[Nicht transkribierter Text]
[fol. 62v]
[11]
[Benedictus Levita 1,279]
Uilla exceptro [!] uillarum et piscatoria
manufacta
et quicquid fossibus aut sepius uel etiam alium
genere ·
clausurarum munitione precingitur
edodem [!]
inmunitate · et temeratoribus dicatur · campo · et silua
que sine
laborationibus sunt · nullo modo munitione
cinguntur ·,· Non plus inmunitate nomina
conplete
quam cla
ustra monasterii ·,·
EXPLICIT ANNO FELICISSIMO VN
DECIMO REGNI
NOSTRI KAROLVS ·
GLORIOSISSIMO REGI IN MENSE
MARTIO QVALITER CONGREGATIS
IN VNVM · SINODOCHIALIS CONSILIO ·
[fol. 63r] EPISCOPIS · ABBATIBUS VIRIQVE COMITIBUS
INLVSTRIBUS VNA CVM PIISSIMO
DOMNO
NOSTRO · SECVNDVM DEVM VOLVNTATE · CAVSIS
OPORTVNIS CONSENSERVNT
DECRETUM ;,
I ·
DE METROPOLITANIS episcopis ut suffraganis eis secundum canone subiecti sunt · et erga ministerium illorum emendet cognoscunt
libenter animo emendet adque corrigant ·,·
II
Vbi presens episcopis ordinati
non sunt ut sine tarditate ordinentur
III
De monasteriis que regulares fuerunt · ut secundum
regulam uib
ant · necnon et monasteria · puellarum
secundum ordine custodiant · et
unaquemque abbatissa
in suo monasterio · sine intermissione resedeat ·
IIII
Vt episcopis · presbiteris · et clerici · infra
illorum parrocinia potestatem habeant secundum canonem ·,·
V
Ut episcopis diuitiosis · emendandi licentiam habeant ·
seu et de uiduis infra sua patrocinia · potestatem habeant ad
corrigendum ·,·
VI
De episcopis · et presbiter
is
qui
alterius clerici recipiunt ut nullus
liceat alterius clericus recipere aut
ordinare in aliquo gradu ·
VII
Ut unusquisque suam decimam donet adque iussione episcopis
dispensetur ·
VIII
De homicida · aut ceteros reos · qui legibus mori debent · si ad ęcclesia confugium fecerint · non excusetur neque eis · ibidem
uictum detur ·
VIIII ·
De latrone et latrones · de infra inmunitate illi iudici
ad comitum palatii · presentetur et quod hoc non fe[fol. 63v]cerit
beneficium et honorem suum perdat · similiter et bassus noster · si hec non
adimpleuerit · et beneficium non habuerint .' bannum soluant : >
· X ·
Qui periurium fecerit nulla redemptionem nisi manum
perdat · et si accusator contendere uoluerit de ipso stent ad crucem · et si
iurator uicerit accusator legem suam emendet · tunc uero de minoribus causis
obseruandum de maioribus uero aut de statum ingenuitatis secundum legem
custodiant ∴
XI ·
[BK 20a c. 11 BK 20a c. 12]
Factum est testimonium episcoporum absque
peccato
comitis esse dicunt · licet absque inuidia aut occa
sione
mala · et nihil ibi aliut interponat nisi uera
iustitia ad perficiendum · et si
per hodium aut per malum inge
nium · nisi per iustitia faciendo homine ·
defecerit
honorem suum perdat et legibus contra que iniuste fecerit ·
secundum penam quam intulit emendetur ·
caput
uero
que bone memorie · genitor noster in sua placita consti
tuit ·
et sinodus conseruare :
XII
De rebus uero ecclesiarum · unde modo census exeunt ·
decima · et nona · et honorem perdat · et qui beneficium
cum ipso sit solutus · et
unde antea non exierunt simi
liter nouem · et decima detur · adque de
casatis solidum · I · et
triginta solidos
medium et XXX tremisses unum et de preca
riis ubi modo sunt renouentur
et ubi non sunt scri
bantur et sit discretio inter precariis et de uerbo
nostro facta inter e
as
que spontanea uoluntate de ipsis
[fol. 64r] rebus
ecclesiarum faciant ·;
XIII ·
De truste faciendo · ut nemo presumatur ·
e
ceterariis · et tabulariis
adque cartolariis sicut
a
lango [!] sunt obsorbetur ·;
· XIIII
De sacramentis
pro nihil doma inuicem coniurantibus nemo facere presumat ·;
· XV ·
Alio uero modo
de
illorum helymosynis aut de incen
diis aut de naufrago · quamuis
continentiam faciant
nemo in hac iurare presumat ·;
XVI ·
De illos homines qui ad palatium uel ubicumque
pergunt · ut eos collecta nemo sit ausus adsalire · aut nemo erba alterius ·
tempore defensionis · tollere presumat · nisi in hoste pergendum aut missus noster
sit et qualiter presumit · emendet ·
XVII ·
De toloneis · quia iam antea forbanniti fuerunt nemo tollat nisi ubi antiqua tempore fuerunt ;
XVIII ·
De mancipiis que uendunt · ut in presentia episcopi uel comiti sit aut in presentia archidiaconi · aut centenarii aut in
presentia uicedomino · aut iudici · comiti aut ante bene nota testimonia · aut
sorores marca · nemo mancipia uendat · et qui hoc fecerit tantas uices banno
soluant · quantas mancipias uendidit · et si non habet pretium in uuadia pro seruo
semetipsum comiti donet usque dum ipso bannum soluat ·;
XVIIII
De brunia · ut nullus foras nostrorum regno
uendat ·
e
iustitia si comis in suo
ministerio iustitia non fe
[fol. 64v]cerit missos nostros de suas
ca
vsas
· cogitare faciat usque dum iusti
tias ibidem facta
fuerit · et si bassus noster iustitia non fece
rit · tunc et comis et
missus ad ipsius
causa resedeat et
de suo uiuat quousque iustitia faciat ;
XX ·
Si quis pro faida · pretium recipere non uult · tunc ad sit
transmissus · et nos eum dirigamus ubi damnum minime
facere possit Simili
modo · et qui pro faida · pretium
soluere noluerit nec iustitia exinde facere in
tali eum
loco mittere
uolumus ut
pro eodem maiorem damnum crescat ·
XXI ·
De latronibus ita precipimus obseruandum
ut pro prima
culpa non moriatur sed oculum perdat · de
secunda uero nasum perdat · tertia si no
n emendauerit
moriatur ·
XXIII ·
Placuit nobis adque conuenit · ut omnem iustitiam
pleniter facta esse debeat infra regno nostro absque ulla dilatione ·
tan [!] de ecclesiis · quam de sinodocchiis [!] · seu pauperes a
uiduis · uel orfanis adque de reliquiis hominibus secundum iussionem domini nostri
karoli ;
XXIIII
De monachi · qui de francia ueniunt ·
instituimus enim
ut sicut
domnus noster · rex karolus demandauit de illos
monachos
qui de francia uelud aliunde uenerunt · et eorum monasteria ·
dimiserunt ut presentaliter illis
parentibus reuertatur ad monasterium · et nemo
ex
uobis deteneat ipsos ;
XXV
De presbiteris de alia prouincia ueniunt ut
nullus eos debeant recipere sine dimissoria episcopi sui ;
e
episcopis presbiteriis
abbatibus uel bassis domnici ·
[fol. 65r] seu ceteris homines qui ad palatium ueniunt · aut de
ua
dunt
· uel ubicumque per regnum
nostrum pergunt · ut non presu
mat ipse nec homines eorum · alicui homini
suam causam
tollere nec suum laboratum in tantum si non conparauerit ·
aut
ipse homo eis · per suam spontaneam uoluntatem dederit
et quando ybernus tempus
fuerit nullus debeat man
sionem uetare ad ipsos iter agentes in tantum ut
ipsis in
iuste nullam causam tollat · et si aliquid hoc facere
pre
sumserit · tam seniores quam et bassalli · et
ipse homo ibi
dem ad eos proclamauerit · tunc uolumus ut presen
taliter ille homo · qui hoc malum fecit · hoc qui ad ipsum
hominem
tulit · proclamauit sęcundum suam legem emendet ·
et ad palatium exinde · bannum
nostrum
conponat
· XXVI
Stetit nobis de illos homines · qui hi
c infra italia eorum
seniorem dimittunt · ut nullus eos debeant
recipere
in bassallatico · sine uoluntate senioris sui · antequam sciat
ueraciter · pro qua causa aut culpa eum suum senior di
misit · et ille
homo qui eum recipere uoluerit · et ipsum secum
habuerit debeat eum in nostra
presentia presentare
aut ipse aut missus suus · infra quadraginta noctes ·
postquam ipse homo ad eum uenerit · si nos infra italia ·
sumus · et si nos infra italia non fuerimus · tunc post
quam dei nomen · fuerimus reuersi ipsum infra XL · noctes ·
eum ad
nostra presentia debeat presentare · sicut supra
diximus · ut qui supra hoc facere
presumserit · et si non ad
impleuerit exinde bannum nostrum ad partem
nostram
conponat
[fol. 65v]
XXVIII
Stetit nobis de homines libellarios · ut nullus comes nec
iuniores illorum · eos amplius non distringat · nec inquietent · nisi
sicut a tempora langobardorum eorum fuit consuetudo ;
XXVIIII
Placuit n
obis
de ęcclesiis baptismalis · ut in
omnibus
sic conseruate et ordinate esse debeat · quomodo dom
nus
karolus rex demandauit · et in suum capitulare continet ·
Et hoc statuimus ut et munitates a iamdicto domno nostro
firmatas in omnibus sit conseruatas esse debeant sicut est iussio ·
ipsius domno nostro karulo regi ;
XXX
Considerauimus · ut
uia porturas · uel pontes infra regno nostro in omnibus pleniter emendata esse
debeant · pro ipsa loca ubi antea · semper fuerunt nam per alia
loca · ipsa flumina porturas nullatenus ·
XXXI ·
Placuit nobis de illa feminas cuius maritus in francia esse uidetur .' ut missi nostri per regnum nostrum
hoc debeant inquirere si eorum iustitias sic pleniter habeant
sicut fuerit iussio domno nostro an non : Et qui hic habuerit bene sic
autem tunc uolumus ut ipsi missi nostri · ita conpleant sicut domnus noster
demandauit ;
XXXII
Stetit nobis ut missos nostros unum monachum · et unum
capellatum [!] · direximus infra regnum nostrum · prouidendum per
monasterium uirorum · et † puellarum · qui sub sancta
regula uiuere debent · quomodo est eorum habitatio .' uel qualis
est uita · aut conuersatio eorum et quomodo unumquemque monasterium · de res
habere uidetur unde [fol. 66r] uiuere possit ·
XXXIII
Placuit nobis ut nullus comis · nec iunio [!] eorum
nullatenus presumat alicui homini sua testimonia tollere nisi
permittatur ei ipsa testimonia · habere · qui eas potest · conquirere adque rogare · et si aliquis contra hoc facere presumserit nostra est uoluntas ; ut ipse
in nostra presentia · ueniat et ibidem talem accipiat sententiam ·
quomodo nostra fuerit uoluntas ad iudicandum ;
XXXV
Stetit nobis de illis liberis hominibus langobardis ut licentiam habeant se commendandi ubi uoluerint ·,·
XXXVI ·
Vt qui sinadochia habuerit sit a pauperes pascere
uoluerint · et consilio facerent .' quomodo abantea fuit · habeant ipsa
sinedochia · et regant ordinaliter · et si hoc facere uoluerint ipsi dimittant ·
et per talem hominem inantea sunt · gubernata qualiter deum et nobis
placeant ·;
XXXVII
Ut nullatenus eos laici homines tenere debeant
sed per
sacerdotes fiant ordinate ·
et gubernate et neque palenses neglegentiam habeant de hoc quo
modo ordo canonica lex exposuit ;
XXXVIII
Uolumus ut pro ecclesiastico honorem · et pro illorum reuerentiam · aduocatum habeant ·
XXXVIIII
Uolumus ubicumque contigerit unde faida cresceret potest
pro satisfactionem hominis illis qui contra qui culpauit · secundum ipsius legem
cui neglegentiam commisisset · emendet de uiro statu ·
ingenuitatis ut aliis [fol. 66v] querellis unusquisque secundum legem suam · se ipsi
defendant ;
XL ·
Si comites ipsas causas
commouerint ad requirendum illam · tertia parte ad eorum
recipiant opus duas uero ad palatium · et si per suam neglegentiam ·
remanserit ut missos domnicos · ipsas causas ceperit requirere · tunc uolumus
ut ipsis comites · illa tertia parte non habeant · sed cum integritas in palatio ueniant ·,·
XLI
De monasteria · et sinodochias · qui per diuersos comites esse
uidentur · ut regales sint · et quicumque habere uoluerint per beneficia domni regis habeant ·
XLII
De rebus forfactis per diuersos comites uolumus ut ad palatium pertineant ;
XLIII
Si cui res in helymosyna date sunt · et ipse mortuus fuerint antequam eas despenset · tunc missos domnicos · una cum
episcopo parrochie illa conredet · qualiter domno regi mercede · ipsa elymosyna
fiant facta et infra XXX noctes impleta esse debeant ·
XLIIII
De filia cuius pater per manu uero erogatores omnes seruos ·
iussit fieri liberos · et quia contra legem esse uidentur instituimus quod ipsa filia in tertiam portionem de factu serui iterum introire
possit ·
Placuit inserere ubi lex est · precellat consuetudinem et
nulla consuetudo superponatur legis ·
XLVI
Placuit etiam nobis ut quicumque feminam
potestatem habet per comniato [!] uiri sui uendere potestatem
habeant donare ;
XLVII
[fol. 67r]
De mancipias palatii nostri · et ęcclesiarum nostrarum uolumus
mundio recipere · nostras mancipias habere ;
XLVIII
Placuit nobis ut illos liberos homines · comites nostri ad
eorum opus seruire non obpremant et quicumque hoc fecerint ·
secundum iudicatum · habemus emendare ·,·
XLVIIIII ·
De rebus que ildegarde regine · tradite
fuerunt · uolumus ut fiant descriptas · per brebes et ipsa brebes ad nos fiant
adductas
L ·
Non est nostra uoluntas ut homines placentini per eorum precepta · de curte palatii nostri · illo aldiones
recipiant ·
LI
De fugiuis partibus beneuento .' et spoleti · siue romani · uel pentapolicon · confugiens faciunt · et reddantur et sint
reuersi a propriam locam ·,·
LII
Sicut consuetudo fuit sigillum · et epistola · et uias uel
porturas · custodire ita nunc sit sit [!] factum ·,·
LIII
De his feminis qui se deo uouerant · et se monachica
ueste induerant · et postea se maritos copulauerunt ut inquiratur unusquisque in
iudicariam · sibi commissas · ubi eas inuenerint · ut sine dilatatione eas ab
ipsis illicitas coniunctionibus separare debeant · ut ipsas de supra
memorata inlicita coniunctione · ad penitentie recurrant
medicamentum ·,·
LIIII
De illos homines qui aliquam incantationem uel diuinationem agent · uel his similia que in conspectu dei abhominatione esse uidentur · similiter inquirat unusquisque ubi eos inuenerint non
dimittat illos · sine disciplina · [fol. 67v] correptionis et faciant eos penitentiam
agerent de has inlicitas presumtiones ·
· LV ·
De prauos illos homines qui
brunaticus
colunt et de hominibus suis subtus maida · cerias incendunt · et uotos
uouent ad tale uero iniquitas eos remouere faciant unusquisque nisi uoluerint ad
ęcclesia panem offerre · simpliciter offerant non cum aliqua de ipsa iniqua
commixtione ·,·
· LVII ·
Similiter inquirat unusquisque homines sibi
commissos · ubi forsitan inuenitur · ubi facte sunt inlicitas coniunctiones · Ita ut qui uxorem consobrino · aut insobrino
suo · uxorem duxisset aut etiam qualibet parentem · suam · sibimetipsos uxorem
copulasset · sine omnem moderatione eos ab inuicem separentur · et eos ad
penitentie remedium faciat destinari ;
· LVIII ·
Et hoc etiam scribimus ut cunctis dili
gentes inquirat · ut si est homo uxorem habens ·
ut supra ipsa cum
alia adulterans · et
concubam [!] habu
erint · aut tali igitur
inlicita perpetratione faciat
eos cum omni sollicitudine separari ·
sic
placuit dom
ni regi · ut qui as nefandas criminas emendare
de
terminibus sibi commissis · ut diximus emendare
neglexerit · ut in sacro palatio
uuidrigildum suum
conponat ·
LVIIII
De singulis capitulis quibus domnus rex
missis suis precepit qui null
a sacramenta de
beant audire · et facere ·
quam ob
rem istam sacra
[fol. 68r]menta sunt necessaria per ordine ex antiqua
consu
etudine · explicare faciunt · et quia modo isti
Infi
deles
homines · magnum conturbium in regnum domni ka
roli regi · uoluerint terminare · et in eius
uita con
siliati sunt · et inquisiti dixerunt · quod fidelitatem
ei
non iurasset
LX
[BK 25 c. 2 BK 25 c. 3 BK 25 c. 4]
Quomodo illum sacramentum iuratum esset debeat
ab episcopis · et abbatis · sine comitibus uel bassis
regalibus necnon
uicedomini archidiaconibus
adque canonicis ·
clerici
qui monachorum
nomine non pleniter conseruare uidentur
et ubi regula sancti
benedicti secundum ordinem tenent ·
ipsi in uerbum
tantum · et in ueritate permittant · de quibus
specialiter abbas · adducant domno
nostro ·
deinde
ad
uocatis · et uicariis · centenariis · siue fore censiti
presbiteri · at
que cunctas generalitas populi · tam
puerilitate annorum
XII · quamque de senili · qui ad placita uenissent et ius
sionem adimplere seniorum · et conseruare possunt ·
siue palenses ·
siue episcoporum · et abbatissuarum · uel co
mitum · hominum et
reliquorum hominum · fiscilini quoque
et coloni · et ecclesiasticis adque serui ·
qui honorati beneficia
et ministeria tenent · uel in bassallatico honorati sunt ·
cum
domini sui · et caballos · arma · et scuto · et lancea · spata
et senespasio ·
habere possunt · omnes iurent · et nomina
uel numerum · de ipsis qui iurauerunt
ipsis missis
in brebem · secum adportent · et comites similiter de
[fol. 68v]
singulis centini esse noti tam de illis qui infra pago nati
sunt · pagensales
fuerint · quamque et de illis · qui aliunde
in bassallatico · commendati sunt ·,·
Et si fuerint aliquis
qui per ingenio fugitando · de comitatu · ad aliud comitatu ·
se
propter ipsum sacramentum distulerit · aut per superbia · iu
rare
noluerint · semoti per brebem · renuntiare sciant ·
et tales aut per fideiussores · mittant · et ipsi fideiusso
res non habuerint · qui in presentia domni
regis · illos
abducant sub custodia seruetur · aut si in illo uicinio
habitare uoluerint · sicut ceteri iurent · et si fugitiuum
quis deuenerint · domno
regi nuntiatum fiant · per ipsos missos ·
LXI
Explicare debent ipsi missi ·
qualiter domni regi dictum
est · quod multi se con
plangunt legem non habere conseruatam · et quia
om
nino uoluntas · domni regis est ·
ut unusquisque homo
suam legem pleniter habeat · conseruata · et si alicui con
tra legem ·
factum est non est uoluntas · nec sua iussio .'
uerumtamen · si comis · aut missus
uel quislibet homo
hoc fecit · fiat annuntiatum domni regi · quia ipse ple
nissime hec emendare uult .' et per singulos inquirant
quale habeant
legem · ex nomine et nullatenus · si co
mite de ipso pago · istam
legationem perficiant · excep
to si ille comi
s in alia
utilitate domni regis · non fue
rit · aut aliqua infirmitates · eum non
detenuerit
quod ibi esset non habeat ·,·
LXII
[fol. 69r]
[.................]itia habeant ipsi missi una cum
[................]rum ministeriis fuerint · ut omnes
[...............]oc anno ueniant hostiliter in solatio
[...............] sicut sua fuerit iussio · et pacem in tran[...............]nt infra patria qui per epistolas suas
de
[...............]lis · significare uult · quando uel ubi
[...............]ter se coniungi ·,·
LXIII
[...............]tibus gastaldeis seu regi · per prouincies
[.............]a · mansuetudine prepositis · anno ab in
[............]ione
domini nostri iesu christi DCCC · prima
indictione · VIII ·
[A]nno uero regni nostri in francia XXII · in
italia XXVIII ·
consolatus autem nostri primo cum italia ·
propter utilitatem
sancte dei · ecclesie · hac prouinciarum · disponendarum ·
uenis
semus · et multe adque diuerse · per urbe singulas · ante
cons
pectu nostro quesitiones tam de ęcclesiasticis
· quam
et pu
blicis · hac priuatis rebus · discuterentur · pleraque statim ·
recitata ex romana seu langobardica legem conpetendi
sententiam · terminata est · quadam uero in nostris exa
minis arbitrium ·
ad tempus dilata corum iudicia legis
latoribus · ad penitus ammissa est ·
aut posterios obli
uiones · tradata quocirca nos · considerantes
utilita
tem nostram et populi a deo nobis concessi · ea
que ab anteces
soribus nostris legibus italie ac dictis legis langobardice ·
ab ipsis edite pretermissa sunt
iuxta rerum et tempo
ris · consideratione addere curauimus · explicet
que
necessaria qui
le [!] defuerant · supplerentur · et in rebus
[fol. 69v]
dubiis quorumlibet iudicium · ar
[..................]
auctoritatis sanctio preualeret
[.................]
Capitula autem a nobis addere plac[................]
Si quis langobardus tantum human[................]
gitans pro salute anime sue de rebus [................]
onis cuilibet facere uoluerit · non s[................]
lebat · iussibus uendendum · commota[n][................]
eas res alienandi · reseruet sed absolu[................]
de rebus suis quo uellit · et nouerit sibi a n[...............]
penitus interdictum · duas de eadem · res [............]
onem · sed postquam unam de rebus suis ·
traditio[n][.] fecerit · aliam de ipsa faciendi · nullus habet potestatem · Ita tamen ut usufructum per
precariam res traditas · usque in tempus diffinitum · possidendi sunt · ei
concessa faccultas ·
LXVI
Si quislibet contenta · iussione nostra ·
ceterit · in exercitum pergentibus domi resedere presumserit · plenum
eribanno secundum legem francorum id est solidos XL · sciat deberet
conponere similiter · et pro contemtu singulorum capitulorum · qui per nostra
regia · auctoritatis bannum promulgabunt · id est qui per pacem
ecclesiarum dei uiduarum orphanorum · et pupillorum · hac minus potentium ·
inruperint · XL · solidos multa exolbat ·,·
LXVII ·
Si quis ad deo contumax · aut superbus · extiterit · et dimisso
exercitum ·
absque iussionem · uel licentiam regis · domum
reuertatur · et quod nos teudisca
lingua · dicimus eris
liz · ipse reus maiestatis · uite incurrat
periculum ·
[fol. 70r] et res eius in fisco nostro socientur ;
LXVIII
Si quis latronem mortem dignum sibi ad occidendum · tra
ditum seruauerit · et uita indigno concesserit · me
dietatem damni
propter quod traditus est pro latrone
conponat ·
et idem latro si rursus · in latrocinio fuerit ·
conprehensus
qu
od prius debuerat capitulis · debitum exsoluat ;
LXVIIII
Si quis alterum presumtiue sue sponte castrauerit ·
et
ei
ambos testiculos amputauerit · in integrum uui
drigildum suum ·
iuxta conditione persone
conponat si uirga
absciderit · similiter suum testiculum ·
medietatem · soluat · aut
de oculos manibus ac pedibus · uel de lingua sancimus ·
ut si unum chorum · abscisum fuerit ·
medietas uuidrigild ·
si ambo integritas pro facti emendatione
conponatur
LXX
Aldiones uel aldiane · ad huius publicum
per
tinentes · ea lege uiuant in italia in
seruitute dom
norum suorum quas fiscalini · uel
lites
uiuunt
in francia ;
i
quis furonem uel latronem · conprehenderit · et eum in
demnem
dimiserit · neque illum ad presentiam ducis ·
aut comitis · uel locis seruatoris ·
qui missus comitis est
adduxerit · et de hoc facto · uel nequitia · posthac in
presentia · iudicum conuinctus fuerit · ipsi damni esti
matione pro
qua fuit uel latro conprehensus · conponere cogatur ·
Hęc sunt capitula
que domnus karolus magnus imperator iussit
scribere in c[on]silio suo
et iussit eas ponere inter alias leges ·
INPRimis de homicidiis clericorum ·,· [fol. 70v]
I
De homicidiis clericorum · Qui subdiaco
nus
occiderit CCC solidos
conponat · qui
diaconus · CCCC ·
qui presbiter · DC · qui episcopum DCCCC solidos · qui mo
nachus · CCCC solidos
conponat cuius iudicentur ·
II ·
Si quis in munitatem damnum aliquid fecerit · DC solidos
conponat
Si autem homo furtum · aut homicidium uel quolibet
crimen foris committens ·
infra inmunitatem fugerit
mandet omnes · uel episcopi uel abbati ·
uicedomino uel quicumque
locum episcopi · uel abbati uel
uicedomini · tenuerit ut reddat ei ·
reum si illum contradixerit · et eum reddere
uoluerit ·
in prima contradictione ·
solidis XV · culpa
iudicetur · si ad secun
das inquisitione · eum reddere noluerit · XXX
solidos
culpabilis
iudicet · si nec ad tertia inquisitionem consentire nolue
rit
quicquid reus damnum fecerit · totum illi qui eum infra
munitatem retinet · nec
reddere uult soluere cogatur ·
et
ipse comis
ueniens · licencia ueniat · ubicunque eum
inuenire potuer
it
· si autem
statim in primam inquisiti
onem · comiti responsum fuerit · quod reus
infra munita
tem quidem fuisset de fuga lapsus est · statim iuret quod
ipse eum ad iustitiam · cuiuslibet disfaciendam · fugire
non fecisset · sit
ei in hoc satisfactum · si autem intraue
rit in ipsa munitatem comiti
collecta manum quilibet
resistere · temtauerit · comis hoc ad regem uel principem
differat · ibique iudicetur ut sicut ille qui in munitatem ·
[fol. 71r] damnum
fecit · DC · solidos conponere debeat · ita qui co
miti · collecta manu ·
resistere presumserit ;
· III ·
Si quis ad ęcclesia confugium fecerit · intra ipsius atria
ęcclesię pacem habeat · nec sit ei · necesse · ecclesia ingredi · et nullus
eum per uim abstrahere presumat · sed liceat ei confiteri quod
fecit · et inde per manus bonorum hominum · in discussionem · in publico
producatur ·,·
IIII
Si quis hominem in iudicium iniuste contra alium
altercantem · adiuuare per malum ingenium · presumserit ·
adque inde coram iudicibus uel comitem increpatus fuerit · et negare non potuerit
solidos culpa iudicetur ·,·
· V ·
Si quis libertate sua fuerit interpellatus · sed timent nec in seruitium cadant · aliquem de propinquis suis .' per
quem se in seruitium · causarum · timens occiderit · id est patrem ·
matrem · patruelem auunculum uel quemlibet huiusmodi propinquitatis · persona ·
ipse qui eum inpetrauerit · moriatur agnitio eius · et consanguinitas · in
seruitutem cadat · et si negauerit se illum occidisset · ad VIIII
moderes ignotos · iudicio dei examminet accedat ·,·
VI ·
Qui res suas pro anima sua · in casa dei tradere uo
luerit · doni tradictione faciat · coram testibus
legitimis · et
que actenus in hoste facte sunt tra
dictiones
de quibus nulla
est questio stabilis perma
neat · Si uero ali
quis
alii res
suas tradiderit · et
[fol. 71v] in hoste profectus fuerit · et ille cui res tradite
sunt · interim
mortuus fuerit qui res suas tradidit cum reuersus
fuerit
adhibitis testibus quorum fides quibus traditio
facta est · res suas recipiat · si
autem et ipse mortuus fuerit
heredes eius legitimi · res tradita recipiat ·,·
VII ·
Si quis per cartam ingenuitatis · a
domino suo legitime liber
tatem · et consecutus permaneat liber · Si
uero aliquis
eum iniuste · inseruire temtauerit · et ille cartam inge
nuitatis sue · ostenderit et aduersarium se in serui
tium
uelle conparauerit · et ille hoc temt
auerit
· mul
ta
que in carta discripta est · soluere cogatur · Si uero
carta non
paruerit · sed iam ab illo · qui inseruire uo
luerit disfacta est ·
uuidrigild eius
conponat duas par
tes illi · qui inseruire uoluerit · tertiam regis · et
ille ite
rum per preceptum regis · libertatem suam conquirat ·,·
VIII
Liber qui se loco uuadii in alterius potestate com
miserit ubique constituit · damnum aliquot cuilibet
fecerit · qui eum in loco uuadii suscepit · aut dam
num solbet aut
hominem in malum perductum dimit
tat perdat simul debitum
propter quod eum uuadii suscepit ·
et qui damnum fecit dimissus iusta ·
qualitatem regi
cogitatur · emendare · si uero liberam feminam habu
erit · usque dum in pignus adsteterit et filios habu
erint liberi
permaneant ·,·
VIIII
Omnia deuita que ad partem regi solui debent ·
solidis · XII · denariorum soluant · except
o freda que
[fol. 72r] in lege salicha scripta est illa · eadem soluant quo
ce
tere conpositiones solui debent · conponatur ·,·
· X ·
Si quis causam iudicatam · repetire presumserit in
mallo · ib
ique
testibus conuinctus fuerit aut quin
decim ictus habet scabinis qui causa
superius iudi
cauerunt accipiat ·,·
· XI ·
Optimi quisque in pago · uel ciuitate in testimonium · adsumatur · et cum in his contra quem testimoniari debent nullum crimen
possunt indicere ·
e
causis audiendis ·
uel
ecclesiis emendandis ·
ut ubi in unum locum plures sunt qua necessit
ut
destruentur que necessaria non sunt · et hodia construantur ·
· XII ·
Ut presbiteri non ordinatis priusquam
examminentur et ut excommunicationis passim · et sine causa non faciant ·,·
XIII
Ut missi nostri scabinos aduocatos · notarios per singulas loca · eligant · et eorum nomina · quando reuersi
fuerint · secum scriptas referant ·,·
XIIII ·
De his qui legem seruare consenserint et per fideiussores ad
presentia regis deducantur ;
XV ·
Ut illi qui aribannum soluere debent concessum faciant ad ribannatorem ·
XVI ·
De fugitiuis ac peregrinis ut distringantur ut sire [!]
possumus quid sint aut unde ueniunt ;
XVII ·
Ut baucas aut brunias non dentur negotiatoris ·
t
non mittantur testimonia
super uestitura dom
[fol. 72v]ni pipini regis :
· [XV]III ·
Ut nec colonus nec fiscalinus · possit alii · ubi traditionem
facere ·
XVIIII
Ut nullus presumat hominem ad iudicium mittere · nisi
iudicatum fiat ·,·
XX ·
Ut libero homo · qui in monasterio reguli · comman [!]
deposuerit · promissionem factam secundum regulam firmitatem teneat ·
XXI
Ut omnia que uuadiari debent ·
iusta quod in lege
continet · pleniter secundum legem
ipsa rediatam fiant · et in postmodum uel
domnus rex
uel ille cuius causa est · iuxta quod ei placuerint
misericordia faciant ·,·
· XXII ·
De episcopis abbatibus comitibus · qui ad palatium
nostrum non ueniunt ·,·
XXIII ·
Ut nullus ebrius suam causam p
ossit conquirere nec
testimonium dicere nec placitum comis habeat nisi ieiunus
XXIIII
Ut nemini liceat alium quoque rem adhibendum ;
XXV ·
De missis nostris discurrentibus uel ceteris hominibus
propter
utilitatem nostram iter agentibus nullus mansionem contradice
re
presumat ;
XXVI ·
De canibus qui in destro tunsi sunt ut homo qui eum habuerit ·
cum ipsi cane in presentia regis ueniat ;
XXVII ·
Ut populus interrogetur de capitula · que in lege mittenda sunt · et postquam omnes consenserint scriptionis · et manusfirmationis suas in ipsis capitulis faciant ·
XXVIII
Ut nullus habeat exceptis · scabinos VII · qui ad dominica [fol. 73r] placita precesse debent ·,·
· XXVIIII
De falsis testimoniis · requirendum est · ut non recipiantur ·
XXX
Ut nullus presumat pro uita regis · et filiorum
eius iurare :
XXXI ·
De falsis testibus monetariis requirendum ·,·
XXXII
De signatis et mentiendum uadunt ·,·
XXXIII
Si alie res preocupauerunt ·,·
REGNANTE DOMNO NOSTRO IESV
CHRISTO IMPERATOR · IN PERPETVVM ·
EGO KAROLVS ·
gratia dei · eiusque misericordia donante rex · et
rector regni francorum · et deuotos ·
sancte dei ecclesie defensor humilis · qui atiutor omnibus ec
clesiastici
pietatis · ordinibus seu secularis · potentia dig
nitatibus · christo
domino deo · eterne perpetue · pacis et beatis
simis salutem · cons
iderans
pacifici · hac pie mentis in
uito · una cum sacerdotibus et
consiliaribus nostris · habun
dantem in nostraque populum · christi regis
clementiam ·,·
et quam innecessarium · ergo non solum toto corde · et hore ·
quam pietatis agere gratia · siue necessantes seu e
diam
con
tinuo
· bonorum operum · exercitationem eius
insistere · laudibus
quatinus qui nostro regno · tanto
contulit honores sua protectione · nostrumque
regnum ·
in eternum conseruare dignetur ·
quapropter amplia
uit nobis · uestra rogare
solertiar
· pastor
ecclesiarum christi
et doctores · regis eius clarissima mundi luminaria ·
ut
uigili cura · et regula ammonitionem populum dei
[fol. 73v] pro pasca uite eterne ·
duere studeatis · et errantes
oues bonorum · exemplorum seu adorationum humeris
intrare · ęcclesiastice · firmitatis in uiro reportare sa
tagimini · ne lupis insidians aliquem canonicam sanc
tionem · transgredi uite ·
uel paterna traditione ·
uniuersalium consiliorum .' escendentem quod absit inue
niens deuore ·,· Ideo magna deuotionis · et studio am
monendi · et adortandi sunt ·
imino [!] conpellandi · ut
firma fide · et
infatigabilis perseuerentia · intra pa
ternas sationes · re conteneant ·
In quo opere et studio
fiat · testissime sanctitas uestras nostrum nobis quod
operare
diligentia · qui oportet et nostros ad uos direximus .'
missos qui ex
nostris nominis auctoritate una nobiscum ·
corrigerent qui corrigenda essent · sed
et aliqua ca
pitula · ex canonicis institutionibus · quem magis nobis
necessaria · uidebantur subiuncximus · nec aliquis
queso huius pietatis
ammonitiosam esse presumtiosa ·
ubi dicent quia
nus [!] erecta · corrigere
superflua · abscidere
recta · coartare studeamus sed magis beneuolo carita
tis animo suscipiant episcopis · Nam legimus in regnorum libris ·
quomodo sanctus losias · regnum sibi ad deo datum · circumeundo
corrigendo · aduendo · ad cultum ueri dei · studiit re
uocare · non
omnibus ut in eius sanctitate equiparauilem
faciant · sed quod nobis
erit · ubique sanctorum semper exempla se
quenda · et quo sancta que
poterimus · ad studium bone uite ·
In laudem et gloriam
domini · nostri iesu christi · congregare necesse
[fol. 74r] est · quapropter ut
supradiximus · aliquis capitulis · notasse
iussimus · ut simul eadem uos ammonere
studeatis · ut que
cumque nobis alia necessaria esse
scitis · et ista ęqualitatis
intentione · predictis nec aliquid quod suum est ·
sanctitatis
populi dei · ut ille uideant ammittere ut pio studio ·
non
ammoueatis · quatenus ut et uestra solertia · et sub
iectorum ·
hobedientia et
ernam
felicitate ab omnipo
tenti deo regnum
remunerentur
omnibus ;
I
Sunt enim aliquid qui culpis ·
exigentibus ad christi priori · excommunicantur · et ab aliis ecclesiasticis · uel laicis presumtionem in
communione accipiuntur · quod omnino sanctum nicenum
concilium simul et calcidonensem · necnon et antioceno · adque sardicense fieri prohibea
II ·
ITem enim habeat In eodem concilio · ut eorum qui ad ordinandum ueniunt fides et uita · pro a sua christo diligenter
discutitur et sic ordinetur ·,·
· III ·
Item de eodem concilio necnon et antiocheno simul
et calcidonense · ut
fugitiui clerici · et peregrini nul
lus recipiatur nec ordinentur sine
commenditis lit
teris · et suis episcopis uel abbatibus licentiam
omnibus
IIII
ITem in eodem sinodo · interdictum · et
presbiteri · et
diaconibus uel omnibus qui in clero sunt · mulierem habere
in
domo sua ·
propter suspitionem · nisi
matrem · aut sororem · uel eas
tantum · personas que suspitiones affugiunt
omnib
us
:
V
[BK 22 c. 5 BK 22 c. 6 BK 22 c. 7]
ITem in eodem concilio · seu in discretis pape
leonis ·
necnon in canonibus · que dicant apostolorum ·
sicut et in le
[fol. 74v]ge ipse
dominus precepit · omnino omnibus interdictum est ·
legitur
uel
quomodo dicere recte potest · si non communicaueri sumsimus
domino sacramenta hec uero per singula capitula · in statutis nec
enim concilii
legere potetis seu in aliarum sanctorum patrum sinodolib
[.]
et dictis
omnibus
in antioceno · concilio quod si qui damnati sunt
a sinodo uel a
suo episcopo · et postea missi isti trahere presumunt pre
cipiat · ut nulla audeant ei communicare · si quis uero communi
cant · simili sententia subiaceant sicut et damnatis
episcopis ·
VI
Item In eodem concilio ut tamen propolitanum
episcopis ·
suffraganis episcopis respiciant · et nihil noue audeant facere
in suis parrochiis sine conscientie et consilio sui ·
etropolitani [!] ·
nec metropolitanis sine eo consilio
sacerdotibus
VII
Item In eodem concilio · ut episcopis uel
quilibet · et ex clerico
sine concilio · uel litteris episcoporum · uel
metropolitani · non
audeant regalem dignitatem pro suis causis clamare se in
com
mune episcopo post consilio · causa eius examinetur
episcopis ;
VIII
ITem In eodem concilio · ut episcopis eius et
clerici curam habe
ant et qua ordinatus est
episcopis ;
VIIII ·
ITem In eodem · concilio · necnon et in calcidonense · ut pro
uincialis episcopis · cum
su [!] met
ropolitani
· nobis in anno
propter
causas · ecclesiarum concilio celebretur
episcopis ;
· X ·
In concilio laudicense ·
necnon in africano precipitur ·
ut monachi et clerici ·
taberna non ingrediatur edendi
libendi causa
clerici ·
· XII ·
ITem in eodem concilio · ut a uespera usque ad
uespera · die do
minica seruetur
omnibus ;
XIII · [fol. 75r]
Tem
in eodem concilio · ut ignabo angelorum nomina nec figu
ratur · nec nominetur nisi illos quos habemus in auctoritatem
[.]d sunt michaher · raphahel ·
· XIIII
Tem
in eodem concilio · quod non oporteat muliere ad al
tare
sacerdotibus ·
XV ·
ITem in eodem concilio · ut codeane · inmalici · incantato
res uel incantatricis fieri non sumantur
omnibus
XVI ·
ITem In eodem concilio necnon et in sardicense quod non po
tebant in u
illolis
· uel in agris episcopis constituit
sacerdotibus
XVII ·
Item in eodem concilio infra dua capitul
a · necnon
et in decretis leoni pape nec monachus ·
nec clericus · in se
culari negotio transeat · et ut seru
i
alterius · et ad clericum
uel in mon
achicum ordine sine uoluntate et licentia
domini
sui
sacerdotibus ;
XVIII ·
[BK 22 c. 20 BK 22 c. 21]
Item in eodem concilio · ut canoni liberi
tantum legunt in ec
clesia
clericis · et monachis
in
concilio calcidonense · ut non
oporteat episcopus ut
qualiuet ex clero per pecunie · ordinare
quia utrisque deponendi sunt · et qui
ordinent · et qui or
dinantur · necnon · et qui mediator est inter eos
omnibus ;
XVIIII
ITem deadem [!] rem · in canonibus
apostolorum legitur ·
quam eresi iam princeps apostolorum in symone mago · terri
biliter damnauit
omnibus
XX ·
ITem in eodem concilio · infra dua
capitula · necnon et in sardi
cense ut nec
episcopis · nec clerici · non transmigretur
de ciuitate in ciuitate
omnibus ;
XXI ·
ITem in eodem synodum · ut nullus absolutus
ordinetur
[fol. 75v] sine prenuntiationem et stabilitatem loci adque ordinetur
monachi
XXII ·
ITem in eodem concilio · ut si clerici
inter se negotium · aliquit hoc habuerit causa episcopis
iudicetur non ad
secular
is
omnibus ;
XXIII ·
Item In eodem concilio · ut clerici nec
monachi · conspirati
onis uel insidias contra pastorem suum non faciat
omnibus ;
ITem in eodem concilio · ut laici episcopis · aut clericus
non accusent nisi prius eorum discutiatur existimationi oppinionibus
[BK 22 c. 31 BK 22 c. 32]
Item in eodem concilio · ut loca que semel deo
dicata sunt ut monasteria non possunt ultra fieri
secularia · habitacula ·
omnibus
in
consilio cartaginense
primo omnium et fides esse trinitatis · et incarnationis christi
passionis
resurrectionis · et adsectionis in cęlo diligenter ·
omnibus predicentur
omnibus ·;
XXV ·
ITem in eodem prouidenda abaritia bonulas [!] alienas ·
furare potest uel terminos petru [!]
orans [!] cedat ;
XXVI
Ite [!] in eo de his qui in pericula
constituti sunt et con
uertant se ad domini · ut canonice inquirunt
recon
ciliatio
ne
· et canonice reconcilietur
omnibus
XXVII
ITem in eodem ut illi qui non sunt bone
conuersationis
ad eorum uita accusabili · et non audeant episcopi uel maio
res natum accusare
omnibus ·,·
XXVIII
ITem In eodem · ut qui ex canonica obpresumtione communicauerit excommunicetur ;
XXVIIII
ITem in eodem concilio infra dua capitula · ut
nullus
presbiter aut diaconus · contra suum episcopum superbe audeat
omnibus
[fol. 76r]
XXX
Item in eodem clericis · et ęcclesiasticis
ordinis · si culpam
curserit ut aput ęcclesiasticum iudicetur non aput se
cularem ·
hominibus
XXXI ·
ITem In eodem mutauerit et cuniam accipiant si
speciem
aliam eadem · eadem speciem quam dederit accipiet
omnibus
XXXII
In consilium africanum
ut uirginem non sacrate
a grauioribus personis dirigenti custodia seruentur
episcopis ;
XXXIII
ITem In eodem · ut non liceat episcopo ·
principalem cathe
dram seu parrochie neglegere · et aliquam ęcclesiam in
suo dicesses · magis frequentare
episcopus ;
XXXIIII ·
Item in eodem ut falsa nomina mathirium · et
incer
te sancte trinitatis · memorie non uenerentur
omnibus ;
XXXV ·
ITem in eodem ut nec uxor · a uiro dimisso
alio accipiant · uiuent uxor priore
episcopus ·
XXXVI
ITem in eodem uos probatis a metropolitano
iudices ·
non pernuntur
omnibus ·,·
XXXVII ·
ITem in eodem infra dua capitula · ut ad
persone non ha
beant potestatem accusandi · et in primo crimine uinc
ti sunt falso dicere in secundo · non habeant potestatem
dicendi
omnibus
XXXVIII ·
Item · in eodem et uirgine · non uelentur ·
ante XXX · et
quinque anni · nisi rationabili necessitate cogente
omnibus ·
XXXVIIII
ITem in eodem concilio · gangarense · ut nulli liceat
oblata que ad pauperem pertineat recipere
uel dare
om
nibus sacerdotibus ·,·
XL ·
ITem in eodem · ut ecclesiastici ieiunia sine
necessitate
rationabilem non soluatur
sacerdotibus ·,·
XLI · [fol. 76v]
In concilio acirinense ·
inuentum est in eo · qui cum quadru
pedibus uel masculi contra natura
peccant duram · et distric
tum penitentiam ·
quampropter episcopis presbiter quibus iudici
um penitentie · iniunctum est et conentur omnimodis ad
malum ad consuetudine prohibere uel
abscidere
episcopis ·,·
IN conciliis concessariens ut nullatenus ·
presbiterum ordinentur
ante XXX · et quinque annorum etatis sue
quia
dominus iesus non pre
dicauit · ante XXX · et V ·
annorum
omnibus
XLIII
In decretalibus syrichi
pape ut alterius sponsa nemo · acci
pit
episcopis ·
monachi uirginibus :
XLIIII
tem
ei
unde ut monachi et uirgines · suum prepositum omnismo
dis
obseruent
omnibus ·,·
XLV ·
IN Decreta liber innocenti pape · ut pax detur ab omnibus
confectus episcopis · sacramenta
sacerdotibus ·,·
XLVI
ITem in eiusdem ut nomina non recitentur ante
precem sacer
dotale
episcopis et
sacerdotibus ·,·
XLVII ·
Item in eiusdem ut nullus sacerdotum liceat
ignorare
sanctorum canones · instituta
episcopis ·,·
XLVIII ·
IN decretis leoni pape · sicut et in sardicensum · concilio uestrum
episcopis
alterius clericus a se non colliget · nec ordinet
episcopus ·,·
XLVIIII
Item in eiusdem ut nullus episcopus · seruus
ad clericatum
officium · sine
domini sui uoluntatem promouere presumat ·
et hoc gangarense concilio prohibet
episcopis ·,·
· L ·
ITem in eiusdem ut si quis sacerdotum · contra
constituta ·
decretalia presumtiose agunt et corrigant nolens
ab officio suo · moueatur
episcopis ;
· LI ·
[BK 22 c. 59 BK 22 c. 60 BK 22 c. 61 BK 22 c. 62 BK 22 c. 63]
IN Decretis scelus pape · ut nullus episcopus
uidua ue
[fol. 77r]lare presumat ·
nec
enim dilectissimi pio studio · et mag
na
dilec
tionem
intentionem uestram unam unitatem amore studu
imus · que magis necessaria
uidebatur · ut sanctorum patrum
canonicis institutis
inicerensis [!] premia
cum illis ęterne
felicitatis accipere mereamini sunt iamque pro dei tamen
uestram · quam terribilis sint · attematicis censuram · feri
entur · qui
presumtiose contra statuta uniuersalia ·
conciliorum uenire audeunt · quia
propter et uos diligen
tius · ammonemus · ut omni intentionem orribilem
exe
crationem · indicio uobis capere studeatis · sed magis ca
nonica instituta · sequentes et pacificas unitates · niten
tis ad eterne pacis gaudia peruenire dignemini ;
Unaquoque alia capitula · que
nobis subtilia · huic predi
centia · omnititione subiungere · uisa sum
omnibus ·
pri
mo omnium fide catholica ab episcopis · et presbiter
diligenter
legatur · et omni populo predicetur · qui hoc primum pre
ceptum · et suo
domini dei omnipotentis in lege ; Audi
israel
quia
dominus deus tuus deus tuus · et diligatur ex toto corde · et
ex tota mente et
ex tota anima · et ex tota uirtute uestra
omnibus
ut pax
sitis · et concordia unanimiter · cum omni
populo christiano · inter episcopi ·
abbati comitis iudices et
omnes absque maiores · seu minoris personas · quia nihil
deo
sine pace placet · nec munus sancte oblationis nisi ad al
tare
sicut euangelio ipso
domino precipiente legimus
quia et illius secundum mandatum est in legem ·;
diligis
proximum tuum sicut te ipsum · in euangelio beati paci
fici · quoniam filii dei uocabuntur ·; Et iterum in hoc cog
[fol. 77v]noscent omnes quia
mei discipuli estis · Si dilectionem habue
ritis ab inuicem · In hoc enim
preceptum discernunt · filii dei
et filii diaboli · semper
discensionem · et discordia habere
satagunt ; Filii autem dei semper pacem · et
dilectionem stude
ant
omnibus
ut
quibus data est · potestas iudicandum · ius
te iudicent sicut scriptum
est · Iuste iudicate fili homi
num · non in muneribus quia
mumera [!] excecant corda
prudentium · et subuertunt · corda iustorum ·
non in a
dulationem persone sicut unde utero nominum dictum est
quia iustum est iudicate · sibe ciuis sit ille · siue peregri
nus nulla
sit distantia · personarum quia dei iudicium est ·
Primo namque iudici diligenter · discendant · et lex sa
pientibus populo · conposita · nec per ignorantia · ad uia
ueritatis miserit · et humile rectum intellegat iudicium
caueat · nec declinet ·
aut per adulationem aliquorum
aut per amore · huius liceat amici · aut per amore
alicuius ;
potentium aut
propter premium rectum iudicium declinet ·
et honestum nobis iudicet ieiuni
causas · audeant et dis
cernant
omnibus ·,·
· LII ·
ITem habemus in lege
domino precipientem · non periu
rauis In nomine meo nec pollues nomen
dei tui · nec
assumes nomen
domini dei tui in uanum · Ideo omnino
ammonendi sunt omnes diligenter ut
caueant periurium
non solum in sanctum euangelium · uel in altare seu in
sanctarum reliquiis · sed in communi loquilla · quia sunt
aliqui · quia per
caritatem · et ueritatem iurat · et cauet se ·
ad iuramina in nominis dei ·
nesciunt · quia deus · quod deus
[fol. 78r] caritas est · Item ipse
dominus in euuangelio dicit · sum
uia et ueritas · Ideo quia ueritatem · et
caritate iurant
in
domino iurant ·
LIII ·
ITem cauendum est nec farasicca ·
subscriptione aliquid ·
pulsarum honorem quam altera · nec dicant · ei
dominus ·
Stulte et ecce quod est malus a nostris uel altare · quod
sanctificaturus · sed et nobis honestum uidetur · ut quod in
sancti habitat iurare · ieiunium faciat · cum omni hones
tatem · et timorem dei · et scient se
rationem reddituri deo
uniuscuiusque iuramenti · quecumque sint sic
uenerint ·
uniuscuiusque ecclesia iuramenti quecumque sint si ue
nerint · ecclesias siue exora ecclesias · et uos paruuli ·
sine
rationabilia · etate sunt non cogantur iurare
sicut guneo ·
digni faciunt · et qui semel periuratum fue
rit omni testes sit
posthec · nec ad sacramentum accedat ·
nec in sua causa · uel alterius iuratur
existat
omnibus
· LIIII ·
Item habemus
in lege mandatum
domini · non auguriamini ·
et un deuteronomio nemo sit · qui ariolus suscitetur
uel somnia obseruet uel ad auguria intendant ;
· LV ·
Item ne sit malificus · nec incantator · nec pictone consolatur :
LVI ·
ITem precipimus · ut caculatores · nec
incantatores · nec tempestarii · uel obligatores · non fiant ubicumque sunt emendetur quod damnentur ·,·
LVII ·
ITem de arboribus uel de petris uel de
fontibus ubi aliquis
instulti luminaria · uel alia subseruatione omnino
damnamus ut isto proximo usus et deo · exsecrabilis ubicumque
[fol. 78v] inueniat
attollatur · et dextruatur
omnibus ·
LVIII ·
ITem predicare necesse est quantum malum si
hodium uel inuiam quia in legem scriptum non hoderis contra fratrem tuum
in corde tuo publice argue eum ;
LVIIII
ITem uobis euangelista · qui hodit fratrem
suum homicida est ;
LX ·
ITem in euangelio · si peccauerit in te frater
tuus · uade corripe eum inter te ipsum solum et cetera eaque legunt
de auaritia aut apostolorum legimus dicentem auaritia que est idolorum seruitus cauenda ·,·
LXI ·
ITem de concupiscentia legitur quod radix esse
omnium malorum ·
et in legem non concupiscis rem proximi tui
omnibus
LXII ·
[BK 22 c. 67 BK 22 c. 68 BK 22 c. 69]
Item ut homicida infra patria · sicut in lege
domini interdictum est
nec causam ultionis · nec auari · nec latrocinandi non
fiant ·
et ubicumque inuenta fuerunt · aut iudicibus nostris secundum
legem · et nostrum mandatum uindicetur et non accedat omnes
si lege iubeatur
omnibus
Nam et
furta et in ista conubia ·
necnon et falsa testimonia sicut semper rogauimus
prohibentes
diligenter sicut et lex
domini prohibet ·
et hoc
cum magno studio
ammonete · ut filii honorem patrem suum · quia ipse
dominus dicit ·
honora patrem tuum et matrem tuam · ut sis longeuus super terram .'
quam
dominus deus tuus dauit tibi ·,·
LXIII
Sacerdotibus
ut
episcopis · diligenter excutiant sua patroci
nia ·
presbiteri eorum fidem baptisma · et missarum celebrationem
ut
et fidem rectam teneant · et baptisma catholica obseruent
et missarum
presbiteri bene intellegent · et ut per psalmis digne
secundum
diuisionem · uersuum modulenter dominica orationem
[fol. 79r] ipsi intellegant · et
omnibus predicent · intellegent ut quis
que sciant · qui peccant ad deo ·
ut gloria patris cum omni honore ·
aput omnem cantentur .' et ipse sacerdos cum
sanctis angelis ·
et populi dei cum uni uote · Sanctus Sanctus · Sanctus decantent · et om
nimodi dicendi · et presbiteri · et diaconibus ut
arma non portet
sed magis se confidat in defensionem quam in armis
aliquid
sacerdos aliquid populi ;
LXIIII ·
ITem placuit nobis ammonere · reuerentia
uestra · ut unus
quisque uestrum uideant per suam parrochiam · ut
ecclesia dei
suum habeat honorem · simul et altaria sacrata ad deo eum
cum
magna diligentia hab eis colligent · que digni sunt
uel cum honorem seruent · et
ut secularia negutia · uel
uan
iloquia
in ęcclesia non agantur quia
domus dei domus
orationis · debet esset non speluncam latronum · et ut in
tentes habeant animus ad deum quando ueniunt ad missarum
sollemnia · ut non exeant conplitionem uenditionem sacerdo
talis
sacerdotibus ·,·
LV
Set et hoc flagitia uestra almitatem ut
ministri altaris dei suum
ministerium bonis moribus ornent sed alii canonici
obseruantes ordines · uel monachi prepositi · consecratione
obsecramus ut bonum et
probabilem habeant conuersationem
sicut ipse
dominus in euuangelium precepit sic luceant luxuram
coram omnibus ut uideant
opera uestra bona · et glorificent pa
trem uestrum qui in celis est · ut
eorum bona conuersationem multi
pertraatur ad seruitium dei · et non
so [!]
seruulis coniunctionis ·
infantes · sed etiam · filiorum filio adgreca · siue quos
hodia ·
[fol. 79v] aut scole gentium puerorum fiant · psalmos
uec
[t]es cantunt
conputum gramaticum per singula monasteria uel
episco
pia et libros canonicos · bene emendate que sepe iam bene ·
aliquid deum rogare cupiunt · et pro emendatis libros · mali ro
gant et puro uestro non sinite eos uel legendo · uel scribendo
corrumpere · et
si opes euangelium · psalterium missalem scri
bere · perfecte etates
homines scribant cum omnia diligentia
sacerdotibus ;
LVI ·
Simul et hoc rogare curauimus ut omnes
ubicumque persone uo
tum monache uita contrinxerunt
monachi · et regula
riter omnimodis · secundum uotum suum uibant secundum
quod scriptum est uota uestra reddite
domino deo uestro · et iterum me
lius uotum non uouere · quam non
redderet erunt ad monas
teria · ut mentes secundum regularem ordinem
primum in pulsa
torio · probentur · et si capiant · et qui secularia
habitum in
monasteria mittantur antequam intus bene rudiant ·
ut monachi ad
secularia placita non uadant ·,·
LVII
[BK 22 c. 73 BK 22 c. 74]
Similiter qui ad clericatum accedant · quod
nos nominamus
canonica uita uolumus ut illis canonis · secundum suam
regulam
omnes monachi · et ipsi illorum rogat uitam sicut
abbas
monachorum ·
equales
mensuras · et recta et pondera eius · equalia omnes habeant siue in ciuitatibus siue in
monasteriis ·
siue ad dandas accipiendo · sicut in lege
domini scriptum habemus
LVIII ·
[BK 22 c. 74 BK 22 c. 75 BK 22 c. 76 BK 22 c. 77]
Item in salomone
domino dicentem pondus · et pondus ·
mensuram et mensuram hodit animam meam
omnibus
hoc
nobis conpetens · et uenerabilem uidentur · ut hospitem
[fol. 80r] et peregrinum et
pauperem susceptionem regularem · et cano
nica spelunca diuersa habeant ·
quia ipse
dominus dicturus erit
murmurationem magni dei · hospis eram · et suscepisti me ·
et
apostolis hospitalitates laudes dixit · per hanc quidam pla
cuerunt deo · angeli hospitio
rem dei
sancte dei ecclesie benedic
tione sancta manus inpositionis et signacula
sancte crucis · super
capita uiuorum darent · et non euellare uirginis cum bene
dictionem sacerdotales · quod omnino uobis sanctissimi patres
uestri · parrochii interdiscendum est · scitotem
clerici
ut illi
clerici · qui se figunt habitum uel nomine monachus esse
omnino · hodii
studetur · corrigendas adque emendandas
esse · ut uoluerint monachi sint · uel
ueri canonici
omnibus
LVIIII
[BK 22 c. 78 BK 22 c. 79 BK 22 c. 80 BK 22 c. 81]
ITEm · eti pseuodograffida · et dubia · et
narrationis ·
uel in omnino que contra lege catholica sunt · uel
epistola
pessima quam transacto anno dicebant aliquid erantes ·
et in errore aliis
mittentes · quod de celo cecidisse credan
tur ·,· nec legantur nec
conburetur in errore per talis
scripta · populus mittatur · sed soli canonici
libri · et cat
holice tractatur · et sanctorum auctorum dicta legantur ·
et tra
dantur
aliquit sacerdotibus aliquid dominibus
que isti
in agone · actiones qui sine omnes leges · uacabundi uadunt ·
per
ista
terra non sinantur uacare · et deceptionem omnibus
age · nec
isti nudi cum ferro · qui dicunt se data sibi peniten
tia · se uocantes
melius uidetur · ut si aliquod inconsuetu ·
et in capitalem crimen ·
commiserit ut in uno loco permane
[fol. 80v]ant
laborantes deseruientes et penitent
iam agentes ·,· Secundum
quod sibi canones · inpositum · sit
omnis clero
ut
tantum romanum
pleniter discant · et dinabiliter · et per nocturnabile uel gra
dale officium pagatur · Secundum quod beate marie
genitor
noster pipinus decertauit fieri · quando galliam
tulit ab ob u
na munitate apostolice sedis · et sancte dei ęcclesię
pacifica con
cordia
omnibus
statuimus
omnia eoque et secundum quod in le
ge
dominus precepit · ut opera seruuli a diebus dominicis non
agatur sicut bone
memorie · genitor noster omnis in suis sino
dalibus edictis mandauit ·
quod nec ueri rosalia exerce
at nec in uinea colenda · nec in campis
orandi · uel fenum
secandum · uel sepe ponendum · nec in silui stirperei · uel
arbore adere · uel in petris laborare · et domum construere
nec orto
laborarent · nec ad placitas conueniat · nec ue
nationem exerceat · et
tria curari opera licet fieri in die
dominico · Idem hostialia curam · uel
uictualia uel si for
te necesse erit corpus · cuiusliuet induere ad
sepulchrum
LX
[BK 22 c. 81 BK 22 c. 82]
ITem femine opera testrilia non faciant · nec
cappelle
uestitus · nec consuent · uel acupintile faciant · nec lana
carpere · uel lino battere · nec in publico uestimenta la
uare · nec berbicem
tundere habeant licitum · ut omnis
modis honorem requiem dies dominicis .' seruatus
sed
ad missarum · sollemnia ad ecclesia uidique conueniat ·
et ad laudem
deus in omnibus bonis que nobis in illa die fecit
omnibus
sed et uestrum
uidendum deum · et uenerabilem pastorem
et rectorem ecclesiarum dei · ut
presbiterorum comitatis per parrochi
[fol. 81r]as uestras ad uidendum et ad
regendum per ecclesias uestras populum
dei · seruientes ut recte et honeste
predicent · et sinatis
noua · uel canonica aliquos ex suo sensum · et non secundum
scripturarum · sacras fingere ad predicare populo · sed
et uosmetipsis ·
utilia honesta · et recta · et que ad uitam du
cunt · eterna
predicate alios bonum esse deum que instruite
ut hec eadem
predicent · primum omnium predicandum est
omnibus ·,·
Generaliter
ut credant patrem et filium ·
et spiritum sanctum unum esse deum
omnipotentem · eternum uisibilem
qui creauit celum et terra · mare et omnia · ut
nam esse
deitatem substantiam et maiestatem in tribus personis patrem
et
filium et spiritum sanctum ;
LXI ·
ITem predicantem
quomodo dei filium incarnatus esset · de spiritu sancto ex maria semper uirgine · et salutem · et reparationem humani
generis · passus et sepultus · et tertia die surrexit a mortuis · et ascendit in
cęlis · et quomodo uenturus sit in maiestate diuina · iudicare omnes homines secundum merita propria · et quomodo impii pre scelera sua ·
cum diabolo · in ignem eternum mittitur .' et iusti cum christo · et sanctis
angelis suis in uitam eternam ·,·
LXII ·
ITem diligenter predicate de resurrectione
mortuorum .' ut sciant et credant in hisdem corporibus · premia
meritorum accepturus ·,·
LXIII ·
ITem in omni diligentia · cunctis predicandus
ex quibus criminibus depu deputentur · cum diabolo · In ęternum ·
supplicium · legimus enim apostolorum dicentem · mani[fol. 81v]festa autem
sunt opera carnis · Que sunt fornicatio · Inmunditia .' luxuria ·
Idolorum seruitus · beneficia Inimicitia · Contentione · Emulatione · Animositatis · Ire · rixe · discensiones · ereses · secte Inuidie · homicidie · Ebrietates · commessationes · et his similia que predico uobis sicut predixit · Quoniam qui talia agunt regnum dei non consecuntur · neque possidebunt ;
LXIIII ·
Ideo hec eadem magnus
predicator ęcclesia dei singil
latim nominatiuum omni
studio preibite intelle
gentes quam sint terribile illut quod dixit · qui
ta
lia agunt regnum dei non consecuntur sed omnem
stantiam ·
ammonet eos de dilectionem dei · et proximi · de
fide spe in deo .' de humilitatem
et patientiam · de castitatem ·
et continentiam · de benignitatem et mansuetudinem
de helymosynis · et confessionem peccatorum suorum .' ut et
debitoribus suis · secundum dominicam orationem debita di
mittant · Scientes certissime ·
quod qui talia agunt ·
regnum dei possidebunt · Et hic ideo diligentius iniungi
mus uestre caritatis et simus temporibus nouissimis · pseudo
doctores esse · uenturus sicut ipse
dominus in euuangelio pre
dixit · et apostolus paulus a timotheus testatur ·,·
Ideo
dilectissimi · toto corde · preparemus nos scientia ueri
tatis · ut
poscimus contradicentibus uerita resistere ·
et diuina donante gratia uestra dei
crescat et currat ·
et multiplicetur in perfectum sancte ecclesię et salutem
ani
marum nostrarum · et laudem et gloria
domini nostri iesu christi · pax pre
[fol. 82r]dicantibus gratia
obsedentibus gloria domino nostro iesu christo · amen ·
LXV ·
ANNO dominice incarnationis · DCCCVIII ·
indictione XII · ANNO XXI · regn
i nostri actum est huius lega
tionis · edictum In aquis palatio · factum est · hec XIIII die ·
Kalendas aprilis :
LXVI ·
Et dominicis girouagis uel sacrabitis ;
LXVII
De unachoriti melius est ut ortentur in
congregatione permanere · quam animus eorum alihubi ambulare temtetur ;
LXVIII ·
Item non paruit pendentes sine pastore
animarum sibi · commissarum · nec maiora cura habebit de lucris terrenis quam de animabus sibi commissis ;
LXVIIII ·
De obhedientia quam abbas exhibere debet ut
absque murmuratione fiat ·,·
LXX ·
De cellariis monasteriis ut abari mittentur
sed quali regula precipit ·,·
LXXI ·
De decanis et prepositis · ut eorum mutatio
secundum regula fiant ·
LXXII
Ut ubi corpora sanctorum requiescunt aliut
oratoria habeatur ubi fratres secrete possant [!] orare ·
LXXIII ·
De susceptione hospite sicut regula continet ;
LXXIIII ·
De uestimenti monachorum · ubi superfluum
estas abscidatur et ubi minimus augeatur ·,·
L[XX]V
[·]
De nouiter conuenientibus ad conuersationem ·
ut secundum regulam probentur · ut non antea suscipiant · nisi
sicut regula iubent · et nullus cogatur inuiter promittere et de hobhedientia et
de stauilitate permanendi sicut regulam habent ;
LXXVI · [fol. 82v]
LXXVII
De filiis nobilium qui offeruntur ;
LXXVIII
De ordinatis abbatibus ;
LXXVIIII
De fratribus inuidia directis ;
XL
Ut nullus abbas post successionem
monachi premium non quirat :
XLI ·
Ut disciplina monachi secularis imponentur
secularis idem non orbentur · nec mancationem alia habeant nisi ex auctoritatis regule ·,·
XLII ·
Primum comitem pupillarum · et
orph
anorum
causam · primum au
deant et inuentionem · non
uadant illo die quando placitum
debent custodire · nec ad pastum :
XLIII ·
De sacramentis fidelitatis · causam quam nobis · et filii uestri iura
re debent · quod his uerbis constare debent sic
promitto ille
partibus
domini mei
Karoli regis et filiorum eius quia fidele sum
et eorum
diebus uite meę sine fraude uel malo ingenio ;
XLIIII ·
De monasteriis minutis · ubi nonam et regulam
sedent uolu
mus ut in uno loco congregatio fiant · regulares episcopis ·
preuideant ubi fieri possint · et ut nulla abbatissa fora mo
nasteria · exire non presumant sine nostra iussione nec sibi
subdite facere
permittat · et earum claustra bene firmata ·
et nullatenus ubi melius discriuere
uel mittere presumat
et de pallore aurum ·
propter sanguinem nouationem ·,·
XLV ·
De tabulis uel codicibus · requirendi · et ut
nullus in psalterio · uel in euangelio · uel in aliis rebus ordine
presumat · nec diuinatione aliqua obseruare ·
XLVI ·
Ut nullus glorietur per iusta ratione aut
conquirere aliquit aut [co]ntinere ·,·
XLVII ·
Ut ille
discip
[l]ine que
propter legem conseruande sunt consti
[fol. 83r]tute
propter premium non dimittatur ·,·
XLVIII ·
[BK 23 c. 23 BK 23 c. 24]
Audeant episcopis baptisterium
presbiterorum ut secundum nomen romanum baptizet ·
De sacramentis secundum romanum usum
XLVIIII ·
Ut in diebus festis · uel in diebus dominicis · ut omnes ad
ecclesia ueniant et non inuitationis presbiterum ad domus suas
missas
missas [!] ad faciendas ·
L ·
[BK 23 c. 26 BK 23 c. 27 BK 23 c. 28 BK 23 c. 29 BK 23 c. 30 BK 23 c. 31 BK 23 c. 35 BK 23 c. 36 BK 23 c. 37]
Omnino prohibendum est omnibus ebrietatis
malum · et istas
coniurationes qua faciunt · per sanctum stephanum · aut per nos ·
aut per filios nostros · prohibemus · et
precipimus · ut episcopus uel abbas
uel
comites seu qualecumque gradus · sic et nobis renuntiare ;
De iniustis cedoneis ·
De leprosis manus ·
Ut monachi
qui in sacerdotale gradus
constituti sunt ad secularia
negotium non transeat de reliquis · detonsoratis ·
de
[t]ur
spatium usque in per sinodum nostrum ;
Ut episcopis et abbatibus · et abbatisse ·
coppla canum non ha
beant nec falcones nec acceptores · nec ioculares ·,· ·
Vt missis nostris prouideant beneficia nostra
quomodo sint con
derata · et nobis renuntiata sunt ·
De leprosis ut non se intermisceant ad alio
populo ;
t
omnino missis nostris
precipimus ut bona que alii per
uerbum nostrum doceat facere factis in se ipsis
ostendat ;
ITEM DE REBUS ECCLESIARUM
·
Uolumus ut qui
aliqui per testes exinde qualecumque rem · tollere uoluerit · per
quinque uel septe testimonia dicant suum testimonium · et sic tollantur
qualecumque rem · quia testamento quod romani faciunt
firmum non [fol. 83v] posset nisi per quinque aut per septem confirmatur ;
ITem de thesauro · quod subtus terra inuenitur inuentus
fuerit · in terra ęcclesiarum · tertia ad parte episcopi reuocetur ·
et si aliquod
langobardus · aut qualibet homo propria ·
expontanea uoluntate ·
cauauerit · et aliquit ei
dominus
dederit · in propria sua quarta portione · exinde
tollantur · et ille uero
tres portiones ad nos perueniat ·
et de uerbo nostro ut nullus presumat aliter
facere ·,·
PRIMUM
capitulum
de legatione a
domno
imperatore directa
Serenissimus
igitur · et christianissimus domnus
Impera
tor
Karolus elegit ex optimatibus suis prudentissi
mis · et sapientissimos uiros · tam archiepiscopis · quam
et reliqui episcopis ·
simulque et abbates · uenerabiles
laicos · que religiosos · et dixit in uniuersum
regnum suum ·
et per eos cunctis subsequentibus secundum rectam legem
uiuere
concessit ; Ubi autem aliter quam recte · et iuste
in lege · aliquit esse ·
constitutum · hoc diligentissimo animo ·
exquirere iussit ·
et sibi
innotescere · quod ipse donante deo ·
meliorare cupit · et nemo per ingenium suum · uel astutiam
perscriptam legem · ut multi solent · uel sibi suam iustitiam ·
marrire audeat · uel preualeat · neque ęcclesiis dei · neque
pauperibus nec
uiduis · nec pupillis · nullique homini christiano ·
Sed omnes omnino · secundum
dei preceptum iusta uiuerent · ratio
nem iusto iudicio · et unusquisque
in suo proposito · uel professione ·
unianimiter permanere · ammonere canonici
uita · Cano
nica absque
t
[u]rpis lucris · negotio pleniter
obseruassent ·
[fol. 84r] Sanctemoniales sub diligentia custodia uitam suam
custodirent ·
Laici et seculares recte legibus · suis uterentur absque fraude
maligno · Omnem In inuicem in caritate · et pace perfecte uiue
rent · et ut ipsi missi diligenter perquirere ubicumque aliquis ·
homo
sibi iniustitiam factam ab aliquo reclamasset · sicut
dei omnipotentis gratiam ·
ubi cupiant custodire · et fidelitate
sibi promissa conseruare · Ita ut omnino ·
in omnibus ubicum
que siue in sanctis ecclesiis dei · uel
etiam pauperibus pupillis · et
uiduis adque cuncto populo · legem pleniter adque
iustitia ·
exhiberent secundum uoluntatem · et timorem dei · et si tale
aliquit esset · quod ipsi per se cum · comitibus prouincialibus
emendare et ad
iustitiam reducere · nequiuissent ; Hoc
absque ulla ambiguitate · cum brebitariis
suis · ad suum
reserent [!]
iudicium · et per nullius hominis · adulationem uel premium
nullius queque consanguinitas · defensione · uel timore po
tentum ·
rectam iustitia uia inpediretur ab aliquo ;
II
De fidelitate promittenda domno imperatori ·
precepitque
ut omni homo · in toto regno suo · siue
ęcclesiasticis · siue laicus unusquisque
secundum uotum
et propositum suum qui antea fidelitate · sibe regis nomine pro
misissent · Nunc ipsum promissum hominis · cesaris faciat ·
et hii
qui adhuc ipsum promissum · non perficerunt omnes
usque ad duodecimo · ętatis
annum similiter facerent et
ut omnes traderetur publice · qualiter unusquisque
intelle
gere posset · magn
a in isto sacramento · et quam multa con
prehensa sunt ·,· Non ut
multi usque nunc extimauerunt
[fol. 84v] tantum fidelitate domno imperatori · usque
in uita ipsius et
ne aliquem inimicum · in suum regnum causa inimicitię inducat
et ne alicui · infidelitate illius consentiant · aut retaciat · sed
ut
sciant omnes ista miserationem · hoc sacramentum habere ;
III ·
Primum ut unusquisque et persona propria se in sancto dei
seruitio · secundum dei preceptum · et secundum sponsionem suam · pleniter
conseruare studeat · secundum intellectum · et uires suas · quia ipse domnus
imperator non omnibus singulariter · necessariam potest · exhibere curam et disciplinam ·,·
IIII ·
Secundo ut nullus homo · neque cum periuri · neque alii ullo
ingenio · uel fraude · per nullius umquam · adolationem · uel premium : neque
seruum domni imperatoris · neque terminum · neque terram nihilque
quod iure potestatiuo permaneat ·,· Nullatenus contradicat · neque abstrahere ·
audeat · uel celare · et ut nemos fugitiuos · fiscales suos · qui se iniuste et
cum fraudes · liberas dicunt celare neque abstrahere cum periurio · uel alio
inienio presumat ;
V ·
Ut sanctis ecclesiis dei · neque uiduis · neque orphanis ·
neque peregri
nis · fraude uel rapinam uel aliquit iniurię quis facere
pre
sumat quia ipse domnus imperator post
domini et sanctis eius quorum
et protector et defensor esse constitutus est ·,·
VI ·
Ut beneficium domni imperatoris · desertare nemo · audeat propriam suam exinde construere ;
VII ·
Ut ostile bannum · domni imperatori nemo pretermittere presumat · nullusque commixtam presumtiosum sit · ut illum de
his qui hostem facere debiti sunt exinde uel aliqua propinquatis
defensionem uel cuius muneris adolationem [fol. 85r] dimittere audeant ;
VIII
Ut nullum bannum uel preceptum domni
imperatori · nullus omnino in nullo marrire presumat · neque opus
eius stricare uel inpedire uel minuere uel in alia contrarius fierit uoluntati uel preceptis eius · et ut nemo debitum suum uel censum marrire ausus sit ;
VIIII ·
Ut nemo in placito pro alio rationare · usum habeat defensionem · alterius iniuste · siue pro cuditate · aliqua minus ·
rationare ualente uel pro ingenio rationis · sue iustum iudicium marrire · uel
rationem suam minus ualente opprimendi studio · sed unusquisque pro sua causa uel
censum · uel debito ratione reddat nisi aliquis isti infirmus aut rationes nescius · pro quibus missi uel priores · qui in ipso placito sunt · uel iudex qui
causa huius rationis sciat · rationetur con placito · uel si necessitas
sit talis persone · largitur ut rationem · qui omnibus prouabilis sit · et qui in
ipsa bene nouerit · causa quod tamen omnino fiat · secundum conuenientiam priorum · uel missum · qui presentem adsunt quod et omnimodis · secundum iustitiam legem
fiat · adque premium mercedem · uel aliquo male · adulationis ingenio · uel
defensione propinquitatis · ut nullatenus iustitia · quis marrire preualeat · et
ut nemo aliquit alicui iniuste consentiat · sed omni studio et uoluntate · omnes ad iustitia perficiendam preparati sunt · hec enim omnia
supradicta imperiali sacramento · obseruari debetur ·,·
· X ·
Ut episcopis presbiteris · secundum canones
uibant · et itaque ceteros doceant ·,·
· XI · [fol. 85v]
Ut episcopi · abbates adque abbatisse que ceteris prelati sunt · cum summa ueneratione · hac diligentia · subiectis · sibi precesse studeat · non potentiua dominationem uel tyrannide · sibi subiectos premant ·
sed simplici dilectionem cum mansuetudinem et caritatem uel exemplis bonorum
operum · commissa sibi grege sollicite custodiant ·,·
XII ·
Ut abbate ubi monaci sunt · pleniter cum monachis secundum
regula uibant · adque canonicis diligenter discant et obseruent
similiter abbatisse faciant ·,·
XIII ·
Ut episcopi · abbates · adque abbatisse · aduocatos adque
uicedomini · centenariosque legem scientes · et iustitiam
diligentes · pacificosque
et mansuetus habeant · qualiter per
illosque sancte dei ecclesie · magis
preceptum uel merces adcrescat
quia nullatenus · neque
prepositos · neque aduocatos · damnosus
et cupidus · in
monasteria habere uolumus a quibus magis
nos blasphemia uel detrimenta oriantur
sed tales sint
quale eos canonica · uel regularis intuitu fieri iubet uolun
tati dei · subditos et ad omnes iustitia perficiendi · semper paratos ·
legem pleniter obseruantes · absque fraude maligno · iustum
semper iudicium
in omnibus exercentes · prepositos uestros tales
quales · sancta regula fieri
docet · et hoc omnino obseruent · ut
nullatenus a quibus magis nobis a canonica ·
uel regulari
norma discendant · sed humilitatem in omnibus habeant ·,· Si
autem aliter presumserint · regulare disciplina sentiant ·
et si se emendare
noluerit a prepositum remoueantur et qui
digni sunt in loca eorum subrogentur ;
XIIII
[fol. 86r]
[BK 33 c. 14 BK 33 c. 15]
Ut episcopi abbates adque abbatisse ·
comiteque unanim
[.]
inuicem sint · consentientes · legem ad iudicium iustum ter
minandum · Cum omni caritate · et concordia pacis · et ut fi
deliter
uiuant secundum uoluntate dei · ut semper ubique et
propter illos · et inter illos iustum
Iudicium
· ibique perficiantur
pauperes uidue orphani · et peregrini consolationem adque
de confessionem hab eis
habent · ut et nos per eorum bona uolun
tatem · magis
premium uite ęterne · quam supplicium mereamur ·
Abbates
autem et monachis · omnis modis uolumus · et preci
pimus · ut episcopis
suis omni humilitate et hobhedientia
sint subiecti sicut canonica · constitutione
mandat · et
omnis eclesie adque basilice · in eclesiastica defensione ·
et
potestatem permaneat · et de rebus ipse basilice · nemo au
sus sit · in
diuisione aut in sorte mittere .' et quod semel of
feritur · non
reuoluatur · et sanctificat et uindicet · et si autem
aliter presumpserit
presoluatur · et bannum nostrum
conponat ·
et monachi ab episcopo · prouincie ipsius corripiantur quod
si
se non emendent · Tunc archiepiscopis eos ad sinodum ·
conuocet · et si neque
sic
consurrexerint · tunc ad nostra pre
sentiam · simul
cum episcopo · suo ueniant ·,·
XV ·
De ordinatione elegenda · ut domnus imperator · iam olim
ad francorum banno concessit · ut episcopi · abbatibus ·
ita etiam nunc ·
et firmauit eo tamen tinore · ut neque
episcopis · neque abbas · in monasterio
uiliores · meliori · plus
diligit · et eum sibi
propter consanguinitatem · suam uel aliqua
adolationem · melioribus suis ·
preferre studeat · et talem
[fol. 86v] nobis duce · ordinandum · cum meliorem eo
habet occultato · et op
pressu quod nequaquam fieri uolumus · quia
inrisior et delu
sio nostra · hoc fieri uide
[t]ur · set
talis in monasteriis · nutriantur
ad ornandum · in quo et nobis et merces · et
profectus adcrescat
commendatoribus suis ;
· XVI
Monachi autem ut firmiter ac fortiter ·
sęcundum regula
uiuant quia displicere deo nouimus · quisquis in sua uo
luntate · tepidus est · testante iohanne in
apocalypsin .' uti
nam calidus esse · aut frigidus · sed quia tepidus es
incipiante
euomere · ex ore meo seculare sibi neglegentiam ; Nullatenus
usurpent · foris monasterio · nequaquam progrediendi licen
tiam habeant ·
nisi maxima cogente necessitatem quod tamen
episcopis · in cuius doces erunt ·
omnino precuret · ne foris mo
nasterio uagandi usum ·
habeant · sed si necessitas sit · ad ali
quam obhedientiam · aliquis
foris pergere · et hoc cum consilio · et
consensum episcopi fiat · et tales
persone cum testimonium foris mittantur ·
in quibus nulla sit suspitio mala · uel
a quibus nulla oppinio
mala oriatur foris uero peculium · uel res monasterii ·
abbas
cum episcopi sui · licentiam et consilium ordinet qui preuideat non
monachum · nisi olium fidelem .' questum uerum seculare · uel con
†cupiscentia mundanarum rerum omnismodis deuideant ·
quia · auaritia uel concupiscentia · huius mundi · omnes est de
uetanda christiani · maxime tamen in his qui mundo · et concu
piscentiis abrenuntiasse uidetur · lites · et contentiones ·
nequaquam · neque
infra · neque foris · monasterio mouere presu
mat · Qui
autem presumserit grauissima disciplina · regu
[fol. 87r]lari corripiantur .' et
taliter ceteri metum habeant · talia
perpetranda · ebrietatem · et commessationem
omnino fugiant ·
quia inde libidine maxime · polluari omnibus notum est ·,·
Nam peruenit ad aures nostras oppinio perniciosissima · fornica
tiones ·
et in habhominatione · et inmunditia multas · iam
in monasteriis esse deprehensos · maxime antrifat · et
conturbat · quod sine errore magno dici potest ut inde
maxima spe salutis omnibus · christianis orriri crederent
id est de uita ·
et castitate monachorum · in detrimentum ·
ut aliquis ex monachus · sodomitas esse
auditum ; Unde etiam
rogamus · et contextamur · ut certissime amplius ex his
diebus omnia custodia se · et his malis conseruare studea
nt
ut numquam
amplius tela · quid aures nostras perueniat · et hoc
omnibus notum sit · quia
nullatenus in ista mala · in nullo loco
amplius In toto regno nostro consentire
audeamus · quan
to minus qui inter eos qui castitatis · et sanctimonie
emenda
tiores · esse cupimus · Certes amplius quot tales ad aures
nostras peruenerit · non solum in eos · sed etiam · et in ceteris · Quur
talia
consentiant · talem ultionem facimus · ut nullus · christi
anus · qui hoc
audierit · nullatenus tele quid perpetrare
amplius sumserit ·,·
XVII ·
Monasteria puellarum · firmiter obseruata sint · et
nequaquam uagare sinantur · sed cum omni diligen
tia conseruentur · neque
litigationes · uel contentione
inter se mouere · pręsumat · neque in nullo
magistris · et
abbatissis inhobedientes uel contrarie fieri audeant ·
[fol. 87v] Ubi autem regulares sunt · omnino secundum regula obseruent ; Ne
fornicatione
dedite · Non ebrietatis · Non cupiditati serui
entes · sed omnimodis
iuste · et sobrie uiuant · et ut in claustra
uel monasterium · earum uir nullus
intret · nisi presbiter
propter
uisitationem · infirmarum · cum testimonio intret uel ad mis
sam
tantum et statim exeat · et ut nemo alterius filiam suam
in congregationem ·
sanctemonialium recipiat absque notitia
uel consideratione episcopi · ad cuius
diocense pertinet
locus ille et ut ipse diligenter · exquirat qualiter · in sancto
dei seruitio · permanere cupiat · et stabilitatem suam ibidem
firmare uel
professionem · ancilla autem aliorum hominum
uel tales feminas que secundum more
conuersationis in
sancta congregatione uiuere uolunt omnes pleniter de congre
gatione eiciantur ;
XVIII
[BK 33 c. 19 BK 33 c. 20 BK 33 c. 21]
Ut episcopi abbates · presbiteri · diaconus ·
nullusque ex omni clero ·
canes ad uenandum · aut acceptores · falcones · seu
sparuarios · habere presumant · sed pleniter se
unusquisque in ordine suo ·
canonice uel regulariter · cus
todiant · qui autem presumserit · sciat
unusquisque honorem
suum perdere · ceteri uero tale exinde damnum patiatur
ut reliqui metunt habeant · talia sibi usurpare ·
ut
abbatisse
una cum sanctemonialibus suis · seu
anianimiter [!] · aut
diligenter
infra claustra se custodiant · et nullatenus foris claustra ·
ire
presumant sed abbatisse cum
propter aliquas de sanctemoni
alibus · dirigere hoc nequaquam · absque
licentiam · et consi
lium episcopi sui faciant · Similiter et cum
ordi
nationem
ali
[fol. 88r]qua in monasteriis · agere debeant · uel aliquas in monas
teriis · receptiones facere · et hoc cum episcopis
suis pleniter ·
antea retractent · et quod salubrius uel utilius · fieri dis
ponat · episcopi archiepiscopo · annuntient · et cum eius consilio ·
que agenda sunt perficiantur ·
ut
presbiteros ac ceteros canonicos ·
quos comites seu in misteriis
habent omnino eos · episcopis suis
subiectos · exhibeant ut canonica institutio
iubet de his
episcopis suis pleniter sub sancta disciplina · eos erudire sunt ·
consentientes sicut nostra gratia · uel suos honores habere desiderant
XVIIII
[BK 33 c. 22 BK 33 c. 23 BK 33 c. 24]
Canonici autem pleniter
uitam
obserbent ·
canonicam · et domo episcopali · uel etiam monasteria
cum omni
diligentiam secum canonica disciplina · eru
diantur nequaquam foris
uariis mantur · sed sub omni
custodia uibant · non turpis lucri dediti · non
fornicarii · non
fures · non homicides · Non raptores · Non litigiosi · Non ira
cundi · Non elati · Non ebriosi · sed casti corde et corpore · Humi
les · modesti · Sobrii · Mansueti · pacifici · ut filii dei digni sint ·
ad sacro ordine promouere · Non per uicos · neque per uillas ad ęc
clesiam uini · uel terminantes · sine magisterio · uel disciplina ·
qui
sarabaiti dicuntur · luxoriando · uel fornicando · uel etiam
cetera iniqua
operando que consentiri absordum est ·
presbiteri
cleros · quos secum habent sollicite preuideant .' ut cano
nice
uiuant · non inanis lusibus uel conuiuiis secularibus
uel canticis · uel
luxoriosis · usum habeant · sed caste · et sa
lubre uiuant ;
Si quis
autem presbiter · sine diaconos · qui post hoc
in domo sua secum
mulieres extra canonicam · licentiam ·
[fol. 88v] habere presumserit · honorem simul
et hereditatem priuet · utrius
que ad nostram presentiam ;
XX ·
Ut comites et centenarii ad omnem iustitiam
faciendum conpellent · et iuniores tales · in misteriis suis habeant ·
in quibus securi confident · qui legem adque iustitiam · fideliter obseruent ·
pauperes nequaquam oppriment · fures · latronesque et homicidas
adulteros · malificos · adque incantatores · uel auguriatrices ·
omnesque sacrilegos · nulla adulatione · uel premium .' nulloque sub tegimine
celare audeat sed magis prodere · ut emendentur · et castigentur · secundum legem · ut deo largiente omnia hec mala a christiano populo auferatur ;
XXI ·
Ut iudices secundum scriptam legem · iuste
iudicent · non secundum arbitrium suum ;
Precipimusque ut in omni regno nostro · neque diues · neque
pauper
neque per nemini inspicia denegare audeant · id est siue pere
grinus
propter deum perambulantibus · terram siue cuilibet iteranti ·
propter amorem dei et
propter salutem anime suę ·
tectum · et focum · aqua ·
nemo illi deneget .' si autem amplius eis · aliquis boni facere
uoluerit · a
deo sibi sciant retributionem optimam ut ipse dixit · qui
autem susceperit unum
paruulum
propter me · me suscepit · et alibi
hospes fuit · et suscepistis me ;
XXIII
De legationibus a domno imperatore · uenientibus missis
directis · ut comites · et centenarii · preuideant · omni
sollicitudine sicut gratia domni imperatori · cupiunt · ut absque
ullum orteant · per misteria eorum omnibusque omnino · precepit · quia
hoc debiti sunt · preuidere · ut nullum moram · nusquam patiatur · sed
[fol. 89r] cum omni festinatione eos faciant · ire uiam suam · et taliter prouidentiam suam habeant ut missi nostri disponant ·
XXIIII
De pauperinis uero · qui in sua elymosyna · domnus imperator
concedit · qui pro banno suo soluere debent · ut eos iudices co mites · uel missi nostri pro concesso non habeant · constringere pro arte sua ;
XXV
De his quos uult · domnus imperator · christo propitio pacem
defensio
nem habeant · in regno suo id sunt qui ad suam clementiam
festinant · aliquo nuntiare cupientes · siue et christianis · Siue
ex
paganis · aut
propter inopia · uel
propter famem suffragantia que
runt ; Ut nullus eos · sibi seruitio ·
constringere uel usurpare
audeant · neque alienare · neque uindere · sed ubi
sponte manere
uoluerint · sub defensione · domni
imperatoris · ibi habeant · subfra
gia in sua elymosina · Si quis hoc
transgredere presumserit ·
sciant se exinde damnum · pati uitam presumtiosus ·
dispo
situm iussa domnum imperator ;
XXVI ·
Et his qui iustitiam domni imperatoris · annuntiant nihil
lesiones · uel iniuria qui machinare presumat · neque aliquid inimicitie contra
eos mouere · qui autem presumserit bannum dominicum soluat · uel si maioris debiti
reus sit · ad sua presentia perduci iussum est ;
XXVII ·
Homicidia pro quibus multis · de operi populus · christianus ·
omni contextatione · deserere · ac uetare mandamus · qui
ipse
dominus audiuit · et inimicitie suę fidelibus contradixit ·
Multo
magis
homicidia quomodo enim · secundum placatum
fouere · confidit qui filium suum
proximum sibi occiderit qualiter
[fol. 89v] uero christum
dominum sibi propitium esse arbitretur · qui fratrem
suum interficerit · magnum
quoque et inhabitaculum peri
culum est cum deo patre · et christo cęli
terre dominatore
inimicitias hominum · moueretur quos aliquit tempus
laudando et fugere · potest sed tamen causa · aliquando in
manus inimicorum suorum · incidit deum autem ubi effugere ualet ·
cui omnia secreta manifesta sunt · qui
temeritatem eius ira
quis extimat dere · Qua ne
propter populus nobis · ad requi
rendum commissos hoc
male · pereat · hoc omni disciplina de
uitare preuidimus · quia nos ullo
modo placatum uel propi
tius habere · qui sibi deum iratum non
formidauerit · Sed
seuissima
distraationem [!] uindicare uellimus qui malum
homicidii · ausus fuerit perpetrare · tamen etiam pec
catum
adcrescat · ut inimicitia maxima · inter christi
anos non fiat · ubi
suadentes diabulo · homicidia contin
gant statim reus ad suam
emendationem recurrat tota
que celaritate perpetratum · malum et
propinquos · extincti
digna conpositionem emendet · et hac firmiter banniamus ·
a parentes interfecti nequaquam inimititia · super com
missum malum · adauge audeant · neque pacem fidei petendi ·
denegare sed datam fidem · paratam
conpositionem reci
pere · et pacem perpetuam reddere · rerum autem nulla
moram
conpositionis facere · ubi autem hoc peccatorum merito con
tingerit a quis uel fratres · uel propinquum suum occiderit statim
se ad
penitentia · sibi conpositam sumit · et ita ut episcopis
eius · sibi disponat
adque ulla ambiguitate sed iuuante
[fol. 90r]
domino perficere suum remedium studeat · et conponat occisum
secundum legem ·
et cum propinquus suus se omnino con
placeat · et data fidem ullam
inimicitiam · exinde
mouere nemo audeat ·,· Qui autem digna emendationem
facere · contemserit hereditatem priuet usque ad iudicium nostrum ·
XXVIII ·
INcertuosum scelus omnino · prohibemus · Si quis autem
nefanda a fornicatione · contaminatus fuerit · nullatenus sine districtione graui
relaxetur · Sed taliter ex hoc corripiantur · ut ceteri metum habeant · talia perpetrandi · ut auferetur penitus · et inmunditia populo
christiano · et ut reus ex hoc per penitentia · ammittat pleniter sicut ei · ab
episcopo suo disponatur et eadem femina in manus parentum · sit constituta
usque ad iudicium nostrum ·,· Si autem iudicium episcopi ad suam emendationem
consentire noluerit · tunc ad nostra presentia perducantur · memores
exemplo quod de incestis factum est · quod fricco
perpetraui · in sanctimoniali dei ;
XXVIIII
Ut omnes pleniter bene parati sint · quandocumque iussio nostra uel annuntiatio aduenerit · Si quis autem tunc se inparatum · esse dixerit · et preterierit · mandatum ad palatium perducatur · et
non solum ille sed etiam omnes · qui bannum uel preceptum nostrum
transgredere presumunt ·,·
XXX ·
Ut omnes omnino episcopus · et presbiteros suos · omni honore uenerentur in seruitio · et uoluntate dei · ut in celestis
nuptiis · et se ipsos et ceteros maculare audeant · [fol. 90v] Coniunctiones · facere
non presumat · antequam episcopi · presbiteri cum
senioribus populi · consanguinitatem coniungentium diligenter exquirant · et tunc
cum benedictionem iungantur ebrietatem deuitant rapacitatem fugiant ·
furtum non faciant lites et contentiones adque blasphemia · siue in conuiuiis ·
siue in conplacito · omnino dubitentur sed cum caritate et concordia uibant ·,·
XXXI ·
Et ut omnes omnino ad omnem
iustitia et sequenda et mis
sis nostri sint · consentientes et usum
periurii omnino permit
tant · qui hoc pessimum scelus · christiano populo
offerre necesse est ·
Si quis autem post hoc in periurio probatus fuerit · manum
dex
tera
semperdere [!] sciat · tamen hereditatem propria
priuentur ·
usque ad nostrum iudicium ;
XXXII
[BK 33 c. 37 BK 33 c. 38]
Ut hii qui patricidia · uel fracidia · fecerit auunculum
patruum · uel
aliquem ex propinquis · occiderint · et iudi
cium episcoporum
presbiterorum · ceterorumque iudicium obhedire et
consentire
noluerint · quod ad salutem anime suę iustumque
iudicium soluendum · missi nostri
et comitis · in italia custo
dia coartent · ut
salui sint · nec ceterum populum quoinqui
nent usque dum in nostra
presentia perducatur · et de res propria
sua · interim nihil habeant ·
Similiter et his fiat qui inli
citis et incestis coniunctionibus
reprehensi sunt correcti
et nec se emendare uolunt neque
episcopis · neque presbiteris suis obtem
perare · et
bannum nostrum presumat contempnere ;
XXXIII
[BK 33 c. 39 BK 33 c. 40]
Ut in forestes · nostras feramina nostra ·
nemine furare au
deat quod iam multis uicibus · fieri contradiximus ·
[fol. 91r] ut nunc iterum banniamus · firmiter ut nemo amplius ·
faciat sicut
fidelitatem nobis promissa unusquisque conseruare
cupiat · ita sibi caueat ; Si
quis autem comis uel centenariis ·
aut bassus noster aut aliquis de
ministerialibus nostris ferami
na nostra · furauerit omnino ad nostra
presentia · perducantur
ad rationem · ceteris autem uulgis qui ipsum furtum de
fera
minibus fecerit omnino quod iustum est ·
conponat · nullatenus
que eis exinde aliquis relaxetur ·,· Si
quis autem hoc sciente ali
cui perpetratum in ea · fidelitate
conseruatam quam nobis
promiserunt · et nunc promittere habent ; Nullus hoc celare
audeat ·,·
Nouissime igitur ex omnibus decretis nostris nosse
cupimus
in
uniuerso
regno nostro · et missos nostros nunc direc
tos · siue inter
ecclesiasticos uiros episcopos · abbates presbiteros
diaconus · canonicos · omnes monachos · siue sanctemoniales · qua
liter unusquisque in suum ministerium · uel professione nostra
bannum · uel
decretum habeat conseruatum uel ubi ciui
bus ex his · dignum sit ex bona
uoluntate sua gratias agere ·
uel adiutoria inpendere uel ubi aliquid adhuc sit ·
necessitatis emendare ·,· Simili autem laicos et in omnibus
ubicumque locis ·,· Si de mundeburde sanctorum ecclesiarum · uel
etiam uiduarum · et orphanorum seu
minimum potentium
adque rapina · necnon de exercitali placito instituto · et
super ipsis causis qualiter preceptum uel uoluntate nostre sint ·
obhedientes uel
etiam ·
liter [!] bannum nostrum · habeat conserua
tum ·
qualiterque super omnia unusquisque certamen habeat ·
in sancto seruitio deo
seipsum custodire · ut hec omnia bona et
[fol. 91v] bene sunt ad dei omnipotentis
laudem · et gratias referamus ·
ut dignum est ubi autem aliquid · inultum esse
credimus · sit ad
emendandum omne studio · et uoluntate certamen habeamus ·
ut cum dei adiutorio hoc ad emendationem perducamus · et ad
nostra eterna mercedem · et omnium fidelium nostrum similiter
et de comitibus uel centenariis ·
ministerialibus nostris inter
nos omnia supradicta · nosse cupimus feliciter ·,·
AVDITE fratres
dilectissmi
[BK 121 Abschnitt A BK 121 Abschnitt B]
pro salute
uestra hunc missus ut ammoneamus
uos quomodo secundum deum iuste · et bene uiuatis ·
et hoc secundum cum iustitia · et cum misericor
dia conuersemur ·,·
Ammonemus
uos
inprimis ut credatis unum deum patrem
omnipotentem et filium et spiritum
sanctum · hic
est unus deus · et uerus perfecta trinitas ·
et uera unitas ·
deus creator omnium bonorum · nostrorum ;
Credite filium dei pro salute mundi ·
hominem factum
natum de spiritu sancto · et uirgine maria ·
Credite quod pro
nostra salute morte passus est · et tertia die
surrexit a
mortuis · ascendit in cęlo sedit ad dexteram dei ·,· Cre
dite eum uenturum ad iudicando uiuos · et mortuos
et tunc reddet unicuique
secundum opera sua ; Credite unam
ecclesiam · id est congregatio bonorum hominum
per totum
orbem terrę · et
scitote quia illi soli · salui esse potue
runt · et illi soli ad regnum
dei pertinent · qui in istius
ecclesie sedis · et communionem et caritatem
perseuerant
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 92r]
[1]
ministeriali nostro
unicuique detur cottidie panes XXX friscin
ge due · de potum modia · II ·
porcellus unus · pulli tres · oba XV ·
annonas ad cauallos modia tres ad bassallos
nostros panes
XVII · friscinga · I · porcellus unus de potum
modium · I · pulli
duo · oba · X · annonas ad cauallos modia · II ·
LXXXIIII ·
Primo capitulo de his qui sine consensum ·
episcopi · presbiteri
in ecclesiis suis constitutum · uel de ecclesiis eiciunt · et ab episcopo uel a quolibet misso domnico ammoniti obhedire noluerunt ut bannum
nostrum seu uuadiare quogantur · et per fideiussores · ad palatium nostrum uenire
iubeantur · et tunc nos decernamus utrum deo placeant · ut autem illum
bannum persoluat aut aliam armisctra [!] sustineant ·,·
LXXXV ·
De ęcclesiis qui inter quoheredes diuise sunt consideratum
est quatenus si secundum prouidentiam · et ammonitionem
episcopi · ipsi quoheredes eos uoluerint tenere et honorare
faciant · si autem hoc contradixerint · in episcopi potestate maneant ·
utrum eas ita consistere permittere aut reliquias exinde auferat · et
ubi ad nostrum beneficium ęcclesię pertinentes · ita diuise inuenta
fuerint ut describantur et nobis renuntiantur ·,·
LXXXVI ·
De
ecclesiis destructis ut episcopi et missi inquisitione faciant utrum per
neglegentiam aut inpossibilitatem destructe sunt · et ubi neglegentiam inuenta
fuerint episcopi auctoritatem emendare cogatur qui eam restaurare
debuerunt Si uero per inpossibilitatem contigerit ut aut plure [!] sunt
quam necessit · aut maioris magnitudinis · quam ut rebus ad eas perti[fol. 92v]nentibus restaurari possint episcopis modum inueniat qualis congrue
mendari [!] · et consistere possint ;
LXXXVIIII
Ut missi nostri ubicumque malos scabinos
iuueniunt [!] eiciunt · et totius populi consensum in locum
eorum bonos eligant · et cum electi fuerint iurare faciant et scienter
iniuste iudicare † debeant ;
LXXXX
Uolumus ut quicumque de scabini
deprehensus fuerit
propter munera aut
propter amicitiam iniuste iudicasset ut per fide
iussore missos ad
nostra presentia ueniat ; De cetero omnibus
scauinis denuntietur · ne quis
deinceps etiam iustum iudicium
uendere pręsumat ·,·
LXXXXI
Ubicumque contumationes tam tempore
nostro quamque et ienitore nostro legitime · et
rationabiliter adque utiliter eclesiis dei facte sunt perteneat ·
Ubicumque uero inutiliter · et incommodes · adque
rationabiles facte sunt · dissoluantur et recipiant unusquisque quod dedit ubi
uero mortua interiacet aut a qualibet causa · que rationabilis est uideatur
inuentor fuerit · diligenter describatur et ad nostra iustitia
perforatur [!] ·,·
LXXXXII ·
De his qui decordiis et contentionibus studere
solet · et in pacem
uiuere nollent · et inde conuinctus
fuerit uolumus
ut
sub fideiussoribus · ad nostrum placitum ueniant ubi cum fidelibus
nostris consideremus quod de talibus nostris considerandum sit ·,·
LXXXXIII
Ut cancellarii
electi boni et ueraces cartas publicas con
scribant ante comites et scauin
is et uicarius eius nullis
modis hoc facere pręsumat de pecunia antequam
legitimum
pretium addetur ·,·
LXXXXIIII ·
De cancellarii qui ueraces · uel electi sunt ad
homines infir[fol. 93r]mi ueniant · et secundum lex tormenta conscribant ·
et testim cu[m]
scripta cartula fuerint ostendam eam · episcopo · comiti · iudices
uel uicariis aut impleues ut ueraces agnoscant esse ;
LXXXXV
Statuimus ut
liberi homines que tantum proprietatis habent unde hostem bene facere possint et
iussit facere · nolunt ut prima uice secundum legem illorum statuto damno
subiaceat · Si uero secundum inuentus fuerit · neglegens bannum nostrum id est LX · solidos persoluat ·,· Si uero tertio qui sine ad culpa defuerit implicatus sciat
se omnem substantiam suam admissuram aut in exilio esse mittendum ·,·
LXXXXVI
De metiocribus
quippe liberis que non possint per se ostem facere comitum fidelitatem
commus · ut inter duo aut tres seu quattuor uel si necesse
fuerint · amplius unique meliores sed uidetur adiutorium preueniant · ad nostrum seruitium faciendum
diis [!] quoque hoc nimiam paupertatem neque per se hostem facere neque
adiutorium prestare possunt conseruentur quousque ualeant recuperare ∴
LXXXXVII
Placet nobis ut liberi homines que non
propter paupertatem sed
obitandam · reipublice utilitatem fraudulenter hac
ingeniose
res suas ęcclesię deleant easque denuos · scenso · utesdas re
cipiunt ut quocumque res ipsas possident · hostem · et
reliquas publi
cas · functiones faciant quodsi iussa facere necglexeris
licen
tiam eos distringendi · comitibus permittimus per ipsas res ·
nostra
non resistentes emunitate ut satis · et utilitas regni huius
modis · adinuentionibus non infirmetur ·,·
LXXXXVIII
Uolumus ut similis mensura in laicali ordine de hac [fol. 93v] re seruetur uidelicet ; Si quis ulterius proprietatem que hoste facere potest emerit aut quoduis modo · ad eum peruenerit eiusque adducendum eas
dimiserit si neclegens de hoste fuerit · per ipsa res · a comite distringantur ut
in quoque publica non minoretur ·,· utilitas ·
LXXXXVIIII
Precipimus de his fratribus qui in
nostre sed romane finibus paterne seu materne succedunt hereditati
si contigerit quod unus eorum ecclesiastice malitie sit mancipiatus et idcirco qui seculariter militare debuerant ut se ad defensionem regni
nostri · subtraat in nostris finibus partem substantię
accipere dissimulauerat idcirco ut neque distringendi · ubicumque comis suus eum inuenerit licentiam distringendi ei concedimus · Ita ut primi fidemiussorem inueniam usque ad placitum suum
et bannum nostrum persolbat · Si uero fideiussores non inuenerit tandiu sub
custodia per comitem teneatur que aut fideiussores inueniat aut bannum
persolutum habeant ·,·
· C ·
De liberis uero hominibus qui in alienam potestatem mobilem
suum
transferunt · ut causator eorum eos pignerare possit ·,·
placet nobis ut
res eorum infiscentur · quousque uenientes ad au
dientiam iustitiam
faciant si uero uenire contemserit secundum
capitulare hoc domni genitoris nostris
de eorum de rebus agatur
Nam et de ipsis rebus ubi habita estimatione damnum
que
sitori sarciat que uero mobilem illut recipit · si hoc sacramen
ta prouare non potuerit quod
propter iustitiam ulterius dif
ferendam illud recipisset bannum nostrum
persoluat ·,·
· CI ·
De fratribus namque qui simul in paterna · seu materna he
reditatem communiter uiuunt · nolentes substantia
[fol. 94r] eorum ad occasiones ut unus tantum eorum in hostem uadat sui
autem
duo similiter si tres fuerint · huius remaneant · et si ul
tra tres
numerus fratrum creuerit unus semper
propter domesticam
curam adque rerum communum est colentia
remaneat · si uero in
ter eos aliqua hora fuerit continentia quis eorum
expeditione
facere debuit .' impleat prohibimus ut nemo illorum remane
at · In ętate quoque illorum · lex propria seruetur simili et in
nepotibus hec conditio teneat ·,·
Ut in testimonium non recipiuntur de his capitulis id est
de libe
rtate
uel proprietatem in mancipiis · et in terris
seu de
homicidio · et de incendio · illique non habent · si con
iuncti fuerint
falsum dixisset testimonium unde secundum
conpositionem plenam reddere possit ·,·
· CIII ·
[BK 165 c. 8 BK 165 c. 9]
Statuimus ut omnes
iuratores singillatim iurent ·,·
Ut
quique [!]
sacramentum uel debitum · ante solis occasum persoluerit securus
inde sit ·,·
· CIIII
Uidetur nobis ut quicumque liberint ieniose in
seruitio · tradiderit hisque recipit · hoc quod ille qui in seruitium se
tradiderit in publicum per antiquam consuetudinem facere debuit
implere ·,·
CV
De his qui proprietatem suam habent et eas spontaneę pro
alii delegant · et postea fraudulenter ab alio aliquo ig
norantur pretium
easdem rex uenundaces accipiunt · et
his cui easdem res prius tradite fuerint
cognita nego
tio agnum integrum si lex non contradixerit sed pro
inlusi
onem tacens sine tempore inludere · si infra patriam anni
spa
[fol. 94v]tium ut dictum est fuerit prior traditio nihil ei ualeat
uendiderint ·
Si uiuent comprobatus fuerit hanc in iussionem fecit bannum
domini
cum persoluant id est LX · solidos ·,· Si uero bannum unde
conponat non ha
bet uerberetur ·,·
· CVI ·
Quibuscumque per legem propter aliquam contentionem pugna
fuerit
iudicatam ·
propter de infidelitatem · cum fustibus pugnent sicut in capi
tulare
domni · quod prius constitutum fuit ·,·
· CVII ·
De fugitiui precipimus ut ministri regi publice
domno fugitiui nihil ac
cipias cum reddiderit eum ·,·
HEC SVNT
CAPITVLA
QVE DOMNVS LOTHA
RIVS REX
INSTITVERE IVSSIT ·,·
· I ·
De ecclesiis emendandis · uolumus ut ita
obseruetis
sicut in capitulare nostro continetur · quod
add [!]
o
lonam fecimus et ubi in uno loco plures sunt
destru
antur · quodsi forte in aliquo loco sit ęcclesia construc
ta · que tamen necessaria sint · et nihil doti habuerit uolumus
ut
secundum iussionem domni et
genitoris nostris unus mansus XII
bunuariis de terra arabili ibi detur et mancipia
duo · aut
liberis hominibus qui ad eadem ecclesia officium dei audire ut
sacerdos
ibi
possit esse diuinus cultus fieri quodsi hoc popu
lus facere
noluerit destruatur ·
· II ·
Sanguinis effusio in ecclesia facta cum fuste si
presbiter fuerit triplo conponatur · duas partes eidem
presbitero · tertiam pro fredo ad ecclesia insuper bannus noster ·,· Similiter de diacono [fol. 95r] iuxta conpositionem ei in triplo cum banno nostro
conprobatur de subdiaconus similiter triplos secundum suam conpositionem · et de
uniuscuiusque ordinis · secundum suam conpositionem triplo
persoluatur insuper banno nostro similiter et de ictus · sine sanguinis effusionem
de uniuscuiusque ordinis clero secundum suam conpositionem triplo
persoluantur · Insuper banno nostro et qui non habet unde ad ecclesia persoluat
tradat se in seruitio eidem ęcclesię usque dum totum debitum persoluat ∴
III ˙
Statuimus de presbiteri · et diaconibus
ęccleasticis [!] honore pri
uatis ut
rediguatur [!] ·
sub penitentia sicut canones pre
cipiunt · et si habet episcopus in sua
parrochias suum ministerium
ibi mittitur · quodsi ministerium non habuerit · tunc
pre
cipiat episcopus · ut illi tales habeant in illa plebem unde sunt
eligant sibi patronum quod de ipsis rebus uictum et uestimen
tum
eis ministret ipsi tamen nulla ha
beant
licentiam uagan
di ·
aut discurrendis · siue ad pl
acit
a · sue ad palatium siue
ad ipsas res quas proprias ante fuerit sine
licentia sui episcopo
sed in eodem loco ubi siue
constitum [!] est · suam
penitentiam · iugi
ter agant ; Quodsi hoc
non
obseruauerit
primum uerbe
rib
us
quoerceantur ·,· Quodsi n
ec sit
se castigauerit in tali
loco re
†trudantur .' ubi
uelint
sup penitentia uibant ;
IIII
Ut nullus ebrius suam causam in mallo possit
con
querere
·
nam testimonium dicere nec placitum comis habeant
nisi ieiunus ·
V
De
reclamatoribus uel causedicimus qui nec iudicium scabinorum acquiescere nec
blapsemare [!] · uolunt · [fol. 95v] antiqua consuetudo seruetur item ut in
custodia reclaudatur donec unum · et duobus faciant et si ad palatium pro hanc re
clamauerint · et litteras de[t]ulerunt non quidem
eis credatur · nec tamen in carcere ponatur sed cum custodia et cum ipsis litteris
pariter ad palatium nostrum remittantur · ut ibi discutiantur sicut dignum est ;
VI ·
De conspirationibus quicumque
facere presumserint
et sacramento quamcumque conspiratione
firmauerint ·
triplici ratione iudicentur · primo ut ubicumque
aliquo
malum · per hoc perpetratum fuerit auctores facti interficiantur
adiutores uero eorum alter ab altero flagellentur · et nares sibi
inuicem
precidant ·,· Ubi uero nihil mali perpetratum est simi
li quidem inter se
flagellentur et capillos sibi uicissim detun
dant · si uero per dextras
aliqua conspiratio · firmata fuerit
si liberi sunt aut iuret cum idoneis
iuratoribus hoc pro malo non
fecisset aut si facere non potuerunt · suam legem
conponant · Si uero in
regno nostro nulla huiusmodis conspiratio fiat nec per
sacramen
tum · nec sine sacramentum ;
VII ·
De oppressione pauperum liberorum hominum ut non fiat
a
potentioribus per aliquod malum ingenium · contra iusti
tiam oppressit
ita ut quod actiore se eorum uendant aut tra
dant · Ideo hec de liberis
hominibus diximus ne forte parentes
contra · iustitiam faciant exeredatis et
regale obsequium ·
muniatur et ipsi heredes
propter indigentiam mendaci uel
latrones · seu malefactores efficiantur ;
VIII ·
Si quis litteras nostras dispexerit id est
tratoriam que
propter mis
sos recipiendos dirigitur aut honores quos habent dimit
[fol. 96r]tant aut in eo loco · ubi predicto missos suscipere debuit ·
tandiu
resideat et de suis rebus legationes illuc ueniant suscipiant · quous
que animo nostro satisfactum habeant ; Qui uero epistolam
nostram quocum
que modo dispexerit iusso nostro adolatium
ueniat · et iuxta uolun
tatem nostram congruam stultitie suę castigatione
accipiat · et si ho
mo liber uel minister comitis hoc fecerit honorem
qualecumque
habuerit · sibe beneficium ammittat · et si seruus fuerit nudus ad
palatium
uapulent et caput eius tundantur ·,·
VIIII ·
Decernimus ut quisquis aliter testes · habere non potuerit ·
uolu
mus ut per comiti iussionem quos in suo testimonio necessarios ·
quisque habuerit ueritatem probaturi publico · conuentum addu
cantur ut ipsa ei ueritas cum iuramento ualeat inquirit quod
si de
duabus partibus fuerit inquisitio facta · idcirco quod nullus
eorum possit habere
testes
antequam iurent fiant inquisitio fac
ta quodsi
omnes ad unam partem dixerint testimonium iurent ue
rum dixisse
testimonium · quodsi
disscenserint [!] et quedam pars
testium uni prebuerit
testimonium · et alia alteri · tunc interro
getur si audierit per pugnam
illorum · testimonium approbare quodsi
nulla pars alteri cesserint iurent et pugna
prouentur · illorum
testimonium · quodsi una pars se subtraxerit · tunc illa que
ausa
fuerit contendere recipiantur ad testimonium ·,·
· X ·
Quod per XXX annos serui liber fieri non possit si pater illius
seruus aut mater ancilla fuit similiter de aldionibus
precipimus ;
XI ·
Quod nullus cancellarius pro ullo iudicato · aut
scripto
aliquid amplius accipere audeat nisi dimidiam libram argenti
de
maioribus scriptis · de minoribus autem infra ipsam dimi
[fol. 96v]diam
libram quantum rex exposuit et iudicibus rectum uidetur acci
piat ·,· De
orphanis autem et ceteris pauperibus · qui exoluere hoc non
possunt in prouidentia
comiti sit ut nequaquam inde aliquid accipiat
Notarii autem hoc iurare debent ·
quod nullum scriptum
falsum faciant ·
nec in occulto nec scriptum aliquis faciat · de unu comitatu in alio
nisi per licentia illius comitis · in cuius comitatum stare debet · quod
si aliter fecerit · inanis et uacuus appareat ·,· Si uero necessitas
euenerit itineris aliquem capulauerit aut infirmitas grauis
secundum capitularem
faciat domni nostri ·,·
XII ·
Placuit nobis ut hec capitula que
exersimus [!] de capitulis sancte
memorię auii nostri karoli ac domini genitoris lodouuicus
imperatoribus ab omnibus sancte dei ęcclesię et nostris fidelibus in regno italie ·
consistentibus pro lege teneantur · et conseruentur ·,·
Et quicumque
eorum capitulorum contemtorum extiterit LX · solidorum mul
ta
conponat sicut in capitulis predicti
domni aui nostri karoli continetur ;
XIII ·
Placuit nobis de liberis feminis que sibi serui copulant
sicut ad nostram en [!] regiam potestatem perteneunt ita uolumus ut inceps ad ipsos langobardos perteneant ipse et filiis suis · et
filiabus eorum ·
Statutum est ut si qua femina libera · cum seruum alterius se
copula
uerit · et parentes eius eam anni spatium ad uindictam non
dede
rit uolumus · ut curtis regia adquirat se ipsa femina cum ipso
ser
uum · annu et diem steterit · habeat eam cuius seruo est · et
filii qui ·
ex ea nati fuerint sic serui sicut pater eorum ·
XV ·
Statutum est ut si quis liber homo uxore habens liberam
propter
aliquid crimen aut debitum seruitium alteri se subdidit eadem
que
coniux cum ipso manere noluerit ipsorum procreatio · que
[fol. 97r] tali coniugio sit
libertatis · statutum non ammittat ·,· Si uero
ea defuncta secunda uxor · et tamen
libera tali se sciens tule
rit iuncxerit coniugio liberi eorum subdantur ·,·
XVI ·
Si quis percusserit presbiter id est sacerdos
conponat aurum optime libre · X ·
IN NOMINE SANCTE ET
INDIVINITATIS [!]
AN
NO INCARNATIONIS
DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI CLIIIIor ·
IMPERII NOSTRI ·
VI ·
INDICTIONE IIII ·
PREPHATIO : I
Dum conuentu fidelium nostrorum palatio nostro
ticine ciuitatis conuocaremus et simul
episcoporum · et nobilium nostrorum consultu · non solum ęcclesiasticam utilitatem
et populi pacem uel saluationem sed etiam totius regni statum perquirere
studeremus · inter reliquos populus noster · nobis quadam petitiones · optulit
quas nos dei amore · et eorum fidelitate ducti · libenter suscepimus ·
adque ideo subter annotata · capitula ad eorum utilitatem conscribi fecimus · quas
in futurum pro lege tenenda firmamus ·,·
II ·
De feminis que defunctis uiris · lex langobardorum
prohibet ante anno spatium uestem religionis mutare uelumque suscipere ·
petierunt ut nostra licentia eis · mox diuina pietas · inspirauerat eas
indemnes licere suscipere · Nos autem considerantes quia preterita pro ipsa
dilatione multi etiam raptu intra eodem spatio · ad aliam partem distracte fierunt ; Ideo et eorum petitione quam iusta censuimus suscepimus et eis ita fierit
concedimus ·,· [fol. 97v]
III
Nostre maiestatis reclamauerunt uel patris
nostri super eos superflua facta fuisse inquisitiones ·,· Ideo eis concedimus
abhic [!] in futurum nullas alias super eos fieri inquisitiones · nisi
unde karoli
auii [!] nostri tempore facte fuerunt ·,·
IIII ·
De liberis hominibus qui super alterius res
resident et usque nunc ad ministri rei publice contra legem ad placita
protrahebantur et ideo pignerabantur ∴ Constituimus secundum legem patronos eorum
ad placitum eos adducant · et si quis contra hanc nostra auctoritatem et
eorum legem eos pignerare aut distringere presumserint patroni omnia cum
lege emendent · et insuper pro incauta presumtione bannum nostrum
conpona [!] ·,·
V ·
De homicidio unde lex pro simplicitate
probatione trium testium querit · et testes habere non potuerit · concedimus ut
cum duodecim iuratoribus iuret et ab eadem simplicitatem absolutus proprium non
ammittat ·,·
VI ·
[BK 215 Epilog BK 214 c. 1]
CONcessas denique petitiones uestras
considerauimus etiam ea que ad nos ·
iam pridie peruenerunt · et ad resecandas
malorum insidiatores ·
hisdem adiungere capitulis id est ·,·
Si quis
aliquem de aliquo malla
uerit negotio · et ille qui mallatus fuerit dicat ·,· Ideo ei respon
dere nollet quia seruus est alterius · aut si
testimonia produxerit ·
et similiter dixerit quod eum recipere non debet quia
aliquis eorum
seruus sit nominet dominum eius · et sic det uuadia · de eo
adducendo ·
et posito placito · in quantum ire ubi eum inuenire credit et reuer
ti posse iudices dixerint ·,· Si in placito constituto
dominum non
adduxerit nisi pro certo ita uerum esse crederit quodsi iurare
ausus non fuerit : quia pro occasione prolongandi iustitia obdixe
[fol. 98r]rit ·
Conponat illi bannum nostrum et iustitiam plenissimam faciat · Si
uero aliquem
adduxerit · qui se
dominum eius dicat et illum que de
seruitium appellauit applicare ad seruitium
non ualuerit ·
Tunc ipse qui se
dominus
essę dixerit bannum nostrum illi
conponat · Eo quod concul
candam iustitiam in ieiunium tale ausus fuerit
facere crimi
na uero · si super eum pro dilatanda · iustitiam imponere
uoluerit ·
probare cogatur ·,· Et si probare non potuerit et iustitiam
faciat · et insuper bannum nostrum pro tanta caliditate conponere cogatur
VII ·
Si forte quispiam aliquem mallauerit
et
ille qui mallatus fuerit dixerit eum suum seruus esse ·
uel aliut in ipsa
altercatione · ueniens ad seruitium malla
uerit iubemus ut
presentaliter inter se uuadient ut ad primum
et secundum uel
tertium placitum causam ipsam definiat ·,· Inter
placitum uero et placitum sint
dies XV · Tertium autem quando
comes placitum habuerit si infra unum comitatum est · si autem
in alia sint XX · ne pro tali occasione ei iustitia prolongentur ·
quodsi in his tribus placitis ille qui querit neglexerit ·
excepto seruitio
regis aut inebitabili · necessitate et comes
placitum habuerit · ille quoque alius
ad suam probandam liber
tatem paratus fuerit ; Tunc comes causam
prodefiniat uel
uti si ipse qui querit presens fuisset · et ultra ille
qui quesierit
facundia de seruitio illius dicendi non habeat ·,· Et insuper
ut supra bannum nostrum illi
conponat et iustitiam pleniter faciat ·,·
VIII ·
[BK 214 c. 2 BK 214 c. 3]
Et sunt aliquid dum alii in seruitium mallant ;
et ipsi de sua libertate adprobare uuadia dant ·
in tantum eos mutandi
placidum laterant · ut uis ·
[fol. 98v] pro sua paupertate euadere possint unde
tertium
adere [!] capitulum
placuit ·,·
Si uero
aliquid alium ad seruitium mallauerint et ille
qui mallatus fuerit uuadiam de sua
probanda libertate dede
rit · iuuemus ut supra ad primum aut secundum uel
tertium placitum
causam deliberent · Inter placitum et placitum dies XV · tertium
uero quando comes placitum habuerit · si infra unum comitatum est ·
Si autem
in alium sint dies XX · et si in his tribus placitis ipse qui querit
uenire
contemserit anteposito que superius anteposuimus · et
comes placitum habuerit ille
namque alius cum suis testibus paratus fu
erit ·,· Tunc comes ipsos testes · recipiant et causas definiant
ueluti si ipse qui querit presens fuisset · et
ultra ille qui quesi
erit tacito illius de seruitio permaneat ·,·
alio tempore EDICTVS SERENISSIMVS AUGVSTVS INSTITVERE
PREVIDIT CAPITVLA ·,·
VIIII
Si quislibet episcopus abba uel comes · in
propria sede uel domos aut uilla residet homines ipsius depredationes fecerint
messes uel prata · defensionis tempore deuastauerint · et hoc cognitum adque
iniusta dilatatione non emendauerint · et factori condigna castigatione non
inposuerit ipsum malum ut lex est · emendare cogatur · et insuper XL ·
dies et noctes a uino et carne abstineat ·,·
· X ·
Per uiam quoque ad palatium ueniens · aut
rediens · cuicumque homines · rapinam fecerint et cognito
statim · non emendauerit et factori condignam · castigationem non inposuerit ·
omnia que rapta sunt ut lex est · emendare cogatur · et insuper XXX dies et
carnes et a uino abstineat ·,·