Capitularia - Edition der fränkischen Herrschererlasse

Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 471

Beschreibung der Handschrift nach Trump

Aufbewahrungsort
Wien
Österreichische Nationalbibliothek
471
Sigle: Wi7
Digitalisat verfügbar bei ÖNB
Entstehung und Überlieferung
Entstehung:

11. Jh., 4. Viertel/12. Jh., Beginn; sehr wahrscheinlich Pavia (Ciaralli).

Provenienz:

Gurk, seit dem 16. Jahrhundert in der kaiserlichen Bibliothek.

Äußere Beschreibung
Material: Pergament
Umfang: 141 foll.
Maße: 250-260 × 160-172 mm
Schriftraum: 190-202 × 80-85 mm
Zeilen: 38, 41
Spalten: 1
Schrift: späte karolingische Minuskel
Schreiber: mehrere Hände
Inhalte
Anmerkung:

2v-139v Liber Papiensis

  • -- 117v
    Capitula Italica, cc. 1-2 (keine Zählung; Ludwig der Fromme cc. 53, 55): Vt omnis ordo aecclesiarum secundum romanam legem - aut cartam libertatis ostendant (MGH LL 4, S. 539; MGH Capit. 1, Nr. 168, S. 335 Z. 5-7, 13-15).

  • -- 118v
    Memoria Olonnae comitibus data, cc. 15-16 (keine Zählung; Lothar I. cc. 13-14): De cancellariis qui ueraces electi sunt - ut simili modo seruetur in cęterum nacione mulierum (MGH LL 4, S. 542; MGH Capit. 1, Nr. 158, S. 319 Z. 19-25).

  • -- 124v
    Memoria Olonnae comitibus data, c. 18 (keine Zählung; Lothar I. c. 74): Quicumque liber homo a comite suo aut a ministris - unusquisque secundum legem emendet (MGH LL 4, S. 552; MGH Capit. 1, Nr. 158, S. 319 Z. 29 - S. 320 Z. 4).

  • -- 126r
    Capitula Italica, cc. 3-4 (keine Zählung; Lothar I. cc. 81-82): Volumus ut si quęlibet persona - prolata fuerint hullum (!) habeant uigorem (MGH LL 4, S. 555; MGH Capit. 1, Nr. 168, S. 335 Z. 20-28, 31-33).

  • -- 127v
    Capitula Italica, c. 5 (keine Zählung; Lothar I. c. 102): De notariis qui cartulas recipiunt - iurent cum suis sacramentalibus (MGH LL 4, S. 558; MGH Capit. 1, Nr. 168, S. 336 Z. 3-5).

  • -- 128r
    Capitula singillatim tradita Hlothario vel Hludowico II adscripta, c. 5 (keine Zählung): De iuditio autem iudicis ideo - nostro consilio habeatur in quibusdam (MGH LL 4, S. 589; MGH Capit. 2, Nr. 219, S. 98 Z. 7-11).

Bibliographie


Transkription

Editorische Vorbemerkung zur Transkription

Transkriptionsvorlage: Gutes Farbdigitalisat bei der Österreichischen Nationalbibliothek.

Schreiber

Der Schreiber verwendet eine gut lesbare, wenn auch flüchtigere karolingische Minuskel.

Gliederungsmerkmale

Die Kapitel von BK 168 sowie BK 219 c. 5 sind in die Ordnung des Liber Papiensis integriert. Eine Zählung gibt es allerdings nicht. Initialen leiten jedes Kapitel ein. Paragraphenzeichen übernehmen die Binnengliederung des Textes.

Benutzungsspuren

BK 168 cc. 1-3 wurden glossiert.

[Nicht transkribierter Text]
[fol. 109v] [31]
Attulit ista pius diuus nobis lodoycus  
explicit liber secundus · incipit liber tercius  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 117v] [21]
[BK 168 c. 1]
Vt1* omnis ordo aecclesiarum secundum romanam legem uiuant .' et sic inquirantur et defendantur2* res aecclesiasticę · ut emphiteusis unde dannum [!] aecclesiae paciuntur non obseruetur .' sed secundum legem romanam destruatur .' et pęna non soluatur  
1*
Am rechten Seitenrand - neben einem Majuskel-P - die Glosse: k(apitulum) lo(tharii) vt episcopi.
2*
n1 korr. (?)
[Nicht transkribierter Text]
[32]
[BK 168 c. 2]
Placuit3* nobis de illis hominibus qui se liberos per XXX · annos esse dicunt .' ut per hant [!] possessionem liberi non sunt .' nisi de ingenuo patre · et matre nati sunt .' aut cartam libertatis ostendant4*  
3*
Am linken Seitenrand die Glossen: t(itulum) g(rimoaldi) de liberis secundum a. und a(istulfus) Si quiscumque homo.
4*
korr. aus ostendunt
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 118r] [19]
Lotharii regis lector nunc scripta uidebis  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 118v] [32]
[BK 158 c. 15]
De cancellariis qui ueraces electi sunt .' ad homines infirmos ueniant .' et secundum legem instrumenta cartarum conscribant · et a testibus roborentur .' et statim cum scripta carta fuerit .' ostendatur apud comitem .' iudicem · uel uicarios .' aut in plebe .' ut uerax agnoscatur esse ;  
[BK 158 c. 16]
Vt5* mulieres romanę quę uiros habuerint longobardos .' eis defunctis a lege uiri sui sint solutę .' et ad suam reuertantur legem · hoc statuentes .' ut simili modo seruetur in cęterum nacione mulierum  
5*
Am linken Seitenrand die Glosse: Romanorum mulierum alię sunt effectę quę post numquam sunt sub potestate uirorum alię sunt natiuę quę iunctę longobardis interea sunt longobardę.
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 124v] [3]
[BK 158 c. 18]
Quicumque liber homo a comite suo · aut a ministris eius ammonitus ad patriam defensandam ire neglexerit .' et exercitus superuenerit .' ad istius regni uastationem · uel contrarietatem fidelium nostrorum .' capitalem subiaceat sententia · Similiter obseruandum est si uocati fuerint audito inimicorum nostrorum aduentu et contigerit quod hostis non superuenerit .' hii qui uocati fuerint .' et uenire noluerint .' unusquisque secundum legem emendet ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 126r] [13]
[BK 168 c. 3]
Volumus6* ut si quęlibet persona in finibus regni nostri ignem in siluam conuiuare ausus fuerit .' diligenter inquirantur · et si comprobatus fuerit seruus hoc fecisse .' aut dominus eius eum ad flagellandum .' et capite tundendum tradat .' aut pro eo quicquid dannitas [!] fecit .' emendare cogatur · Si uero libera quęlibet persona hoc fecisse probata fuerit .' penitus emendare cogatur .' et insuper bannum nostrum componat7* .' et si habuerit unde componat8* .' flagelletur · Quod si factum fuerit .' per meliores loci illius inquiratur · Si in qualibet persona suspectio fuerit .' si seruus est ad iuditium dominus eius eum mittat .' aut ipse pro eo sacramentum faciat · Quod si libera persona fuerit .' proprio sacramento se idoneum reddat ·9* Petre10* · te appelat11* · martinus12* .' quod tu conuiuasti focum in unam suam siluam · et habuit dannum [!] · C · solidorum · per ipsum focum · aut · marcoardus13* · tuus seruus ;  
6*
Am rechten Seitenrand die Glosse: De hoc incendio nec pugna fit nec cum testibus probatio.
7*
gek. copt
8*
gek. copt
9*
Es folgt eine Glosse des Walcausus, die in den Text integriert wurde.
10*
gek. P
11*
gek. appl
12*
gek. m
13*
gek. m
[BK 168 c. 4]
Auditu comperimus in finibus tuscię talia scripta esse prolata quę absque mense et die mensis sunt14* ; De15* quibus uolumus ut si deinceps prolata fuerint .' hullum [!] habeant uigorem  
14*
gek. st
15*
Über dem Wort ein Zeichen in Form einer arabischen 6 oder eines Majuskel-G.
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 127v] [13]
[BK 168 c. 5]
De notariis qui cartulas16* re[c]ipiunt ad scribendum .' si eas non scripserint .' aut si eas perdiderint .' restaurent ipsas res ei cuius carte eis traditę fuissent · Si uero negauerint · fuisse traditas .' iurent cum suis sacramentalibus  
16*
gek. cars
[Nicht transkribierter Text]
[31]
Imperat hic diuus nobis alter lodoycus17*  
17*
Es folgt eine frei gelassene Zeile, in der nur ein Minuskel-i steht. Wie in der Schwesterhandschrift Paris Lat. 9656 (fol. 96r) sollte hier wohl das Incipit zum fünften Buch folgen.
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 128r] [22]
[BK 219 c. 5]
De iuditio autem iudicis ideo tam frequenter rememoramus quia omninino [!] consuetudinem iudicandi iniuste iudicibus offerre uolumus · Sed tantum secundum scripturam iudicent · ut nullatenus18* audeant secundum arbitrium suum iudicare .' sed dicant pleniter legem scriptam · De quo autem non est scriptam .' hoc nostro consilio habeatur in quibusdam ·  
18*
scripturam iudicent · ut nullatenus korr. aus [†]


Legende
Verwendete Zeichen Bedeutung
· ˙ : .' /
·,· :/ , ; ∴
Interpunktion (wie in den Hss. verwendet)
* Fußnote (Text der Anmerkung erscheint bei Mouseover)
Fettdruck (Worte, Sätze) Rubriken, Überschriften; in den Hss. durch Auszeichnungsschrift oder andere visuelle Gestaltungsmerkmale hervorgehoben
Fettdruck (einzelne Buchstaben) Initialen
Rot Verwendung von farbiger Tinte (jeglicher Art)
[xyz] Unsichere Lesung, schwer entzifferbarer Text
[…] Unlesbarer Text. Die Anzahl der Punkte zeigt die (vermutliche) Anzahl der ausgefallenen Buchstaben an
††† Getilgter Text, der nicht mehr entzifferbar ist. Die Anzahl der Kreuze zeigt die (vermutliche) Anzahl der ausgefallenen Buchstaben an
[†] Platzhalter für nicht mehr entzifferbare getilgte Textstellen (ohne Angabe zur Anzahl der vermutlich ausgefallenen Buchstaben)
- - - In der Hs. absichtlich freigelassener Leerraum innerhalb der Zeile
[!] sic
| Zeilenwechsel
[BK 139 c. 1] Referenz zur Edition von Boretius/Krause
[fol. 123r], [p. 123] Blatt- oder Seitenwechsel bzw. Spaltenwechsel in der Hs.
Textglossierung
Annotationszeichen (z.B. Nota-Zeichen)