Capitularia - Edition der fränkischen Herrschererlasse

Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat 4638

Beschreibung der Handschrift nach Mordek

Aufbewahrungsort
Paris
Bibliothèque nationale de France
Lat. 4638
Name: Baluzes "Codex Pithoeanus"
Sigle: P6
Digitalisat verfügbar bei Gallica
Entstehung und Überlieferung
Entstehung:

11. Jh.; wohl Frankreich

Provenienz:

Pierre Pithou (fol. 1r oben [leicht angeschnitten]: Achete a Paris le 18 juin 1568 und, unterschrieben in neuer Zeile, Pithou; fol. 191v nochmals P. Pithou) (Baluzes Codex Pithoeanus); nach Pithous Tod († 1596) erworben von Jacques-Auguste de Thou († 1617) (Eintrag fol. 1r); wohl über de Menars gelangte die Hs. in den Besitz Jean-Baptiste Colberts († 1683) (Signatur: 1597). Alte Signatur der Kgl. Bibliothek: Regius 4243.1.

Äußere Beschreibung
Material: Pergament
Umfang: 192 foll.
Maße: 290-293 × 205-210 mm
Schriftraum: 200-220 × 120-130 mm
Lagen:
24 IV192
Kustoden: I (8v) bis XXIIII (192v) (nicht immer erhalten)
Zeilen: 24 (23)
Spalten: 1
Schrift: Minuskel
Ausstattung:

rote Rubriken, meist in Minuskel, einige in Capitalis rustica

Einband:

heller Pergamenteinband um Holzdeckel

Inhalte
Anmerkung:

In Cod. Paris Lat. 4638 liegt eine Kopie des großen Reimser Kapitularienwerks vor, das heute in zwei Teile versprengt ist: Codd. Berlin Phill. 1762 und Den Haag 10 D 2 (siehe dazu ausführlicher beim Phillippicus). Der Parisinus hat auch dortige Nachträge übernommen, er muß sich also direkt oder mittelbar auf jene Überlieferung zurückführen, in der wir das Original der Reimser Sammlung vermuten.

Der foll. 139v-191v tradierte Teil mit Kapitularien und Konzilen ab dem Jahre 843 wird auch für sich in dem erheblich jüngeren Cod. Rom Vallicell. N. 21 überliefert, der eine direkte Abschrift des Parisinus sein dürfte (siehe auch unter Rom Vallicell. N. 21).

Dieser Teil ist verwandt mit der Kapitulariensammlung von Beauvais (u.a. in Cod. Vatikan Vat. Lat. 4982, foll. 67v-75v, 99r-105v; weitere Hss. siehe dort). Eine neuzeitliche Hand hat die Texte foll. 80r-187v mit einem Codex von Beauvais verglichen (im Stil „est/deest in exempl. Belovac.“), für die Sammlung des Benedictus Levita (foll. 80r-137r) ist von derselben Hand zusätzlich ein „vetust. exempl.“ Jean Du Tillets herangezogen worden (Cod. Paris Lat. 4635?).

  • 1r-70r
    Ansegisi abbatis capitularium collectio (Klasse D, ohne den Namen Lothars), Praefatio, Bücher 1-4 und Appendices 1 und 2 (MGH Capit. 1, S. 394-449); von neuzeitlicher Hand nachgetragen sind die Verse (fol. 1r) und Appendix 3 (Rückseite des vor fol. 70 eingelegten Papierblattes; Vorderseite leer), mit der Schlußbemerkung: EXPLICIT. Hactenus etiam Ansegisi liber IIII in editione Jo. Tilii.

    „Reimser“ Zusätze wie in Cod. Berlin Phill. 1762:

  • -- 17v
    (nach Ansegis 1, 99) Capitula incerta wohl Ludwigs des Frommen, c. 1: Item de eadem re. Qui sponsam alienam non consentientem - quam uoluerit accipiat (MGH Capit. 1, Nr. 156, S. 315 Z. 21-26);

  • -- 35r-v
    (nach Ansegis 2, 32) Capitula Francica, cc. 2 und 3: Qualiter iustitię fiant pauperibus. De causis uiduarum pupillorum orphanorum - ad aures nostras. De illis hominibus qui iniustas quęrelas habent. De illis hominibus qui iniuste - iustitiam reddat (MGH Capit. 1, Nr. 167, S. 333 Z. 16-24 und - mit Rubriken - S. 421 f. Anm. a); Rubriken wie in der Capitulatio; die Kapitelzahlen XXXIII und XXXIIII der Capitulatio stehen aber nicht im Text.

  • -- 55r
    (nach Ansegis 4, 14) Benedicti Levitae capitularium collectio 1, 186 (aus einem echten Kapitular?), ohne den Schluß: De solutione occisi presbiteri. Presbiteri interfecti episcopo ad cuius paroechiam pertinent - proximior uidetur (MGH LL 2, 2, S. 55; auch Mordek 1995, Anhang I, Nr. 27, 3: Capitula a Benedicto Levita singillatim tradita, c. 3); Rubrik wie in der Capitulatio, wo auch die Kapitelzahl XVI steht (statt XV, weil Ansegis 1, 15 - entgegen der Reihenfolge im Textkorpus - vor dem Zusatzkapitel nachgetragen wurde);

  • -- 58r-v
    (nach Ansegis 4, 24) Capitula incerta wohl Ludwigs des Frommen, c. 2, Rubrik und c. 3: Qualiter de statu suo pulsatus se (davor Buchstabe radiert) uindicet (!). Homo de statu suo pulsatus - fieri potest (MGH Capit. 1, Nr. 156, S. 315 Z. 27-33; Rubrik: S. 440 Anm. b); in der Capitulatio Kapitelzahl (XXVI) und vollständige Rubrik (fol. 52ra: ... euindicet libertatem suam) von c. 2;

  • -- 64v-65r
    (nach Ansegis 4, 69) Capitula Francica, c. 7: De non exigendo heribanno antequam iussio dominica nota fiat. Vt missi nostri et unusquisque - hçc nota faciant (MGH Capit. 1, Nr. 167, S. 334 Z. 33-36); in der Capitulatio Kapitelzahl (LXXII) und Rubrik.

  • 70r-72v
    I-XX - Capitulare Aquisgranense (a. 802/803): PRAELOCUTIO DOMNI IMP. K. AD OMNES. KARLVS SERENISSIMVS IMPERATOR AVGVSTVS A DEO COronatus - fidelitate sua permansit (MGH Capit. 1, Nr. 77, S. 170 Z. 28 - S. 172 Z. 32; Inskription nicht gedruckt); wahrscheinlich unter Ludwig dem Frommen erneuert, vgl. Seeliger, Kapitularien, S. 20 f. Anm. 1.

  • 72v-73r
    Constitutio de synodis anno 829 in regno Francorum habendis (a. 828): ANNO SEXTO DECIMO REGNANTE DOMNO NOSTRO HLVDOUUICO. CONVENTVS EPISCOPORVM DEBET FIERI IN quattuor locis - octauis paschę (MGH Capit. 2, Nr. 184, S. 2 Z. 19 - S. 3 Z. 5).

  • 73r-v
    I-VI - Capitula ab episcopis in placito tractanda (a. 829): Hęc capitula ab episcopis tractanda sunt. De decimis quę ad capellas - notitiam deferat (MGH Capit. 2, Nr. 186, S. 6 Z. 40 - S. 7 Z. 14); c. 7 (Capitulum de expeditione exercitali), das nach Form und Inhalt einem sonst unbekannten Kapitular Ludwigs des Frommen (a. 828/829) entstammen dürfte, ist nicht numeriert.

  • 73v-75v
    I-X - Capitulare Wormatiense (a. 829): De his qui sine consensu - uenire compellatur (MGH Capit. 2, Nr. 191, S. 12 Z. 17 - S. 14 Z. 13).

  • 75v-77v
    I-XV - Capitulare missorum Wormatiense (a. 829): ITEM ALIA CAPITULA. De beneficiis destructis hoc obseruetur - ministerium nostrum amittat (MGH Capit. 2, Nr. 192, S. 14 Z. 34 - S. 17 Z. 9).

  • 77v-80r
    XVI-XXV - Capitulare pro lege habendum Wormatiense (a. 829): De homicidiis in ęcclesiis uel - inde accrescat (MGH Capit. 2, Nr. 193, S. 18 Z. 2 - S. 20 Z. 11); c. 1 = XVI-XVII, c. 5 - XXI-XXII.

  • 80r
    XXVI - Tractoria de coniectu missis dando (a. 829): Volumus ut tale coniectum missi - octauis pentecosten (MGH Capit. 2, Nr. 189, S. 11 Z. 4-10).

  • 80r-86v
    Benedicti Levitae capitularium collectio, Additio 1 = Collectio capitularis Benedicti monastica (Kapitulariensammlung, deren cc. 1-79 aus den Capitularia monastica I [a. 816] und III [a. 818/819?] zusammengestellt und vom Fälscher mit Rubriken versehen sind; das Schlußkapitel 80 bringt unter der Überschrift De disciplinę modo ein schon in den alten Codd. Paris Lat. 1603, Köln 91, Brüssel 10127-44 und Stuttgart HB VI 109, partiell auch Paris Lat. 10588 der Collectio Vetus Gallica [XLVI, 33-37] tradiertes Exzerpt aus cc. 2, 3, 28, 67 und 70 der Benediktregel [CCM 1, S. 545-554 und MGH Capit. 1, Nr. 170, S. 344-348, jeweils ohne Capitulatio; Vetus-Gallica-Text ed. Mordek, Kirchenrecht und Reform, S. 543-545]).

  • 86v-102v
    Benedicti Levitae capitularium collectio, Additio 2 (MGH LL 2, 2, S. 133-139).

  • 102v-118r
    Benedicti Levitae capitularium collectio, Additio 3, cc. 7-25, 28, 31, 34, 37, 40-65, 67-74, 76-80, 82-114, 117 und 119-124 (MGH LL 2, 2, S. 139 ff.).

  • 118r-137r
    Benedicti Levitae capitularium collectio, Additio 4, cc. 1-76, 78-94, 120-123, 125 und 138 (MGH LL 2, 2, S. 146 ff.).

  • 137v-139v
    Fünf falsche Kanones im Stil des Benedictus Levita, vgl. Seckel, Benedictus Levita decurtatus et excerptus, S. 400 mit Anm. 6 (nach Cod. Paris Lat. 2449 gedruckt von Fournier, Un groupe, S. 358-360).

  • 139v-143r
    I-VI - Conventus in villa Colonia (Konzil von Coulaines) (a. 843): Incipiunt capitula quę acta sunt anno IIIIto regni domni karoli (von neuzeitlicher Hand über der Zeile gloriosi) regis domni hludouuici imperatoris filii in conuentu habito in uilla quę dicitur colonia quę etiam subscriptione eiusdem principis et episcoporum ac ceterorum fidelium dei confirmata fuere consensu Vuarini et aliorum optimatum indictione sexta. Sancta ęcclesia nauis more ut - qui loquitur in uobis. De honore uidelicet et cultu dei - inrefragabiliter agat (MGH Capit. 2, Nr. 254, S. 253-255; MGH Conc. 3, S. 14-17, zur Hs. S. 12).

  • 143r-147v
    I-VI - Synodus ad Theodonis villam habita (Konzil von Yütz bei Diedenhofen) (a. 844): Secuntur capitula quę acta sunt in synodo secus teudonis uillam habitę in loco qui dicitur iudicium - mense octobrio indictione septima. Nauis sanctę ęcclesię ab exordio suo - qui loquitur in uobis (MGH Capit. 2, Nr. 227, S. 113-116; MGH Conc. 3, S. 29-35); die Kanones der Synode wurden von Lothar I., Ludwig dem Deutschen und Karl dem Kahlen approbiert und damit zum Kapitular erhoben.

  • 147v-152v
    Konzil von Ver (a. 844) (MGH Capit. 2, Nr. 291, S. 383-387; MGH Conc. 3, S. 38-44).

  • 152v-153v
    Konzil von Beauvais (a. 845) (MGH Capit. 2, Nr. 292, S. 387 f.; MGH Conc. 3, S. 54 f.).

  • 153v-156r
    II-VIIII (c. 1 nicht numeriert) - Capitulare Septimanicum apud Tolosam datum (a. 844): Sequentia capitula acta sunt apud tolosam cuitatem - synodali praeminent auctoritate. Hęc quę secuntur capitula consulentes - et absoluant (MGH Capit. 2, Nr. 255, S. 256 Z. 5-9, S. 256 Z. 15 - S. 258 Z. 8; R. D’Abadal i de Vinyals, Catalunya carolíngia 2: Els diplomes carolingis a Catalunya 2 [Institut d’estudis catalans. Memòries de la Secció històrico-arquelògica 2, 2, Barcelona 1952] S. 426-429; MGH Conc. 3, S. 19-23).

  • 156r-v
    I-XVIIII - Notitia de conciliorum canonibus in villa Sparnaco a Karolo rege confirmatis (a. 846): Hęc quę secuntur capitula excerpta sunt a domno rege karolo et principibus eius - cum principe obseruare. De honore et cultu ęcclesiarum - De sepulturis infra ęcclesiam (MGH Capit. 2, Nr. 257, S. 261 Z. 4-15, S. 261 Z. 39 - S. 262 Z. 19).

  • 157r
    Commemorationes zum Konzil von Coulaines u. a. (MGH Capit. 2, Anhang zu Nr. 257, S. 262 Z. 20-30).

  • 157r-163r
    Capitula conciliorum Meldensis et Parisiensis in villa Sparnaco a Karolo rege confirmata (a. 846), ausgewählt nach der fol. 156r-v kopierten Notitia de conciliorum canonibus in villa Sparnaco a Karolo rege confirmatis (16 Kanones des Konzils von Meaux-Paris [a. 845-846]: cc. 20-22, 24, 28, 37, 40, 43, 47, 53, 56, 57, 62, 67, 68 und 72; MGH Capit. 2, Nr. 293, S. 403 Z. 17 - S. 404 Z. 18, S. 404 Z. 23-26, S. 405 Z. 27 - S. 406 Z. 9, S. 407 Z. 13-17, S. 408 Z. 4-20, S. 408 Z. 34 - S. 409 Z. 12, S. 409 Z. 33 - S. 410 Z. 12, S. 411 Z. 3-16, S. 411 Z. 23 - S. 412 Z. 6, S. 413 Z. 1-14, S. 414 Z. 16-35, S. 415 Z. 22 - S. 416 Z. 3; MGH Conc. 3, S. 94-96, 97, 99, 102, 103 f., 105, 107 f., 109 f., 110 f., 113 f., 116 f., 118 f.).

  • 163r-165r
    Hlotharii, Hludowici et Karoli conventus apud Marsnam primus (a. 847): Hęc quę secuntur capitula acta sunt - communiter pergat (MGH Capit. 2, Nr. 204, S. 68 Z. 30-35, S. 69 Z. 16 - S. 71 Z. 25).

  • 165r-168v
    I-VIIII - Hlotharii, Hludowici et Karoli conventus apud Marsnam secundus (a. 851): Hęc quę secuntur capitula acta sunt - suprascripta capitula (MGH Capit. 2, Nr. 205, S. 72 Z. 9-14, S. 72 Z. 27 - S. 74 Z. 42; Adnuntiatio Hlotharii [S. 74 Z. 13-18] = VIIII).

  • 168v-171r
    I-VII - Konzil von Soissons (a. 853), cc. 1-7 (cc. 6 und 7 nach Version A) (MGH Capit. 2, Nr. 258, S. 263-266; MGH Conc. 3, S. 279-283); von einer Hand des 16./17. Jh. nachgetragene Inskription: Ista capitula constituta sunt a Domno Karolo in Synodo apud Suessionis duitatem in monasterio Sancti Medardi Anno Incarnationis Domini DCCCLIII in mense Aprili, siehe dazu Cod. (Berlin Phill. 1762 +) Den Haag 10 D 2, foll. 27r-29v. Sirmond, Karoli Calvi capitula, Notae S. 14 fand die Überschrift noch, ob an diesem Ort, sei dahingestellt, in einem Codex Laudunensis mit der Variante apud Karolo rege statt a domno Karolo.

  • 171r-173v
    VIII, II-V, VII-XII (c. 1 = VIII, c. 6 nicht numeriert) - Capitulare missorum Suessionense (a. 853): Vt missi nostri per duitates - perpetua libertate fruatur (MGH Capit. 2, Nr. 259, S. 267 Z. 16 - S. 270 Z. 11; MGH Conc. 3, S. 284-289).

  • 173v-176v
    Konzil von Verberie (a. 853) (MGH Capit. 2, Nr. 294, S. 421-423; MGH Conc. 3, S. 304-307).

  • 176v-177v
    I-X - Hlotharii et Karoli conventus apud Valentianas (a. 853): De his capitulis quę subsecuntur annuntiauerunt populo - de collocutione nostra fraterna (MGH Capit. 2, Nr. 206, S. 75 Z. 7-10, S. 75 Z. 16 - S. 76 Z. 16); Zählung nur bei der Adnuntiatio Karoli (S. 75 Z. 30 - S. 76 Z. 16).

  • 177v-182v
    III-XIII (cc. 1-2 nicht numeriert) - Capitulare missorum Silvacense (a. 853): Secuntur capitula quę in ipso anno - Alciodriso, Aualiso (MGH Capit. 2, Nr. 260, S. 270 Z. 32 - S. 271 Z. 3, S. 271 Z. 13 - S. 276 Z. 13).

  • 182v-184r
    I-XIII - Capitulare missorum Attiniacense (a. 854): Hęc memorialia capitula quae secuntur - Madergaudus decanus (MGH Capit. 2, Nr. 261, S. 277 Z. 20 - S. 278 Z. 34).

  • 184r-186r
    II-III (c. 1 nicht numeriert), I-IIII - Hlotharii et Karoli conventus Leodii habitus (a. 854): Hę sunt annuntiationes quas hlotharius et karolus apud leudicam annuntiauerunt. HLOTHARIUS SERENUS IMPERATOR. Scire uolumus uestram omnium fidelitatem - non dissociaueritis (MGH Capit. 2, Nr. 207, S. 76 Z. 30 f. [Krause übernahm den von einer neuzeitlichen Hand notierten Zusatz anno DCCCLIIII in den Text!], S. 77 Z. 1 - S. 78 Z. 12).

  • 186r-187v
    Consilium optimatum Karolo II datum (a. 856) (MGH Capit. 2, Nr. 295, S. 424 Z. 8 - S. 425 Z. 17).

  • 187v-191v
    I-XV - Capitula ad Francos et Aquitanos missa de Carisiaco (a. 856): Hęc quę secuntur capitula misit domnus rex karolus - facere possumus (MGH Capit. 2, Nr. 262, S. 279 Z. 16 - S. 282 Z. 16).

  • 191v
    Eintrag: P. Pithou.

  • 192r
    Sermo: <A>gnoscant igitur cuncti fideles dominum nostrum - ipsę octauę.


Transkription

Editorische Vorbemerkung zur Transkription

Transkriptionsvorlage: Die Transkription erfolgte auf Grundlage eines guten Schwarz-Weiß-Digitalisates, das bei Gallica zur Verfügung gestellt wird. Unsichere Lesungen und Korrekturen sowie die Verwendung farbiger Tinte wurden bei einer Autopsie des Originals in der BnF im Februar 2017 sowie im September 2021 geprüft.

Schreiber

Foll. 4v, 17v, 41v, 42ra, 42vb, 58r-v, 70r-80r, 139v-143r, 153v-157r, 163r-173v, 176v-191v: Der Schreiber verwendet eine saubere, gut lesbare, spätere karolingischen Minuskel. Die Inscriptiones zu BK 77, 184 und 192 sind in Capitalis rustica (teils mit unzialem E), diejenige zu BK 186 in Minuskel verfasst, so wie es auch bei den späteren Kapitularien der Fall ist. Eine zeitgenössische Hand hat in seltenen Fällen Korrekturen vorgenommen. An einigen Stellen hat zudem ein neuzeitlicher Benutzer insbesondere (Zwischen-)Überschriften ergänzt (z.B. die Zwischenüberschrifen bei BK 205, foll. 167v-168r) und war ebenfalls korrigierend tätig.

Buchstabenformen

Foll. 4v, 17v, 41v, 42ra, 42vb, 58r-v, 70r-80r, 139v-143r, 153v-157r, 163r-173v, 176v-191v: Insgesamt sind keine auffälligen Buchstabenformen zu konstatieren. Die Schäfte von b, d, h und l sind an der Spitze teils verdickt und/oder weisen Sporen auf. Es findet sich ein- und doppelstöckiges a, selten unziales D. Das c ist zuweilen fast geschlossen, sodass es wie ein o aussieht. Zudem wurde gelegentlich ein weiterer Bogen auf das c aufgesetzt, sodass es doppelstöckig wirkt. Die e-caudata trifft man häufiger an. Der untere Bogen des g ist mal geschlossen, mal offen gestaltet. Das i wurde zuweilen überschrieben und in die Unterlänge verlängert. Auffällig ist die Verwendung des unzialen A bei Eigennamen, das am Bogen einen schrägen Anstrich aufweist.

Gliederungsmerkmale

Foll. 4v, 17v, 41v, 42ra, 42vb, 58r-v: Das Zusatzkapitel nach Ansegis 1, 99, BK 156 c. 1, erscheint nicht in der Capitulatio zum ersten Buch und verfügt im Text selbst nur über eine Rubrik, aber keine Kapitelnummer. BK 156 cc. 2-3 sind nach Ansegis 4, 24 in einem Kapitel zusammengefasst. Das Kapitel wird mit der Nummer XXVI in der Capitulatio zum vierten Ansegis-Buch erwähnt, wobei die Nummer beim Kapitel selbst nicht wiederholt wird, wie alle Kapitel des vierten Buches unnummeriert geblieben sind.

Foll. 70r-72v: BK 77 hat eine eigene Rubrik für den das Kapitular einleitenden Prolog. Die einzelnen Kapitel sind von I bis XX durchgezählt, allerdings folgt dabei auf die XVI direkt die XVIII. Unter diesem 18. Kapitel sind BK 77 cc. 17-18 zusammengefasst, wobei Platz für zwei Initialen gelassen, aber nur jene von c. 17 ausgeführt wurde. Die Vorlage der Handschrift wird hier also regulär zwei getrennte Kapitel gehabt haben. Immerhin zeigt die Kapitelzahl an, dass die Kapitelreihung an dieser Stelle gestört ist.

Foll. 72v-80r: Die Anfangsworte von Anno bis in von BK 184 wurden als Rubrik für diese Kapitelliste verwendet. Die Inscriptio in etwas größer geschriebener Minuskel leitet BK 186 ein, das von I bis VI durchgezählt ist. Kapitel 7 hat keine Nummerierung, wird aber durch eine große Initiale angezeigt, die sich deutlich von den sonst nur in diesem Kapitular verwendeten, die einzelnen Kapitel einleitenden Majuskeln abhebt. Ohne besonders markierten Übergang folgt dann BK 191, das wiederum neu von I bis X durchgezählt ist. In diesem Kapitular werden die einzelnen Kapitel mit normalen Majuskeln eingeleitet, die teilweise mit einem Punkt verziert sind. Auch innerhalb des Textes dienen unverzierte und verzierte Majuskeln der optischen Gliederung des Textes. BK 192, 193 und 189 weisen dagegen große einleitende Initialen auf, im Text zeigen Majuskeln Satzanfänge an. Diese drei Kapitularien sind in einer Liste zusammengefasst und von I bis XXVI durchgezählt. Dabei besteht BK 193 c. 1 aus zwei Nummern (XVI und XVII), da das Ansegis-Zitat eine eigene Nummer erhalten hat. Genauso verhält es sich bei BK 193 c. 5, das mit den Nummern XXI und XXII versehen ist. Das erste Ansegis-Zitat wurde mit XXII gezählt, das zweite erhielt keine eigene Nummer, ist aber durch eine kleine Initiale deutlich angezeigt. Bei BK 193 c. 8 ist das Ansegis-Zitat ebenfalls durch eine kleine Initiale markiert; beim vorangehenden c. 7 steht die Zählung auf Rasur (korrigiert zu XXIIII). Eine Auffälligkeit gibt es bei BK 192 cc. 9 und 10. Das 10. Kapitel wurde unüblicherweise unmittelbar nach dem Ende von c. 9 noch in derselben Zeile begonnen. Es wird nur durch die am linken Rand stehende Kapitelnummer und die Initiale deutlich, dass hier ein neues Kapitel beginnt.

Foll. 139v-143r, 153v-157r, 163r-173v, 176v-191v: Bei den Kapitularien nach 840 ist in der optischen Gliederung der Texte ein relativ einheitliches Schema zu beobachten. Die Überschriften der Stücke stehen in Minuskel und fast immer in roter Tinte. Die Kapitelzählung - falls vorhanden - wurde ebenfalls in roter Tinte geschrieben. Die einzelnen Kapitel werden durch rote Initialen oder durch (teilweise vergrößerte) Majuskeln, die rot ausgemalt sind, eingeleitet. Im Folgenden werden nur Besonderheiten bei der Gliederung und Gestalt der Texte behandelt:

BK 255 c. 1 hat keine Nummer und auch die Initiale dieses Kapitels wurde nicht ausgeführt. Danach ist das Kapitular korrekt von II bis VIIII durchgezählt.

BK 204 weist insgesamt keine Zählung auf, die einzelnen Kapitel werden aber deutlich durch farbige, vergrößerte Majuskeln eingeleitet, die zum Großteil als Versalien ausgerückt sind. Die farbigen Zwischenüberschriften gliedern den Text zusätzlich.

Bei BK 205 erscheint c. 6 als Teil von c. 5, da Kapitelnummer und Initiale nicht ausgeführt wurden, weil der Rubrikator übersah, dass der Schreiber hier einen Einschnitt vorgesehen hatte. Danach geht die Zählung korrekt weiter, wobei allerdings die Adnuntiatio Hlotharii als VIIII gezählt wurde und nicht durch eine Zwischenüberschrift eingeleitet wird. Die beiden anderen Adnuntiationes des Stücks wurden vom neuzeitlichen Benutzer in dafür frei gelassene, aber dann nicht beschriebene Zeilen eingetragen.

BK 258 wird mit einer von der neuzeitlichen Hand verfassten Inscriptio eingeleitet, die in zwei Leerzeilen zwischen dem Ende von BK 205 und dem Beginn von BK 258 (Fassung A) eingetragen wurde. Das erste Kapitel ist nicht gezählt, sodass erst bei c. 2 die Zählung mit II beginnt. Das dritte Kapitel hat ebenfalls keine Nummer erhalten.

Das direkt an BK 258 anschließende BK 259 folgt ohne einen Einschnitt, was zur Folge hatte, dass c. 1 von BK 259 irrtümlich als VIII gezählt wurde, die Zählung also an BK 258 anschließt. Die Zählung wird aber danach ab c. 2 korrekt von II-XII fortgeführt. Das sechste Kapitel hat allerdings weder eine Nummer, noch eine voll ausgeführte Initiale erhalten. Nur ein am Seitenrand stehendes V zeigt, welcher Buchstabe als Initiale hätte ausgeführt werden müssen.

BK 206 folgt direkt im Anschluss an das Konzil von Verberie (BK 294). Ein optisch deutlich hervorgehobener Einschnitt ist nicht zu erkennen. Die Inscriptio des Kapitulars beginnt mitten im Schriftspiegel in der gleichen Zeile, in der das Konzil von Verberie endet, und wird durch eine farbig hervorgehobene Majuskel eingeleitet. Der neuzeitliche Benutzer grenzte den Beginn des neuen Kapitulars zudem mit einem Strich am Seitenrand und winkelförmig angeordneten Strichen ab. Während die Adnuntiatio domni Hlotharii keine Zählung hat, die einzelnen Kapitel aber durch eine farbig ausgemalte Majuskel eingeleitet werden, wurde die zweite Adnuntiatio des Stücks von I bis X durchgezählt. Kapitel 1 der lotharischen Adnuntiatio ist durch die farbig gestalteten Majuskeln zudem komplett unterteilt worden, da jedes De entsprechend hervorgehoben wurde.

Beim direkt darauf folgenden BK 260 wurde von der neuzeitlichen Hand der Beginn des Prologs ergänzt (In nomine ... Rex). Zudem wurde der Prolog als I gezählt, während c. 1-2 keine Kapitelnummer erhalten haben. Bei der Aufzählung der Missi und deren Zuständigkeitsbereichen sind die einzelnen Abschnitte ungezählt geblieben.

Bei BK 261 wurde der Eid komplett in roter Tinte geschrieben. Die beiden Eidlisten wurden mehrspaltig angelegt.

Das erste Kapitel des Lothar-Teils von BK 207 wurde nicht gezählt.

BK 262 ist korrekt von I bis XV durchgezählt.

Benutzungsspuren

Foll. 70r-80r:

Bei BK 77 hat ein neuzeitlicher Benutzer (Pierre Pithou? Vgl. die Notiz von seiner Hand auf fol. 191v) Unterstreichungen im Text, Markierungen am Rand und Glossen hinzugefügt, so beim Prolog und den cc. 7, 10, 13 und 20. Neben dem Prolog steht eine nur teilweise lesbare Glosse, die wohl zuerst Calu..us ... lautete, wobei Calu..us dann durchgestrichen und darunter durch Magnus ersetzt wurde. Der Benutzer wechselte also seine Meinung, wem dieses Kapitular zuzuschreiben sei, Karl dem Kahlen oder Karl dem Großen. Vgl. hierzu auch Stein 1941, S. 49 ff. Außerdem trennt ein Strich mit einem folgenden Asteriskus das Stück von dem vorhergehenden Text ab. Neben c. 7 steht die Glosse Xa (a hochgestellt) hereditatis (korr. aus heredita..., es folgt ein getilgtes Wort, von dem nur noch -sa zu erkennen ist) litigiosa und neben c. 20 die Glosse Pares.

Der neuzeitliche Benutzer schrieb direkt zu Beginn von BK 184 an den linken Seitenrand: Anno 16 Ludouici Pii A.D. 829, darunter steht ein kleines Zeichen (Paragraphenzeichen mit Kreis). Hinzu kommen Markierungen in Form von Kreuzen (fol. 73r, am Ende von Z. 1) und Unterstreichungen (bei BK 192 cc. 1, 4, 5 und 6; BK 193 c. 8) sowie kurze Glossen (BK 192 c. 2: scabini, c. 5: Mortua manus).

Foll. 139v-143r, 153v-157r, 163r-173v, 176v-191v: Bei den Kapitularien nach 840 ist eine insgesamt deutlich regere Annotationstätigkeit insbesondere durch den neuzeitlichen Benutzer zu beobachten als es bei den Stücken vor 840 der Fall ist. Diese äußert sich in Glossen und Kommentierungen, Markierungen durch Striche und Linien sowie weitere Zeichen, require-Vermerke, Nota-Zeichen und Kreuze. So hat dieser Benutzer beispielsweise bei BK 260 intensiv die Namensliste am Ende glossiert wie auch neben den Beginn von einigen Kapitularien Datum und Ort der Versammlung, auf der sie entstanden, notiert. Es finden sich zudem Verweise auf einen Codex von Beauvais.

Sonstiges

Das Pergament ist teilweise ziemlich dünn, sodass die Tinte der jeweils vorangehenden Seite durchscheint.

[fol. 4v] [23]
INCIPIUNT CAPITULA SUPRASCRIPTA · ET EORUM TEXTVS  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 17v] [14]
1* Item de eadem re ·  
[BK 156 c. 1]
Qui2* sponsam alienam non consentientem rapuerit · licet cum ea concubuerit · reddat eam cuius sponsa · est · et is ducat eam si uelit · quia uim passa potius quam uiolata uidetur ˙ Quodsi etiam ducere noluerit · accipiat alteram ˙ Femina tamen si et ipsa nubere uoluerit · excepto raptore cui uoluerit alteri legitime copuletur .' raptor uero adulterii crimine reus teneatur ˙ Quodsi et ipsa consensit · similiter ut raptor et nuptiis in ulterius prohibeatur · et is qui eam accepturus erat · aliam quam uoluerit accipiat ˙  
1*
folgt getilgtes e
2*
Vor der Q-Initiale am linken Rand ein radierter Buchstabe; evtl. Q (Hinweis für den Rubrikator?)
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 51v] [3]
INCIPIUNT CAPITULA  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 52ra] [4]
XXVI Qualiter de statu suo pulsatus euindicet libertatem suam ˙  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 52vb] [20]
INCIPIT TEXTVS EORVM ˙  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 58r] [14]
Qualiter de statu suo pulsatus3* se uindicet ˙  
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu suo pulsatus · si is qui eum pulsat ad conuincendum illum procinctum habuerit · tum adhibeat sibi octo coniuratores legitimos ex ea parte unde pulsatur · siue illa paterna · siue materna sit · et quattuor aliunde non minus legitimos · et iurando uindicet libertatem suam ˙ Quodsi procinctus defuerit · assumat undecumque XII · liberos4* homines · et iurando ingenuitatem suam defendat · Omnis controuersia coram centenario definiri potest · excepta redditione terrae et [fol. 58v] mancipiorum · quę nonnisi coram comite fieri potest ˙  
3*
folgt getilgtes e
4*
o korr. (?)
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 70r] [6]
PRELOCUTIO DOMNI IMPERATORIS5* · KARLI6* · AD OMNES  
[BK 77 Prolog]
KARLVS SERENISSIMVS IMPERATOR AVGVSTVS A DEO COronatus · magnus et pacificus · cum episcopis · abbatibus · comitibus · ducibus · omnibusque fidelibus christianę ęcclesię cum · consensu consilioque constituit ex lege salica · romana atque gundebada7* capitula ista in palatio aquis · ut unusquisque fidelis iustitias ita faceret quę et ipse manu propria firmauit capitula ista · ut omnes manu roborare studuissent ˙  
5*
gek. IMP
6*
gek. K
7*
korr. aus gundebata
I  
[BK 77 c. 1]
Vt episcopi circumeant paroechias sibi commissas · et ibi inquirendi studium habeant de incestu · de patricidiis · fratricidiis · adulteriis · cenedoxiis8* · et alia mala quę contraria sunt deo · quę in sacris scripturis leguntur · quę christiani deuitare debent · et infra illorum paroechias ęcclesię quibus necesse est emendandi curam habeant · Similiter nostras a nobis in beneficio datas quam et aliorum ubi reliquię preesse uidentur · et ut monachi per uerbum episcopi et per regimen abbatis et per bona illorum exempla regulariter uiuant prout loca locata sunt · [fol. 70v] et ut prepositus et hi qui foris monasteria sunt · ne uenatores habeant · quia iam frequenter iussimus ne monachi foras monasterium habitarent ˙  
8*
e2 korr. (?)
II  
[BK 77 c. 2]
Vt ęcclesię uiduę et pupilli per bannum9* regis pacem habeant · Similiter in presentia nostra hoc ueniat si fieri potest10* · Sin autem · missi nostri inuestigent11* illud quomodo gestum sit ˙  
9*
korr. aus pannum
10*
p korr. (?)
11*
u korr. (?)
III  
[BK 77 c. 3]
Vt iumentum pacem habeat similiter per bannum regis ˙  
IIII  
[BK 77 c. 4]
Ut hii12* qui beneficium nostrum habent bene illud inmeliorare studeant · et ut missi nostri hoc sciant ˙  
12*
h korr. (?)
V  
[BK 77 c. 5]
Vt uicarii nostri uel centenarii a seruo regis mancipia ne emant · et ut ipsi uicarii de hereditate foris heredibus si extiterit · ad opus nostrum recipiatur · ne illud fraudetur ˙  
VI  
[BK 77 c. 6]
De his qui a litterarum conscriptione ingenui13* fuerint si sine traditione mortui fuerint · hereditas ad opus nostrum recipiatur .' nec comes nec uicarius illud sibi societ · sed ad opus nostrum reuocetur ˙ Similiter uolumus ut banni nostri de illis unde censa exigunt · ut ipsa censa ad nostrum opus uel ubi nos iubemus ueniant ˙  
13*
korr. aus ingeu
VII  
[BK 77 c. 7]
De hereditate inter heredes si contentiose14* egerint · et rex missum suum uel illam diuisionem transmiserit15* · decimum mancipium et decima uirga hereditatis fisco regis detur ˙  
14*
nti korr. (?)
15*
m korr. (?)
VIII  
[BK 77 c. 8]
Ut uicarii luparios habeant unusquisque in suo [fol. 71r] ministerio duos · et ipsi de hoste pergendi et de placito comitis uel uicarii · nec custodiat nisi clamor superueniat · et ipsi certare studeant de hoc ut profectum exinde habeant · et ipsę pelles luporum ad nostrum opus dentur · et unusquisque16* de illis qui in illo ministerio placitum custodiunt · modium unum de annona accipiant ·  
16*
n korr. (?)
VIIII  
[BK 77 c. 9]
De hoste pergendi ut comiti in suo comitatu per bannum unumquemque hominem per XL · solidos in hostem pergere bannire studeat · ut ad placitum denuntiatum ad illum locum ubi iubetur ueniant · et ipse comes preuideat quomodo sint parati · id est si habeant lanceam et scutum et arcum cum duas cordas · et XII sagittas · De his uterque habeant et episcopi · comites quoque et abbates hos homines habeant qui hoc bene preuideant · et ad diem denuntiati placiti ueniant · et ibi ostendant quomodo sint parati · si habeant17* loricas uel galeas · et temporalem hostem · id est ęstiuo tempore ˙  
17*
korr. aus habent
X  
[BK 77 c. 10]
Vt regis sponsa in carra ducatur · simul episcoporum · abbatum · comitum et obtimatum18* regis · farinam · uinum · bacones et uictum habundanter · molas delatorias · secures · taretros · fundibulas · et illos homines qui exinde bene sciant iactare · et marscalci regis adducant eis petras in sumas [!] · XX · si opus · est .' et unusquisque19* hostiliter sit paratus · et omnia utensilia sufficienter [fol. 71v] habeant · et unusquisque comes duas partes de herba in suo comitatu defendat ad opus illius hosti et habeat pontos bonos naues bonas ˙  
18*
a korr. (?)
19*
u1 korr. (?)
XI  
[BK 77 c. 11]
Vt comites unusquisque in suo comitatu carceres habeant · et iudices atque uicarii20* patibulos habeant ˙  
20*
i3 korr. (?)
XII  
[BK 77 c. 12]
Vt homines boni generis qui infra comitatum21* inique uel iniuste agunt in presentia regis ducantvr22* · et rex super eos districtionem faciat · carcerandi · exiliandi · usque ad emendationem illorum ˙  
21*
m2 korr. (?)
22*
v korr. (?)
XIII  
[BK 77 c. 13]
Vt uicarii munera non accipiant pro illis latronibus qui ante comitem iudicati fuerint ad mortem · Quod si hoc perpetrauerit · tale iudicium sustineat · sicut et latro iudicatus fuit · quia postquam scabinei diiudicauerint23* · non est licentia comitis uel uicarii · ei uitam concedere ˙ Sed si bannus ei iudicatus fuerit · banno peracto · stet in eo interim usquedum comiti et eo qui clamorem uel causam ad eum habuit · et tunc sit foris bannum ˙  
23*
di mit Einfügungszeichen ergänzt
XIIII  
[BK 77 c. 14]
Vt episcopi et abbates aduocatos habeant24* · et ipsi habeant in illo comitatu propriam hereditatem · et ut ipsi recti et boni sint · et habeant uoluntatem recte et iuste causas perficere ˙  
24*
ant korr. (?)
XV  
[BK 77 c. 15]
Vt uicarii eos qui pro furto se in seruitio tradere cupiunt non consentiant · sed secundum iustum iudicium [fol. 72r] terminetur ˙  
XVI  
[BK 77 c. 16]
Quod nullus seniorem suum dimittat postquam ab eo acceperit ualente solidum unum · excepto si eum uult occidere aut cum baculo cedere · uel uxorem aut filiam maculare · seu hereditatem ei25* tollere ˙  
25*
korr. aus [†]
XVIII  
[BK 77 c. 17]
Quod nullus in hoste baculum habeat · sed arcum ˙  
[BK 77 c. 18]
e26* forestis ut forestarii bene illas defendant simul et custodiant bestias et pisces · et si rex intus forestem foramen unum aut magis dederit · amplius ne prendat quam illi datum est ˙  
26*
Die hier erforderliche D-Initiale wurde nicht ausgeführt, obwohl dafür Platz gelassen wurde.
XVIIII ˙  
[BK 77 c. 19]
Vt uilicus bonus · sapiens et prudens in opus nostrum eligatur · qui sciat rationem misso nostro reddere · et seruitium27* perficere prout loca locata sunt · ędificia emendent · porcos nutriant · iumenta · animalia · ortos · apes · aucas · pullos · uiuaria cum piscibus28* · uennas · molina · stirpes · terram aratoriam studeant fimare [!] ˙ In forestis mansum regale · et ibi uiuaria cum pisces29* et homines qui ibi maneant et plantent uineas · faciant pomaria · Et ubicumque inueniuntur utiles homines non detur illis silua ad stirpandum · ut ad nostrum seruitium inmeliorentur · et ut feminę nostrę quę ad opus nostrum seruientes sunt · habeant ex partibus nostris lanam et linum30* et faciant sarciles31* et camisiles32* · et perueniant ad cameram nostram per rationem · per uilicos nostros aut missos [fol. 72v] eorum a se transmissos ˙  
27*
i1 korr. (?)
28*
c korr. (?)
29*
korr. aus pisce[†]
30*
l korr. (?)
31*
gek. sarcil
32*
gek. camisil
XX  
[BK 77 c. 20]
Vt si quis de fidelibus suis contra aduersarium suum pugnam aut aliquod33* certamen agere uoluit · et conuocauit ad se aliquem de comparis suis ut ei adiutorium prebuisset et ille noluit et exinde neglegens permansit · ipsum beneficium quod habuit auferatur ab eo · et detur ei qui in stabilitate et fidelitate sua permansit ˙  
33*
korr. aus aliqo
[BK 184 Abschnitt A]
ANNO SEXTO DECIMO REGNANTE DOMNO NOSTRO HLVDOUUICO ·  
[BK 184 Abschnitt A BK 184 Abschnitt B]
CONVENTVS EPISCOPORVM DEBET FIERI IN quattuor locis · id est magontia in quo isti archiepiscopi cum eorum suffraganeis conuenire debent · Autcarius · Hadebaldus · Heti · Bernuinus ; In parisio Ebbo · Ragnouuardus · Lantramnus · Archiepiscopus senonis qui fuerit cum eorum suffraganeis · In lugduno · Agobardus · Bernardus · Andreas · Benedictus · Agaricus · cum eorum suffraganeis · In quibus conuentibus tractare · quęrere · et cum dei adiutorio inuenire debent de causis ad religionem christianam et eorum curam pertinentibus · Et quia principibus et reliquo populo uel ita ut diuina auctoritas habet aut aliter teneatur · uel quod inde ex parte uel ex toto dimissum sit ut non teneatur ˙ Deinde quid in ipsorum qui34* pastores populi constituti sunt moribus conuersatione [fol. 73r]et actibus inueniri possit · quod diuinę regulę atque auctoritati non concordet · simulque inuenire quę occasiones in utroque ordine id effecerint35* ut a recto tramite deuiassent · ut quicquid ab eis de his causis inuentum fuerit tam sollerti cura custodiatur · ut nullatenus ad aliorum notitiam peruenire permittant · ante tempus constitutum36* · et ideo unus notarius inter37* omnes eligatur · qui quicquid ipsi inuenerint subtiliter describat · et sub iuramento38* constrictus fideliter conseruet ˙ Uolumus etiam ipsorum conuentum fieri octauis pentecosten ˙ Missi uero nostri suam incipiant legationem peragere octauis paschę ˙  
34*
korr. aus quid
35*
korr. aus effer
36*
korr. aus statutum
37*
korr. aus n†ter. Der Schreiber korrigierte die bestehenden Buchstaben zunächst zu inter, indem er sie umformte. Da es dadurch aber unleserlich wurde, setzte er inter zur Verdeutlichung nochmals über die Zeile.
38*
e korr. (?)
Hęc capitula ab episcopis tractanda sunt ˙  
I  
[BK 186 c. 1]
De decimis quę ad capellas dominicas dantur et39* hominibus qui eas habent · et in suos usus conuertunt ·  
39*
korr. (?)
II  
[BK 186 c. 2]
De feminis quę in quibusdam locis inrationabiliter uelamen sibi sanctum imponunt ˙  
III  
[BK 186 c. 3]
Similiter de monasteriolis puellarum in legatione autgarii · in quibus nullus ordo bone conuersationis tenetur ˙40*  
40*
tenetur mitsamt des Satzzeichens zwei Zeilen höher in den freien Raum am Zeilenende ergänzt.
IIII  
[BK 186 c. 4]
De monasteriolis etiam diuersis in missatico albrici ˙  
[BK 186 c. 5 Incriptio]
V  
[BK 186 c. 5]
De iudicio aquę frigidae ˙  
VI  
[BK 186 c. 6]
De his qui usuris inseruiunt ˙  
[BK 186 c. 7]
Volumus atque iubemus ut missi nostri diligenter inquirant quanti homines liberi in singulis comitatibus maneant qui per se possint expeditionem facere · uel quanti [fol. 73v]de his quibus unus alium adiuuet · quanti etiam de his qui a duobus tertius adiuuetur et preparetur · necnon de his qui a tribus quartus adiuuetur · et preparetur · siue de his qui a quattuor quintus adiuuetur et preparetur · et eandem expeditionem exercitalem facere possint · et eorum summam ad nostram notitiam deferat ˙  
I  
[BK 191 c. 1]
De his qui sine consensu episcopi presbiteros in ęcclesiis suis41* constituunt uel de ęcclesiis eiciunt · et ab episcopo uel a quolibet misso dominico ammoniti oboedire noluerint · ut bannum nostrum reuuadiare cogantur · et per fideiussores ad palatium nostrum uenire iubeantur · et tunc nos decernemus utrum nobis placeat ut aut illum bannum persoluat · aut aliam harmiscaram sustineat ˙  
41*
s1 korr. (?)
II  
[BK 191 c. 2]
De ęcclesiis quę inter coheredes diuisę sunt consideratum est · quatinus si secundum prouidentiam et ammonitionem episcopi ipsi coheredes eas uoluerint tenere · et honorare · faciant ˙ Si autem42* hoc contradixerint ut in episcopi potestate maneat utrum eas ita consistere permittat aut reliquias exinde auferat · et ubi ad beneficium nostrum ęcclesię pertinentes ita inuentę diuisę fuerint · ut describantur · et nobis renuntietur ˙  
42*
ut korr. (?)
III  
[BK 191 c. 3]
De ęcclesiis destructis · ut episcopi et missi inquisitionem faciant utrum per neglegentiam aut impossibilitatem destructę sint · et ubi neglegentia inuenta fuerit [fol. 74r]episcopali auctoritate emendare cogantur hi qui eas restaurare debuerant ˙ Si uero per impossibilitatem contigit ut plures sint quam necesse sit · aut maioris magnitudinis quam ut rebus ad eas pertinentibus restaurari possint · episcopus modum inueniat · qualiter congrue emendari et consistere possint ˙  
IIII  
[BK 191 c. 4]
De uno manso ad ęcclesiam dato · de quo aliqui homines contra statuta canonum sibi seruitium exigunt · Quicumque pro hac causa accusatus fuerit · comes uel missi hoc quod inde subtractum est · presbiteris cum sua lege restituere faciant ˙  
V  
[BK 191 c. 5]
De his qui nonas et decimas per multos annos aut ex parte aut ex toto dare neglexerunt · uolumus ut per missos nostros constringantur · ut secundum capitularem priorem soluant unius anni nonam et decimam cum sua lege · et insuper bannum nostrum · et hoc eis denuntietur · quod quicumque hanc neglegentiam iterauerit · beneficium unde hanc nonam et decimam persoluere debuit amissurum se sciant43* · Ita enim continetur in capitulare bonę memorię genitoris nostri in libro · I · capitulo CLVII · Ut qui ęcclesiarum beneficia habent · nonam et decimam ex eis ęcclesię cuius res sunt donent · et qui tale beneficium habent ut ad medietatem laborent · et de eorum portione proprio presbitero decimas donent · Item in capitulari [fol. 74v]nostro in libro · II · capitulo44* XXII de eadem re ˙ De nonis quidem et decimis unde et genitor noster et nos frequenter et in diuersis placitis ammonitionem fecimus · et per capitularia nostra qualiter hęc obseruentur ordinauimus · Uolumus atque iubemus ut de omni conlaboratu et de uino et de foeno fideliter et pleniter ab omnibus nona et decima persoluatur ˙ De nutrimine uero pro decima sicut actenus consuetudo fuit · ab omnibus obseruetur ˙ Si quis tamen episcoporum fuerit45* qui argentum pro hoc accipere uelit in sua maneat potestate · iuxta quod ei et illi qui hoc persoluere debet conuenerit ˙  
43*
korr. aus scia[†]t
44*
korr. aus capitula
45*
er mit Einfügungszeichen ergänzt
VI  
[BK 191 c. 6]
Quicumque decimam abstrahit de ęcclesia ad quam per iustitiam debet dari · et eam presumptiose et propter munera aut amicitiam uel aliam quamlibet occasionem ad alteram ęcclesiam dederit · a comite uel a misso nostro distringatur · ut eiusdem decimę quantitatem cum sua lege restituat ˙  
VII  
[BK 191 c. 7]
De decimis quę dare populus non uult · nisi quolibet modo ab eo redimantur · ab episcopis prohibendum est ne fiat · Et si quis contemptor inuentus fuerit · et nec episcopum nec comitem audire uelit · si noster homo fuerit ad presentiam nostram uenire compellatur · Ceteri uero distringantur · ut uel inuiti ęcclesię restituant · quę uoluntarie neglexerunt dare ·  
VIII  
[BK 191 c. 8]
Vt de rebus ęcclesiarum quę ab eis per XXX annorum spatium [fol. 75r]sine ulla interpellatione possessa · est · testimonia non recipiantur · sed eo modo contineantur · sicut res ad fiscum dominicum pertinentes contineri solent ˙  
VIIII ˙  
[BK 191 c. 9]
Quicumque de rebus ęcclesiarum quas46* in beneficium habent restaurationes earum facere neglexerint · iuxta capitulare anteriore in quo de operibus ac nonis et decimis constitutum est sic de illis adimpleatur id est in libro IIII · capitulo XXXVIII ˙ De opere et restauratione ęcclesiarum consideratum est · ut de frugibus terrę et animalium nutrimine persoluantur · De opere uero uel restauratione ęcclesiarum episcopus et abba atque comes una cum misso nostro quem ipsi ad hoc elegerint considerationem faciant · ut unusquisque eorum tantum inde accipiat ad operandum et restaurandum quantum ipse de rebus ęcclesiarum habere cognoscitur ˙ Similiter et uassi nostri · aut in communi tantum operis accipiant quantum rerum ecclesiasticarum habent · uel unusquisque per se iuxta quantitatem quam ipse tenet · aut si inter eos conuenerit pro opere faciendo · argentum donent · iuxta estimationem operis in argento persoluant · cum quo precio rector ęcclesię ad predictam restaurationem operarios conducere et materiam emere possit · Et qui nonas et decimas dare neglexerit · primum quidem illas cum lege sua restituat · et insuper bannum nostrum soluat · ut ita [fol. 75v]castigatus caueat · ne sepius iterando beneficium amittat ·  
46*
quas mit Einfügungszeichen ergänzt
X  
[BK 191 c. 10]
De illis qui agros dominicatos propterea neglexerit excolere ut nonas et decimas non persoluat · et alienas terras ad excolendum propter hoc accipit · uolumus ut de tribus annis ipsam nonam et decimam cum sua lege persoluat · Et si quis contemptor aut comitis aut missorum nostrorum propter hoc extiterit · per fideiussores ad palatium uenire compellatur ˙  
ITEM ALIA CAPITULA  
 · I ·  
[BK 192 c. 1]
De beneficiis destructis hoc obseruetur quod in capitulare priori continetur · id est in libro · IIII · capitulo · XXXVI · Quicumque beneficium suum occasione proprii desertum habuerit · et intra annum postquam ei47* a comite et a misso nostro notum factum fuerit · et illud emendatum non habuerit · ipsum beneficium amittat ˙  
47*
ei mit Einfügungszeichen ergänzt
II  
[BK 192 c. 2]
Vt missi nostri ubicumque malos scabineos inueniunt eiciant · et totius populi consensu in locum eorum bonos eligant · et cum electi fuerint iurare faciant · ut scienter iniuste iudicare non debeant ˙  
III  
[BK 192 c. 3]
Vt in omni comitatu hi qui meliores et ueratiores inueniri possunt eligantur a missis nostris ad inquisitiones faciendas et rei ueritatem dicendam · et ut adiutores comitum sint ad iustitias faciendas ˙  
IIII  
[BK 192 c. 4]
Volumus ut quicumque de scabinis deprehensus fuerit propter munera aut propter amicitiam iniuste iudicasse [fol. 76r]ut per fideiussores missus ad presentiam nostram ueniat · et de cetero omnibus scabinis denuntietur · ne quis deinceps etiam iustum iudicium uendere pręsumat ˙  
V  
[BK 192 c. 5]
Vbicumque commutationes tam tempore nostro quam genitoris nostri legitimę et rationabiles atque utiles ęcclesiis dei factę sunt permaneant ˙ Vbicumque uero inutiles et incommodę atque inrationabiles factę sunt dissoluantur · et recipiat unusquisque quod dedit · Ubi uero mortua manus interiacet aut alia quęlibet causa quę rebellis esse uideatur inuenta fuerit diligenter describatur · et ad nostram notitiam perferatur ˙  
VI  
[BK 192 c. 6]
Quicumque comprobatus fuerit de eo quod scienter testes in periurium induxisset · sub fideiussione ad palatium nostrum uenire compellatur · ut ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de tali homine faciendum sit ˙  
VII  
[BK 192 c. 7]
De his48* qui discordiis et contentionibus studere solent et in pacem uenire nolunt et inde conuicti fuerint · similiter uolumus ut sub fideiussoribus ad nostrum placitum ueniant · ut ibi cum fidelibus nostris consideremus quid de talibus faciendum sit ˙  
48*
s korr. (?)
VIII  
[BK 192 c. 8]
De bonis denariis quos populus non uult · uolumus ut hoc obseruetur et teneatur quod in priori capitulare nostro constitutum est · id est in libro · IIII · capitulo XXX ˙ Quicumque liber homo uel in emptione · uel [fol. 76v]in debiti solutione · denarium merum et bene pensantem recipere noluerit · bannum nostrum id est LX · solidos componat ˙ Si uero serui ęcclesiastici aut fiscalini nostri aut comitum aut uassallorum nostrorum hoc facere presumpserint LX ictus uapulent · et si actores49* nostri aut aliorum uel aduocati eos missis nostris uel comitibus iussi presentare noluerint · predictum bannum · id est LX · solidos componat · et ad hanc constitutionem nostram adimplendam · episcopi et abbates siue reliqui qui beneficia nostra habent · adiuuent comites in suis50* hominibus distringendis · Et si comites hanc nostram constitutionem neglexerint · hoc per missos nostros ad nostram notitiam perferatur ˙  
49*
korr. aus auctores
50*
s2 korr. (?)
VIIII ˙  
[BK 192 c. 9]
De homicidiis uel aliis iniustitiis quę a fiscalinis nostris fiunt · quia impune se ea committere posse existimant nos actoribus recipiendum esse decernimus ne ultra impune fiant · ita ut ubicumque facta fuerint soluere cum disciplina precipiamus ·  
X  
[BK 192 c. 10]
Collecte51* ad malum faciendum omnimodis prohibeantur · et ubicumque52* huiusmodi presumptiones factę fuerint · digna emendatione corrigantur · Et si per neglegentiam comitis uel factę sunt · uel inemendatę remanserunt · hoc ad nostram notitiam perferatur · Actor uero si fuerit prepositus uel aduocatus siue centenarius · uel quilibet alia dignitate predita libera persona post legalem [fol. 77r]emendationem in loco factam · sub fideiussoribus ad nostram presentiam ueniat ˙ Multitudo uero siue de liberis sic legitima emendatione multetur ˙  
51*
korr. aus [†]ollecte
52*
Zwischen ubicum und que befindet sich eine Pergamentfalte, die der Schreiber mit einem Verbindungsstrich zwischen den beiden Wortteilen überbrückte.
XI ˙  
[BK 192 c. 11]
De pontibus publicis et destructis placuit nobis · ut hi qui iussionem nostram in reparandis pontibus contempserunt · uolumus ac iubemus ut omnes homines nostri in nostram ueniant presentiam rationes reddere · cur nostram iussionem ausi sunt contemnere ˙ Comites autem reddant rationem de eorum pagensibus · cur eos aut non constrinxerunt ut hoc facerent · aut nobis cur nuntiare neglexerunt ˙ Similiter et de iniustis teloneis ubicumque accipiuntur · sciant se exinde nobis53* rationem reddituros ˙  
53*
mit redundantem Kürzungsstrich durch den Schaft des b
XII ˙  
[BK 192 c. 12]
Vt examen aquę frigidę quod actenus faciebant · a missis nostris omnibus interdicatur · ne ulterius fiat ˙  
XIII ˙  
[BK 192 c. 13]
Postquam comes et pagenses de qualibet expeditione hostili reuersi fuerint · ex eodem super XL noctes sit bannus resisus · quod in lingua theodisca casolegi · id est armorum depositio uocatur ˙  
XIIII ·  
[BK 192 c. 14]
Hoc missi nostri notum faciant comitibus et populo · quod nos in omni ebdomada unum diem ad causas audiendas et iudicandas sedere uolumus · Comites54* autem et missi nostri magnum studium habeant · ne55* forte56* propter eorum neglegentiam pauperes crucientur et nos [fol. 77v]tedium propter eorum clamores patiamur · si nostram gratiam uolunt habere ˙ Populo autem dicatur ut caueat · de aliis causis se ad nos reclamare · nisi de quibus aut missi nostri · aut comites eis iustitias facere noluerint ˙  
54*
korr. aus comites
55*
Über dem n befindet sich ein der tironischen Note für et ähnliches Zeichen.
56*
t korr. (?)
XV  
[BK 192 c. 15]
Quicumque uicarii uel alii ministri comitum · tributum quod inferenda uocatur maioris precii a populo exigere presumpsit quam a missis bonę memorię genitoris nostri constitutum fuit · hoc est duos solidos pro una uacca · hoc quod iniuste superposuit atque abstulit sibique retinuit · his quibus hoc tulit cum sua lege restituat · et insuper fredum nostrum componat · et ministerium nostrum amittat ˙  
XVI  
[BK 193 c. 1]
De57* homicidiis in ęcclesiis uel in atriis earum commissis hoc obseruetur et teneatur quod in capitulare priori constitutum est in libro · IIII · capitulo septimo decimo ˙  
XVII  
[BK 193 c. 1]
Si quis ex leui causa aut sine causa hominem in ęcclesia interfecerit · de uita componat ˙ Si uero foris rixati fuerint · et unus in ęcclesiam fugerit · et ibi se defendendo eum interfecerit · et si huius facti testes non habuerit cum XII · iuratoribus legitimis per sacramentum affirmet · se defendendo eum interfecisse · Et si ipse actor58* commotę inter eos rixę extiterit · litem interfecti · et insuper bannum nostrum soluere cogatur · et publicam agat paenitentiam ˙ Sin autem non ille qui alterum59* interfecit · sed ille qui interfectus · est · eandem rixam commouit · absque compo[fol. 78r]sitione iaceat · et is qui eum interfecit secundum iudicium canonum publicam agat pęnitentiam ˙ Si cuiuslibet proprius seruus hoc commiserit · iudicio aquę feruentis examinetur · utrum hoc sponte an se defendendo fecisset · Et si manus eius exusta fuerit · interficiatur · Si autem exusta non fuerit · publica pęnitentia multetur · nisi forte et ipse auctor commotę inter eos rixę fuerit inuentus · De ęcclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo uolumus ut pro una uice uuidregildus eius pro eo componatur · altera uice ipse seruus ad supplicium tradatur · hereditas tamen liberi hominis qui propter tale facinus ad mortem fuerit iudicatus · ad legitimos heredes illius perueniat ˙ Si in atrio60* ęcclesię cuius porta reliquiis sanctorum consecrata est huiuscemodi homicidium perpetratum fuerit .' simili modo emendetur et componatur61* ˙ Si uero porta ęcclesię non est consecrata · eo modo componatur quod in atrio committitur · sicut componi debet quod immunitate uiolata committitur · sicut continetur in libro superiori ˙  
57*
korr. aus Ve
58*
korr. aus auctor
59*
r korr. (?)
60*
korr. aus [†]
61*
korr. aus compona[†]r
XVIII ˙  
[BK 193 c. 2]
Quicumque propter cupiditatem rerum patrem aut matrem aut fratrem aut sororem uel nepotem uel alium propinquum suum interfecerit · hereditas interfecti ad alios suos legitimos heredes perueniat ˙ [fol. 78v]Interfectoris uero hereditas · in fiscum redigatur .' ipse autem62* ordinante episcopo · publicę poenitentię subdatur ˙  
62*
a korr. (?)
XVIIII  
[BK 193 c. 3]
Quicumque propria63* uxore derelicta · uel sine culpa Interfecta aliam duxerit uxorem · armis depositis publicam agat poenitentiam ˙ Et si contumax fuerit · comprehendatur a comite et ferro uinciatur et in custodia mittatur · donec res ad nostram notitiam deducatur ˙  
63*
p1 korr. (?)
XX  
[BK 193 c. 4]
Quicumque res alienas cuilibet homini uendiderit · et ipse homo easdem res comparatas habet per malum ingenium proprio filio aut alteri cuilibet necdum legitimos annos habenti iustitię tollendę causa tradiderit · uolumus atque firmiter precipimus · ut si pater eiusdem paruuli uixerit · ipse intret in causa rationem reddendi pro filio suo ˙ Si autem pater ipse mortuus est · tunc legitimus eius propinquus qui iuste ei tutor ac defensor esse uidetur · pro ipso rationem reddere64* compellatur ˙ Similiter de aliis omnibus iustitiis ad eum pertinentibus excepto sua legitima hereditate quę ei per successionem parentum suorum legitime uenire debuit ˙ Quod si quis hanc nostram iussionem contempserit uel neglexerit · sicut de ceteris contemptoribus · ita de eo agatur · Is uero qui easdem res primus inuasit et iniuste uendidit · necnon et emptores excepta sola persona paruuli hoc quod fraudulenter admiserunt65* infra patriam emendare [fol. 79r]cogantur · et postea sicut contemptores iussionis nostrę sub fideiussoribus ad nostram presentiam uenire compellantur ˙  
64*
d1 korr. (?)
65*
korr. aus a[†]miserunt
XXI ˙  
[BK 193 c. 5]
De uicariis et centenariis qui magis cupiditate quam propter iustitiam faciendam sepissime placita tenent · et exinde populum nimis affligunt ita teneatur · sicut in capitulare domni karoli imperatoris continetur in libro quarto · capitulo quadragesimo ˙  
XXII ˙  
[BK 193 c. 5]
Vt nullus ad placitum maniatur nisi qui causam quęrit · aut si alter ei conquerere debet exceptis scabiniis septem qui ad omnia placita esse debent · Item de eadem re in capitulare nostro libro · IIII · capitulo · LV66* · De placitis siquidem quę liberi homines obseruare debent · constitutio genitoris nostri penitus obseruanda atque tenenda est · ut uidelicet tria solummodo generalia placita obseruent · et nullus eos amplius placita obseruare compellat :/ nisi forte quilibet aut accusatus fuerit aut alium accusauerit · aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit ˙ Ad cetera uero quę centenarii tenent non alius uenire iubeatur · nisi qui at67* litigat aut iudicat aut testificatur ˙ Et quicumque68* huius constitutionis69* transgressor a missis nostris inuentus fuerit .' bannum nostrum persoluat ˙  
66*
korr. aus [†]V
67*
t korr. (?)
68*
q1 korr. (?)
69*
folgt getilgtes a
XXIII ˙  
[BK 193 c. 6]
De liberis hominibus qui proprium non habent sed in terra dominica resident · ut propter res alterius ad [fol. 79v]testimonium non recipiantur ˙ Coniuratores tamen aliorum liberorum hominum ideo esse possunt · quia liberi sunt ˙ Illi uero qui et proprium habent et tamen in terra dominica resident · propter hoc non abiciantur · quia in terra resident70* · sed propter hoc ad testimonium recipiantur · quia proprium habent ·  
70*
e2 korr. (?)
XXIIII71*  
[BK 193 c. 7]
Volumus atque iubemus · ut missi nostri diligenter inquirant quanti liberi homines in singulis comitatibus maneant · hinc uero ea diligentia et hęc ratio examinetur per singulas centenas · ut ueraciter sciant illos atque describant qui in exercitalem ire possunt expeditionem · ac inde72* uidelicet secundus ordo de his qui per se ire non possunt · ut duo tertio adiutorium preparent · et qui necdum nobis fidelitatem promiserunt · cum sacramento nobis fidelitatem promittere73* faciatis ˙  
71*
korr. aus [†]
72*
korr. aus deinde
73*
korr. aus [†]omittere
XXV  
[BK 193 c. 8]
De faidis cohercendis obseruetur et teneatur · quod in capitulare nostro in libro · IIII · capitulo XX continetur ˙ Si quis necessitate cogente74* homicidium commisit comes in cuius ministerio res perpetrata est · et compositionem soluere · et faida per sacramentum pacificare faciat · Quodsi75* una pars ei ad hoc consentire noluerit · id est aut ille qui homicidium commisit · aut is qui compositionem recipere debet faciat illum qui ei contumax fuerit · ad presentiam nostram uenire ut eum ad tempus quod nobis placuerit in exilio mittamus · [fol. 80r]donec ibi castigetur · ut comiti suo inoboediens esse ulterius non audeat et maius damnum inde accrescat ˙  
74*
o korr. (?)
75*
korr. aus quodsi
XXVI ·  
[BK 189 Abschnitt A BK 189 Abschnitt B]
Volumus ut tale coniectum missi nostri accipiant quando per missaticum suum perrexerint · hoc est ut unusquisque accipiat panes XL · friskingias · II · porcellum aut agnum · I · annonae modios · II · et quando prope sunt · de illorum domibus76* nullum accipiant coniectum ˙ Uolumus etiam ut octauis paschę incipiant suam agere · legationem ˙ Episcopi uero suum habere debent coniectum octauis pentecosten ˙  
76*
um d korr. (?)
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 139v] [12]
Incipiunt capitula quę acta sunt anno IIIIto · regni domni karoli77* regis domni hludouuici imperatoris filii in conuentu habito in uilla quę dicitur colonia · quę etiam subscriptione eiusdem principis et episcoporum ac ceterorum fidelium dei78* confirmata fuere consensu Vuarini et aliorum optimatum indictione sexta ˙  
[BK 254 Prolog]
Sancta ęcclesia nauis more ut de prioribus sęculis taceamus · ab initio suę institutionis pelagus79* sęculi huius diuersa qualitate actenus domino moderante transęgit .' [fol. 140r] et modo tranquillitate grauis · amodo autem procellę alicuius tempestate concussa sed non usquequaque demersa · quin potius excitato fidelium precibus christo suo gubernatore · salubri libertatis securitate atque optata donata serenitate ˙ Unde etiam in partibus nostri orbis quę tempore diuę recordationis aui nostri et sanctę memorię domni ac genitoris nostri aliquandiu fuerat pacis suauitate lętata · inimico homine iuxta sanctum euangelium in agro dominico superseminante discordię zizaniam in medio tritici · deo amatę caritatis adeo80* est diuersis atque aduersis uexata molestiis · ut non sine maxima difficultate respectu diuino et fidelium dei amatorum solatio inter nos fratresque nostros pacificatio et paterni regni ex consensu diuisio seu eiusdem sanctę ęcclesię ac fidelis populi tantorum laborum quantulacumque fieret respiratio ˙ Processu uero temporis ut solet post condensos aeris turbines nubium in pertranseundo remanere uestigia · restiterunt fatemur in nobis et in uiris ęcclesiasticis necnon et in rei publicę nostrę solatiatoribus huiusmodi materiae et fomites dissensionum ut manifeste patesceret nos diuina gratia indigere ut omnes a contagio morbi pristini penitus exueremur qua preuenti eramus ut infirmitatem communem uidere possemus · Quapropter uenientes in unum [fol. 140v] fideles nostri tam in uenerabili ordine clericali quam et illustres uiri in nobili laicali habitu constituti et zelo dei accensi · memores etiam fidei quam ipsi et antecessores eorum nostris detulerunt81* predecessoribus ponentesque ante oculos dilectionem et fidelitatem quam nobis post defunctionem patris laudabiliter et continentissime seruauerunt82* secundum quod legitur in litteris diuinitus inspiratis hortatus est alter alterum · immo omnes se inuicem ut cuncti uniuersum83* animi rancorem pro quocumque conceptum negotio a corde propellerent · et in dei uoluntate ac sanctę ecclesię competenti ueneratione seu nostra fidelitate seruanda atque debito honore et regia potestate stabiliendo et conseruanda quin etiam sese in pacis concordia et uera amicitia copularent · quatenus diuinę clementię placerent obnixius · et de regis ac regni stabilitate et utilitate possent tractare sublimius et suum atque totius populi communem profectum et tranquillitatem optinerent propensius ˙ Sicque deo amabili atque laudabili conuentu unanimiter ac rationabiliter perpetrato nostrę mansuetudini suam deuotionem et actionem fidelissime suggesserunt ˙ Nos autem tanta fidelium erga dominationem nostram [fol. 141r] subtiliter perspecta benignitate · ut causa pro sui merito exigebat · eis condignas gratiarum actiones tulimus · et nos nostramque potestatem eorum bonę conuenientię per beniuolentiam84* in hoc facto quod sine dubio ad presentem et ęternam tendit85* salutem · sociam et comitem fore tota deuotione spopondimus · abdicatis omnibus quantum patitur humana fragilitas quę persona nostri regiminis ignorantia seu iuuentute aut necessitate contra conuenientem86* sibi salubritatem et honestatem usque modo ęgerat · aut alterius astu contraxerat · Qua de re communiter inito consilio hoc scriptum fieri proposuimus · quod etiam manuum omnium nostrorum subscriptione roborandum decreuimus · In quo quę nobis nunc precipue ad communem salutem et regni soliditatem atque omnium nostrum utilitatem immo plenissimam honestatem uisa sunt pertinere conscripsimus · non loquentes diuersarum immutatione personarum · ut modo regalis sublimitas · modo episcopalis auctoritas · modo autem fidelium loquatur commoditas · sed secundum apostolum sub uno capite christo · ut reuera unus homo in unius ęcclesię corpore · singuli autem alter alterius membra · quod prosit omnibus omnes unanimiter una uoce loquamur per eum · et in eo [fol. 141v] qui dixit · Non estis uos qui loquimini · sed spiritus patris uestri qui loquitur in uobis ˙  
77*
Der neuzeitliche Benutzer fügte hiernach mit Einfügungszeichen das Wort Gloriosi ein.
78*
korr. aus dum
79*
korr. aus p[†]lagus
80*
e mit Einfügungszeichen ergänzt
81*
gek. detulert
82*
gek. seruauert
83*
korr. aus uni[†]sum
84*
o korr. (?)
85*
d korr. (?)
86*
conue korr. (?)
I  
[BK 254 c. 1]
De honore uidelicet et cultu dei atque sanctarum ęcclesiarum quę auctore deo sub ditione et tuitione regiminis nostri consistunt · communiter domino mediante decernimus · ut sicut tempore beatę recordationis domni ac genitoris nostri excultę et honoratę atque rebus ampliatę fuerunt · salua aequitatis ratione ita permaneant87* · et quę a nostra liberalitate honorantur · atque ditantur · de cetero sub integritate sui seruentur · et sacerdotes ac serui dei uigorem ęcclesiasticum · et debita priuilegia iuxta reuerendam auctoritatem obtineant · Eisdem uero regalis potestas et illustrium uirorum strenuitas · seu reipublicę amministratores ut suum ministerium competenter exequi ualeant · in omnibus rationabiliter et iuste concurrant ˙  
87*
korr. aus permaneat
II  
[BK 254 c. 2]
Honor etiam regius et potestas regali dignitati competens atque sinceritas et obtemperantia seniori debita · remota omni socordia et calliditate · seu qualibet indebita quorumcumque88* coniunctione contra honorem et potestatem atque salutem nostram siue regni nostri soliditatem · nobis in omnibus et ab omnibus sicut tempore antecessorum nostrorum consueuerat exhibeatur ˙ Et si quis quemcumque contra nos et contra hanc pactam [fol. 142r] sinceritatem aliquid moliri manifeste cognouerit · si eum conuerti nequiuerit aperte prodat atque denotet · et sic consilio atque auxilio episcopalis auctoritas et fidelium unanimitas ut noster honor et potestas regia inconuulsa permaneat · totis nisibus decertare · et adiuuare procuret ˙  
88*
um korr. (?)
III  
[BK 254 c. 3]
Quia uero debitum esse cognoscimus ut a quibus honorem suscipimus · eos iuxta dictum dominicum honoremus89* · uolumus ut omnes fideles nostri certissimum teneant · neminem cuiuslibet ordinis aut dignitatis · deinceps90* nostro inconuenienti libitu91* aut alterius calliditate92* uel iniusta cupiditate promerito honore debere priuare · nisi iustitię iudicio et ratione atque ęquitate dictante · legem uero unicuique competentem sicut antecessores sui tempore meorum predecessorum habuerunt93* in omni dignitate et ordine fauente deo me obseruaturum perdono ˙  
89*
us korr. (?)
90*
korr. aus n
91*
u korr. (?)
92*
d korr. (?)
93*
gek. habuert
IIII ˙  
[BK 254 c. 4]
Quod ut facilius atque obnixius nostra auctoritas ualeat obseruare omnes sicut in uestra bene memorabili conuenientia94* pepigistis · conseruare studebitis · Immo etiam cuncti in postmodum sollicite precauebunt · ne aliquis pro quacumque priuata commoditate · aut reicienda cupiditate · siue alicuius consanguinitatis uel familiaritatis seu amicitię coniunctione nobis immoderatius suggerat · uel postulationibus · aut quolibet modo [fol. 142v] illiciat · ut contra iustitię rationem et nostri nominis dignitatem ac regiminis ęquitatem agamus ˙  
94*
c korr. (?)
V  
[BK 254 c. 5]
Et si forte subreptum nobis quippiam ut homini fuerit · competenter et fideliter prout sublimitati regię conuenit et necessitatibus subiectorum expedit ut hoc rationabiliter corrigatur · uestra fidelis deuotio ammonere curabit ˙  
VI  
[BK 254 c. 6]
Tandem autem uisum est nobis annectere · ut si quis hoc foedus concordię salubris quod propter pacis caritatisque custodiam iniumus95* et cyrographi uirtute subscripsimus rebelli atque animo pertinaci inruperit · christiana dilectione ammoneatur · et ad inconuulsum caritatis uinculum conseruandum ˙ Quod qui temptauerit96* corrumpere · facilius poterit se ipsum disrumpere · quam illud possit inrumpere iuxta monita diuina ut resipiscat hortetur · Et si97* audierit · fiat de societate fideli omnibus gaudium ˙ Si uero obaudire rennuerit · tunc pontificalis auctoritas et regalis sublimitas · atque in caritatis conexione persistentium magnanimitas secundum quod res et necessitas postulauerit ac ratio expetierit · seu qualitati personę conuenerit · zelum suę deuotionis feruentissime exerat · et quod inspirante deo agendum in omnem salutis et utilitatis atque honestatis parte [fol. 143r] iudicauerit · inrefragabiliter agat ˙  
95*
korr. aus i[†]mus
96*
em korr. (?)
97*
korr. aus e[†]
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 153v] [9]
Sequentia capitula acta sunt apud tolosam ciuitatem anno quarto regni domni karoli · indictione VIta · mense iunio · antequam illa quę precedunt facta fuerint secus teudonis uillam et in uerno palatio · et in beluaco ciuitate · Sed ideo ante illa posita sunt · quia et dignitate generalitatis · et synodali praeminent [!] auctoritate ˙  
[BK 255 Prolog]
Hęc quę secuntur capitula · consulentes necessitati episcoporum septimanię et subiectorum eis presbiterorum prouidentes possibilitati tractantes etiam sacri et iuste inreprehensibilis ministerii honestatem · presbiterorum reclamatione commoniti moderamine mansuetudinis nostrę usque ad diligentiorem tractatum98* synodi generalis decernimus ˙  
98*
ta mit Einfügungszeichen ergänzt
[BK 255 c. 1]
t99* episcopi nullam inquietudinem siue exprobrationem presbiteris aut aperte ingerendo · aut alia qualibet occasione machinando pro eo quod se ad nos hac uice reclamare uenerunt100* inferant · quia longa oppressio101* huiusmodi [fol. 154r] itineris eos fecit subire laborem ˙  
99*
Die zu erwartende U-Initiale und die Kapitelzählung wurden nicht ausgeführt.
100*
gek. uenert
101*
p2 korr. (?)
II  
[BK 255 c. 2]
Vt unum modium frumenti et unum modium ordei atque unum modium uini cum mensura quę publica et probata ac generalis seu legitima per ciuitatem et pagum atque uicinitatem habetur · episcopi a presbiteris accipiant · et frischingam sex ualentem denarios · aut sex pro ea denarios et non amplius exigant · Et si hęc non accipiunt · accipiant si uolunt pro his omnibus duos solidos in denariis · sicut in toletano et bracharense consensu · episcopi considerasse dicuntur ˙  
III  
[BK 255 c. 3]
Vt presbiteri qui prope ciuitatem quinque miliaria commanent per famulos suos predicta dispensam reddi in ciuitate cui iusserit ciuitatis episcopus faciant ˙ Qui autem longius ab urbe commanent · statuant episcopi loca conuenientia per decanias sicut constituti sunt archipresbiteri · quo similiter et eadem propinquitate ceteri presbiteri per famulos suos debitam dispensam archipresbiteris aut episcoporum ministris conuehant · Et procurent episcopi ne ministri illorum presbiteros dehonorent · aut pignora inhoneste tollendo uel locationem pro receptione dispensę exigendo · sed cum gratiarum actione recipiant · quę presbiteri cum hilaritatis humanitate iuxta apostolum conferre debebunt · Quodsi ministri episcoporum presbiteros dehonorauerint · dignam illis exinde episcopi castigationem exhibeant ˙ Quoniam nisi fecerint [fol. 154v] et ad nos iterum pro hoc se presbiteri reclamauerint · motus nostros qui culpabilis repertus fuerit · sentiet ˙  
IIII  
[BK 255 c. 4]
Vt in circuitione paroechię episcopi de cetero singulos presbiteros per singulas iacendo euntes ęcclesiolas sicut hactenus non predentur · cum scriptum sit eosdem euangelizare debere non turpis glucri [!] gratia · ne uituperetur ministerium sanctum ˙ Sed considerent et denuntient loca sibi et populo conuenientia · et illuc presbiteri quotquot possibilitas et moderatio prouiderit plebes suas adducant · et ibidem episcopi prędicent · confirment et populi inquirant ac corrigant ˙ Iterum autem quia dominica uoce datur licentia · qui euangelium annuntiant ut de euangelio uiuant · licet paulus apostolus nihil horum fuerit usus · presbiteri tale coniectum faciant · ut et episcopi solatium habeant et ipsi non grauentur ˙ Quod ita nobis fieri posse uidetur · uidelicet ut quattuor presbiteri ad locum ubi quintus degit et episcopus residet plebes suas de quattuor partibus adducere studeant · et unusquisque eorum decem panes et dimidium modium uini et frischingam de quattuor denariis et pullos duos et oua decem et modium unum de annona ad caballos in subsidium benedictionis gratia presentet episcopo · et similiter quintus in cuius domo102* episcopus residet faciat ˙ Nec amplius ab eo exigatur · nisi forte ligna et utensilia103* [fol. 155r] in opus ministerii acommodet ˙ Quapropter episcopus prouidebit · ne domus aut sepes104* illius a ministris105* uastentur ˙  
102*
Über das erste o wurde - wohl zur Verdeutlichung - ein weiteres geschrieben.
103*
a korr. (?)
104*
korr. aus sepel
105*
is korr. (?)
V  
[BK 255 c. 5]
Vt semel in anno episcopi hanc circumitionem tempore congruo faciant · et si amplius ministerium suum per diocesim agere uoluerint · hanc tamen dispensam non amplius quam semel a presbiteris per annum accipiant ˙  
VI  
[BK 255 c. 6]
Quod106* et si circumitionem in salutem et necessitatem populi quacumque de causa dimiserint · a presbiteris nec hanc dispensam neque pretium illius exigant · neque aliis aut suis domesticis aut amicis exigenda107* concedant · Et quando circumierint et in domo presbiteri resederint108* · non sub occasione affligendi presbiteros inmoderate et non necessarię numerum famulorum adducant · neque uicinos ad pastum incongrue conuocent ˙ Quod et si cum caritate uocare uoluerint faciant · sed non amplius a presbiteris uel sub occasione uel alio quolibet modo quam statutum est exigant · neque paraueredos aut alias exactiones tollant ˙  
106*
korr. aus [†]
107*
korr. aus exigendam
108*
r2 korr. (?)
VII  
[BK 255 c. 7]
Vt episcopi paroechias presbiterorum propter inhonestum et periculosum lucrum non diuidant · sed si necessitas populi exegerit ut plures fiant ęcclesię aut statuantur altaria · cum ratione et auctoritate hoc faciant ˙ Scilicet ut si longitudo aut periculum [fol. 155v] aquę uel siluę aut alicuius certę rationis uel necessitatis causa poposcerit ut populus109* et sexus infirmior mulierum uidelicet uel infantum aut etiam debilium imbecillitas · ad ęcclesiam principalem non possit occurrere · et non est sic longe uilla ut presbiter illic sine periculo ad tempus et congrue non possit uenire · statuatur altare · Et si ita populo complacet · et commodum fuerit ne sine ratione scandalizetur paroechia maneat indiuisa ˙ Sin autem prefatę causę postulauerint · et populus non conductus neque cupiditate uel inuidia excitatus sed rationabiliter acclamauerit ut ęcclesia illis fieri et presbiter debeat ordinari ˙ Hoc episcopi episcopaliter teste deo in conscientię puritate cum ratione et110* auctoritate sine intentione111* turpis lucri mature112* consilio canonico tractent · et utilitati ac saluti subiectę plebis quęque agenda sunt peragant · et secundum quod subtraxerint cuilibet presbitero de paroechia de dispensa quoque debita ab illo minus accipiant et alteri qui quod diuiditur a paroechia suscipit sub hac eadem mensura imponant ˙  
109*
l korr. (?)
110*
korr. (?)
111*
korr. aus inte[†]. Man könnte das korrigierte Wort auch als interitione lesen. Der Schreiber setzte aber zusätzlich intentione über das Wort.
112*
e korr. (?)
VIII  
[BK 255 c. 8]
Vt episcopi sub occasione quasi auctoritatem habeant113* canonum · his constitutis excellentię nostrę nequaquam resultent aut neglegant · sed potius canones ut114* intellegendi sunt intellegere et in cunctis obseruare procurent ˙ Quia si aliter fecerint · omnimodis et qualiter [fol. 156r] canones fidelium decimis agendum statuant · et qualiter intellegi ac obseruari cum mansuetudinis nostrę decreto debeant · synodali diiudicatione et nostra regia auctoritate docebuntur ˙  
113*
n korr. (?)
114*
u korr. (?)
VIIII  
[BK 255 c. 9]
Vt episcopi synodos a presbiteris nisi sicut docet auctoritas canonum duos scilicet et per tempora constituta non exigant ˙ Sed · et in eisdem synodis non per occasionem sed per ueritatem ministerii sui teste deo ad quod constituti sunt presbiteros et tractent et teneant et absoluant ˙  
[BK 257 Prolog]
Hęc quę secuntur capitula excerpta sunt a domno rege karolo et principibus eius ex capitulis quę anno DCCCXLVI ediderunt115* episcopi in synodis · Uuenilo116* scilicet cum suffraganeis suis · Guntboldus117* cum suffraganeis suis · Ursmarus cum suffraganeis suis · Hincmarus118* cum suffraganeis suis · Amalo119* cum suffraganeis suis · et oblata sunt eidem principi sicut ipse iusserat collecta ad relegendum in sparnaco uilla remensis ecclesię · Et quia factione quorundam motus120* est animus ipsius regis contra episcopos dissidentibus regni sui primoribus ab eorundem episcoporum ammonitione · et remotis ab eodem concilio episcopis · et comitibus121* illis capitulis hęc tantum obseruanda et complacenda sibi collegerunt122* · et episcopis scripto tradiderunt123* · dicentes non amplius de eorum capitulis [fol. 156v] acceptasse quam ista · et ista se uelle cum principe obseruare ˙  
I  
[BK 257 Abschnitt A c. 1]
De honore et cultu ęcclesiarum ˙  
115*
Der neuzeitliche Benutzer korrigierte das Wort zu ediderant.
116*
Der neuzeitliche Benutzer schrieb über den Namen die erklärende Glosse Senonica.
117*
Der neuzeitliche Benutzer schrieb über den Namen die erklärende Glosse Rotomag.
118*
Der neuzeitliche Benutzer schrieb über den Namen die erklärende Glosse Remorum.
119*
Der neuzeitliche Benutzer schrieb an den rechten Seitenrand vn (?) Amalricus und darüber Turon.
120*
ot korr. (?)
121*
Über et comitibus notierte der neuzeitliche Benutzer die abweichende Lesart ex omnibus.
122*
gek. collegert
123*
gek. tradidert
II  
[BK 257 Abschnitt A c. 2]
De honore episcoporum · et ueneratione seruorum dei ˙  
III  
[BK 257 Abschnitt A c. 3]
De iustitiis  
IIII  
[BK 257 Abschnitt A c. 4]
Vt cautela fiat erga eos qui causa iuuentutis aut insipientię in aliquo fallunt siue contemnunt ammonitione episcoporum · ne subito aut incaute damnentur anathemate ˙  
V  
[BK 257 Abschnitt A c. 5]
De his qui contra regiam potestatem contumaces esse moliuntur ·  
VI  
[BK 257 Abschnitt A c. 6]
De pręcariis ˙  
VII  
[BK 257 Abschnitt A c. 7]
De hospitalibus  
VIII  
[BK 257 Abschnitt A c. 8]
De rapacibus ˙  
VIIII124*  
[BK 257 Abschnitt A c. 9]
Ut episcopis tempus congruum obseruetur ad ministerium suum peragendum ˙  
124*
II ergänzt
X125*  
[BK 257 Abschnitt A c. 10]
Vt clerici arma militaria non contingant  
125*
korr. aus [†]II
XI126*  
[BK 257 Abschnitt A c. 11]
Ut missi dirigantur qui inquirant si precepta a nobis de rebus ęcclesiarum ad proprium sint facta ˙  
126*
korr. aus [†]II
XII  
[BK 257 Abschnitt A c. 12]
De heresi symoniaca ˙  
XIII127*  
[BK 257 Abschnitt A c. 13]
Ut a nullo sedes episcopalis proprio infirmante episcopo usurpetur ˙  
127*
II ergänzt
XIIII128*  
[BK 257 Abschnitt A c. 14]
Ut canonici infra dormitorium dormiant ˙  
128*
II ergänzt
XV129*  
[BK 257 Abschnitt A c. 15]
Ut monachi ad palatium non ueniant nisi causa oboedientię · exceptis abbatibus ˙  
129*
korr. aus X[†]II
XVI130*  
[BK 257 Abschnitt A c. 16]
Ut laici decimas de ęcclesiis non contingant ˙  
130*
korr. aus X[†]IIII
XVII131*  
[BK 257 Abschnitt A c. 17]
De sanctimonialibus132* contra auctoritatem nuptis ˙  
131*
II ergänzt
132*
m korr. (?)
XVIII133*  
[BK 257 Abschnitt A c. 18]
De sponsis aliorum ˙  
133*
II ergänzt
XVIIII134*  
[BK 257 Abschnitt A c. 19]
De sepulturis infra ęcclesiam [fol. 157r]  
134*
I4 korr. (?)
[BK 257 Abschnitt B Prolog]
Plenitudo autem capitulorum quę in plenitudine synodalium actionum habentur unde hę commerationes [!] excerptę sunt · ita per loca continentur135* ˙  
135*
t2 korr. (?)
Commemoratio prima  
[BK 257 Abschnitt B c. 1]
de honore uidelicet et cultu ęcclesiarum sicut supra scriptum habetur in uilla colonia subscriptione regis et principum roboratum  
Commemoratio secunda  
[BK 257 Abschnitt B c. 2]
de honore episcoporum et ueneratione seruorum dei similiter ˙  
Commemoratio tertia  
[BK 257 Abschnitt B c. 3]
de iustitiis similiter  
Commemoratio quinta  
[BK 257 Abschnitt B c. 5]
de his qui contra regiam potestatem contumaces esse moliuntur similiter ˙  
Commemoratio sexta ˙  
[BK 257 Abschnitt B Epilog]
Ceterę autem commemorationes quę secuntur · ita in pręfata plenitudine cum suis capitulis continentur ˙  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 163r] [2]
Hęc quę secuntur capitula acta sunt quando tres reges fratres hlotharius scilicet hludouuicus et karolus simul conuenerunt136* secus municipium treiectum in loco qui dicitur marsna · anno dominicę incarnationis octingentesimo quadragesimo septimo · mense febroario q137* etiam capitula singulorum annuntiationes secuntur ˙  
[BK 204 Abschnitt A c. 1]
De pace et concordia atque unanimitate trium fratrum et regum inter se · et quod uerissimo et non ficto karitatis138* uinculo sint uniti · et ut nullus deinceps scandalorum inter eos occasiones serere possit ˙  
136*
gek. conuenert
137*
q korr. (?)
138*
s korr. (?)
[BK 204 Abschnitt A c. 2]
Ut ipsi mutuo sibi auxilientur · et contra dei sanctęque ecclesię ac suos inimicos secundum oportunitatem139* temporis140* inuicem adiuuent ˙  
139*
u korr. (?)
140*
is korr. (?)
[BK 204 Abschnitt A c. 3]
Ut nemo per quamlibet cupiditatem leges pacis in cuiuslibet141* eorum regno euellere presumat · quodsi facere presumpserit · communem ab eis ultionem incurrat ˙  
141*
Über dem Wortteil -libet und insbesondere über dem Schaft des b wurde etwas radiert, das aber nicht mehr zu entziffern ist.
[BK 204 Abschnitt A c. 4]
Ut ęcclesię per omne eorum regnum pristinam dignitatem honoremque retineant · et quicquid superstite domno hludouuico imperatore iure legitimo possederunt142* · absque ulla diminutione recipiant ˙  
142*
gek. possedert
[BK 204 Abschnitt A c. 5]
Ut singulis eorum fidelibus talis lex conseruetur · qualem temporibus priorum regum · et precipue aui [fol. 163v] patrisque eorum habuisse noscuntur · si tamen et ipsi pristinam fidem erga ipsos conseruent ˙  
[BK 204 Abschnitt A c. 6]
Ut rapinę et depredationes quę quasi iure legitimo hactenus factę sunt · penitus interdicantur · et nemo se impune post hęc eas pręsumere posse confidat ˙  
[BK 204 Abschnitt A c. 7]
Ut in singulis partibus regni missi idonei constituantur · qui quęrelas pauperum et oppressiones siue quorumcumque causas examinare · et secundum legis aequitatem ualeant diffinire · et si ab uno in aliud regnum huiusmodi presumptores confugerint · ibi similiter opprimantur ·  
[BK 204 Abschnitt A c. 8]
Ut nullus in omni eorum regno deinceps raptum facere pręsumat · aut si fecerit · legaliter puniatur ˙  
[BK 204 Abschnitt A c. 9]
Ut regum filii legitimam hereditatem regni secundum diffinitas presenti tempore portiones post eos retineant · et hoc quicumque ex his fratribus superstes fratribus fuerit consentiat · si tamen ipsi nepotes patruis oboedientes ††esse consenserint ˙  
[BK 204 Abschnitt A c. 10]
Ut legati ad ducem brittonum mittantur · qui de communi erga eos obseruatione pacis eum commoneant143* ˙  
143*
korr. aus commoueant
[BK 204 Abschnitt A c. 11]
Ut †† similiter ad regem nordmannorum legati †††† mittantur · qui eum contestentur · quod aut pacem seruare studebit · aut communiter eos infensos habebit ˙  
Annuntiatio domni hlotharii ˙  
[BK 204 Abschnitt B]
Nobis ex fratribus nostris uisum fuit ut ad dei uoluntatem [fol. 164r] querendam · qualiter sancta ęcclesia recuperata esse possit .' et pacem et nos et uos et iste populus christianus habere possimus · Nos simul coniungeremus sicut nunc fecimus · et sic simus inter nos sicut fratres per rectum esse debent ˙ Et pro certo illud sciatis · quia gratias deo sic sumus et sic permanere adiuuante deo inante uolumus et in consilio144* et in auxilio unusquisque erga alterum parati sumus adiutorium ferre sicut fratres in dei uoluntate et communi profectu facere debent in quibuscumque potuerimus ˙  
144*
io korr. (?)
Annuntiatio domni hludouuici ·  
[BK 204 Abschnitt C c. 1]
Sciatis quia fratres nostri et nos nostros missos ad communem nepotem nostrum in aquitaniam mittimus · et ei tales comitatus designatos mandamus · in quibus ipse cum suis interim sufficienter esse possit · et fideles dilecti fratris nostri karoli de illo regno pacem habere possint usque dum inde nepos noster ad communem placitum nostrum145* ueniat · Ad quod cum tali securitate146* a nobis accepta eum uenire mandamus · ut sanus uenire et sanus stare · et sanus reuerti quantum illum deus saluare uoluerit possit ˙ Et si tunc nostrum consilium audire uoluerit · uolumus cum dei adiutorio et uestro consilio considerare quomodo melius secundum communem profectum et utilitatem inante esse possit · et si nostrum consilium audire uoluerit · tunc sicut melius cum dei adiutorio et uestro [fol. 164v] consilio inuenire potuerimus exinde147* agere uolumus ·  
145*
m korr. (?)
146*
e2 korr. (?)
147*
Über dem leicht verwischten e1 wurde der Buchstabe - wohl zur Verdeutlichung - nochmals wiederholt.
[BK 204 Abschnitt C c. 2]
Sciatis etiam quia similiter missos nostros ad brittones mittimus · et illos ad communem profectum et pacem hortamur · Qui148* si audierint aut non audierint · cum dei adiutorio et uestro consilio exinde etiam facere uolumus ˙  
148*
korr. aus qui
[BK 204 Abschnitt C c. 3]
Sciatis quia communiter missos nostros ad nordmannos pro pace accipienda mittimus ˙  
[BK 204 Abschnitt C c. 4]
Sciatis etiam quia dilectus frater noster hlotharius missos suos ad uos homines transmittit · qui usque modo in contrarietatem dilecti fratris nostri karoli fuerunt149* · et illis mandat ut per nullum ingenium inante sicut de dei et sua gratia gaudere uolunt in illius et fidelium eius contrarietatem aliquid faciant ·  
149*
gek. fuert
[BK 204 Abschnitt C c. 5 BK 204 Abschnitt C c. 6]
Et sciatis quia uolumus ut res ęcclesiarum in cuiuscumque regno caput fuerit · tam de episcopatibus quam de abbatiis sine ulla contradictione rectores ipsarum ęcclesiarum sicut tempore domni ac genitoris nostri fecerunt150* illas possideant ˙ Similiter et de episcopatibus et monasteriis ubicumque in nostro communi regno aliter est modo quam debeat · uolumus una cum dei adiutorio illud emendare · ut ęcclesia dei suum honorem debitum habere possit · et populus suam legem et iustitiam habeat ˙  
150*
gek. fecert
Annuntiatio Karoli ˙  
[BK 204 Abschnitt D c. 1]
Sciatis · quia dilecti fratris151* nostri et nos communiter placitum nostrum ad missam sancti Iohannis152* apud parisius condictum153* habemus ubi de istis quę [fol. 165r] illi modo dixerunt154* et ceteris quę ad dei uoluntatem et nostrum ac uestrum commune profectum inuenire potuerimus consideremus · et una cum dei adiutorio ad effectum perducamus155* · et uolumus ut abhinc inante ubicumque unusquisque fuerit cum pace consistat · et ad illud placitum cum pace unusquisque ueniat · quia in istis miseriis et rapinis usque modo multum deum offendimus · unde nobis dei misericordiam deprecari satis necessarium esse cognoscimus ˙  
151*
folgt getilgtes nostri. Das Wort wurde vor der Überschrift Annuntiatio Karoli, die am Zeilenende steht, getilgt, und dann zu Beginn der neuen Zeile wiederholt.
152*
korr. (?)
153*
korr. aus con[†]ictum
154*
gek. dixert
155*
korr. aus perducemus
[BK 204 Abschnitt D c. 2]
Volumus etiam ut unusquisque liber homo in nostro regno seniorem qualem uoluerit in nobis et in nostris fidelibus accipiat ·  
[BK 204 Abschnitt D c. 3]
Mandamus etiam ut nullus homo seniorem suum sine iusta ratione dimittat · nec aliquis eum recipiat · nisi sicut tempore antecessorum nostrorum consuetudo fuit ˙  
[BK 204 Abschnitt D c. 4]
Et uolumus ut sciatis quia nos fidelibus nostris rectum consentire uolumus · et contra rationem eis facere non uolumus ˙ et similiter uos ac ceteros fideles uestros ammonemus ut uos uestris hominibus rectum consentiatis · et contra rationem illis non faciatis ˙  
[BK 204 Abschnitt D c. 5]
Et uolumus ut cuiuscumque nostrum homo in cuiuscumque regno sit cum seniore suo in hostem uel aliis suis utilitatibus pergat · nisi talis regni inuasio quam lantuueri dicunt quod absit acciderit · ut omnis populus illius regni ad eam repellendam communiter pergat ˙  
Hęc quę secuntur capitula acta sunt anno DCCCLI [fol. 165v] incarnationis dominicę quando tres fratres reges hlotharius scilicet hludouuicus et karolus secus municipium treiectum penes locum qui dicitur marsna iterum conuenerunt156* · et consultu episcoporum et ceterorum fidelium eadem capitula subscripserunt manibus propriis · et inter se ac inter fideles suos perpetuo se conseruaturos promiserunt157* ˙ Quę capitula singulorum in populo annuntiationes secuntur ˙  
I  
[BK 205 Abschnitt A c. 1]
Vt omnium preteritorum malorum et contrarietatum et supplantationum ac malarum machinationum atque molitionum seu nocimentorum in inuicem actorum abolitio ita inter nos et apud nos fiat et a nostris cordibus penitus auellatur cum omni malitia et rancore · ut nec in memoriam ad retributionem dumtaxat mali uel contrarietatis atque exprobrationis seu improperii de cetero exinde quiddam ueniat ˙  
156*
gek. conuenert
157*
gek. pmisert
II  
[BK 205 Abschnitt A c. 2]
Vt cum tanta domino cooperante inter nos uerę caritatis benignitas abhinc inante maneant de corde puro et conscientia bona et fide non ficta · sine dolo et simulatione · ut nemo suo pari suum regnum aut suos fideles uel quod ad salutem siue prosperitatem ac honorem regium pertinet discupiat aut forsconsiliet · aut per occultos susurrones libenter composita mendatia seu detractiones acceptet ˙  
III [fol. 166r]  
[BK 205 Abschnitt A c. 3]
Vt unusquisque fideliter suum parem ubicumque necessitas illi fuerit et ipse potuerit aut per se aut per filium aut per fideles suos et consilio et auxilio adiuuet · ut regnum fidele prosperitatem atque honorem regium debite ualeat obtinere · Et ueraciter unusquisque erga alterum certatim demonstret · quia in fratris sui aduersitate si euenerit fraterno modo contristatur · et in prosperitate illius lętatur158* · et talem fidem sicut inter nos modo abhinc in antea conseruaturos confirmatum habemus · sic unusquisque infantibus fratris sui si obierit qui superfuerit conseruabit ˙  
158*
korr. aus letatur
IIII159*  
[BK 205 Abschnitt A c. 4]
Et quia per uagos et tyrannica consuetudine inreuerentes homines pax et quies regni perturbari solet · uolumus · ut ad quemcumque nostrum talis uenerit · ut de his quę ęgit rationem et iustitiam subterfugere non possit ˙ Nemo ex nobis illum ad aliud recipiat uel retineat · nisi ut ad rectam rationem et debitam emendationem perducatur · Et si rationem rectam subterfugerit · omnes in commune in cuius regnum uenerit illum persequamur · donec aut ad rationem perducatur · aut de regno deleatur ˙  
159*
I4 korr. (?)
V  
[BK 205 Abschnitt A c. 5 BK 205 Abschnitt A c. 6]
Similiter et de eo agendum est · qui pro aliquo capitali et publico crimine a quolibet episcopo corripitur aut ante excommunicationem crimen faciens regnum [fol. 166v] et regis nomen mutat ne debitam poenitentiam suscipiat · aut susceptam legitime peragat ˙ Interdum etiam incestam propinquam suam aut sanctimonialem uel raptam siue adulteram quam illic ei non licebat habere fugiens secum ducit ˙ Hic talis · cum episcopus ad cuius curam pertinebit nobis notum fecerit · diligenter perquiratur · ne morandi uel latendi locum in regno alicuius nostrum inueniat · et dei ac nostros fideles suo morbo inficiat · sed a nobis uel per ministros rei publice constringatur · et ut simul cum diabolica preda quam secum duxit ad episcopum suum redeat · et de quocumque crimine publico debitam poenitentiam suscipiat · aut susceptam ut legitime peragat compellatur ˙ t160* nostri fideles unusquisque in suo ordine et statu ueraciter sint de nobis securi · quia nullum abhinc inante contra legem et iustitiam uel auctoritatem ac iustam rationem aut damnabimus aut dehonorabimus aut opprimemus · uel indebitis machinationibus affligemus · et illorum scilicet ueraciter nobis fidelium communi consilio secundum dei uoluntatem et commune saluamentum ad restitutionem sanctę dei ęcclesię et statum regni et ad honorem regium atque pacem populi commissi nobis pertinenti assensum prebebimus in hoc ut illi non solum non sint nobis contradicentes et resistentes ad ista exsequenda · uerum etiam sic sint nobis fideles et [fol. 167r] oboedientes ac ueri adiutores atque cooperatores · uero consilio et sincero auxilio ad ista peragenda quę premisimus · sicut per rectum unusquisque in suo ordine et statu suo principi et suo seniori esse debet ˙  
160*
Die einleitende U-Initiale wurde nicht ausgeführt, sodass cc. 5 und 6 optisch eine Einheit bilden. Kapitel 6 weist entsprechend auch keine Zählung auf.
VII  
[BK 205 Abschnitt A c. 7]
Ut sic simul coniuncti et nos fratres ad inuicem · et nos cum fidelibus nostris et fideles nostri nobiscum et omnes simul cum deo nos reconiungamus · et ut nobis sit propitius · illi pro deuoto munere offeramus · ut unusquisque omnium nostrum absque propria excusatione uel iustificatione recognoscamus in quibus aut singillatim aut communiter contra illius mandata et decreta suorum sanctorum fecimus aut consensimus161* in ordine ęcclesiastico et statu regni · et per singula in medium illa producamus · et nemo nostrum suo aut amico aut propinquo aut confoederato · immo nec sibi ipsi sęculariter parcat · ut spiritaliter et salubriter parcere possit ˙ Quin sicut premisimus in precedenti capitulo · uero consilio et sincero auxilio illa in commune certatim emendare totis uiribus procuremus quam citius rationabiliter poterimus ˙  
161*
korr. aus [†]nsensimus
VIII  
[BK 205 Abschnitt A c. 8 BK 205 Abschnitt A Epilog]
Et si aliquis de subditis in quocumque ordine et statu de hac conuenientia exierit aut se162* retraxerit · uel huic communi decreto contradixerit · seniores cum ueraciter fidelibus suis163* hęc secundum dei uoluntate et legem ac iustam rationem uelit aut nolit ille qui diuino [fol. 167v] consilio et decreto et huic conuenientię resistens et contradicens fuerit exsequantur164* ˙ Et si aliquis de senioribus de hac conuenientia exierit aut se retraxerit · uel huic communi decreto quod absit contradixerit · cum plures seniorum nostrorum fideles et regnorum primores in unum conuenerint eorum qui hęc obseruauerint · seniorum consilio et episcoporum iudicio ac comuni consensu qualiter de eo qui debite ammonitus incorrigibilis perseuerauerit agendum sit · fauente domino decernetur ˙ Et ut obnixius suprascripta capitula a nobis auxiliante domino inuiolabiliter obseruentur · et nos illa obseruaturos certius credatur · manibus propriis eadem subter firmauimus ˙  
162*
s korr. (?)
163*
s1 korr. (?)
164*
n mit Einfügungszeichen ergänzt
VIIII  
[BK 205 Abschnitt B]
Volumus ut uos sapiatis ut165* quid noster aduentus hic fuerit ˙ Uenimus hic · ut simul adiuuante deo cum fidelibus nostris de dei uoluntate et statu sanctę ęcclesię ac regni et communi nostro Ac uestro profectu consideraremus166* sicut et fecimus · et gratias deo · sumus inde sic adunati · et nos ad inuicem · et cum fidelibus nostris sicut nos recognoscimus · quia et infra regnum et extra regnum per marcas nostras nobis est necessarium ˙  
165*
ut mit Einfügungszeichen ergänzt
166*
folgt getilgtes et
[BK 205 Abschnitt C]
Sicut167* meus frater nobis dicit · magna necessitas est nobis et isti populo christiano qui nobis est a deo commissus ut nos ad inuicem sic concordes et uniti simus168* quomodo [fol. 168r] dei uoluntas est · et uerę fraternitati conuenit · quod usque modo postquam deus istud regnum in manus nostras post patrem nostrum misit per omnia sicut necessitas fuerat non fuimus · et ideo tanta deo contraria et nobis ac uobis impedimentosa acciderunt169* ˙ Et quia modo domino adiuuante sic sumus unanimes sicut per rectum esse debemus · sciatis quia unusquisque nostrum paratus est ut suum fratrem ubicumque necessitas fuerit et infra patriam et foris patriam aut per se ipsum aut per infantem uel fideles suos et consilio et auxilio sic adiuuet sicut frater fratri per rectum facere debet ˙  
167*
Der neuzeitliche Benutzer trug in der freigebliebenen Zeile vor dem Beginn des Textabschnittes Anunciatio Hludouici ein.
168*
korr. aus su
169*
gek. accidert
[BK 205 Abschnitt D BK 205 Epilog]
Sciatis170* quia et nos et fideles nostri ueraciter recognoscimus quia partim necessitate · partim indebita uoluntate sicut meus frater hludouuicus uobis dixit · multa acciderunt171* in isto regno quę nobis necesse non fuerat · Et sciatis quia nunc gratias deo adunati sumus et nos ad inuicem et cum fidelibus nostris ut una cum dei adiutorio · quanto melius et citius rationabiliter possumus procuremus · qualiter quę neglecta sunt emendata fiant · ut et deus sit propitius · et ęcclesiasticus ordo debitum honorem habeat · et regni nobis commissi prosperitas proueniat et iste populus christianus pacem habeat et uobis lex et iustitia conseruetur et uos nobis sicut antecessores uestri nostris antecessoribus fecerunt172* debitum honorem et auxilium exhibeatis [fol. 168v] Et qualiter hoc consideratum et ueraciter confirmatum manibus propriis habeamus hic uobis relegetur · et relecta sunt in conspectu totius populi suprascripta capitula ˙  
170*
Der neuzeitliche Benutzer trug in der freigebliebenen Zeile vor dem Beginn des Textabschnittes Annunciatio KAROLI ein.
171*
gek. accidert
172*
gek. fecert
[BK 258a c. 1]
Regnante173* in sempiternum domino · deo uniuersorum · anno incarnationis eiusdem domini dei nostri iesu christi DCCCLIII anno uero regni gloriosi karoli filii hludouuici religiosissimi augusti tertio decimo · indictione prima · episcopis iuxta instituta canonum synodum celebrare uolentibus annuit idem rex karolus · eosque apud urbem suessionum in monasterio sancti medardi et sancti Sebastiani X kalendas174* maias conuenire precepit · Ubi posthabitis sęcularibus curis · ipse quoque rex adesse dignatus · est · ut non solum175* deuotione · ęcclesię se filium ostenderet · uerum etiam sicubi opus esset protectorem regia potestate monstraret ˙ Cum itaque presules diuersarum ecclesiarum pio rege multa humiliter et prudenter proponente176* tractassent potius quędam quam difinissent · VI KALENDAS177* MAI synodo presidentibus hincmaro remorum · Guenilone senonum · Amalrico turonorum metropolitanis episcopis · idem remorum metropolitanus episcopus uenerabilis hincmarus ostendit non paucos a decessore suo ebone postquam canonice depositus fuisset · nec uero canonice restitutus · inrationabiliter ordinatos iam rex [fol. 169r] absque ulla ambitione synodum solus ingressus · simpliciter cum episcopis residebat ˙ Serie igitur depositionis memorati ebonis plenissime prolata · multis metropolitanis pluribusque aliis episcopis qui auctores fuerunt178* recitatis · restitutionis autem illius non canonice immo nec ueresimilis paucis admodum et aliarum regionum presulibus nominatim expressis claruit pręfatum ebbonem episcopale officium illicite repetisse · quosque gradibus ęcclesiasticis ęstimatus fuerit promouisse damnationi potius obnoxios effecisse · Hincmarum autem successorem eius canonicis sanctionibus caute ac subtiliter obseruatis ad sedem accessisse et preter decreta maiorum in hac parte nihil omnino moliri · sicut in gestis synodalibus exinde ab episcopis eiusdem concilii more canonico confirmatis plenius edocetur ˙  
173*
Der neuzeitliche Benutzer trug in den freigebliebenen Zeilen vor dem Beginn des Textabschnittes Ista Capitula constituta sunt a Domno Karolo in synodo apud Suessionis ciuitatem in monasterio sancti Medardi Anno Incarnationis Dom. DCCCLIII in mense April ein.
174*
gek. kl
175*
gek. solu, allerdings fehlt der Kürzungsstrich über u.
176*
korr. aus [†]
177*
gek. KL
178*
gek. fuert
II  
[BK 258a c. 2]
Postmodum uenerabilis Guenilonis senonicę urbis metropolitani episcopi suffraganeus neuernensis ęcclesię nomine Herimannus pro suis excessibus quos corporali molestia sepe dicebatur amittere179* a sanctis praesulibus modeste et acriter increpatus est · quod prius frequenter correptus ordini sacratissimo perseuerantia leuitatum adhuc iniuriam faceret · et in presentia principis infirmitatem pastoris nequaquam fastidientis · iniunctum · est · metropolitano eius ut adiunctis secum aliquot episcopis · ad op180* niuernense accederet · et omnia ibi negotia ęcclesiastica [fol. 169v] sapienter componeret · ipsum uero coepiscopum suum herimannum apud urbem senonum secum haberet · donec ęstiuum tempus quod181* ualde contrarium infirmitati illius ferebatur pertransiret · et sic domino annuente · abstinentia competenti assuetum · episcopali grauitate instructum · apostolicis moribus informatum182* · clerus et populus eum ad sedem propriam utiliter fauente dei gratia reuocaret ˙  
179*
korr. aus admittere
180*
Der neuzeitliche Benutzer hat das vom Schreiber stammende op zu oppidum ergänzt.
181*
d korr. (?)
182*
um korr. (?)
[BK 258a c. 3]
De burchardo etiam qui carnotenam ęcclesiam tenebat statutum est · ut aut se idoneum ad sumendum episcopalem gradum ammonitu Guenilonis metropolitani episcopi ostenderet · aut certe pronam in se clementiam principis cognoscens cederet · in utroque dei iudicium experturus ˙ Igitur sequenti die causa illius ad medium deducta · uenerabiles episcopi · remorum metropolitanus hincmarus · lugdunensium pardulus · aurelianorum Agius · seorsum eum ammonere precepti sunt · ut si absque discrimine ualeret officium se posse aggredi fateretur · Aut si non posset .' propter dei timorem impossibilitatem ingenue confiteretur ˙ Parte cleri quę presens erat ac laicorum bonum ei testimonium perhibente · memoratis presulibus suadentibus ad concilium intromissus tanto quidem gradu se dignum esse profiteri arrogantię asseruit esse non ueritatis · Si quis uero crimen aliquod sibi uellet obicere · ad id purgandum · se paratum esse firmauit · Nullo qui id conaretur [fol. 170r] existente · decreuit sancta synodus · ne diu carnotum sedes uacaret · sed directis illuc secundum uoluntatem metropolitani episcopi uenerabilis Guenilonis · qui electionem prefati burgchardi recognoscerent · et ipsi referrent optantibus quod canonice ordinaretur episcopus ˙  
IIII  
[BK 258a c. 4]
Pręterea cinnomannicę urbis183* aldricus episcopus paralysi dissolutus epistolam direxit causam suę absentię insinuans · petensque ut maxime sibi uiuenti et quandoque defuncto184* sacris precibus opitularentur · Quod exuberantes caritate · se facturos promiserunt185* ˙ Et metropolitano illius turonicę urbis uenerabili episcopo Amalrico ut ad eandem urbem accederet iniunxerunt186* · et quęcumque essent eidem ęcclesię proficua · ut strenue exequeretur unanimiter pręcepit ˙  
183*
u korr. (?)
184*
korr. aus [†]. Das Wort defuncto wurde wohl von anderer Hand am rechten Seitenrand mit davor stehendem Verweiszeichen sowie Nota-Zeichen ergänzt. Es gibt allerdings keinen Gegenpart des Verweiszeichens im Schriftspiegel. Im Text selbst befindet sich eine größere Lücke (zwischen quandoque und sacris, Zeilenwechsel mitten in der Lücke), die teilweise durch Rasuren entstanden ist, und in die der neuzeitliche Benutzer ebenfalls das Wort defuncto setzte (nach dem Zeilenwechsel vor sacris, -cto auf Rasur stehend). In den Teil der Lücke, die direkt nach quandoque folgt, setzte der neuzeitliche Benutzer einen Asterisk als Verweiszeichen, der über dem Nota-Zeichen am rechten Seitenrand wiederholt wird.
185*
gek. pmisert
186*
gek. iniunxert
V†††  
[BK 258a c. 5]
Ante hoc tempus uenerandi concilii · optinente pippino pippini regis filii hludouuici piissimi augusti filio aquitaniam · consentiente etiam auunculo eius glorioso rege karolo cui eadem prouintia in partem optigerat · ęcclesiastica disciplina et militari soluta · eadem regio a suis indigenis ualde uastata · est · et multi illic impune illicita perpetrarunt187* ˙ Tandem aliquando respiciente deo populum suum · idem pippinus a suis contemptus et desertus · atque in potestatem Auunculi sui karoli redactus · consilio reuerentis[fol. 170v]simorum pontificum et procerum attonsus et in habitu monachico ad monasterium sancti medardi custodiendus et docendus deductus est ˙ Ibi duo quidam monachi habitu sui propositi uix credibiliter transgressores · ardentes inmodica cupiditate eundem pippinum abducere conati188* sunt · et pacem christiani populi dissipare · Quos presentibus diuersorum coenobiorum religiosis abbatibus et causam subtiliter iuxta regulam beati benedicti examinantibus · concors congregatio sancti medardi a sua unanimitate precidit · attestata se ab horum crimine longe absistere quod usitatas culpas iam inde ab initio huius religionis monachorum omnium preter dumtaxat eutychis et aliorum hereticorum facile superaret ˙ Eiectos iussu uenerabilis rothadi suessionum episcopi · ad synodi audientiam archidiaconus deduxit · et partim confessi · partim conuicti conspirationis malum perpetrasse · canonum seueritate depositi sunt ˙ Presbiteri quippe erant · et separatim in monasteria sui ordinis longe distantia relegati · ut deinceps nemo tale quid committere auderet · nisi qui similia perpeti non189* timeret ˙  
187*
gek. ppetrart
188*
i korr. (?)
189*
gek. n, allerdings fehlt der Kürzungsstrich.
VI  
[BK 258a c. 6]
Post hęc gloriosissimus domnus rex karolus coram sacra synodo quendam diaconum remensis ęcclesię nomine ragamfridum impetiit quod pręcepta falsa regio nomine compilasset · sicut ad eum quorundam suggestionibus et uerisimilibus indiciis190* [fol. 171r] esset perlatum ˙ Unde quia putatum est ·191* quibusdam significationibus ut purgationem sui isdem diaconus subterfugere uoluisset · aliis aliter dicentibus · uisum · est · omnibus in eodem sacro conuentu degentibus ut ab omni concilio illi interdiceretur ne a paroechia remensi192* quoquo modo presumeret abscedere donec se ab illis quę ei impingebantur idoneum redderet · uel competenter satisfacere procuraret ˙ Quod et193* omnibus singillatim episcopis illi auctoritate episcopali precipientibus ex diuino mandato est interdictum194*  
190*
i3 korr. (?)
191*
est · mit Einfügungszeichen ergänzt
192*
men korr. (?)
193*
folgt getilgtes ab
194*
Über dem u wurde ein Kürzungsstrich getilgt.
VII  
[BK 258a c. 7]
Septima actione eidem sacrę synodo idem christianissimus domnus rex karolus hęc quę secuntur capitula proposuit195* · et consultu eorundem episcoporum ea per regnum suum innotescenda · exercenda · et conseruanda commonuit · pręcepit · et confirmauit ˙  
195*
o2 korr. (?)
VIII  
[BK 259 c. 1]
Vt missi nostri per ciuitates et singula monasteria tam canonicorum quam monachorum siue sanctimonialium una cum episcopo paroechię uniuscuiusque in qua consistunt cum consilio etiam et consensu ipsius qui monasterium retinet · uitam inibi degentium et conuersationem inquirant · et ubi necesse est corrigant · et ubi desunt congruas officinas extruere iubeant · et ubi sunt factę et per neglegentiam destructę instaurari precipiant · et uictum ac potum et uestitum atque cetera necessaria pro qualitate et possibilitate [fol. 171v] bilitate [!] loci et inhabitantium necessitate ordinent et hospitalitatem superuenientium hospitum et receptionem pauperum ibidem disponant et ordinent ˙ AEcclesię quoque luminaria et ornatum debitum ordinent · et thesaurum ac uestimenta seu libros diligenter inbreuient · et breues nobis reportent · Inbreuient quid unusquisque ęcclesiarum prelatus quando prelationem ęcclesię suscepit ibi inuenerit · et quid modo exinde ibi minus sit · uel quid196* et quantum sit superadditum ˙ Numerum etiam canonicorum et monachorum siue sanctimonialium uniuscuiusque loci describant · et nobis referant · ut secundum qualitatem et quantitatem loci cum consilio episcoporum et fidelium nostrorum ubi minor numerus fuerit nostra auctoritate addamus · ubi uero indiscretione prelatorum superfuerit ad mensuram redigamus · et qualiter abbatiarum prelati et in locis sacris inhabitantes de his quę missi nostri preceperint oboedierint · nobis diligentissime et capitulatim referre procurent ˙  
196*
korr. (?)
II  
[BK 259 c. 2]
Vt missi nostri diligenter inuestigent per singulas paroechias simul cum episcopo de monasteriis quę deum timentes in suis proprietatibus ędificauerunt197* · et ne ab heredibus diuiderentur parentibus et predecessoribus nostris sub immunitatis defensione tradiderunt198* · et postea in alodum sunt data ut describant quę sint · et a quo uel quibus [fol. 172r] in proprietatem data sunt · et nobis renuntiare procurent · ut cum episcopis et ceteris fidelibus nostris consideremus quid et qualiter inde secundum dei uoluntatem et nostram salutem agere debeamus ˙  
197*
gek. ędificauert
198*
gek. tradidert
III  
[BK 259 c. 3]
Vt missi nostri per singulas paroechias una cum episcopo paroechię ipsius requirant de capellis et abbatiolis ex casis dei in beneficium datis qualis census inde exeat ut ęcclesia de qua sunt exinde uestituram habere possit · et nobis renuntient ut hoc nostra auctoritate commendetur atque firmetur · et secundum qualitatem et quantitatem loci clericos et luminaria ibi ordinent · et loca restaurari faciant ˙  
IIII  
[BK 259 c. 4]
Denuntiandum est omnibus et a missis nostris ordinandum199* ut omnes ęcclesię et presbiteri sub immunitate ac priuilegio et ordinatione atque dispositione episcoporum singularum paroechiarum in quibus consistunt secundum auctoritatem canonicam et capitularia domni karoli imperatoris aui nostri et pii augusti hludouuici domni et genitoris nostri permaneant ˙  
199*
Über das o wurde wohl zur Verdeutlichung nochmals ein o gesetzt.
V  
[BK 259 c. 5]
Vt missi nostri diligenter inuestigent cum episcopo et pręlatis monasteriorum et per fideles et strenuos uiros in unaquaque paroechia de rebus ęcclesiasticis in alodem datis ˙ et sicut euidentibus et ueris indiciis ac auctoritatibus compererint diligenter a quo et quibus datę sunt · uel [fol. 172v] quantum exinde exit describant200* · et nobis renuntient ˙  
200*
Über das Wort wurde wohl zur Verdeutlichung nochmals describant gesetzt.
[BK 259 c. 6]
Vt201* missi nostri expresse et cum omni diligentia cum episcopo et prelatis monasteriorum per singulas paroechias requirant de rebus ęcclesiasticis unde nonę et decimę solui debeant · et non soluuntur · ut persolui ab eisdem res retinentibus faciant · Et si aliqua contradictio quę rationabilis uideatur oborta fuerit describatur · et prelatus ipsius casę dei unde res esse noscuntur et ille qui eas detinet et nonam ac decimam soluere detractat simul cum missis nostris ad nostram iubeatur uenire presentiam · ut tunc ueritate comperta et diffinitione decreta · quod rationabiliter inuenerimus inde precipiamus · Volumus etiam ut inuestigent missi nostri qualiter illi qui easdem res ęcclesiasticas unde decimę dantur siue non dantur illas saluas habeant · et in casdiciis et in siluis custoditis uel si terrę aut mancipia inde perdita sint uel aliquid huiusmodi · aut si familia oppressa sit contra legem · et omnia per breues nobis renuntient missi nostri ˙  
201*
V von anderer Hand ergänzt. Der Rubrikator hat die eigentlich hier zu erwartende Initiale nicht ausgeführt.
VII  
[BK 259 c. 7]
Vt missi nostri per singulas paroechias comitibus et rei publicę ministris ex banno nostro202* precipiant ne malla uel placita in exitibus et atriis ęcclesiarum203* et presbiterorum mansionibus neque in dominicis uel festiuis diebus tenere presumant · sed comes conuenientem locum consideret et inueniat ubi stationem ad mallum tenendum constituat · [fol. 173r] quia nefas est ibi reos puniri · ubi respectu diuinę reuerentię misericordiam consensu fidelium et decreto prędecessorum nostrorum consecuntur ˙  
202*
o2 korr. (?)
203*
m korr. (?)
VIII  
[BK 259 c. 8]
Vt missi nostri comitibus et omnibus rei publicę ministris firmiter ex uerbo204* nostro denuntient atque precipiant ut a quarta feria ante initium quadragesimę · nec in ipsa quarta feria usque post octauas paschę mallum uel placitum publicum nisi de concordia et pacificatione discordantium tenere presumant ˙ Similiter etiam a quarta feria ante natiuitatem domini usque post consecratos dies obseruent · necnon et in inieiuniis205* quattuor temporum et in rogationibus simili obseruatione eosdem feriatos dies uenerari omnimodis studeant ˙  
204*
o korr. (?)
205*
ei korr. (?)
VIIII  
[BK 259 c. 9]
Vt missi nostri omnibus per singulas paroechias denuntient quia si episcopus aut ministri episcoporum pro206* criminibus colonos flagellauerint cum uirgis propter metum aliorum · et ut ipsi criminosi corrigantur · cum tali discretione sine ulla occasione indebita sicut in synodo collocutum est · et uel inuiti poenitentiam temporaliter et corporaliter agant ne ęternaliter pereant · si seniores ipsorum colonum indigne tulerint · et aliquam uindictam207* inde exercere uoluerint · aut eosdem colonos ne distringantur contendere presumpserint · sciant quia et bannum nostrum component · et simul cum excommunicatione ęcclesiastica [fol. 173v] harmscaram durissimam sustinebunt ˙  
206*
korr. (?)
207*
u korr. (?)
X  
[BK 259 c. 10]
Vt missi nostri omnibus rei publicę ministris denuntient · ut comes uel rei publicę ministri · simul cum episcopo uniuscuiusque paroechię sint in ministeriis illorum · quando idem episcopus suam paroechiam circumierit · cum episcopus eis notum fecerit · et quos per excommunicationem episcopus adducere non potuerit · ipsi regia auctoritate et potestate ad poenitentiam uel rationem atque satisfactionem adducant ˙  
XI  
[BK 259 c. 11]
Sciant etiam fideles nostri · quia concessimus in synodo uenerabilibus208* episcopis ne super beneficia ęcclesiastica uel pręstarias etiamsi episcopus aut quilibet monasteriorum prelatus inrationabiliter petierit precepta con209* [!] confirmationis nostrę nullo modo faciamus · et ideo210* ab inrationabili petitione se unusquisque compescat ˙  
208*
r korr. (?)
209*
korr. (?)
210*
d korr. (?)
XII  
[BK 259 c. 12]
Vt missi nostri omnibus per illorum missaticum denuntient · ne commutationes rerum uel mancipiorum quilibet prelatus earundem rerum ęcclesiasticarum sine licentia uel consensu nostro facere presumat · neque mancipia ęcclesiastica quisquam nisi ad libertatem commutet ˙ Uidelicet ut mancipia quę pro ęcclesiastico dabuntur · in ęcclesię seruitute permaneant · et ęcclesiasticus homo qui commutatus fuerit · perpetua libertate fruatur ˙  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 176v] [9]
De his capitulis quę subsecuntur annuntiauerunt211* populo domni reges hlotharius et karolus quando in ipso anno incarnationis domini conuenerunt212* ad ualentianas per mensem nouembrium ˙  
211*
gek. annuntiauert
212*
gek. conuenert
Annuntio213* domni hlotharii  
[BK 206 Abschnitt A c. 1]
De missis directis per regnum ut populus pacem et iustitiam ha214* habeat ˙  
[BK 206 Abschnitt A c. 1]
De raptoribus ·  
[BK 206 Abschnitt A c. 1]
De predatoribus ·  
[BK 206 Abschnitt A c. 1]
De latronibus et aliis malefactoribus · et de omnibus iustitiis ˙  
213*
Der neuzeitliche Benutzer ergänte tia zwischen den Wortteilen Annun- und -tio.
214*
Die Silbe steht vor einem Zeilenwechsel, ehe das Wort in der nächsten Zeile ausgeschrieben wurde.
[BK 206 Abschnitt A c. 2]
Ut ubi missatici simul uenerint missi simul ueniant · et si de uno regno in aliud · aut de uno missatico in aliud fugerint · simul eos constringant ·  
[BK 206 Abschnitt A c. 3]
Ut ubicumque fugerint illuc indiculus transmittatur ut comes · illos distringat · aut cum alodo aut per quodcumque potest ut illuc reueniat · et emendet malum quod fecit ˙  
[BK 206 Abschnitt A c. 4]
Ut missis comendetur ut faciant iustitias · et si non fecerint · quod ipsi pergere debeatis ˙  
[BK 206 Abschnitt A c. 5]
Ut si necessitas alicui fuerit omnes sint parati · quomodo inuicem uos adiuuetis ˙ [fol. 177r]  
Sequitur annuntiatio karoli gloriosi regis ˙  
I  
[BK 206 Abschnitt B c. 1]
De annuntiatione episcopali et de honore sacedotum [!]  
II  
[BK 206 Abschnitt B c. 2]
De reędificatione ęcclesiarum et de nonis ac decimis ˙  
III  
[BK 206 Abschnitt B c. 3]
De obseruatione capitulorum domni karoli et domni hludouuici de ęcclesiis ˙  
IIII  
[BK 206 Abschnitt B c. 4]
De obseruatione pacis et cauenda rapacitate et oppressione rerum ęcclesiasticarum ac pauperum  
V  
[BK 206 Abschnitt B c. 5]
Quod nos cum consilio fidelium nostrorum ordinare uolumus qualiter honeste et sine indigentia in curte nostra sicut antecessores nostri fecerunt215* uiuere possimus · et comites ac ceteros fideles nostros ammonemus ut ipsi sic suum esse et uiuere ordinent · qualiter216* propter illorum necessitatem uicini217* eorum ac pauperes non opprimantur ˙  
215*
gek. fecert
216*
korr. aus [†]ualiter
217*
u korr. (?)
VI  
[BK 206 Abschnitt B c. 6]
De concordia et mutuo adiutorio episcopi · et comitum ad iustitias218* faciendas219* · et diuinum minssterium [!] exsequendum  
218*
korr. aus iu[†]tias
219*
n korr. (?)
VII  
[BK 206 Abschnitt B c. 7]
De iustitiis per episcopos et missos ac comites nostros220* de regno nostro studendis221* ˙  
220*
korr. aus nr
221*
e korr. (?)
VIII  
[BK 206 Abschnitt B c. 8]
De raptis et coniunctione sanctimonialium atque propinquarum seu sponsarum aliorum · ut quod in preterito actum est · secundum consilium et iudicium episcoporum corrigatur · et de cetero omnimodis caueatur ˙  
VIIII  
[BK 206 Abschnitt B c. 9]
Quodsi aliquid per necessitatem in ęcclaesiis dei [fol. 177v] aut contra aliquem fidelium nostrorum fecimus · hoc quam citius potuerimus libentissime emendabimus · et de cetero si aliquis apud nos parem suum nocere uoluerit · hoc secundum consuetudinem antecessorum nostrorum diffinire uolumus ˙  
X  
[BK 206 Abschnitt B c. 10]
De placito nostro et de communi adiutorio contra nortmannos · et de collocutione nostra fraterna ˙  
Secuntur capitula · quę in ipso anno et ipso mense nouembrio domnus karolus consultu fidelium suorum in siluatico edidit · et per regnum suum a missis suis annuntiari et obseruari precepit · sed et missos suos sicut subsequitur per regnum suum ordinauit ˙  
I  
[BK 260 Prolog]
Dilectis222* et fidelibus missis nostris per regnum nostrum constitutis salutem · sicut223* uobis notum esse credimus cum dilectissimo fratre nostro hlothario apud ualentianas locuti fuimus · et communi consilio cum fidelibus communibus considerauimus ut inter cetera sanctę dei ęcclesię et nostri principatus ac regni nobis a deo commissi negotia necessaria de his quę subsecuntur uos specialiter ammoneremus · ut sicut hic descripta habentur · una cum dei prout224* melius potueritis strenuę exsequi procuretis · et hoc presentaliter [fol. 178r] necessarium opus sine aliqua dilatione uel excusatione uel excusatione [!] sicut in missaticis coniuncti et deputati estis simul conueniatis · et hoc ad perficiendum quantotius inchoetis · et quantum uel qualiter inde factum habueritis unusquisque uestrum sicut in missaticis constituti estis de unoquoque missatico nobis ad colloquium quod in proximo cum fratribus nostris habebimus renuntiare procuret ˙ Et si contigerit ut aliquis uestrum nostro seruitio uel infirmitate aut quacumque occasione detentus fuerit · pro hoc alii non dimittant ut commendata exsequi non studeant · etiam si unus uacauerit a predictis occasionibus ipse quantum deus dederit · iussa perficere studeat ˙  
222*
Der neuzeitliche Benutzer ergänzte interlinear über der Zeile: In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis Karolus gratia Dei Rex.
223*
Der neuzeitliche Benutzer überschrieb das Minuskel-s des Schreibers mit einem Majuskel-S und gestaltete so einen neuen Satzbeginn.
224*
korr. aus [†]
Ista denuntianda sunt populo a missis nostris ˙  
[BK 260 Abschnitt A c. 1]
Nostri seniores sicut audistis parabolauerunt simul et considerauerunt225* cum communibus illorum illorum [!] fidelibus de dei seruitio · et sanctę ęcclesię ac regni statu · et qualiter uos qui in regno consistitis pacem et iustitiam habere possitis · et ordinauerunt226* missos per regnum illorum qui in hoc decertent · quantum deus adiutorium dederit ˙  
225*
gek. considerauert
226*
gek. ordinauert
[BK 260 Abschnitt A c. 2]
Inter omnes iustitias quas ordinauerunt · ut unusquisque habeat .' Primo considerauerunt [fol. 178v] de honore ęcclesiarum dei et orphanorum ac uiduarum causis · et de regalibus iustitiis ˙ Tum maxime de raptoribus puellarum et uiduarum causis et sanctimonialium · et de his qui presbiteros flagellare presumunt · et qui presbiteros de ęcclesiis sine episcoporum consensu eicere uel recipere aut censum de manso uel ex his quę domnus et genitor noster in suis capitularibus ęcclesiis in immunitate concessit exigere non timent · et qui censum de rebus ęcclesiasticis ad ęcclesias persoluere227* detrectant ut firmiter inquirantur et acriter distringantur228* et plena iustitia inde fiat · secundum quod in capitularibus229* aui et patris illorum statutum habetur .' et ipsi per certos fideiussores230* ad presentiam illius in cuius231* regno tales inuenti fuerint perducantur · ut inde ipse commendet quid de tali homine fiat · qui nec deum timet · nec contra sanctos canones facere · nec legem et preceptum232* regium infringere pertimescit · salua233* censura ęcclesiastica234* · et episcopalis poententię [!] uindicta ˙  
227*
gek. psoluere, allerdings ohne Kürzungszeichen durch den Schaft des p.
228*
ur korr. (?)
229*
it korr. (?)
230*
korr. aus fide[†]
231*
ius korr. (?)
232*
korr. aus precepta
233*
a2 korr. (?)
234*
ę korr. (?)
III  
[BK 260 Abschnitt A c. 3]
Similiter et de collectis quas theudisia lingua heriszuph appellat · et de his qui immunitates infringunt · et qui incendia et uoluntaria homicidia · et assalituras in domos faciunt · [fol. 179r]  
IIII  
[BK 260 Abschnitt A c. 4]
De latronibus autem commendauerunt235* ut missi omnibus denuntient in illa fidelitate quam deo et regi unusquisque et promissam habet · et in illa christianitate qua pacem unusquisque proximo seruare debet · ut sine exceptione alicuius personę · nec pro amicitia uel propinquitate · aut amore uel timore ullus latronem celet · sed illum missis illorum manifestet · et ad capiendum illum adiutorium quantum potuerit quisque prestet · et per sacramentum hoc missi illorum firmare faciant · sicut tempore antecessorum illorum consuetudo fuit ˙ Et si aliquis missos illorum non obaudierit · si regis homo fuerit · per fideiussores ad illius presentiam perducatur ˙ Si autem alterius homo fuerit · senior cuius homo fuerit · regi illum praesentet  
235*
gek. comendauert
V  
[BK 260 Abschnitt A c. 5]
Commendauerunt etiam · ut si alicui denuntiatum fuerit · ut ad capiendum latronem adiutorium pręstet · aut aliquis sonum inde audierit ut ad latronem capiendum concurratur · et se inde retraxerit · ut ad hoc adiutorium non pręstet · si liber homo fuerit bannum236* dominicum componat237* · et si colonus fuerit sexaginta ictus accipiat · Et si latro ibi occisus fuerit · qui eum occiderit leudem inde non soluat · et nullus illi inde faidam portare presumat · Quodsi quis facere presumpserit · per certos fideiussores [fol. 179v] ad regis pręsentiam perducatur ˙  
236*
korr. aus dannum
237*
at korr. (?)
VI  
[BK 260 Abschnitt A c. 6]
Quicumque autem abhinc inante latronem receperit · maxime autem illum ·238* qui forbannitus fuerit · uel qui illos quos missi nostri forbannierunt239* recepit · postquam240* forbanniti ab eisdem missis nostris fuerunt241* · secundum quod constitutum est in capitularibus aui et patris nostri in libro · III · capitulo XXIII · si francus est cum XIIcim similibus francis iuret quod ipse latronem eum fuisse non scisset · licet pater eius sit aut frater · uel propinquus · Si hoc iurare non potuerit · et ab alio conuictus fuerit242* · quod latronem in hospitio suscepisset · quasi latro et infidelis iudicetur · quia latro · est · et infidelis est · noster et francorum · et qui illum suscepit · similis est illi ˙ Si autem audiuit quod latro fuisset · et tamen non scit pro firmiter · aut iuret solus quod numquam eum audisset · nec per ueritatem nec per mendatium latronem · aut sit paratus si ille de latrocinio euictus fuerit · aut similiter damnetur ˙  
238*
illum · mit Einfügungszeichen ergänzt
239*
gek. forbanniert
240*
o korr. (?)
241*
gek. fuert
242*
korr. aus [†]uerit
VII  
[BK 260 Abschnitt A c. 7]
Vt quando missi nostri latronem forbannierint · hoc et missis aliis et comitibus scire faciant · et si de uno transmissatico243* in alium fugerit · si in uicinitate uenerint · pro hoc missus qui eum forbanniuit non dimittat ut eum non persequatur · et comprehendat · Et si longius fuerit missus in cuius [fol. 180r] missaticum fugerit · si alodum habuerit illi tollat · et illum constringat · ut illuc uelit nolit244* reueniat245*  · et ibi malum emendet · ubi illud perpetrauit ˙ Et si in alicuius uillam fugerit · et ipsa uilla eum contenderit · secundum quod246* in capitularibus aui et patris nostri scriptum habetur · inde fiat  - - -247* et si necesse fuerit · ut iustitia non proteletur ˙ Aduocato denuntietur ut ipsum latronem reddat · et eos qui eum contenderunt presentet · ut debitam disciplinam inde sustineant · et emendationem inde congruam faciant ˙ Quodsi facere neglexerit · usque ad secundam248* uicem bannum dominicum inde componat · et sic per fideiussores249* ad presentiam eorum deducatur · ut et de illo et de contradictoribus et de ipso latrone secundum quod causa coniacuerit decernatur · ut ceteri metum habeant ˙  
243*
t2 korr. (?)
244*
it korr. (?)
245*
korr. von anderer Hand aus redeat . niat, wobei der Zeilenwechsel nach redeat erfolgt. Das Wort reueniat steht am rechten Seitenrand. Bei redeat könnte der Wortteil red- aus reu- korrigiert worden sein.
246*
d korr. (?)
247*
Am rechten Seitenrand steht ein require-Vermerk (r), der auf diese Lücke hinweist.
248*
c ergänzt
249*
korr. aus fideiiussores
VIII  
[BK 260 Abschnitt A c. 8]
Hoc etiam commendauerunt250* seniores nostri · ut si huiusmodi malefactores sicut praediximus de uno regno in aliud fugerint · similiter missi illius de cuius regno fugerit ad alios missos in illo regno ubi fugit hoc notum faciant · et illi missi eos constringant · ut ad illud regnum et ad illos missos reueniant · ut ibi distringi possint · ubi malum fecerunt ˙ [fol. 180v]  
250*
gek. comendauert
VIIII  
[BK 260 Abschnitt A c. 9]
De aduenis qui oppressione nortmannorum uel brittanorum in partes istorum regnorum confugerunt statuerunt251* seniores nostri ut a nullo rei publice ministro quamcumque uiolentiam uel oppressionem aut exactionem patiantur · sed liceat eis conductum suum quęrere · et habere · donec aut ipsi redeant ad loca sua · aut seniores eorum eos recipiant · Quod qui inuentus fuerit ex rei publicę ministris aut aliis quibuslibet contra hoc pietatis preceptum facere · aut fecisse · bannum dominicum exinde componat  
251*
gek. statuert
X  
[BK 260 Abschnitt A c. 10]
Vt omnibus denuntietur qualiter cuncti sint preparati ad quamcumque necessitatem imminentem ut secundum consuetudinem prout necessitas euenerit · ad dei seruitium et illorum atque ad defendendam ęcclesiam et regnum omnes sint preparati ˙  
XI  
[BK 260 Abschnitt A c. 11]
Capitula autem aui et patris nostri quę in prescriptis commemorauimus · qui ex missis nostris non habuerint et eis indiguerint ut commissa per illa corrigere possint · sicut in eisdem capitulis habetur · de scrinio nostro uel a cancellario nostro accipiant · ut rationabiliter et legaliter cuncta corrigant et disponant  
XII  
[BK 260 Abschnitt A c. 12]
Vt unusquisque missus in suo missatico prouisionem habeat · ut si aliquis de nostris fidelibus per missaticum [fol. 181r] transierit · aut ibi consistens uel commanens · rapinas uel deprędationes aut alia illicita fecerit de quibus deus offendi solet et populus pro oppressione gemere · quatenus hoc subtiliter et ueraciter inuestiget et nobis renuntiet · qualiter nos inde252* sic ordinemus · ut nec ipsum nec alium hoc agere delectet ˙  
252*
Der neuzeitliche Benutzer änderte die Wortreihenfolge zu inde nos.
XIII  
[BK 260 Abschnitt A c. 13]
Vt missi in illorum missaticis curam habeant · ne homines nostri aut alii quilibet uicinos suos maiores uel minores tempore ęstatis quando ad herbam suos caballos mittunt · uel tempore hiemis quando marascalcos illorum ad fodrum dirigunt uicinos maiores uel minores depredentur · Et si ęgerint · hoc etiam ut prediximus ueraciter missi nostri inuestigent et nobis renuntient · ut in seniore hoc sic emendemus · quatenus homines suos in potestate habeat · et contenti sint debitis · et indebita iniuste non appetant ˙  
Istud sacramentum iurabunt franci homines  
[BK 260 Abschnitt B]
Ego ille253* · assalituram illud malum quod siach uocant uel tesceiam non faciam · nec ut alius faciat consentiam · Et si sapuero qui hoc faciat non celabo · et quem scio qui nunc latro aut scachcator · est · uobis missis dominicis non celabo ut non manifestem · si me deus adiuuet · et istę reliquiae ˙ [fol. 181v]  
253*
gek. ill
Istud sacramentum iurabunt centenarii ˙  
[BK 260 Abschnitt C]
Ego ille254* assalturam illud malum quod scah uocant uel tesceiam non faciam · nec ut alius faciat consentiam ˙ Et si sapuero qui hoc faciat non celabo · et quem scio qui nunc latro · aut scachcator est uobis · missis dominicis non celabo · ut non manifestem · Et de francis hominibus in isto comitatu et in meo ministerio commanentibus nullum recelabo quantum recordari potuero · ut per breuem uobis missis dominicis non manifestem · si me deus adiuuet et istae reliquiae ˙  
254*
gek. ill
Missi autem et pagi per missaticos qualiter fuerunt tunc ordinati ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 1]
Hincmarus episcopus · Ricuinus · Engiscalchus missi in remitiano · Uonziso · Stadiniso · Pertiso · Barriso · Camiziso · Catalaunio · Uirtudiso ˙ Bagensoniso ˙ Tardaniso ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 2]
Pardulus episcopus · Altmarus · Teodacrus missi in lauduniso · Portiano · Suessonico · Urciso · et Uadiso ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 3]
Immo episcopus · Adalardus abba · Uualtcaudus Odelricus missi in nouiomiso · Uermendiso · Aderoso · Curtriciso · Flandra · Comitatibus · Engilramni · et in comitatibus Uuatcaudi ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 4]
Folcuinus episcopus Adalgarius · Engiscalcus et Berengarivs missi · In comitatu Berengarii [fol. 182r] Engiscalchi · Gerardi · et in comitatibus Reginarii ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 5]
Hludouuicus abba · Yrminfridus episcopus · Ingiluuinus Gozselmus missi in parisiaco · Molciano · Siluanectensi · Uircasino · Beluacense · et Uindoiliso ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 6]
Paulus episcopus · Hilmeradus episcopus · Herloinus · Hungarius missi In rotinense · Tellau · Uitnau · Pontiu · Ambianense ·  
[BK 260 Abschnitt D c. 7]
Eirardus episcopus · Teodericus abba · Herloinus · Hardoinus missi In255* Aprincato · Constantino · Bagisino ˙ Coriliso · Otlingua saxonia · et Harduini · Oxmiso ˙ et In lisuino ˙  
255*
korr. aus in
[BK 260 Abschnitt D c. 8]
Dodo episcopus · Hrotbertus et Osbertus missi in cinnomannio256* · Andegauensi atque turonico · Corboniso et Sagiso ˙  
256*
korr. aus cinnnomannio
[BK 260 Abschnitt D c. 9]
Bernardus episcopus et Hrodulfus et Heinricus abba missi In blesiso · Aurelianensi · Uindusniso ˙ Caretino ˙ Pincesiso · Madreciso257* ˙  
257*
Über das etwas unsauber ausgeführte a wurde wohl zur Verdeutlichung nochmals ein a geschrieben.
[BK 260 Abschnitt D c. 10]
Uuenilo episcopus · Odo et Donatus missi In pago senonico · Trecasino · Uuasteniso · Miliduniso · Moruiso ˙ Prouiso · et in tribus Arcisisis · et in duobus Brionisis ˙  
[BK 260 Abschnitt D c. 11]
Teutboldus episcopus · Ionas episcopus · Isembardus et Abbo abba Daddo missi in comitatibus Milonis et in comitatibus Isembardi · Augustvduno258* scilicet · Matisconense · [fol. 182v] Diuionense · Cabillone · Hatuariis · et in tornedriso259* · et in belniso et in dusmiso comitatu Attelę · et in comitatu Romoldi ˙  
258*
korr. aus Augustiduno
259*
o1 korr. (?)
[BK 260 Abschnitt D c. 12]
Hugo · Gozso ˙ Niuilungus missi in niuerniso260* · Alciodriso · Aualiso ˙  
260*
ni mit Einfügungszeichen ergänzt
Hęc memorialia capitula quae secuntur dedit missis suis domnus karolus anno dominicę incarnationis DCCCLIIII · in mense iunio quando apud attiniacum cum fratre suo Hlothario fuit locutus · ut illa unusquisque missus in suo missatico per regnum illius exsequi procuret ˙  
I  
[BK 261 Abschnitt A c. 1]
De missis pro latronibus scilicet ut addantur et suppleantur missi qui illa peragant quę in capitulis continentur · quas supra in siluaco illum edidisse pręscripsimus ˙  
II  
[BK 261 Abschnitt A c. 2]
De maritima custodia ut secundum consuetudinem uigilanter disponeretur ˙  
III  
[BK 261 Abschnitt A c. 3]
De uiis per aquas uidelicet ut ubi nouiter clausę erant aperirentur · sicut antiquitus fuerunt261* apertę  
261*
gek. fuert
IIII  
[BK 261 Abschnitt A c. 4]
De pontibus restaurandis · uidelicet ut secundum capitularia aui et patris sui ubi antiquitus fuerunt262* reficiantur ab his qui honores tenent · de quibus ante pontes facti uel restaurati fuerunt ˙  
262*
gek. fuert
V  
[BK 261 Abschnitt A c. 5]
De nauibus quę uadunt sub pontibus uidelicet [fol. 183r] ut inde teloneum non exigatur ·  
VI  
[BK 261 Abschnitt A c. 6]
De aduenis quos affligunt ministri rei publicę · scilicet ut qui ab illis quos nortmanni uel brittones afflixerunt263* · et ideo mendicando in istud regnum uenerunt264* · uel qui propter afflictionem aquitanicam huc uenerunt265* censum uel operationes exegerunt266* Hoc cum sua lege illis emendet · et qui deinceps hoc facere presumpserit · simul cum emendatione dominicum bannum componat ˙  
263*
gek. afflixert
264*
gek. uenert
265*
gek. uenert
266*
gek. exegert
VII  
[BK 261 Abschnitt A c. 7]
De latronibus qui nunc nihil mali faciunt · et quod iam diu fecerunt267* emendatum habent · et nullus modo super eos clamat · uidelicet ut propter hoc modo non puniantur  
267*
gek. fecert
VIII  
[BK 261 Abschnitt A c. 8]
De hominibus qui in banno et in poenitentia missi sunt · et peius semper faciunt · scilicet ut a missis capiantur · et constringantur ˙  
VIIII  
[BK 261 Abschnitt A c. 9]
De monetis et falsariis fabris uidelicet ut diligenter inquirantur et emendentur ˙  
X  
[BK 261 Abschnitt A c. 10]
De rebus ęcclesiarum in alodum datis uidelicet ut a missis inquirantur et describantur · et regi renuntietur ˙  
XI  
[BK 261 Abschnitt A c. 11]
De monasteriis circumeundis · id est ut sicut ordinatum fuit · ita missi exequi procurent ˙  
XII  
[BK 261 Abschnitt A c. 12]
De hominibus qui iterum a nouo raptos faciunt [fol. 183v] ut a missis comprehendantur et constringantur · et ad regum presentiam deducantur ˙  
XIII  
[BK 261 Abschnitt A c. 13]
De fidelitate regi promittenda id est omnes per regnum illius franci fidelitatem illi promittant · et qui dicunt se illam promisisse · aut certis testibus hoc approbent · aut iurent se illam ante iurasse · aut illam ipsam fidelitatem promittant ˙  
Sacramentum autem fidelitatis · tale est ˙  
[BK 261 Abschnitt B]
Ego ille268* karolo hludouuici et iudithtę [!] filio ab ista die inante fidelis ero secundum meum sauirum sicut francus homo per rectum esse debet suo regi · sic269* me deus adiuuet et istae reliquiae ˙  
268*
gek. ill
269*
c ergänzt
Anno incarnationis domini octingentesimo quinquagesimo quarto · V · nonas iulii in mallo remis isti iurauerunt270* · quod iuratam habuissent fidelitatem ˙ [fol. 183va]  
270*
gek. iurauert
[BK 261 Abschnitt C c. 1]
Isti iurauerunt271* antiquitus272* ˙ Teudacrus Amalricus Rotboldus Amalbertus · Dodo Uuigboldus Berulfus Uuala [fol. 183vb] Hetilo Heirbertus Airardus Gotlandus Hilpricus Gerlegius · Amalgisus · heico Amalricus maior de buxido273* [fol. 183vc]  
271*
gek. iurauert
272*
Leicht versetzt über dem t eine us-Kürze, obwohl das Wort ausgeschrieben ist.
273*
de buxido mit Einfügungszeichen ergänzt
[BK 261 Abschnitt C c. 2]
Isti iurauerunt274* fidelitatem ˙ Goderamnus Dodilo Sigebertus Fidentius Ermenulfus ˙ Teutgriminus · Uuicboldus ˙ Ermengaudus ˙ [fol. 184ra] Rotmundus Gislulfus Haimiricus Teutbaldus Drogo Teodericus Ebroinus Rodoinus Gislinus Vulfridus Haimuinus Uuandrebertus Berecarius Angelinus [fol. 184rb] Ado Meinardus Ottradus decanus Guntbertus decanus Heruuuincus decanus Ozias ˙ Ailus Teudaldus Teodoldus decanus Bertricus Rothaus Ingobertus Amblinus decanus Gozselmus decanus [fol. 184rc] Uulfarius Flodoinus Anglebertus Emmenulfus ˙ Sicbertus decanus Hecto Isaac Gislardus Alaricus Gerardus Madergaudus decanus ˙ [fol. 184r]  
274*
gek. iurauer
Hę sunt annuntiationes quas hlotharius et karolus apud leudicam annuntiauerunt ˙  
HLOTHARIUS SERENUS IMPERATOR ˙  
[BK 207 Abschnitt A c. 1]
Scire uolumus uestram omnium fidelitatem · quia frequenter presenti anno dilectissimum fratrem nostrum hludouuicum inuitauimus ut commune colloquium cum fidelibus nostris haberemus · atque cum illis de domini uoluntate quantum ipse inspirare uellet · ac de sanctę dei ęcclesię utilitate · nostroque ac nostrorum communi [fol. 184v] profecto honore et necessitate tractaremus et ordinaremus ˙ Sed quia predictus frater noster actenus sicut optaueramus quibusdam impedientibus causis uenire distulit · nos illud omittere noluimus275* · quin utiliter nos coniungeremus ˙  
275*
korr. aus nolumus
II  
[BK 207 Abschnitt A c. 2]
Nunc uolumus uos certos reddere de nostra coniunctione · quia christo propitio secundum deum ad salutem sanctę dei ęcclesię · nostramque ac uestram communem utilitatem et necessitatem indissolubiliter corde et opere coniungere nos uolumus · ut unum simus in christo · et uos unum sitis nobiscum ˙  
III  
[BK 207 Abschnitt A c. 3]
Sapiatis · quia legem qualem antecessores nostri hoc · est · pater et auus noster uestris antecessoribus concesserunt276* et seruauerunt277* nos similiter uobis perdonamus · et inuiolabiliter atque incorrupte et presentibus et futuris temporibus per omnia uolumus278* obseruare ˙  
276*
gek. concessert
277*
gek. seruauert
278*
m korr. (?)
KAROLVS GLORIOSISSIMUS REX ·  
I ˙  
[BK 207 Abschnitt B c. 1]
Hanc siquidem coniunctionem facere idcirco usque nunc distulimus · quia uolumus ut supradictus frater noster nobiscum pariter conueniens in eadem coniunctione se nobis associaret ˙ Sed quia ille aliquibus impedimentis prepeditus uenire omisit · nos audita perturbatione quam filius eius facere conatur · consociare nos uoluimus · Sciatis ergo · quoniam et in [fol. 185r] prosperis et in aduersis simul erimus · nec poterit nos deo adiuuante ullum offendiculum ab ea caritate separare qua fraternis uinculis astricti sumus · sed ubicumque alterno279* solatio et adiutorio indiguerimus · quantum dominus permiserit in inuicem supportari et sustentari cupimus · atque contra omnem terrenum inimicum auxilium in alterutrum ferre uolumus ˙  
279*
o korr. (?)
II  
[BK 207 Abschnitt B c. 2]
Si autem isdem frater noster sicut optamus et ei mandamus hoc agere distulerit · nos ita coniuncti sumus · ut unus alteri tale prebeat solatium et adiutorium · quatenus ubicumque necesse fuerit amodo et deinceps sicut premisimus unusquisque regnum sibi diuinitus commissum quiete obtinere possit ˙ Et si aliquis pari suo superstes extiterit · ipse qui remanserit · nepotes suos una cum regno patris sub tuitione et defensione habeat · ut contra aduersantium machinationes auxiliante deo ita muniti existant · qualiter quieto ordine regnum patris obtinere ualeant ˙  
III  
[BK 207 Abschnitt B c. 3]
Certissime igitur deuotionem uestram scire cupimus · quia ueraciter nos recognoscimus in multis deum offendisse · animosque uestros neglegenter molestasse ˙ Quę uidelicet cuncta ita ††††††††††††††††††††††††††††††††††† [fol. 185v] fauente christo pro uiribus emendare uoti habemus · ut et deum placare · et uestrę deuotioni280* satisfacere possimus · De quibus omnibus certiores uos reddere curabimus · cum pluriores nostri fideles conuenerint · aut cum prefatus frater noster ut ei mandauimus uenerit si tamen uenire uoluerit quomodocumque uobis amabilius erit · ita ut ueraciter cognoscatis promissionem nostram omnimodis attendere · et plenissime nos obseruare uelle ˙  
280*
o2 korr. (?)
IIII ·  
[BK 207 Abschnitt B c. 4]
Illud pręterea in commune uestra et omnium comperiat sollertia · quia ideo uobis in hoc sacro loco hęc sollicite denuntiare uoluimus · ut noueritis cuncta quę dicimus domino fauente sanctisque eius suffragantibus in quorum presentia denuntiantur inuiolabiliter obseruaturos nos esse ˙  
Hoc est sacramentum quod sibi tres fratres francorum reges mutuo iurauerunt ˙  
[BK 207 Abschnitt C]
Ab hodierna die et deinceps si hludouuicus frater noster illud sacramentum quod contra nos iuratum habet infregerit aut infringit aut filii eius ad talem partem regni quam tua contra eum acceptam habes · in quantum dominus posse dederit · et contra ipsum et contra filios eius ac omnes qui eam tibi auferre uoluerint absque iusta et rationabili occasione · si tu expetieris · adiutorium tibi [fol. 186r] defensionis pręstabo ˙ Si autem ego te superuixero · filiis tuis talem partem regni quam tu contra me et meum fratrem acceptam habes non auferam · sed consentiam ˙ Et si ipsi uel fideles illorum expetierint defensionis adiutorium contra ipsum fratrem nostrum et filios eius ac omnes ut eam tenere possint adiutorium in quantum potuero pręstabo · si tu aut filii tui id281* ipsum adiutorium mihi pręstaueritis · et a nobis uos non dissociaueritis ˙  
281*
korr. aus ad
Hoc · est · consilium quod episcopi et ceteri fideles domni karoli apud bonoilum communiter illi dederunt282* anno anno [!] incarnationis283* domini DCCCLVI · in mense Augusto  
[BK 295]
Increpatio quam in epistola domni apostolici nobiscum et cum aliis fidelibus uestris audiuimus · seuerissime nos tangeret · si nos aliter non egissemus quam isdem domnus apostolicus nos egisse secundum quod ipse audierat cum magna auctoritate mandauit ˙ Nam quia nos in isto facto unde nos specialiter redarguit consentientes non fuimus · et uos ac fideles uestros quos inde ammonere conuenit et uerbis et scriptis sicut ipsi scitis et manentia scripta testantur frequenter et salubriter commonuimus · ut quod contra salutem et auctoritatem factum erat emendaretur · et ne deinceps committeretur [fol. 186v] omnimodis caueretur ˙ Damnabiliter ista increpatione non tangimur · sed et nunc nostris monitis illius monita coniungentes · et illius monita subiungentes · hortamur ut statum monasteriorum in regno nostro consistentium aliter quam debeat et deceat peruersum ac confusum quanto citius et284* melius ac possibilius atque rationabilius potueritis restituere et corrigere studeatis · Et non solum hoc uos et commissos uobis in regno uestro agere commonemus · uerum etiam monemus · hortamur et precamur ut capitula quę uos ipse cum fidelibus uestris in colonia uilla manu propria confirmastis · sed et ea quę in beluaco ciuitate episcopis tradentibus sub conditione notissima suscepistis · illa quoque quę cum fratribus uestris secus teudonis uillam in loco qui dicitur iudicium approbastis · illaque quę in uerno palatio synodaliter prolata suscepistis · ea etiam quę in sparnaco de episcopalibus capitulis cum illustribus uiris et sapientibus baronibus uestris obseruanda delegistis · sed et illa quę cum fratribus uestris apud marsnam manu propria confirmastis · uerum et illa quę in synodo suessonica cui uestram presentiam exhibere dignati fuistis acceptastis · necnon et illa quę in siluaco decreuistis cum his quę in leodico cum fratre uestro hlothario annuntiastis diligenter et frequenter [fol. 187r] ad memoriam reducatis ac relegatis · et quę in regno uestro contra illa acta sunt · contraque diuinam et salubrem auctoritatem quam progenitores et predecessores uestri directo ordine tenuerunt et obseruauerunt perpetrata sunt · quantotius ratio et possibilitas permittit corrigere procuretis · et ne de cetero a quocumque contra hęc agantur · communiter omnes cooperante domino caueamus ˙ Et si quid contra hęc actum fuerit · statim ut citius fieri potuerit ęquitate et ratione ac possibilitate dictante absque dolo cum recta intentione et lege ac auctoritate competente unicuique ordini corrigatur · Et ne leue cuiquam285* uideatur quod deo teste ac mediante manu propria confirmatum et sponsione tantę286* ueritatis quę deus est assertione prolatum287* est · discat ex confirmationis cautione in terris · et ex baptismatis ac ceterarum288* obseruationum confirmatione in cęlis quantis nexibus quisque teneatur obstrictus · omnesque quod diuino spiritu dicitur communiter audiamus ˙ Nisi conuersi fueritis gladium suum uibrabit · arcum suum tetendit et parauit illud · et in eo parauit uasa mortis · De quibus uos omnes ad se et ad mandatorum suorum obseruationem conuersos et in obseruatione eorundem permanentes eripiat iesus christus [fol. 187v] dominus noster · cui est honor et gloria · potestas289* et imperium per omnia sęcula sęculorum amen  
282*
gek. dedert
283*
gek. incarnat
284*
korr. aus ac
285*
am korr. (?)
286*
korr. aus tam
287*
u korr. (?)
288*
korr. aus ceterorum
289*
Über das unsauber ausgeführte a wurde zur Verdeutlichung nochmals ein a geschrieben.
Hęc quę secuntur capitula misit domnus rex Karolus ad francos et aquitanos qui ab eo disciuerant Anno incarnationis dominicę DCCCLVI nonis290* iulii de palatio carisiaco per missos suos adalardum abbatem · Rodulfum · Richuinum · Adalgarium et Berengarium ˙  
I  
[BK 262 c. 1]
Mandat uobis noster senior quia suus auunculus rhuodulfus illi de uestra fidelitate nuntiauit · et quod illum precastis ut ad uos suos denominatos fideles291* in sua mercede transmitteret · et uos illi per illos uestram necessitatem · et uoluntatem mandare uolebatis ˙ Et si aliquid factum habebatis quod necessitas fuisset emendare uoluntarie per illorum consilium emendabatis · et quod uobis consilium donauerint · ad nostri senioris fidelitatem et uestram saluationem uoluntarię faceretis ˙  
290*
gek. non
291*
Über dem oberen Bogen von e2 wurden wohl zur Verdeutlichung nochmals Bogen und Balken geschrieben.
II  
[BK 262 c. 2]
Et mandat uobis noster senior quia placet ei quod292* illi suus auunculus de uestra fidelitate et bona uoluntate nuntiauit · et secundum uestram deprecationem transmittit nos sicut precastis ad uos · et mandat uobis · quia si aliquis de uobis293* se reclamat quod iniuste alicui de uobis fecit [fol. 188r] et ad rectam rationem et iustum iudicium uenire non potuit · aut per insidias aliquas · aut ipse senior noster · aut aliquis ad illum aliquem de uobis comprehendere uoluit · et propter hoc ad tempus aliquis de uobis ab illius presentia et ab illius seruitio se subtraxit · quia omnis294* quicumque de uobis ad rectam rationem ad illum et ante suos fideles uenire uoluerit · hoc ei concedit · Et si iuste et rationabiliter inuentum fuerit quod rectam rationem contra eum aliquis de uobis habuerit · cum consilio fidelium suorum hoc uoluntarie emendabit · Et si inuentum fuerit quod illam causam unde aliquis de uobis conquirere uoluerit295* per rationem fecerit · uolet · ut sicut per rationem fecit · ita facta per rationem permaneat ·  
292*
korr. aus [†]
293*
u korr. (?)
294*
gek. oms
295*
e korr. (?)
III  
[BK 262 c. 3]
Mandat uobis · ut si aliquis de uobis rectam rationem ad illum et ante suos fideles precauerit · et inde in rectam rationem uenerit · et iuste et rationabiliter inuentum fuerit quod rectam rationem aliquis de uobis non habeat · et ipsa recta ratio illum conuicerit quia si se concrediderit et humiliauerit et emendare uoluerit · Et296* in ipsa emendatione permanere uoluerit · quia sicut cum suis fidelibus rationabiliter inuenerit ut rationabilem misericordiam faciat · uoluntarię paratus · est · facere ˙  
296*
korr. aus q
IIII ˙  
[BK 262 c. 4]
Mandat uobis · quia si aliquis · est · de uobis qui non se confidit in sua conscientia ut rectam [fol. 188v] rationem precare aut non ualeat aut non audeat · et se recognoscit et poenitet · et misericordiam illius et indulgentiam petierit quia illum tantum ut inante sicut debet se caueat · uoluntarie unicuique qui sic se recognoscit · misericordiam et indulgentiam donat ˙  
V  
[BK 262 c. 5]
Mandat uobis · ut ne aliquis de illo inante dubitet · quia ipsam rectam rationem qui illam quęrit semper illi uult conseruare · et illam misericordiam quam modo illi concedit similiter illam semper uult conseruare · si ille aliam iterum causam non commiserit · pro qua per rectam rationem iustum iudicium debeat sustinere  
VI  
[BK 262 c. 6]
Mandat uobis · quia si aliquis de uobis talis est qui dicat quia pro paupertate et necessitate quia multos dies in illius seruitio misit · et omnia quę habuit dispendit ad talem coniunctionem297* ut aliquid impetraret quod per seruitium impetrare non potuit se coniunxit · quia si hoc nostro seniori ante suos fideles demonstrare potuerit · Et hoc si uerum inuentum fuerit quod senioris nostri culpa fuerit · quod per necessitatem aliquis de uobis rationabiliter de seruitio illius se tali modo subtraxerit · quia senior noster hoc uoluntarie recognoscit · et cum consilio de suis [fol. 189r] fidelibus hoc quam citius et rationabilius potuerit emendabit ˙  
297*
c2 ergänzt
VII  
[BK 262 c. 7]
Mandat uobis · quia si aliquis de uobis dixerit quod hoc quod fecit non pro sua infidelitate · neque pro sua deshonorantia [!] fecit · et timet aliquis de uobis quod noster senior alicui de uobis reputare inante debeat hoc factum · aut pro sua infidelitate · aut pro sua desinhonorantia · et propter hoc iam ultra ad illum non debeat consilium acaptare · quia qualiscumque de uobis tali modo in isto facto commisculatus · est · si inante sit fidelis et oboediens et adiutor ad suum regnum et debitum honorem continendum fuerit sicut per rectum homo suo regi et suo seniori esse debet · quia nulli de ista causa298* commisit et suum seruitium quod illi et ante fecit et adhuc deo iuuante faciet · debite et rationabiliter uult illi mererri299* ˙ Si autem aliquis illi aut alicui iniuste abstulit · lex hoc sicut consuetudo et rectum est pacificabit ·  
298*
Der neuzeitliche Benutzer ergänzte mit Verweiszeichen am Seitenrand die fehlenden Wörter volet reputare , sed totum ex corde dimittere , quod in illius persona in ista causa, die der Schreiber aufgrund eines Augensprungs übersah.
299*
ri korr. (?)
VIII  
[BK 262 c. 8]
Et sciatis quia senior noster sicut subinde uoluit deo gratias nunc ad bonum effectum perduxit · et rogauit fideles suos ut sine ulla mala suspicione de illius iracundia aut animi commotione communiter quęrant et inueniant atque describant hoc quod ille secundum300* suum ministerium facere debet · [fol. 189v] et quę facere illum non condeceant ˙ Et ubicumque inuentum fuerit quod fecit quod facere non debuit · paratus · est · ut cum dei adiutorio et fidelium suorum consilio hoc quam citius cum ratione et possibilitate emendare potuerit emendet et inante corrigat · et correcta custodiat · et quod facere debuit quod ad salutem et honestatem illius pertinuit · et aliquid minus fecit · hoc cum dei adiutorio et fidelium suorum consilio et auxilio facere quam citius cum ratione et possibilitate potuerit faciat ˙  
300*
d korr. (?)
VIIII  
[BK 262 c. 9]
Et similiter uult ut nos quęramus et inueniamus et describamus quid et qualiter nobis fidelibus suis in unoquoque ordine contra301* illum conueniat facere · et quid non conueniat facere .' ut illa quę conueniunt faciamus · et illa quę non conueniunt caueamus ˙ Et ubicumque in retro aliquid a nobis suis fidelibus in quocumque ordine facta sunt quę non condeceant · cum dei et illius auxilio et nostro communi consilio quam citius cum ratione et possibilitate emendare potuerimus emendemus · et inante corrigamus · et correcta custodiamus ˙  
301*
a korr. (?)
X  
[BK 262 c. 10]
Et sciatis · quia sic est adunatus cum omnibus302* suis fidelibus in omni ordine et statu et nos omnes sui fideles · ut si ille iuxta humanam fragilitatem [fol. 190r] aliquid contra talem pactum fecerit · illum honeste et cum reuerentia sicut seniorem decet ammonemus · ut ille hoc corrigat et emendet · et unicuique in suo ordine debitam legem conseruet ˙ Et si aliquis de nobis in quocumque ordine contra istum pactum incontra illum fecerit · si talis est ut ille inde eum ammonere uoleat ut emendet · faciat · Et si talis · est · causa · ut inde illum familiariter non debeat ammonere · et ante suos pares illum in rectam rationem mittat ˙ Et ille qui debitum pactum et rectam legem · et debitam303* seniori reuerentiam non uult304* exhibere et obseruare iustum iustitię iudicium sustineat · et si sustinere non uoluerit · et contumax et rebellis extiterit · et conuerti non potuerit · a nostra omnium societate et regno ab omnibus expellatur · Et si senior noster legem unicuique debitam et a se et a suis antecessoribus nobis et nostris antecessoribus perdonatam · per rectam rationem uel misericordiam competentem unicuique in suo ordine conseruare non uoluerit · et ammonitus a suis fidelibus suam intentionem non uoluerit · sciatis quia sic est ille nobiscum et nos cum illo adunati · et sic sumus omnes per illius uoluntatem et consensum confirmati episcopi atque abbates cum laicis · et laici cum uiris ęcclesiasticis · ut nullus suum parem dimittat .' ut contra suam legem [fol. 190v] et rectam rationem et iustum iudicium etiamsi uoluerit quod absit rex noster alicui facere non possit ˙  
302*
u korr. (?)
303*
korr. aus debit[†]
304*
seniori reuerentiam non uult korr. aus [†]
XI  
[BK 262 c. 11]
Et sciatis · quia ad hoc quęrendum et inueniendum et statuendum atque confirmandum cum nostro et ceterorum fidelium suorum consensu habet noster senior constitutum locum uermeriam palatium et tempus ac diem XIIII kalendis305* augusti · et habet ex nomine descriptos fideles suos · per quorum tractatum ista causa deo adiuuante ad perfectionem perueniat · Et habet VII kalendis306* augusti ad ipsum palatium uermeriam generaliter omnes fideles suos conuocatos · ut omnibus suam uoluntatem et perdonationem · et nostram qui fideles illius sumus deuotionem accognitet · ut ista conuenientia quam teste deo confirmabimus inante diebus uitę suę et diebus uitę nostrę conseruetur · et ipse suis successoribus contra successores nostros · et nos nostris successoribus suis successoribus conseruandam in dei nomine relinquamus ˙  
305*
gek. kl
306*
gek. kl
XII  
[BK 262 c. 12]
Et sciatis quia uult senior noster et nos ac ceteri fideles illius ††††† ut si uos qui illius fideles et consiliarii esse debetis uolueritis sicut uobis diximus ad illius presentiam et fidelitatem atque seruitium uenire · et nobiscum in ista societate esse · quia et ipse et nos quę uoluntarie uolemus [fol. 191r] ut cum nobis hoc et quęratis et inueniatis et statuatis et confirmetis atque conseruetis · et nos cum uobis similiter et uobis aliis omnibus sicut et nobis debitam legem et rectam rationem dehinc inante sicut rectum · est · uult conseruare · sicut sui antecessores qui hoc melius et rationabilius fecerunt307* · nostris et uestris antecessoribus in omni ordine conseruauerunt308* ˙  
307*
gek. fecert
308*
gek. conseruauert
XIII  
[BK 262 c. 13]
Et mandat uobis noster senior · quia si aliquis de uobis talis est cui suus senioratus non placet · et illi simulat ut ad alium seniorem melius quam ad illum acaptare possit · ueniat ad illum · et ipse tranquillo et pacifico animo donat illi commeatum .' tantum ut ipsi et in suo regno uel suis fidelibus aliquod damnum · aut aliquam marritionem non faciat · et quod deus illi cupierit et ad alium seniorem acaptare potuerit · pacifice habeat ˙  
XIIII  
[BK 262 c. 14]
Et si aliquis fuerit de uobis qui uoleat dicere quia non credit senioris nostri fidem · et suspectus sit de sua perditione · et propter hoc non audeat ambulare ad illum · nos uobis damus dei et nostri senioris karoli fidem et de suis episcopis et fidelibus clericis fidem · quia quantum deus uos saluauerit · et uos uos ipsos saluaueritis sani ambuletis et sani cum illo sitis · et sanus sit uobiscum ille sicut debet · [fol. 191v] non cum uenerit retornetis · tantum ut pacifice et sine seditione ambuletis · et suos fideles non sollicitetis ˙  
XV  
[BK 262 c. 15]
Et309* si adhuc dubitatis · et aliam firmitatem quęritis · tantum ut contra rationem non quęratis · si ad illum sicut diximus ambulare uultis · etiam et ad hoc parati sumus ut faciamus · quia certi sumus · quia omnia cum securitate facere possumus ˙310*  
309*
Am linken Seitenrand steht XV . e. Dies ist als Arbeitsanweisung an den Rubrikator zu verstehen, die diesem die Kapitelnummer und die gewünschte Initiale mitteilt.
310*
Es folgt die Unterschrift P. Pithou, ein Verweis auf den Codex von Beauvais und der von dem neuzeitlichen Benutzer eingetragene Beginn von BK 263.