
[fol. 29v] eum reddere noluerit XXX ·
solidis
culpabilis
iudicetur · Si nec ad ter
tiam consentire noluerit · quicquid reus damni
fecerat · totum ei ille qui infra inmunitatem retinet ;
nec reddere uult
soluere cogatur ; Et infra comes
ueniens · licentiam habeat ipsum hominem infra
inmu
nitatem querendi · ubicumque eum inuenire potuerit
Si autem statim · in prima inquisitionem comiti respon
sum fuerit · quod reus infra inmunitatem quidem fuisset
fuga lapsus · statim iuret · quod ipse eum ad iustitiam cu
iuslibet · diffaciendi
fugire non fecisset · et sit ei in
hoc satisfactum ; Si autem intranti in ipsam
inmunitatem
comiti collecta manu · quislibet resistere temptauerit
comes hoc
ad regem uel ad principem deferet · ubique iu
dicetur · ut sicut ille qui
Inmunitatem damnum fecit
DC ·
solidos conponere debeat · Ita qui comiti collecta
manu · resistere
presupserit [!] · DC
solidis
culpabilis
iudicetur ·
Si quis ad ecclesiam confugium fecerit in
atrio ipsius ecclesię pacem habeat ne sit ei necessitas ingredi et
nullus eum inde per uim · abstrahere presumat sed liceat ei confiteri · quod fecit · et inde per manus bonorum hominum · ad discussionem in publico
perducatur ·
Si quis hominem in iudicio · iniuste con
tra alium altercantem
adiurare [!] per malum ingenium ·
presumpserit atque inde coram iudicibus uel comi
te increpatus fuerit et
negare non potuerit
XV ·
solidis
culpabilis
iudicetur ;
Si quis de libertate sua fuerit interpellatus ·
[fol. 30r]
et timens ne in seruicium cadat aliquem de propin
quis suis · pro quem in
seruitium ca
surum
timens
occiderit ·
id est patrem matrem patruelem auun
culum · uel quemlibet huiusmodi ·
propinquitatis ·
persona · ipse qui hoc perpetrauerat moriatur
agnatio eius · et consanguinita
s in seruitutem
cadat et si negauerit se illum occidisse ad nouem
uomer
es
· ignitos iuditio dei examinantes accedat ·
Qui res suas pro animas suas ad casam dei
tradere uoluerit domini traditionem faciat · coram testibus legitimis et que
actenus in hoste facta sunt · tradiciones de quibus nulla est questio
stabilis · permaneat si uero aliquis alii res suas tradiderit · et hoste
profectus fuerit · et ille cui tradite sunt · interim mortuus fuerit · qui res
tradidit · cum reuersus fuerit adhibitis testibus quorum quibus traditio
facta est res suas accipiat ·
Si autem et ipse mortuus fuerit · heres eius legitime ·
res traditas accipiant ;
VII ·
Si quis per cartam ingenuitatis a domino suo
legitime · libertatem est consecutus liber permaneat · Si uero aliquis eum
iniuste inseruire temtauerit et ille cartam ingenuitatis sue ostenderit et
aduersarium se inseruire uelle conprobauerit · ille qui hoc temptauit multamque in
cartam descripte sunt soluere cogatur · si uero carta non paruerit · sed iam ab illo · qui eum inseruire uoluerat [fol. 30v]
diffacta est uuidrigildum eius conponat · duas partes illi · quem
inseruire uoluerit terciam regi · et iterum ille per preceptum regis
libertatem suam conquirat ·
VIII ·
Liber qui se loco uuadii · in alterius poteste
commi
serit ibique constitutos damnum
aliquid cuilibet fece
rit qui eum in loco uuadii suscepit · aut damnum
soluat
aut hominem in mallo productum dimittat perdens
simul · debitam
propter quod eum uuadio suscepit et qui
damnum fecit dimissus · iuxta qualitatem
regi · coga
tur emendare · Si uero liberam feminam habuerit
usque
dum in pi
gnus
extiterit · et filius habuerint
liberi permaneant ;
Omnia que ad partem regis
soluere debent ·
solidis · XII · dina
riorum · soluant · excepto freda que in lege
saliga ·
conscripta
est
· illa eodem
solido · I · quo cetere conpo
sitiones · solui debent conponantur ;
Si quis causam iudicatam · in mallo repetere
presump
serit · ibique testibus conuictus fuerit · aut XV ·
solidos
aut · XV · ictus · ab scabinis qui causam prius iudica
uerunt ·
accipiat ·
Obtimi quisque in loco uel in ciuitate in
testimonium adsumant · et cui his contra quem testari debent ·
nullum crimen possit · indicere ·
De ecclesiis emendandis · ut ubi in unum locum
prures [!] sunt · quam necesse sit ut distruantur qua
necessaria non s
unt
et alia construant ·
[fol. 31r]
Ut
pre
sbiteri
non ordinentur priusquam ex
aminentur · et ut
excommunicationes passim
et sine causa non fiet ·
Ut missi nost
ri
· scabinus
aduocatus · notarius per singu
la loca elegant · et eorum nomina · quando
reuer
si
fuerint secum scripta deferant ·
De his qui legem conseruare · contempserunt · ut fideiussoris · in presentia regis deducant
Ut illi qui hairbannum soluere debent
coniectum faciant ad hairbannatorem ·
De fugitiuis ac peregrinis adstringantur quali
ter scire possumus · qui sint a
ut
unde uenerint ·
Ut bauca et brunias non dentur negociatoribus
VIII ·
De mensuris ut secundum iussionem estimatione aequalis
fiant ;
Ut non mittantur testimonia super uestidura
domni pippini regis ·,·
Ut nec colonus · nec fiscalinus possit aliquibus traditionis
facere ·,·
XI ·
Ut nullus presumat hominem in iudicio mittere · sine causa · nisi iudicatus fuerit ;
Ut liber homo qui In monasterio · regulariter
comam deposuerit et res suas · ibidem delegauerat promissionem factam
secundum regulam firmiter teneat ;
XIII ·
Ut omnia que uuadiare debent · iuxta quod in lege ·
continent · pleniter secundum ipsam legem reuuadiata fiant et in
postmodum aut domnus rex · uel ille cuius causa est iuxta quod ei placuerit · [fol. 31v] misericordiam faciat ;
De episcopis abbatibus comitibus qui ad placitum
nostrum non
uenerunt
XV ·
Ut nullus ibrius suam causam in mallo possit
conquerere nec testimonium dicere nec placitum comis habeat nisi ieiunus ;
XVI ·
Ut nemini liceat alium cogere ad bibendum
XVII ·
De missis nostris discurrentibus uel ceteris
hominibus propter utilitatem nostram iter agentibus ut nullus mansionem contradicere presumat
XVIII
De canibus qui In dextro armo tonsi sunt ut homo
qui eum habuerit · cum ipso cano in presentia regis ueniat ;
XVIIII ·
Ut plus [!] interrogetur de capitulis ·
que in lege nouiter addita sunt et postquam omnes conserint subscriptiones ·
et manufirmationes suas in ipsis capitulis faciant ;
Ut nullus ad placitum banniatur nisi qui causam
suam querit · aut si alteri q[.]erere debet ·
exceptis scabinis · VII · qui ad omnia placita preesse debent
XXI ·
De falsis testibus ut non recipiantur ·
Ut nullus presumat per uita regis
et filiorum eius iurare ·
XXIII ·
Ut missi nostri qui iam breue detullerunt de adn
un
tiacione
· uolumus ut adhuc adducant de opere ·
XXIIII ·
Quantam moram faciant in unoquoque loco
et quod
homines secum habeant
De prudentia et constantia missorum nostrorum ·
XXVI
De falsis monetariis requirendum est ·
XXVII
De illis saxonibus qui uxore
s non habent ·
XXVIII :
De signatis qui menciendo uadunt ·,· [fol. 32r]
· XXVIIII ·
Si al
ii res
furtuita [!] · non preoccupaue
rit · VIII
Kalendas iulias idem missa sancti iohannis
babtistae
ad mo
gontiamsiue caualonem generalem placitum nos
trum
habere uolumus ;
Ut missi nostri una cum sociis qui In eorum
scara commanere
uidentur · episcopis abbatibus comites seu uassi nostri cum omni
generalitate si necesse fuerit ubicumque
eis iniunctum fuerit festinare nullatinus tardent ;
HEC CAPITULA MISSI NOSTRI COGNITA FACIANT OMNIBUS IN
OMNES PARTES ·
Ut nullus ad mallum uel ad placitum infra
patriam · arma id est scutum et lanceam non portet
De latronibus quicumque
post missam sancti io
hannis ·
latronem mansionem dedit si francus
est cum XII · similibus francis · iuret · quod latronem
eum fuisse · non sciret · licet pater eius sit uel
frater aut propinquus si hoc iurare non
potuerit
et ab aliquo conuictus fuerit quod latronem in hos
picio suscepi
sset quasi latro et infidelis iudice
tur quia qui latro est infidelis
est
[noster] · et francorum
Si autem audiuit · quod latro fuisset · et
tamen non
scit · pro firmiter · aut iuret solus quod numquam eum
audisset nec per ueritatem nec per mendacium ·
latronem aut sit paratus · si
ille de latrocinio pos
tea conuictus fuerit ut similiter damnetur ·
Ut nullus conparet caballum bouem et iumenta ·
[fol. 32v] uel alia · nisi illum hominem cognoscat qui ei uindit ·
aut de qua pago est uel ubi manet aut quis est eius senior ;
De aduenticiis ut cum missi nostri ad placitum nostrum uenerint · habeant discriptum quanti aduenticii sunt ·
discriptum quanti aduenticii sunt [!] in eorum misatico · et de quo pago
sunt et nomina eorum et qui sunt eorum seniores ·
Similiter direximus · missos in aquitania et langobardia ut omnes fugitiuos · et aduentios · ad nostrum placitum adducant
Quicumque ista capitula · habet
alios missos ea transmittat · qui non habent · ut nulla excusatio de
ignoratia [!] fiat · et hoc missi nostri · omnimodis ante natiuitatem
domini omnibus cognitum faciant ·
Infra ecclesiam ·
II ·
De lectionibus ·
III
De cantu ;
IIII ·
De scribis ·
· V ·
De notariis ·
VI ·
De diuersis discipli†nis ·
VII ·
De compotu†††† ·
VIII ·
De medicinali arte
VIIII ·
De ecclesiis sine
honore manentibus · ab
sque obficiis · et luminariis
et de his qui decimas sumunt et de ecclesiis non
cu
runt · et de altaribus ut non superflua sint in ecclesiis ·
X ·
De laicis · nouiter conuersis ne antequam suam
legem pleniter uiuendo discant · ad alia negotia mittantur ;
XI ·
De derelinquentibus · seculum unum e duobus
eligant ut pleniter secundum canonicam aut secundum regulam institutionem
uiuere debent ·
XII ·
De seruis propriis · uel ancillis ut non amplius
ton
[fol. 33r]dantur uel uelantur · nis
i secundum mensuram · et
ut ibi satis fiat · et uille non sint desolate ·
De congregationibus · superfluis ut nullatenus
fiant sed tantos congreget quantis consilium dare potest ;
XIIII ·
De his qui non fiunt secundum regulam · pulsati · ut deinceps · emendentur et pulsent secundum regulam ;
XV ;
Ut infantulae etatis puellae non uelentur
antequam illi elere [!] sciant quid uelint salua canonica auctoritate ;
XVI ·
Ut l
aici non sint · prepositi monachorum in mo
nasterium
nec archidiaconi · scint laici ;
De incestuosis ut canonice examinentur et nec
propter alicuius · amiciciam quidam relaxantur · quidam uero ·
constringantur communiter ecclesiae et populi ;
De pace ut omnis qui per aliqua scelera ei rebelles sunt constringantur ;
De iusticiis ecclesiarum dei uiduarum orfanorum
pupillorum · ut in puplicis iudiciis · non dispiciantur audientes · sed diligaenter audiantur
De iusticiis domni imperatoris · ut pleniter
fiant inquisite ;
De hoc si euenerit fames · clades · pestilentia · inaequalitas aeris uel alia qualiscumque tribulatio · ut non expectentur · edictum nostrum sed statim deprecetur · dei misericordia · et in presenti anno · de famis inopia · ut suos quisque adiuuet prout potest · et suam annonam non nimis care uindeat et
ne foris imperium uendatur · aliquid · alimonie ·
De armis infra patriam · non portandis id est
scutis ·
[fol. 33v] lanceis et loricis · si faidos
us
sis · discutiatur tunc
quis e duobus contrarius sit ut pacati
s
int
et distrin
gantur ad pacem ; etiamsi noluerint et si
aliter is paci
ficare uoluerint adducatur in nostra presentiam · et si
aliquis post pacificationem alterum occidit conponat
illum · et manum quam
periurauit perdat et insuper bannum do
minicum ·
De armatura in exercitu · sicut antea · in alio
capitulare
commendauimus ita seruetur et insuper omnis homo
de duodecim mansis · bruniam habeant ·
Qui uero
bruneam
habuerit · et eam secum non
tulerit omnem
beneficium cum brunea perdat ·,·
VII ·
De clamatoribus diuidatur · uel causedicis · qui
nec iudicium scabinorum adquiescere nec blasfemare uolunt antiqua
consuetudo seruetur · Id est ut in custodia recluduntur · donec unum e duobus
faciant · et si ad palatium pro hac re reclaeuerint · et in litteras detullerint · non quidam eis credantur · nec tamen in carcere
ponantur · sed cum custodia et cum ipsis litteris ·
pariter ad palatium nostrum remittantur ut ibi discuciantur ·
sicut dignum est ·,·
VIII ·
De iuramento ut nulli alteri · per sacramentum
fidelitas promittatur nisi nobis et unicuique proprio seniori ·
ad nostram utilitatem et sui senioribus excepto his sacramentis · qui
iuste secundum legem alteri ab altero debetur et infantes qui antea non potuerint · propter iuuenili etate iurare modum fide[fol. 34r]litatem repromittant
VIIII ·
De conspirationibus uero ·
quicumque facere presum
serit et sacramento
quecumque conspirationem
firmauerint · ut triplici rationi
iudicentur
Primo ut ubicumque
aliquid malum per hoc perpetratum fuit
autores facti interficiantur ; Adiutores
uero eorum
singuli alter ab altero · flagellantur et nares sibi
inuicem
precidant ·
Ubi uero nihil mali · perpetra
tum est similiter · I quidem inter se flagellantur · et ca
pillos sibi inuicem detundant ·
Si uero per
dextras
aliqua conspiratio firmata fuerit · si liberi sunt
aut iurant cum
idoneis iuratoribus · hoc pro malum
non fecisse aut si facere non potuerint suam
legem
conponat · si uero serui sunt flagellantur et
ut de ceteri in regno
nostro nulla huiusmodi conspi
ratio nec per sacramentum nec sine
sacramentum fiat ;
· X ·
De periuriis ut caueantur et non ammittantur
testes ad iuramentum antequam discuciantur et
si aliter discuti non possint · separetur ab inuicem
et singulariter inquirantur et non solum accus
satori · liceat testes elegere absente suo causatore
et omnino
nullus nisi ieiunus ad iuramentum uel ad
testimonium admittatur · et ille qui ad
testimonium
adducitur · si refutatur · dicat ille qui eum refutat
et probet
quare illum recipere nolet · et de ipso pago
non de altero · te
stes
elegantur ni forte longius ·
extra comitatum · causa sit inquirenda · et si quis ·
[fol. 34v] conuictus fuerit periurii manum perdat aut redimat
XI ·
De aduocatis id est praui · aduocati uicedomni ·
uicarii et centenarii tollantur et tales eligantur quale sciant et uelint ·
iuste causas discernere et terminare et si comis prauus inuentus fuerit nobis
nuncietur
· XII ·
De teloneis placet nobis ut antiqua et iusta
telonea ·
a negotiatoribus exigantur · tam de pontibus quamque
de nauigiis ·
seu mercatis · Noua uero seu iniusta ubi
cum funes tenduntur uel cum nauibus sub
pontibus tran
situr · et his similia in quibus nullum adiutorium
itineran
tibus · prestatur ut non exigantur · Similiter etiam
nec de his qui sine
nogociandi [!] causa substantiam suam ·
de una domo sua · ad aliam duc
unt
aut in palatium
aut in exercitum · si quid uero fuerit · unde dubitetur
ad proximum placitum nostrum quod cum ipsis · missis · habituri ·
sumus
interrogetur ·
XIII ·
De fugitiuis clericis · uel de laicis · uel
etiam feminis ·
sicut in alio capitulare precipimus it
a
seruetur ·,·
XIIII ·
De liberis hominibus qui ad seruitium dei se
tradere
uolunt · ut prius hoc non faci
unt
quam a nobis postulent
hoc ideo quia audiuimus · aliquos ex illis ·
non tam causa
deuotionis · quam exercitum seu alia functione regali
fugiendo
quosdam uero cupiditatis causa · ab his qui
res illorum concupiscunt circumuentus
audiuimus ·
et hoc ideo fieri prohibemus ·
XV ·
De obpressione pauperum liberorum hominum ut non
fiant · a potentioribus per aliquid malum ingenium · [fol. 35r] contra
iusticiam · oppressi · ita ut coacti · res eorum uendant aut tradant ; Ideo haec
et supra et hic de liberis hominibus diximus ne forte parentes contra
iusticiam fiant exhereditati · et regale obsequium minuatur · et ipsi
heredes · propter indigentiam mendaci uel latrones seu malefactores · efficiantur · et ut sepius non fiant · manniti · nisi sicut in alia capitulare
precipimus ita seruetur ;
XVI ·
De ecclesiis seu sanctis nouiter · sine
auctoritate inuentis · nisi christo probante · minime uenerentur salua
etiam de hoc · et de omnibus ecclesiis canonica auctoritate
· XVII ·
De falsis monetis qui in multis locis · contra
ius et contra edictum fiunt · uolumus ut nullo alio moneta sit · nisi in
palatio nostro nisi forte iterum · a nobis aliter fuerit ordinatum ; Illi tamen
dinarii · qui modo monetati sunt si pensantes et meri fuerint habeantur ;
XVIII ·
De heribanno · Uolumus ut missi nostri hoc
anno fideliter exactare debeant absque illius per
sone gratia blandio seu
terrore secundum iussionem
nostram · id est ut de homine habente liberas · VI ·
in auro in a
rgento · bruneis eremento pannis inte
gris · caballis boues uaccas uel
alio peculio et uxores
uel infantes · non sint dispoliati · pro hac re de eorum
uestimentis accipiat legitimum · haribannum · id est
liberas · III ·
Qui uero non abuerit amplius · in supra
scripto · precio ualente · nisi libras · III · solidus XXX
ab eo
exigatur · id est libra et dimidia ;
[fol. 35v]
Qui autem amplius non habuerit nisi duas
libras
solidi X
Si uero una habuerit ·
solidi · V ·
Itor [!] ut iterum se ualeat
preparare a dei seruicium et
nostram utilitatem et
nostri missi caueant · et diligenter inquirant ne per
aliquid malum ingenium subtrahant nostram iusticiam
altero tradendo aut
commendando ·,·
XVIIII
Census regalis undecumque
legitimus exiebat uolumus ut inde soluatur siue de propria persona hominis · siue de rebus ;
XX ·
De latronibus sicut iam antea in alio capitulare
commendauimus ita maneat ·
XXI ·
De liberis hominibus qui uxores fiscalinas regias et
feminis liberis qui homines similiter fischilinis regios accipiunt ut de
hereditate parentum uel de causa sua querenda · nec de testimonio pro hac re
habiciantur · sed talis etiam nobis in hac causa honor seruetur qualis et
antecessoribus nostris regibus uel imperatoribus esse cognoscimus ;
ITEM CAPITULA QUEM DOMNUS IMPERATOR · AQUIS PALATIUM CONSTITUIT ·,·
De illis hominibus qui propter eorum culpas ad
mortem diiudicati fiunt et postea eis uita fuerit concessa · si ipsi iusticiam ab aliis requisierint · aut ab eis iusticiam · querere uoluerint qualiter inter eos iudicium terminetur ·
Primo omnium
de illis causis · pro quibus iudicatus fuit · ad mortem nullam potest facere
repeticionem quia omnes res suas · secundum iudicium francorum in puplico
[fol. 36r] fuerunt reuocatas · et si aliquid in postmodum postquam ei uita
concessa est cum iusticia adquirere potuerit · in sua libertate teneat · et
defendat secundum legem in testimonium non suscipiatur · nec Inter scabinos · legem iudicandam non teneat · et si ad sacramentum aliquid · diiudicatum fuerit quod iurare debebat · si aliquis ipsum
sacramentum falsum dicere uoluerit cum arma contendat
· II ·
Si alicui post iudicium · scabiniorum fuerit
uita
concessa · et ipse in postmodum aliqua mala perpe
trauerit ·
et iusticiam reddere noluerit dicendo
quod mortuus sit et ideo reddere iusticiam
non debe
at
statutum est ut superiorem iudicium sustineat quod antea
sustinere
debuit · et si aliquis aduersus eum ·
aliquid mala perpetrauerit · secundum
equitatis
ordinem licentiam habeat · suam iusticiam requirendi
de causis
perpetratis · postquam ad mortem diiudica
tus est de preteritis maneat
sicut supra di
iudicatum fuit ·,·
· III ·
De latrone forbannito · liber homo qui eum
suscipe
rit XV
solidos conponat et seruus · CXX · percussionibus uapulet ;
IIII
Comes qui latronem in forbanno miserit uicinis
suis comitibus notum faciat · eundem latronem a se esse forbannitum ut ille
eum non suscipiant ;
V ·
Ut nullus alius de liberis hominibus · ad
placitum
uel mallum uenire cogatur exceptis scabinis
et uassis comitum ·
nisi qui
caus
am
suam aut querere debent aut respondere
[fol. 36v]
Ut testes · ad testimonium dicendum · ut premium
non conducatur · et ut nullus aut testimonium dicat aut sacramenta · iuret
nisi ieiunus · et ut testes priusquam iurent seperatim discuciantur que
dicere uellint si de illa re unde testimonium reddere debent
· VII ·
Ut nullus quislibet missus noster neque comis
neque iudex · aut scabinus cuiuslibet · iusticiam delatare presumat · si
statim · adimpleta fuerit · esse secundum rectitudinem neque premia pro hoc a
quolibet homine per aliquod · ingenium accipere presumat ;
VIII
Ut mercatis die dominico in ullo loco nisi ubi
ab antiquitus fuit · et legitime esse debet ·,·
VIIII ·
Ut nullus cogatur ad pontum ire ad fluuium
transeundum · propter telonei causa · quando ille alio loco ·
conpendiosius illut flumen transire potest similiter et in plano campo ubi nec
pons nec treiectus est · ibi omnimodis precipimus ut tellonea non exigatur ;
X
Ut presbiter qui sanctam crismam donauerit ad
iudicium subuertendum · postquam de gradu suo spoliatus fuerit ·
manum amittat ;
· XI ·
Ut [.]udices
aduocati · prepositi · centenarii · uicarii scabini quales meliores inuenire
possunt et deum timentes · constituantur · ad sua ministeria exercenda ·
XII
Ut nemo propter cupiditatem pecuniae et propter auariciam
suam prius detur precio et futuram contentionem sibi preparet ut duplum
uel triplum tunc recipiat · sed tunc tantum quantum fructum presens [fol. 37r]
est illos comparet ;
XIII · ·
Ut in locis ubi mallus puplicus habere solent · tectum
tale constituantur · quod in hiberno et in state ad placitos · obseruandos usus
esse possit ·,·
XIIII ·
Ut sacramenta que ad palatium fuerint ·
adhramita in palatio perficiantur · et si consacramentales · homines cum
ipso uenire rennuerint · iussione dominica · aut indiculo aut sigillo ·
ad palatio uenire cogantur ·,·
XV ·
De [†]
ecclesiis no [!] bene restauratis ·
XVI
De causis que cotidie non cessant
XVII
De concordia fidelium nostrorum ·
XVIII
De fugitiuis quos non cessant recipere et
abscondere ·
XVIIII
De uagis peregrinis ·
XX
De homicidiis
XXI
De monetis statutum est ut nullus audeatur denarium merum · et bene pensantem reiectare et qui hoc facere presumpserit · si liber fuerit ·
bannum conponat
Si seruus corporali disciplina · subiaceat ·
et in cuiuscumque comitatum et potestate Inuentum fuerit
et denarius ex dominica moneta · bene merus et pensantes ·
reiectauerit · episcopus abba · aut comes in cuiuslibet potestate ut
diximus inuenti fuerit et hoc emendare distullerint · honore priuentur ;
XXII
De mensuris modiorum uel sistariorum
XXIII
De beneficiis nostris non bene condrictis ;
XXIIII
De hospitalitate et susceptione · iterantium ·
[fol. 37v] tam missorum nostrorum quam reliquorum bonorum hominum
XXV
Quod missus nostros ad uicem nostram mittimus ·
XXVI
De illis qui uinum annonam uendunt · antequam
colligantur · et per hanc occasionem pauperes efficiantur ·
XXVII
De iudeis constitutum est ut si aliquis
iudeos super christi
ano propter suam querellam aliquid
interpellauerit
et cum testibus fuerit ei iudicatum adprobare · III · testes
idonei · christiani · illi sufficia
nt
et habeat iudeus secundum
estimationem rei · IIII · aut · VIIII · aut VII ·
Si uero christianus
iudeum interpellare uoluerit et de qualibet · re similiter
cum tribus
testibus id
oneis christianis uel tribus iudeis
illi sufficiat ·
Statutum est ut nullus
de iudeis in die do
minica christianum hominem In suo opere
collocare presu
mat · et si repertum fuerit · et conlocauerit perdat ipse
iudeus · quod proinde dederit · et ipse christianus fiat cor
reptus · ita ut alii · in die dominica · opus seruili agere
non audeant ·
De ecclesiis nondum
bene ·
restauratis ·
II
De causis que cotidie non cessant ·
III
De pace latronum ·
IIII
De concordia [.....]
fidelium ·
V
De fugitiuis quos non cessant recipere et
abscondere ·
VI
De uagis peregrinis
VII
De homicidiis ·
VIII
De monetis et mensura modiorum · uel sistariorum ·
VIIII ·
De beneficiis nostris non
bene
condrictis
et de cleri
cis et uasallis · ut nullus sine licentia domini
sui recipiat
[fol. 38r]
X
De mezeban ut unusquisque comis · alium mandat
ut nullus recipere audeat si liber eum susciperit
solidos XV · conponat si seruus CXX · ictus accipiat et In
super
dimidium caput tondat ;
XI
Ut nullus absque iusti
cia
pauperem et inopem spoliare presumat ;
XII
Ut nullus ad placitum uenire cogatur · nisi qui
causam
[†]
habet ad quirendum exceptis scabinis ·
XIII ·
Ut nullus audeat prestare adiutorium ei qui
malum facit
XIIII ·
Ut missi nostri per dei misericordiam uiriliter In omnibus
agant ;
XV ·
De testi sicut In anterioribus capitulis
continet · ut ieiuni ad placitum ueniant · et postquam comederint · nec testimonium dicere · nec sacramentum iurare possint ·,·
XVI ·
Ut nullus premium recipiat propter iusticiam
tollendam
XVII
De mercatis ut nullus die dominico non agat sed in diebus
in quibus homines ad opus dominorum · suorum debent operari ;
XVIII ·
De pontibus · et uiis · ut nullus ibi telloneum
accipiat ;
XVIIII ·
Ut omnes iudicium dei credant absque dubitationem ·
XX ·
Si presbiter crismam dederit ab episcopo
degradetur et postmodum a iudicem manum perdat ;
XXI
Ut uicedomni · prepositi aduocati boni et
ueraces et mansueti · cum comite et populo eligantur ;
Si uero aduocatus contra alium · sacramentum habuerit ·
et iurare non potuerit propter hoc beneficium suum non perdat ·,· [fol. 38v]
XXII
Debitum pauperem anterioribus et negotia
facienda · antequam fructus colligat omnino Inantea cauenda
XXIII
Ut unusquisque presenti
anno siue liberum siue seruum · suum de famis inopia
adiutorium prebeat
XXIIII
Ut loca ubi placita esse debent bene restaurare
faciant sicut ore proprio diximus comitibus nostris ;
XXV
De traditionibus ut In abscondito non fiant
propter conturbationis diuersis ·
XXVI
Ut nullus conparationem faciat · cum
pa
upere
dolose
nisi per iusticiam ·
XXVII
Ut postquam quisque ad mortem fuerit iudicatus ·
neque iudex fiat neque scabinus neque testes neque ad
sacramentum recipiatur · sed unde alii iurare · debent · ipse semper ad iudicium
examinandus accedat ;
XXVIII
Sacramenta uero que ad palatium fuerint iudicata
ut ibidem finiantur
explicit ;
ITEM ALIA CAPITULA ·
I
In primis separare uolumus episcopis abbatibus
et comites nostros et singulariter illos alloqui ·
II
Que cause efficiunt · ut unus alteri ·
adiutorium pr[.]stare nolet siue In marca siue In
exercitu · ubi aliquid utilitas defensione patrie facere debet ·
III ·
Unde illum frequentissime causationis in quibus
unus alteri querat · quicquid parem suum uiderit possedentem ·
IIII ·
De eo quodlibet alterius hominem ad se fugientem
suscepit ·,·
V
Interrogandi sunt · in quibus rebus · uel locis ·
[fol. 39r] ecclesiasticis laici aut laici ecclesiasticis · minis
terium suum imperium · In hoc loco discuciendum est
atque interueniendum In
quantum se episcopus
avt abbas
rebus secularibus debeant Inserere uel
in quan
tum comis · uel aliter laicus In ecclesiastica nego
tia · hic interrogandum acutissime q
uid
sit quod
apostolus · ait ·
nemo militans deo Inplicat se negotiis
secularibus uel a quo sermo iste pertineat .'
[V]I
Cuicquid unusquisque christianus in baptismo
loquitur · aprenuntiat ·
VII ·
Qui sectando uel neglegendo ipsam suam
renunciationem uel abrenunciationem irritam facit ;
VIII
Quod ille bene in deo non credat qui precepta
eius
inpune se contempnere · esse putat uel qui ea
quasi non uentura dispicit ·
quod ille comminata est ·
VIIII
Quod nobis dispiciendus est ut cum uere
christianissimus · quod in consideratione uite et morum nostrorum
facillime cognosci potest si diligenter conuersatione coram
discutere uolumus ;
[X]
De uita et moribus pastorum nostrorum id est
episcoporum · qui populo dei · non solum docendo sed etiam
uiuendo exemplum bonum dare debemus · ipsis namque apostulum dixisse credimus ubi
dicit · Inmitatores mei · estote et obseruate eos qui ita ambulant · sicut habetis formam nostram ·
[X]I
De uita eorum qui dicuntur canonici · quales esse debeant ·,· [fol. 39v]
XII
[.....]uersatione monachorum et
utrum alii
[....]chi · esse possint preter
eos qui regulam sancti benedicti · obseruant · Inquirendum
si in galliam
monachi fuissent · priusquam tractatio regule sancti
benedicti · In has prouintias peruenisse ista ·
XIII
Conseruetis sicut uobis decet · et in uobis
confido
piissime pontificis et in quantum inuestigare possum ·
uobis mittere
seu scribere non dubito ualete
in domino · EXPLITIUT
CAPITULA