[fol. 1rb]
[12]
Incipiunt capitula
ęcclesiastica domni
karoli magni imperatoris
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 1va]
[48]
XCVIIII De desponsatis et ab ali
as
raptis ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 6va]
[33]
XCVIIII ·
Qui sponsam alienam ipsa non consentiente
rapuerit · licet cum eam concubuerit · reddat eam cuius sponsa est · et is
ducat eam si uelit · quia uim passa potius quam uiolata uidetur · Quodsi etiam
ducere noluerit · accipiat alteram fęminam · tamen si et ipsa nubere uoluerit · excepto raptore · cui uoluerit · alteri legitime copuletur ·
raptor uero adulterii crimine reus teneatur · Quodsi et ipsa consensit · similiter ut raptor et nuptiis in ulterius prohibeatur · et his qui
eam accepturus erat · aliam quam uoluerit · accipiat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 8vb]
[19]
Incipiunt capitula ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 9ra]
[29]
XXXIII · Qualiter iniustitię fiant
pauperibus ·
XXXIIII De illis hominibus qui iniustas
quęrelas habent ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 12vb]
[9]
Qualiter iustitię fiant pauperibus ·
XXXIII
De causis uiduarum · pupillorum ·
orphanorum · uel reliquorum pauperum · ut in primo conuentu ante mediam diem
illorum ratio · uel quęrela audiatur et diffiniatur · et post mediam
diem causa regia et ęcclesiarum · uel potentum hominum · quia ipsi pauperes
non habent facultatem unde sustentare possint · donec ad
eorum perueniatur iustitiam · et ideo tantos clamores faciunt ad
aures nostras ·
De illis hominibus qui iniustas querelas habent · XXXIIII
De illis hominibus qui iniuste super alios
homines quęrelas faciunt · de quibus
uolumus si inuenti fueri
t
aliquis qui non
habeat iustitiam · causandi uel reclamandi ·
et re uictus
fuerit · propter illam calump
niam quam fecit · secundum legem et equi
tatem iustitiam reddat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 18rb]
[8]
Incipiunt capitula ·
[Nicht transkribierter Text]
[34]
XV · De solutione occisi presb
iteri
·
[Nicht transkribierter Text]
[49]
XXVI
Qualiter de statu suo pulsatus
euindicet · libertatem suam ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 18vb]
[20]
LXXII · De non exigendo heribanno · antequam iussio dominica nota fiat ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 19vb]
[9]
De solutione occisi
presbiteri
XV ·
[Benedictus Levita 1,186]
Presbiteri interfecti ·
episcopo ad cuius parrochiam pertinent sol
uantur · secundum capitulare
glo
riosi
ka
roli genitoris nostri ·
ita uidelicet ut
medietatem
uuidrigildi eius · episcopus
utilitatibus ęcclesię · cui prefuit
tribuat ·
et alteram medietatem in elemosina
illius iuste dispertiat · quia
nullus
nobis eius heres proximior uidetur ·
quam ille qui ipsum domino
sociauit ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 20vb]
[18]
Qualiter de statu suo pulsatus euindicet libertatem suam ·
XXVI ·
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu suo
pulsatus · si is qui
eum pulsat ad
conuincendum illum procinctum
habuerit · adhibeat sibi octo
coniu
ratores legitimos ex ea parte unde
pulsatur · siue illa
paterna siue ma
terna sit · et quatuor aliunde non
min
vs legitimos et iurando uin
dicet · libertatem suam · Quodsi
procinctus defuerit · assumat unde
cumque · XII · liberos homines ·
et iuran
do ingenuitatem suam defendat ·
omnis contrauersia coram centena
rio definire potest · excepta redditi
one terrę · et
mancipiorum quę non
nisi coram comite fieri potest ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 23rb]
[12]
De episcopis et abbatibus et de placito missorum dominicorum ·
LXVIIII ·
[Nicht transkribierter Text]
[20]
ut missi nostri ·
et unusquisque in suo ministerio hoc capitulare legi faciat coram
populo · et nota sint omnibus · ne aliquis excusationem habere possit .' et
non prius bannum exigant · a quoquam homine · donec omnibus hęc nota fiant ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 24ra]
[1]
De pace ut omnis qui per aliqua scelera ei
rebell
es
sint constringantur ·
II ·
De iusticiis
ęcclesiarum dei uiduarum · orphanorum · pup
illorum ·
ut in publicis iudicibus non discipiantur cla
mantes ·
sed diligenter audiantur ·
III ·
De iusticiis regalibus · ut pleniter fiant inquisite ·
IIII ·
De hoc si euenit
famis clades · aut inaequalitas
aeris · uel alia qualiscumque
tribulatio · ut non
expectetur · ędictum nostrum · sed statim
deprecetur dei
misericordia · et in presenti anno
de famis inopia ·
ut suos quisque adiuuet · prout potest · et suam
annonam
non nimis care uendet · et ne foris
imperium nostrum · u
endatur
aliquid alimoniaę ·
V ·
De armis infra
patria
m non portandis ·
id est scu
tis · et lanceis · et loricis ·
so [!] faidosus qui
sit
discuciantur
tunc quis e duobus contrarius sit ut
paccati fiant et distringantur ad pacem etiam
si noluerint · et si aliter
pacificare nolunt
adducantur in nostra presentia · et si aliquis
post pacificationem alterum occidit conponat
illum · et manum quam
periurauit perdat · et insuper
bannum dominicum soluat ·
VI ·
De armatura in
exercitu sicut antea in alio capitulare commendauimus ita seruetur · et insuper omnis homo de duodecim mansis ·
bruinam [!] habens · et eam secum non tulerit · omne beneficium cum
bruina perdit ·
VII ·
De negotiatoribus
qui partibus sclauorum et
auarorum pergunt · quousque procedere cum suis
negotiis debeant ·
id est partibus saxonię usque
ad bardenuuih ubi preuideat · Ad magado
burg
preuideat
hatto · ad herpesfurd
preuideat
ad foracheim · Ad breemberga et ad raginis
burg
audulfus · et ad lauriacum · uuarnarius ·
et ut arma et bruinas non ducant ad ue
nundandum · quod si inuent
i fuerint portan
tes · omnis substantia eorum auferatur ab eis ·
di
midia quidem pars partibus palatii · alia uero
media inter
iamdictos missos et inuentorem
diuidatur ·
VIII ·
De clamoribus
causedicis qui
nec iudicium scabiniorum adquiescere nec
blasphemare uolunt ·
antiqua consuetudo
seruetur ·
id est ut in custodia recludantur do
nec unum e duobus faciant · et si
ad pala
tium pro hac re reclamauerint · et litteras
detulerint non
quidem eis credatur nec ta
men in carcere ponantur · sed custodia · et
cum ipsis litteris pariter ad palacium nostrum
remittantur · ut
ibi
discutia
tur
sicut dig
num est ·
VIIII ·
De iuramento · ut
nulli alteri per sacramentum fidelitas promittatur [fol. 24rb] nisi nobis et
unicuique proprio seniori ad nostram utilitatem et sui senioris · excepto his
sacramentis que iuste secundum legem alteri ab altero debetur · et infantes
qui antea non potuerunt propter iuuenilem ętatem · iurare modo fidelitatem
repromittant ·
X ·
De
conspirationibus uero
quicumque facere presumpserint · et sacramento
quamcumque conspirationem firmauerint · ut
triplici ratione iudicentur · primo ubicumque aliquod
malum · per hoc perpetratum fuit · auctores facti interficiantur · adiutores
uero eorum singuli alter ab altero flagellentur · et nares sibi inuicem
precidant · ubi uero nichil mali perpetratum est ·
Similiter quidem inter se flagellentur · et capillos
sibi uicissimi detundant · si uero per dextras aliqua conspiratio firmata fuerit ·
si liberi sunt aut iurent cum idoneis iuratoribus hoc pro malo non fecisse ·
aut si facere non potuerint suam legem conponant · si uero serui
sunt flagellentur · et ut de cetero in regno nostro nulla huiusmodi conspiratio · nec per sacramentum · nec sine sacramento fiat ·
XI ·
De periuriis · vt
caueantur et non ammittantur testes ad iu
ramentum · antequam
discutiatur · et si aliter
discuti non possint · separentur ab inuicem ·
et
singulariter inquirantur · et non solum accusa
tori · liceat testes
eligere absente suo accusa
tore · et omnino nullus
nisi
ieiunus ad iuramentum
uel ad testimonium admittatur · et ille qui tes
timonium adducitur · si refutatur dicat illi qui
eum refutat et
probet quar
e illum recipere
nolet · et de ipso pago non de altero
testes eli
gantur · nisi forte longius extra comitatum
causa sit
inquirenda · et si quis conuictus
fuerit periurii · perdat manum aut redimat ·
XII ·
De aduocatis
id est ut praui aduocati · uice
domini uicarii · et centenarii
tollantur et tales eli
gantur quales et sciant et uelint iuste cau
sas discernere et terminare · et si comes prauus
inuentus fuerit ·
nobis nuncietur ·
XIII ·
De
theloneis placet nobis · ut antiqua et iusta thelonea a negotiatoribus exigantur ·
tam de pontibus quamque de nauigiis seu mercatis · noua uero seu
iniusta · ubi uel funes tenduntur · uel con nauibus sub pontibus
transitur · seu his similia in quibus nullum adiutorium · itinerantibus prestantur ut non exigantur · similiter etiam nec de his qui si negotiandi
causa substantiam suam de una domo sua ad aliam aut a palatium aut in
exercitum suum dictum · si quid uero fuerit unde dubitetur ad [fol. 24va]
ad [!] proximum placitum nostrum quod cum ipsis missis habituri sumus
interrogetur ·
XIIII ·
De fugitiuis clericis · siue laicis · uel etiam feminis ut destringantur
qualiter scire possimus qui sint aut unde uenerint ·
XV ·
De liberis
hominibus
qui ad seruitium dei se tradere uolunt · ut prius
hoc non faciant ·
quam a nobis licentiam postulent · hoc
ideo quia audiuimus aliquos ex illis
non tam
causa deuocionis quam exercitus seu alia func
tione regali
fugiendo · Quosdam uero cupiditatis
causa ab his qui res illorum concupiscunt
circum
uentos audiuimus · et hoc ideo fieri prohibemus ·
XVI ·
De oppressione pauperum · liberorum hominum
ut non fiant
a potentioribus per aliquod ma
lum ingenium contra iusticiam oppressi ·
ita ut
coacti res eorum uendant aut tradant · Ideo
hęc et su
pra et hic
de liberis hominibus diximus ·
ne forte parentes contra iustitiam fiant
ex
hereditatę et regale obsequium minuatur ·
et ipsi heredes
propter indigentiam mendici · uel
latrones seu malefactores efficiantur et ut
se
pius non fiant manniti ad placita nisi sicut
in alio
capitulare precepimus ita seruetur ·
XVII ·
De ecclesiis nouiter sine auctoritate inuentis · nisi episcopo probante minime uenerentur · salua etiam de hoc et de hominibus
ecclesiis canonica auctoritatę ·
XVIII ·
De falsis monetis · quia in multis locis
contra iusticiam et contra edictum nostrum fuit · uolumus ut nullo alio loco
moneta sit · nisi in palatio nostro · nisi forte a nobis aliter fuerit ordinatum ·
Illi tamen denarii qui modo monetati sunt · si pensantes et meri fuerint
habeantur ·
De hari
banno uolumus ut missi nostri hoc anno
fideliter
exactare debeant absque ullius personę gratia
blanditię · seu terrore bruneis eramento pannis
integris · caballis bouibus
uaccis uel alio pecu
lio · et uxores uel infantes non fiant dispoli
ati pro hac re de eorum uestimentis · accipiat le
gittimum
haribannum ·
Id est libras · III · qui uero
non habuerit amplius in superscripto
precio ua
lente nisi libras · III ·
solidi XXX · ab eo exigatur ·
id est
liber et dimidia · qui autem non habuerit
amplius
nisi duas libras ·
solidi X · si uero una habuerit
solidi ·
V · ita ut iterum se ualeat preparare ad dei serui
tium · et nostram utilitatem · et nostri missi caueant et
diligenter inquirant · ne per aliquod malum inge
nium subtrahant nostram
iusticiam · alteri traden
do aut commendando ·
XX
Census regalis
unde
cumque legittime exiebat uolumus · ut inde
salua
t
ur
siue de propria person
a hominis siue de rebus ·
[fol. 24vb]
XXII ·
De liberis hominibus qui uxores fiscalinas
regias · et
feminis liberis qu
e homines similiter
fiscalinos regios accipiunt · ut de hereditatę
parentum uel de causa sua querenda uel de
testimonio pro hac re abiciantur · sed
talis etiam
nobis in hac causa honor seruetur · qualis et
antecessoribus
nostris regibus · uel imperatoribus
seruatus esse cognoscitur ·
XXIII ·
De cleri
cis et laicis qui crisma ad aliquam nimieta
tem dant et accipiunt ·
Si quis presbiter aut
diaconus dare aut accipere
presupserit [!] gradum ·
amittant cęte
ri
clerici · et nonanes disciplinam
corporalem et carceris custodiam
sustineant · la
ici qui acceperint aut alicui dederint ·
manum
perdant ·
XXIIII ·
De negocio super
omnia precipiendum est ·
ut
nullus audeat
in nocte negotiare · in uasa aurea · argen
tea · mancipia · gemmas caballos · animalia
excepto uiuenda · et
fodro quod iter agen
tibus necessaria sunt · sed in die coram
omnibus et coram testibus unusquisque suum
negocium exerceat ·
Ut episcopi et reliqui sacerdotes canones
bene intellig
ant et secundum canonic
am
in
stitutionem uiuant ·
II ·
Vt episcopi diligenter
discutiant per suas parrochias ·
presbiteros eorum
fidem baptisma et mi
ssarum
cęlebrationes ·
et ut fidem rectam teneant · et baptisma ca
tholic
um
obseruent · et missarum preces be
ne intellegant · et ut psalmi
digne secundum
diuisiones uersuum modulentur ·
III ·
Vt fides catholica ab episcopis et
presbiteris diligenter legatur · et omni populo
predicetur · et dominicam orationem ipsi intellegant · et
omnibus predicent intelligendam · ut quisque sciat quid
petat a deo ·
IIII ·
Vt omnis populus christianus fidem catholicam · et dominicam orationem memoriter teneat ·
V ·
Vt inter episcopos · abbates ·
comites · iudices · et
omnes ubique seu
maiores seu m
inores
personas · pax
sit et concordia · et unanimi
tas · quia nichil
deo
sine pace placet ·
VI ·
Vt abbates canonici canones · intellegant · et
canones obseruent · et clerici canonici secundum canones uiuant ·
VII · †
Vt abbates regulares et monachi regulam
intellegant · et secundum regulam uiuant ·
VIII ·
Vt abbatisse canonice et sanctęmoniales canonice · secundum canones uiuant · et claustra earum ordinabiliter disposita
sint ·
VIIII ·
Vt ęcclesie dei suum habeant honorem simul
[fol. 25ra] et
altaria secundum suam dignitatem uenerentur ·
et non sit domus dei peruia canibus
et altaria sa
crata · et ut secularia negocia · uel uaniloquia
in
ęcclesiis non
agantur
·
X ·
Ut presbiter et diaconus · uel
reliqui clerici arma non portent · sed magis se confidunt in defensione dei
quam in armis ·
XII ·
Vt quibus data
est potestas iudicandi · iuste iudicent non in muneribus · quia munera excecant corda prudentium · et ut iudices ieiunii causa
iudicent et discernant ·
XII ·
Vt omnes caueant
periurium ·
non solum in sancto euangelio · uel in altare seu
in sanctorum
reliquiis · sed et communi l
oque
la
· et ut qui
in sanctis ha
bet
iurare · hoc ieiunus
faciat · cum omni honestatę et
timore dei · et
qui semel periuratus fuerit · nec testis sit post
hęc nec a
sacramento accedat · nec in sua
causa uel alterius existat ·
XIII ·
Vt ne
mo sit qui ariolos sciscitetur · uel
somnia obser
uet uel auguria intendat · nec sint malefici ·
nec
incantatores · nec phitones · nec caucula
tores · nec tempestarii · nec
obligatores · et ubi
cumque
sunt emendentur uel dampnentur ·
XIIII ·
Vt obseruationes quas stulti faciunt ad arbores · uel petras · uel fontes · ubicumque inueniuntur · tollantur et destruantur ·
XV ·
Vt
homicidia
infra patriam nec causa ultionis ·
nec auaritię ·
nec latrocinandi · non fiant ·
et non occidatur homo · nisi lege iubente ·
XVI ·
Vt furta et
iniusta conubia · et inlicite causę prohibeantur ·
XVII ·
Vt equales
mensuras et rectas · et pondera
iusta et
ęqualia omnes habeant · et qui antea dedit ·
III ·
modios modo det duo ·
XVIII ·
Vt
mangones et cociones · et nudi homines · qui cum ferro uadunt ·
non sinantur uagare · et deceptiones hominibus agere ·
Vt opera
seruilia diebus dominicis non agantur · et ut dies dominica a uespera · usque ad
uesperam cęlebretur ·
XX ·
Vt omnes
fidelitatem promittant domno imperatori ·
XXI ·
Ut comites et iudices confiteantur · qua lege uiuere
debeant · et secundum ipsam iudicent ·
XXII ·
[BK 35 c. 49 BK 35 c. 35]
Vt bene
ficia domni imperatoris · et
ęcclesiarum conside
rentur · ne forte aliquis alodem suam restau
rans beneficia destruant ·
ut
abbatisse re
gu
lares
· et sanctimoniales · in
monachico propo
sito consistentes · regulam intellegant · et re
gulariter uiuant · et claustra earum rationa
biliter
disposita si
nt
·
XXIII ·
Vt beneficia
saxonum in frantia considerentur · qualiter [fol. 25rb] condirecta sint ·
XXIIII ·
Vt liberi homines · pauperes · a nullo iniuste
obprimantur ·
XXV ·
Vt omnes bene
parati sint · quandocumque domni imperatoris iussio uenerit ·
XXVI ·
Vt missi ad
domnum imperatorem uenientes · et ab eo directi honorabiliter
suscipiantur ·
XXVII ·
Vt hii
qui
in mundeburdo domni imperatori
s sunt ·
pacem et defensionem ab omnibus
habeant ·
XXVIII ·
Vt inquiratur si aliquis homo propter iusticiam domni
imperatoris adnuntiando occisus sit · uel aliquid mali passus sit ·
XXVIIII ·
Vt hii qui per beneficium domni imperatoris ęc
clesiastic
as res habent · decimam · et nonam dare
et ęcclesiarum restaurationem facere
studeant ·
XXX ·
Vt bannus qu
em per semetipsum domnus impe
rator bann
ierit
· LX
solidos soluatur · ceteri uero
banni · quos comites et iudices faciunt secundum
legem · uniuscuiusque conponantur ·
XXXI ·
Ut omnes bonos et idoneos · uicedominos et aduocatos
habeant et iudices ·
XXXII ·
Vt missi nostri unde
cumque
necesse fuerint · tam de iusticiis nostris ·
quam de iusticiis ęcclesiarum dei ·
uiduarum · or
fanorum · pupillorum · et ceterorum hominum inqui
rant et perficiant · et quodcumque ad em
endandum inuenerint · emendare studeant in quan
tum melius potuerint · et
quod per se emendare
nequiuerint · in presentiam nostram adduci
fa
ciant ·
XXXIII ·
Vt eorum qui ad
ordinandum ueniunt · fides et uita et scientia · prius ab episcopo
discutiatur ·
XXXIIII ·
Vt
presbiteri di
aconi · uel cęteri clerici mulierem
extraneam
in domo sua non habeant ·
Vt
monachi et cle
rici tabernas non ingrediantur · edendi uel
bibendi
causa ·
XXXV ·
Vt ignota
angelorum nomina · nec fingantur · nec nominentur ·
XXXIII ·
Vt mulieres ad
altare non ingrediantur ·
XXXVII ·
Vt canonici libri
tantum legantur in ęcclesia ·
XXXVIII ·
Vt nullus per pecuniam ordinetur ·
XL ·
Vt monacus uel clericus ad secularia negotia non transeat ·
XLI ·
Vt clerici de
ciuitate ad ciuitatem non transmigrentur ·
XLII ·
Vt nullus absolute ordinetur ·
XLIII ·
Vt clerici
et monachi · in suo proposito permaneant ·
XLIIII ·
Ut clerici inter
se negocium habentes · a suo ępiscopo diiudicentur non a secularibus ·
XLV ·
Ut clerici et monachi insidias contra pastorem
suum non faciant ·
XLVI ·
Vt loca quę
semel deo dedicata sunt · ut monasteria sint maneant perpetuo monasteria ·
nec possint ultra fieri · secularia habitacula ·
XLVII · [fol. 25va]
Vt nullus presbiter contra suum episcopum
superbire audeat ·
XLVIII ·
Vt clerici et
ęcclesiastici ordines si culpam incurrerint · apud ęcclesiasticos iudicentur · non apud seculares ·
XLVIIII ·
Vt qui commendauerit pecuniam · pecuniam
accipiat · si speciem aliam eandem speciem quantum dederit accipiat ·
L ·
Vt ante uiginti quinque annos ętatis · nec
diacones ordinentur · nec uirgines consecrentur ·
LI ·
Vt
uirgines
deo sacratę simul habitantes in
uicem se custodiant · ne passim uagando
ęcclesię ledant existimatione
m ·
LII ·
Vt falsa nomina martyrum non nominentur ·
LIII ·
Vt nec uxor a uiro dimissa · alium acci
piat
uiuente uiro suo · nec
uir
aliam
accipiat · uiuente uxore priore ·
LIIII ·
Vt ęcclesiastica ieiunia sine necessitate rationabile non soluantur ·
LV ·
Vt nullatenus
presbiter ante tricesim
um ętatis suę annum
ordinetur ·
LVI ·
Ut nulli sacerdotum liceat ignorare sanctorum
canonum Instituta ·
LVII ·
Ut nullus episcopus ad clericatus officium seruum
alterius · sine domini sui uoluntatę promouere presumat ·
Vt unusquisque in suo missatico maximam
habeat curam ad preuidendum et ordinandum ac disponendum secundum
dei uoluntatem · et secundum iussionem nostram ·
II ·
De iuramento ut hii qui antea fidelitatem partibus
nostris non promiserunt · promittere faciat · et insuper omnes denuo
repromittant · ut ea que inter filios nostros propter pacis concordiam statuimus ·
pleniter omnes consentire debeant ·
III ·
Ut predicti missi per singulas ciuitates · et
mo
nasteria uirorum ac puellarum prouideant ·
quomodo aut
qualiter in domibus ęcclesiarum
et ornamentis ęcclesiis · emendate uel res
taurate · esse uidentur et diligenter inquirant ·
De conuersatione singulorum · uel quomodo emen
datum habeant quod iussimus de eorum lectione ·
et cant
v ceterisque disciplinis ęcclesiastice re
gule pertinentibus ·
IIII ·
Vt singuli
episcopi
abbates abbatisse diligenter considerent
thesauros ęcclesiasticos ·
ne propter perfidiam
aut negligentiam custodum · aliquid de gem
mis
aut de uasis reliquo quoque thesauro
perd
itum
sit · quia dictum est nobis quod ne
gotiator
es
iudei necnon et alii quod quid
quid eis placeant possint ab eis
emere ·
·
V ·
Volumus ut
ęqualiter missi nostri faciant [fol. 25vb] de singulis causis · siue de haribanno ·
siue de aduenis · siue de cęteris quibuslibet causis · De aduenis
uolumus ut iam diu coniungati sunt per singula loca · ut ibi maneant
et sine causa · aut siue [!] aliqua culpa non fiant eiecti · fugitiui
uero serui et latrones redeant ad propria loca ·
VI ·
Auditum habemus qualiter et comites · et alii
homines · qui nostra beneficia habere uidentur · conparant sibi proprietates · de ipso nostro beneficio · et faciunt
seruire ad ipsas proprietates seruientes nostros de eorum beneficiis · et curtes
nostrę remanent desertę · et in aliquibus locis ipsi uicinantes
multa mala patiantur ·
VII ·
Audiuimus quod aliqui reddant beneficium
nostrum ad
alios homines in proprietatem · et
in ipso placito dato precio ·
conparant ipsas
res iterum sibi in alode quod omnino cauen
dum est · quia qui hoc faciunt · non bene
custodiunt fidem quam
nobis promissam
habent · et ne forte aliqua infidelitatę
inueniantur · quia
qui hoc faciunt per eorum
uoluntatem · ad aures nostras ·
talia opera illorum
non perueniunt ·
VIII ·
Sunt et alii
qui iusticiam legibus recipere debent · et
in
tantum
fiunt in quibusdam locis fati
gati · usque dum illorum
iustitiam per fideius
sorum manus tradunt · ita ut aliquid uel
paruum possint habere · et fortiores susci
piant maiorem portionem ·
VIIII ·
De mendicis qui per patrias discurrunt · uo
lumus ut unusquisque fidelium nostrorum su
um pauperem de
beneficio · aut de pro
pria familia nutriat · et non permittat
aliubi ire mendicando · et ubi tales in
uenti fuerint · nisi manibus
laborent ·
nullus eis
quicquam tribuere presumat ·
X ·
De theloneis et cispitaticis sicut in alia
capitula
ordinauimus teneant
id est ut
ubi antiqua consuetudo fuit exigantur ·
et ubi noua fuerint
inuenta destruantur ·
XI ·
Usura est ubi amplius requir
itur
quam
detur uerbi gratia · si dederis
solidos decem ·
et amplius requisier
is · uel dederis mo
dium uni
us frumenti · et iterum super aliud
ex
egeris
·
XII ·
Cupiditas in bonam partem potest accipi · et
ad malam · in bona iuxta apostolum cupio disolui · et esse cum christo · et
in psalmo concupiuit anima mea in atria domini ·
XIII ·
Cupiditas uero in malam partem accipitur · qui supra [fol. 26ra] modum res quaslibet iniuste appetere uult iuxta salomonem post concupiscentias tuas non eas ·
XIIII ·
Auaritia est ali
ena
s res
appetere · et
eptas [!] nulli largir
i · et
iuxta apostolum hęc est radix omnium malo
rum ·
XV ·
Turpe lucrum exercent qui per uarias circumuentiones
lucrandi causa · inhoneste res quaslibet congregare decertant ·
XVI ·
Fenus est qui aliquid
prestat · iustum fenus
est qui amplius non
querit nisi quantum prestitit ·
XVII ·
Quicumque enim tempore messis · uel tempore
uin
demię non necessitatę · sed propter cupi
ditatem
conparat annonam · aut ui
num
uerbi
gratia de duobus denariis conparat modium
unum · et
seruat usque dum iterum uenundari
possit · contra denarios quatuor · aut sex
seu amplius hoc turpe lucrum dicimus ·
si autem propter necessitatem
conparat · ut sibi
habeat · et aliis tribuat negocium dicimus ·
XVIII ·
Considerauimus itaque ut
presenti anno quia plurima loca
famis
ualida esse uidetur · ut omnes episcopi abbates
abbatisse obtimates et
comites · seu domes
tici · et cuncti fideles qui beneficia re
galia · tam de rebus ęcclesiasticis · quamque et de
reliquis habere
uidentur · ut unusquisque
de suo beneficio sua
m familia
m
nutriga
re
faciat · et de sua proprietatę propria
m
familia
m nutriat · et si deo donante super
se et super
familia sua · aut in beneficio ·
aut in alode annonam habueri
[n]t
et uenun
dare
uoluerit
· non carius uendat nisi
modium
de auena
denarios · II · modium de or
dio contra
denarios · III · modium unum de
spelta disparata contra
denarios · III · modium
unum de segale contra
denarios · IIII · modium
unum de frumento parato contra
denarios
· VI · et ipse modiu
s sit quod omnibus ha
bere
constitum [!] est ·
ut unusquisque habe
at ęqua
m mensura
m · et ęqualia modia ·
I ·
De homicidiis clericorum qui subdiaco
num occiderit · CCC ·
solidos
conponat · qui dia
conum · CCCC · qui presbiterum · DC ·
qui ępiscopum · DC
CCC · qui monachum · CCCC ·
solidis
culpabilis
iudicetur ·
II · capitulum ·
Si quis in inmunita
tem dampnum aliquod fecerit · DC
solidos
conponat ·
si autem homo furtum aut homicidium · uel
qu
odlibet
crimen foris committens infra
[fol. 26rb]
inmuni
tatem
fugerit · mandet comes uel
episcopo uel abbati · uel
uicedomino · uel quicumque
locum ępiscopi · uel abbatis tenuerit · ut redd
at
ei
reum · si ille contradixerit et eum reddere
noluerit · in prima
contradictione · XV ·
solidis
culpabilis iudicetur · si ad secundam inquisitio
nem eum reddere noluerit · XXX ·
solidis
culpabilis
iudicetur · si nec ad terciam consentire nolu
erit ·
quicqui
d reus damni fecerat totum ille
qui infra Inmunitatem · nec
reddere uult
soluere cogatur · et infra comes ueniens · li
centiam
habeat ipsum hominem infra in
munitatem querendi ·
ubicumque eum inuenire
potuerit ·
Si
autem statim in prima inqui
sitione comiti responsum fuerit · quod reus
in
fra inmunitatem quidem fuisset · sed fuga lap
sus
statim iuret quod ipse eum ad iustitiam
cuiuslibet disfaciendi · figurę non
fecisset ·
et sit ei in hoc satisfactum ·
Si autem
intran
ti in ipsam
inmonitatem [!] · colecta manu quis
libet resistere temptauerit · comes · hoc ad
regem uel principe
m defer
et
·
ibique iudicetur ·
ut sicut ille qui inmunitatem dampnum fecit ·
DC ·
solidos
conponere debeat · Ita qui comiti col
lecta manu resistere
presumpserit · DC ·
solidis
culpabilis iudicetur ·
Si quis ad ęcclesiam confugi
um fecerit · in
atrio ipsius ęcclesię pace
m
habeat · nec sit ei necessitas ecclesiam in
gredi · et nullus eum
inde per uim adstrahere
presumat · sed leceat ei confiteri quod fecit
et inde per manus
bonorum ad discusionem
in publico producatur ·
IIII · capitulum ·
Si quis
hominem iniuste in iudicio · contra alium
altercantem adiu
uare per malum ingenium
presumpserit · atque inde coram iudicibus uel
comite increpatus
fuerit · et negare non po
terit · XV ·
solidis
culpabilis iudicetur ·
V · capitulum ·
Si quis
de libertate sua fuerit interpellatus
et
timens
ne in seruitium cadat · aliquem de propinquis
suis per quem in
seruitium casurum timens occide
rit ·
id est patrem matrem patruelem auunculum
uel quamlibet huiusmodi propinquitatis
personam ·
ipse qui hoc perpetrauerat moriatur · agnatio
eius et
consanguinitas in seruitutem cadat ·
et se negauerit se illum occidisse ad nouem
vomeres
ignitos · iudici
o dei examinandos ac
cedat ·
VI · capitulum ·
Qvi res suas pro anima
sua ad causam dei trahere
uoluerit · domi
traditionem faciat coram testibus legittimis ·
et que
actenus
inhoneste factę sunt traditio
nes · de quibus nulla est
questio stabiles permaneant
[fol. 26va] si uero aliquis alii res
suas tradiderit · et inho
neste profectus fuerit · et ille cui res
traditę sunt
iterim [!] mortuus fuerit · qui res tradidit
cum reuersus fuerit ·
adhibitis testibus co
ram quibus tradicio facta est · res suas acci
piat · si autem et ipse mortuus fuerit de here
d
ibus eius · legitimi res traditas recipiant ·
VII · capitulum ·
Si quis per cartam ingenuitatis a domino
suo legittime
libertatem est consecutus · liber
permaneat · si uero aliquis eum iniuste inser
uire temptauerit · et ille cartam ingenuitatis
suę ostenderit · et
aduersarium se inseruire
uelle conprobauerit · ille qui hoc
temptauerit
multamque in carta descripta est soluere co
gatur · si uero carta non
paruerit · sed iam
ab illo qui eum inseruire uoluerat · disfacta
est
uuirighildum eius conp
onat
duas partes
illi qu
em inseruire uoluerit · terciam regi · et
ille iterum per
preceptum regis libertatem suam
conquirat ·
VIII · capitulum ·
Liber qui se loc
ouuadit
in alterius
potestatem · commiserit ibique
constitutus · dampnum aliquod
cuilibet fecerit ·
qui eum in loco uadii suscepit · aut dampnum
soluat · aut
hominem in mallo productum dimit
ta
t · perdens simul debitum propter quod eum
uuadios suscepit · et qui
dampnum fecit dimissus
iuxta qualitatem rei cogat emendare · si uero
liberam
feminam habuerit usque dum in pignus
existerit · et filios habuerint liberi
permaneant ·
VIIII · capitulum ·
Omnia que ad partem regis soluere de
bent
solidis XII denariorum · soluant excepto
que in lege salica conscripta est ·
illa eodem
solido co [!] cetere conpositionis solui debent
conponatur
X · capitulum ·
Si quis causam iudicatam repe
tere
presump
serit · in mallo ibique testibus conuictus fuerit ·
aut
XV ·
solidos
conponat · aut XV · ict
vs
ab sca
biniis
·
qui causam prius iudicauerunt accipia
t
·
XI · capitulum ·
Obtimi qui
que
in loco uel ciuitate in
testimonium
adsumantur
· et cui
is
contra
quem testari debent nullum crimen
possit
indicere ·
De ęcclesi
is emendandis et ubi
in unum locum plures sunt · quam necesse sit
ut
destruantur quę necessaria non sunt · et
alia construantur ·
II · capitulum ·
Ut presbiter
i non
ordinentur priusquam examinentur · et ut excom
municationis passim et sine causa non fiat ·
Vt missi nostri scabinios aduocatos · notarios per
singula loca eligant · et eorum nomina quando
reuersi fuerint secum scripta defer
ant
·
III
capitulum ·
De his qui legem conseruare contempserint [fol. 26vb] ut
fideiussores in presentiam regis deducantur ·
IIII · capitulum ·
Vt illi qui haribannum soluere debent · coniectum
faciant ad haribannum ·
V · capitulum ·
Vt bauga et bruinas non dentur negotiatoribus ·
VI · capitulum ·
D mensuris et secundum iussionem nostram
ęquales fiant ·
VII · capitulum ·
Vt non mittantur testimonia super
uestituram domni regis ·
Vt
n
ec
colonus
nec fiscalinus possint alicubi traditiones
facere ·
VIII · capitulum ·
Ut nullus presumat hominem in iudicium mittere sine
causa · nisi iudicatum fiat ·
VIIII · Capitulum ·
Vt liber homo qui in monasterio regulariter comam
disposuerit · et res suas ibidem delegauerit · promissionem factam
secundum regulam firmiter teneat ·
X · capitulum ·
Vt omnia
que uuadiare debent iuxta quod in lege continet · pleniter secundum
ipsam legem reuuadiata fiant · et in postmodum aut dumnus [!]
rex · uel ille cuius causa est iuxta quod ei placuerit misericordiam faciat ·
XI · capitulum ·
De ępiscopis abbatibus comitibus qui ad placitum nostrum
non uenerunt ·
XII · capitulum ·
Ut nullus ebrius suam causam in mallo possit conquirere · nec testimonium dicere · nec placitum comes habeat · nisi
ieiunus ·
XV · capitulum ·
[BK 40 c. 16 BK 40 c. 17]
Ut nemini liceat alium cogere ad bibendum
missis
nostris discurrentibus · uel cęteris homi
nibus propter utilitatem nostram iter
agen
tibus · ut
nullus mansionem contradicere
presumat ·
XVI · capitulum ·
De canibus qui in dextro armo tunsi sunt ut homo · qui
eum habuerit cum ipso cane in presentia
regis ueniat ·
XVII · capitulum ·
Ut populus in
terrogetur de capitulis · quę in
lege noui
ter addita sunt · et
postquam omnes consenserint ·
subscri
ptiones · et manufirmationes suas
in ipsis
capitulis faciant ·
XVIII · capitulum ·
Ut nullus ad placitum banniatur · nisi qui causam suam
querit · aut si alteri querere debet exceptis scabiniis septem · qui
ad omnia placita esse debent ·
XX · capitulum ·
De falsis testibus ut non recipiantur ·
XXI · capitulum ·
Vt nullus presumat per uitam regis · et
filiorum
ei
us iurare ·
XXII · capitulum ·
Vt missi nostri qui iam breues detulerunt · de
adnuntiatione uolumus ut adhuc adducande opere ·
XXIIII · capitulum ·
[BK 40 c. 26 BK 40 c. 27]
Quintam moram faciant in unum
quoque locum · et
quod homines secum habeant ·
De prudentia et constantia missorum nostrorum
XXV · capitulum ·
De falsis monatariis requi[fol. 27ra]rendum est ·
XXVI · capitulum ·
De illis saxonibus
qui uxores non habent ·
XXVII · capitulum ·
De sig
natis
et
centenarii generalem placitum · fre
quentius non habeant propter pauperes · sed
cum illos super quos clamant iniuste patien
tes · et cum
maioribus natu et testimoniis ne
cessariis · frequenter p
lacitum teneant · ut hi
pauperes qui nullam causam ibidem non habent
non
cogantur in placitum uenire · nisi bis aut
ter in anno ·
XXVIII · capitulum ·
De latronibus sicut iam antea in alio capitulare
commendauimus ita maneat ·
XXVIIII · capitulum ·
[BK 34 c. 14 BK 34 c. 15]
De legati
onibus ad nos uenientibus · et de
missis a no
bis directis ·
uolumus ut pacem habeant · et defensionem per regna christo propicio nostra ·
Reliqua capitula quod in anteriore capi
tulare
scripta sunt · tam de uenundatione
annone · et de reliquiis iusticiis · et de
restauratione ęcclesiarum · et de pace · et de
fugitiuis · et de singulis
quibuscumque causis ·
omnia ita obseru
entur
·
capitulum · I ·
Si ingenuus
ingenuum · ictu percusserit · XV
solidis
culpabilis iu
dicetur ·
XI ·
Homo regis
id est fiscalin
vs
et
ęcclesiasticus uel litus interfectus · C
solidis
conponatur ·
XII ·
Homo regius qui multam qua
libet soluere non
potuerit · et fideiussores
non habuerit · licet ei semetipsum in uuadium
ei
cui debitor est mittere · usque dum multa
quam debuit persolu
at
·
In
eodem
capitulo de soniste
aut DC
solidos
conponat · aut cum XII iuret · aut si
ille qui causam querit XII hominum sa
cramentum recipere noluerit · aut crucem ·
aut scuto · et fuste
cor [!] eum decertet ·
XVIII ·
Nemini liceat seruum suum propter dampnum ·
ab illo
cuilibet inlatum dimittere · sed
iuxta qualitatem
dampni dominus pro illo
respondeat · uel eum in conpositionę aut pęnam
offerat · si autem
seruus perpetrato scelere
fugerit · ita ut a domino suo penitus inue
niri non possit · sacramento dominus eius se
excusare studeat · quod hoc sue
uolun
tatis · nec consentiens fuisset quod seruus
eius tale
facinus commisit ·
XXXIII ·
Si qui
s ad mallum legibus mannitus fuerit ·
et non uenerit · si eum sunnis non
detenuerit
XV
solidis
culpabilis
iudicetur ·
Si ad secundam et terti
am
·
si autem ad quartum uenire contem
pserit
·
possessio
eius in bannum mittatur · donec
ueniat · et de re qua interpellatus fuit
iustitiam faciat · si infra annum non uenerit ·
de rebus eius que in banno missę
sunt ·
[fol. 27rb] rex interrogetur · et quicquid inde placuerit fiat ·
Prima mannitio super noctes · VII · secund
um super
noctes · XIIII · tertia super · XXI · quarta ·
super noctes XLII · similiter
et de beneficio homi
nis · si forte res proprias non habuerit · mittatur
in bannum usque dum rex interrogetur ·
XXXV ·
Si auctor uenerit · et rem intertiatam recipere renuerit · campo uel crucę contendat ·
XLVIII ·
Qui filios non habuerit · et alium
quemlibet heredem
sibi facere
noluerit
· co
ram rege · uel coram comite · et scabineis uel
missis dominicis · qui tunc ad iustitias faciendas
in prouintia fuerint ordinati ·
traditionem
faciant ·
LVII ·
Homo denarialis non antea hereditatę · in suam
agnitionem poterit · quam usque ad tertiam generationem perueniat ·
LXIIII ·
Homo carthelarius similiter ·
LXVIII ·
Omnes sacramentum in ęcclesia · aut super
reliquias iure
nt · et quod in ęcclesia iurandum
est · uel cum elect
is
· uel si XII esse debent ·
quales potuerit inuenire si illum deus
adiuuet · et sancti quorum iste reliquię sunt ·
ut ueritate dicat ·
LXX ·
Si res intertiata furtu ablata fuerit · liceat
ei super quem res intertiata fuerat sacramenta se excusare de furtu · nec
suę uoluntatis aut consentiens fuisset quod ablatum est · aut tantum dampno restituat ·
Ut sacerdotes et ministri alt
aris
de
secularibus curis se abstineant ·
Item in
eodem
capitulum ·
XIII ·
Ut nullus fidelium absquę
litter
is
commendaticiis alienum clericum su
scipiat · et
qui sus
cepti
sunt reddantur ·
et nullus presbiterum ab
ępiscopo ad ęcclesiam ordina
t
am
· sine consensu ępiscopi proiciat ·
Item in eo
dem
capitulum ·
XVI ·
si quis ępiscopus
cle
ricum
alterius
susciperit ·
Item in eodem
capitulum ·
XX ·
Quod clericus fideiussor esse non debeat ·
Item in
eodem
capitulum ·
XXV ·
quod ępiscopus
presbiter et
diaconus in fornicatione · fur
to et periurio
conprehensus deponatur ·
Item in eodem
capitulum ·
XXVIII ·
Quod ępiscopus
presbiter et
diaconus peccantes
percuti non debeat ·
Item in eodem
capitulum ·
XXVIII ·
vt ępiscopi bis
in anno concilia cęlebrentur ·
Item
in eodem
capitulum ·
L ·
quod in nomine
sanctę trinita
tis debeant ba
ptizare
·
De niceno concilio
capitulum ·
III ·
De subintroductis mulieribus ·
Item in eodem
capitulum ·
VIII ·
De his qui ad honorem presbiteri
sine examinatione prouecti sunt ·
Item in eodem
capitulum ·
XVIII ·
De clericis usuras [fol. 27va] accipientibus ·
De anchirrano concilio
capitulum ·
XI ·
De corępiscopis ·
De neocesariensę concilio
capitulum ·
I ·
De presbiter qui uxores acceperant et qui for
nicati sunt · amplius pelli
debeant ·
Item in eodem
capitulum ·
XI ·
De tempore ordinationes
presbiter ·
Item in eodem
capitulum ·
XVII ·
De mulieribus qui se ob
tundunt christianis
obtentu · et de hoc
capitulo
dompno apostolico intimandum est ·
Item in
nicena
capitulum ·
VIII ·
De his qui dicunt atarię ·
De sardicense concilio ·
capitulum ·
XI ·
De arteginense concilio ·
capitulum ·
XVII ·
[BK 37 c. 18 BK 37 c. 19 BK 37 c. 20 BK 37 c. 21 BK 37 c. 22 BK 37 c. 23 BK 37 c. 24]
De ordinandis uirginibus ·
De
equa
mensura · et de
denanis [!] ·
De pauperioribus
hominibus considerandum est · sub quali
men
sura cen
si debeant soluere anua ·
De sancta
trinitate discat unusquisque · secundum quod
sancti patres in dedictum et tractatum habe
ant · et fideliter
intelligant · et in tantum
sufficiat et amplius inde non requiratur ·
De fugitiuis partibus rauannę et pentabuli ·
si
placet
domno meo · legantur
capitula · VII · LII · V ·
LVIII · LVIIII · LX et LXI ·
Id est de gene
ribus monachorum · qualis debet esse abba
·
De obedientia discipulorum · De disciplina
suscipiendorum nouitiorum · De filiis nobi
lium uel pauperum qui
offeruntur ·
De sa
cerdotibus qui uoluerint in
monasterio
habitare · et de clericis seu et monachis
peregrinis ·
Continentur in his diffini
tiones · que suffici
ad numerum insuper etiam
questiones quedam eis familiarius oppo
ni
possunt · ut queratur ab eis in quo
capitula
scriptum · uel quomodo intelligendum sit nullus
in monasterio proprii
sequatur cordis
uoluntatem · similiter ubi uel qui sit sinaxis ·
ubi et quid
sit senpectas · ubi etiam uel quid
sit non per sanas tyrannides · uel ubi legitur
in scriptura uoluntas habet pęnam · et ne
cessitas parit coronam ·
uel si
secundum
regulam le
gatur euuangelium dominicis
noctibus · uel
ubi preceptum sit tundere monachum · uel si
dormiant fratres post nocturnas · et ubi
hoc preceptum sit · Hęc
omnia in secundo hu
militatis gradu · et in tertio
capitulo et in XI ·
et in XVII · et in XXVII · continentur ˙ et
quid sit
singulus biberes mixtum accipere ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 27vb]
[34]
Scire debent missi · dominici · qualiter
ępiscopus atque
comes inter se habent uniuer
sationem · et quomodo sunt consentientes
legem atque iustitiam · uel pacem · et quomodo
abbates uel abbatisse
subiecti sunt ępiscopis
in quorum parochia commanent · et quomodo
habent fideles atque diligentes legem uel
iusticiam · uicedominus aduocatos
centenarios ·
adque preco
nes
ut omnes homines qui per mi
nisteria eorum
commanere uidentur · et qua
lem pacem habent inter se ·
De banno domini imperatoris · et reges quod
per
semetipsum consuetus est bannire ·
id est de
mundepurdio ęcclesiarum · et uiduarum orfa
norum · et
de minus potentiam atque rapto et de
incendio · et nullus presumat
hostiliter
alium in propria domo querere ad inter
[f]i
ciendum · aut aliquid tollendum · et de exercita
[fol. 28ra]lia placito instituto · ut hii qui ista qui inrum
perint bannum
dominicum omnimodis · conponant ·
Dicat ripuarius
capitulo XXXIIII · De mannire
dicat salicus · Id eodem · Dicat
ripuarius · LII · de
traditionibus testibus · Dicat salicus ·
XLVI · De
affathonię · Dicat ripuarius · XXXVIIII · De
doctis
mulierum · dicat salicus · XLIIII · De re
ipp
[u]s · Dicat ripuarius · XXXV · De intertia
re · dicat salicus · XLVII · De filtortis audent ·
et
intelligunt
alemanni
baiuuarii · et romani quod
hasti dicunt ·
LXIIII
De decimis ubi antiquitus fuerunt ęcclesię
baptismales ·
et deuotio facta fuit iuxta quod
ępiscopus ipsius parochię ordinauerit omnimodis
fiant donate · et si per donationes regum aut cę
terorum deum
timentium bonorum hominum ab ępi
scopia · siue monasteria aliqua res
delegate
sunt · et ex ipsis rebus antiquitus ad ipsas ęc
clesias prior
es
decimę date fuerint ipsa an
tiqua donatio · uel donatio firma ·
et
stabilis
omnino permaneat · et ipse res ubi delegate ipse
uidentur permaneant · tamen
ut supra dixim
us de
c
imas
de ipsis rebus qui eas
possidere uidetur
persoluat ·
De presbiteris in monasteriis puellarum · ut
nul
lus in monasterio puellarum uel ancillarum
dei introire
presumat · nec presbiter · nec
diaconus ·
aut
subdiaconus · uel clericus · aut laicus · nisi
tantummodo ad missam cęlebrandam
tempore opor
tuno ingrediatur · salua necessitatę monas
terii · secundum canonicam institutionem · et iux
ta quod ępiscopis
ipsius parochię ibidem ordina
uerit · presbiter autem
missa cęlebrata sta
tim exeat ·
[BK 42 c. 7 BK 42 c. 6 BK 42 c. 8 BK 42 c. 4 Mordek 8 c. 1 Mordek 8 c. 2 Mordek 8 c. 3]
De pueris in monasteriis puellarum omnino
prohibemus ·
ut nullus masculum · filium · aut
nepotem · uel parentem suum · in monasterio
puellarum ad nutriendum commendare
presu
mat · nec quisquam illum suscipere audeat ·
De puellis deo tradendis · Quicumque
filiam suam
aut neptim · uel parentem deo omnipotenti offer
re
uoluerit · licentiam habeat · sin autem do
mui infantes suos nutriat · et
non alium in
fra monasteria mittere nutriendi gratia
presumat · nisi qui firmiter in ipso loco in
dei seruitio
perseuerare uoluerit · uel secundum
iustitiam sanctorum seu canonicam auctorita
tem ·
De armis in monasteriis puellarum ·
ut nullus ex
clericato ordine sacerdotes
uidelicet aut alii clerici · neque laicus bru
inas · aut alia arma infra monasterium
[fol. 28rb] puellarum
commendare
presumat · nec quisquam recipe
re audeat · excepto si in
elemosina datum
fuerit ·
De ordinandis presbiteris · ut unusquisque
ępiscopus in sua parochia · secundum canonicam instituti
onem
presbiteros ordinare faciat ·
De baptisma
uel susceptione fontis ·
De fide docenda ut
omnes de parochia sua ibi discant ·
De die do
minica uel cęteris festiuitatibus
obseruandis ·
[Mordek 8 c. 4 BK 55 c. 1 BK 46 c. 2]
De predicatione ·
De
clericis et laicis qui chris
ma ad aliquam iniquitatem dant · et
accipiunt ·
ut si
quis
presbiter aut
diaconus dare aut accipere
presupserit [!] · gradum ammittat · Cęteri clerici
et
nonanes disciplinam corporalem · et carceris
custodiam sustineant · laici qui
acciperint ·
aut alicui dederint manum perdant ·
De sa
cramento · ut hii qui antea fidelitatem
par
tibus nostris non promiserunt promittere faciant ·
et
insuper omnes denuo repromittant · ut ea que
inter filios nostros propter pacis
non cordiam sta
tuimus pleniter omnes consentire debeant ·
De negotiis super omnia precipiendum est · ut
nullus audeat in nocte negotiare in uasa aurea · et argentea
mancipia gemmis caballos animalia · excepto uiuenda et fodro ·
quod iter agentibus necessaria sunt · sed in die coram omnibus · et coram testibus
unusquisque suum negotium exerceat ·
Item de telloneis et cispitaticis sicut in alio
capitulare ordinauimus · teneant
id est ut ub
i
antiqua consuetudo fuit exigantur · et
ubi noua fuerit inuenta
destruantu
r ·
De his qui fatigantur pro iusticiis suis · sunt et alii
qui iustitiam legibus recipere debent · et in tantum fiunt in quibusdam locis
fatigati · usque dum illorum per fideiussorum manus tradunt ·
ita ut aliquid uel paruum possint habere · et fortiores suscipiant maiorem
portionem ·
De beneficiis et alodis auditum habemus · qualiter
comites et alii homines · qui nostra beneficia habere uidentur ·
conparat sibi proprietates · de ipso nostro beneficio · et faciunt seruire ad ipsas proprietates · seruientes
nostros de eorum quibus locis ipsi uicinantes · multa mala paciantur ·
Item de beneficiis audiuimus · quod aliqui reddant
beneficium nostrum ad alios homines in proprietatę · et in ipso placito dato
precio
conparant ipsas res · iterum sibi in alode quod omnino cauendum est · quia qui hoc faciunt · non bene custodiunt fidem · quam nobis [fol. 28va] promissam habent · et ne forte aliqua infidelitatę
inueniantur · quia qui hoc faciunt per eorum uoluntatem · ad aures nostras talia
opera illorum non perueniunt ·
De mendicis qui per patrias discurrunt · uolumus ut unusquisque fidelium nostrorum suum pauperem de beneficio
aut de propria familia nutricat · et non permittat aliubi ire
mendico · et ubi tales inuenti fuerint · nisi manibus laborent · nullus ei
quicquam tribuere presumat ·
DE MEDICINALI ARTE ·
De missorum · ut unusquisque in suo missatico
maximam habeat curam · ad prouidendum et
ordinandum · ac disponendum ·
secundum dei uolun
tatem et iussionem nostram ·
De missis ut ęqualiter
fiant · ut
predicti missi per singulas ciuitates ·
et monasteria uirorum ·
ac puellarum · preuideant ·
quomodo aut qualiter in domibus
ęcclesiarum · et
ornamentis ęcclesiis emendato uel restaurate
esse uidentur · et diligenter inquirant ·
De con
uersatione
singulorum · uel quomodo emendatum
habeant quod iussimus de eorum lectionibus et
cantu · cęterisque disciplinis ęcclesiasticę regu
le pertinentibus ·
[BK 46 c. 12 BK 46 c. 13 BK 46 c. 14]
De usura · usura est ubi amplius requiritur
quam detur uerbi gratia · si dederis
solidos X · et am
plius requisieris · uel si dederis
modium unum fru
menti · et iterum super aliud exigeris ·
De cupi
ditatę · Cupiditas in bonam partem
potest acci
pi · et ad malam · In bona iuxta apostolum cupio
disolui · et esse cum christo · et in psalmo concupiuit
anima mea in atria domini ·
Cupiditas uero
in malam partem accipitur · qui supra
modum
res quaslibet iniuste appetere uult · iuxta
salomonem · post concupiscentias tuas eas ·
[BK 46 c. 14 BK 46 c. 15 BK 46 c. 17]
De auaritia · Auaritia est alienas
res appetere et
adeptas nulli largiri · et iuxta apostolum hic est
radix omnium malorum ·
Detur pilucto · Turpe
lucrum exercent qui per uarias circumuentiones
lucrandi causa · inhonestę res quaslibet congre
gare decertant ·
Quicumque enim tempore messis ·
uel
tempore uindimię non necessitatem · sed propter
cupiditatem ·
conparat annonam · ut uinum uerbi
gratia de duobus denariis conparat
modium unum ·
ut seruet usque dum uenundari possit · contra
denarios IIII · aut sex · seu amplius hoc tur
pe lucrum dicimus · si autem
presbiter necessitatem
conparat · ut sibi habeat · et alii tribuat nego
tium
dicimus ·
De fenore ·
Fęnus est qui aliquid prestat ·
iustum fenus est qui amplius non
requirit · nisi
[fol. 28vb] quantum prestitit ·
De fame presentis anni ·
id est VI ·
Considerauimus
†itaque ut presenti anno quia per
plurima loco fames ualida esse uidetur · ut
omnes ępiscopi abbates abbatissę
obtimates · et comi
tes · seu domestici · et cuncti fideles qui bene
ficia regalia · tam de rebus ecclesiasticis · quamque
et de
reliquis habere uidentur · ut unusquisque
de suo beneficio suam familiam nutricare
faciat · et de sua proprietatę propriam familiam
nutriat · et si deo donante
super se · et super
familia sua · aut in beneficio · aut in alode
annonam
habuerit · et uendere uoluerit ·
non carius uendat · nisi
modium unum de ordeo
contra
denarios III ·
modium unum de auena
denarios II ·
Modium unum de spelta desperata contra
denarios III ·
modium unum de sigila contra
denarios IIII ·
Modium unvm
de frumento parato contra
denarios VI · et ip
se
modium sit quod omnibus habere constitutvm
est · vt unusquisque habeat ęqua
mensura · et ęquala modia ·
Diligendo nobis in
domino illo comiti · hadal
hardus · fulradus · unrocus ·
sen [!]
hrocculfus ·
missi domni imperatoris in
domino salutem · Non
est incognitum bonitati uestrę · qualiter domnus
imperator in istis partibus iniunctam nobis ha
buit legationem suam · Radoni scilicet ful
rado et
unroco · ut nos quantum ualuissemus ·
et dei et suam
uoluntatem · in ipsa legatione
agere decertaremus · sed quia modo rado
ex partę infirmatus est · et ac uice in ipsa
legatione
secundum quod necesse est · ire non po
test · placuit domn
o imperatori · ut adalhar
dum et hrocculfum in supradicta legatione ·
adiungeret · qualiter
omnes pariter secundum quod
tunc ratio permittit · uel necessitas docet ·
sicut predictum est ad dei et suam uoluntatem
peragendam ·
decertando laboremus · Nos
igitur in ipsa le
gatione
· positi idcirco ad
uos hanc
direximus
· ępistolam · ut
uobis et
ex parte domni imperatoris iuberemus · et
ex nostra parte exortando
precaremur · ut
de omni re quantum ad ministerium uestrum
pertinet · tam ex
his que ad dei cultum · quaquę
ex his que ad domni
nostri seruitium · seu ad christi
ani populi saluationem · uel
custodiam pertinet
totis uiribus agere studeatis · Preceptum est
nobis
omnino et omnibus reliquis missis a do
mino nostro · ut medio
apreli ei ueraciter
renuntiemus · quid in regno suo ex his
que
ipse in istis annis · per missos suos fieri iussit ·
[fol. 29ra] factum sit uel
quid dimissum sit · ut facienti
bus gratias condignans
reddat · et non facienti
bus secundum quod ei placet increpationes me
ritas rependat · et quid plura uobis exinde
dicere possumus · Non
uult omnino nisi ut
aut sic adimpletum ei nunciemus · sicut iussit ·
et
quicquid exinde dimissum sit · et per cuius negle
gentiam dimissum sit ·
Nunc autem admonemus uos
ut capitularia uestra relegatis · et queque uobis per
uerba commendata sunt recolatis · et tale exinde
certamen habere studeatis ·
pro quo et apud deum
mercedem · et apud ipsum ma
gnum
dominum nostrum
condignam retributionem suscipiatis ·
Primo igitur inter cętera precipimus et
admonemus ·
vt tam uos ipsi quamque omnes iuniores · seu pagenses uestri ępiscopo uestro siue presenti · seu per missum · suum mandanti per
omnia · quantum ad suum minis
terium pertinet obędientes sitis et nullam
et inde
neglegentiam habeatis · Deinde et de iustitiis dom
ni
imperatoris secundum quod uobis uel scriptum · uel
uerbis
est dictum · tale certamen habeatis · sicut uos ex
inde debitores
esse cognoscitis ·
Deinde ut iustitias ęcclesiarum · uiduarum ·
orfanorum ·
et reliquorum omnium · sine ullo malo ingenio · et
sine ullo
iniusto pretio · uel sine ulla dilatione ·
aut non necessaria ora
pleniter et inreprehensibiliter ·
et iuste ac rectę per omnia
faci
atis
· siue ad uos ipsos ·
siue ad iuniores uestros · seu ad
quemcumque hominem
pertinet · ut exinde et apud deum mercedem ·
et
apud dominum
nostrum bonam recipiatis retribu
tionem
Deinde ut quicumque uobis
rebelles aut in obędientes fuerint · et uobis nec secundum legem ·
nec secundum iustitiam austultare uoluerint · inbreuiatę illos
quanticumque fuerint · et aut antea si necesse fuerit
remandatę · Aut nobis ipsis cum insimul fuerimus · dicite ut exinde secundum
quod dominus noster commendatum habet faciamus ·
Deinde ut hoc certissimę prouideatis · si
aliquid
est de omni illo man
dato
· siue secundum deum · seu
secundum seculum · quod uobis domni
nostri aut scribendo ·
aut dicendo comm
endatum
est · dubitetis · ut
cę
leriter missum uestrum bene intelligentem ad nostras
mittatis · qualiter omnia et bene intelligatis · et
adiuuante domino bene perficiatis ·
Deinde obseruatę etiam ualde ne aut uos ipsi
aut aliquis · quantum uos preuidere potestis · in uestro
ministerio · in hoc malo ingenio deprehensus fiat · ut dicatis tacete ·
donec illi missi transeant · et postea faciamus nobis inuicem
iustitias · et per illam occasionem ipsę iustitię aut remaneant · aut certetur
defactę fiant · sed magis certatę ut ante facte fiant · quam nos ueniamus ad
uos ·,· [fol. 29rb]
Nam si tale aliquod malum ingenium inter uos
factum fuerit · aut si ipse iustitię quas sine nobis facere potestis · aut
per neglegentiam · aut per malitiam · tamdiu retracte fuerint donec nos
ueniamus · sciatis certissimę quod grandem exinde contra uos rationem habebimus ·
Deinde ut istam ępistolam · et
sepius legatis et benę
saluam faciatis · ut ipsa inter nos et uos in testi
monium sit · utrum sic factum habeatis · sicut ibi
scriptum est ·
aut non habeatis ·
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 32vb]
[23]
REGnante
domino nostro iesu christo
im [!] perpetuum Ego ka
rolus piissimus et a domino coronatus imperator · roma
num gubernans imperium · qui et per misericordiam
dei rex
et rector regni francorum · ac longobar
dorum ·
ceterarumque prouinciarum partibus
nostris aspicientium ęcclesiarum dei defensor ·
humilisque
adiutor · et cunctis ęcclesiasticę pietatis ordinibus
seu secularis potentie · dignitatibus · in christo domino
deo ęterno · perpetuę pacis · et beatitudinis
salutem ·
Considerans pacifico pie mentis intuitu una cum
sacerdotibus et consiliari
s nostris habundantem in
nostrorumque pabulum christi regis clementiam · et
quam ne
cessarium est non solum toto corde · et ore eius pie
tati
agere
gratias · incessanter sed iam
- - -
bonorum operum · exercitationem eius insistem laudibus
Quatenus qui in
nostro regno tantis contulit hono
re suo protectionem nos · nostrumque
regnum in ęternum
conseruare dignetur · quapropter placuit nobis uestram
rogare sollerciam O pastores ęcclesiarum christi ·
et doctores greges eius · et
clarissimi mundi
luminariam · ut uigilii curam · et sedula ammo
nitione populum dei per pascua uitę ęternę ducere
studeatis · et errantes oues
bonorum exemplorum
seu adortationum humeris · intra
ecclesięsiastice [!] firmitatis muros reportare satagimi
ni ne
lupus insidians aliquem canonicas
santiones [!] transgredientem ·
uel paternas tradicio
nes uniuersalium concil
iorum
· excedentem · quod
absit inueniaens deuoret · Ideo
magno deuo
[fol. 33ra]tionis studio ammonendi · et adortandi sunt · immo
conpellendi · ut firma fide et infatigabili perse
uerantia
int
[ra] paternas sanctiones se contineant
in quo opere et
studio sciat certissime sanctitas uestra
nostram uobis cooperare diligentiam ·
Quapropter et
nostros ad uos direximus missos · qui ex nostri nominis
autoritate una uobiscum corrigerent · que corri
genda essent · Sed et
alia capitula ex canoni
cis institutionibus quem
magis nobis necessaria
uidebantur · subiunximus · ne aliquis queso huius
pietatis ammonition
em
esse presumptiosam iudi
cet · qua nos errata corrigere superflua abscidere · rec
ta coho
rtare studemus · sed
magis beniuola cari
tatis anima suscipiat · Nam legimus in regnorum
libris quomodo sanctus iosias re
gnum
sibi a deo datum circume
undo · corrigendo ·
amm
onendo
· ad cultum ueri
dei studuit reuocare · non ut mea eius
sanctitate equi
parabilem faciam · sed quod nobis sunt utique sanctorum
semper
exempla sequenda · Et quoscumque poterimus ad
studium bonę uitę in
laudem et gloriam domini nostri
iesu christi · congregare necesse est · Quapropter
ut
diximus aliqua capitul
a notare iussimus ·
ut simul hec eadem
uos ammonere stude
amus
·
Et quecumque uobis alia
necessaria esse sciatis ut et
ista et illa equali intentione
predicetis · ne aliquid
quod uestrę sanctitati populoque dei
utile uideatur omit
tere a pio studio non amoueatis · quatenus et
uestra sollercia · et subiectorum obedientia ęterna fe
licitate ab
omnipotenti deo remuneretur ·