Capitularia - Edition der fränkischen Herrschererlasse

Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4995

Beschreibung der Handschrift nach Mordek

Aufbewahrungsort
Paris
Bibliothèque nationale de France
Lat. 4995
Sigle: P7
Digitalisat verfügbar bei Gallica
Zum Artikel in der Rubrik "Handschrift des Monats"
Entstehung und Überlieferung
Entstehung:

10. Jh. (Mordek), 10. Jh., 1. Hälfte (Bischoff); Frankreich (wohl nördlich).

Provenienz:

Früherer Besitzer Jean Du Tillet, Bischof von Meaux († 1570); wohl Karmeliten von Clermont (vgl. Delisle, Le cabinet des manuscrits 1, S. 481 [nach Brief de Vaubourgs vom 24. Mai 1690]). Alte Signaturen: Colbert 3287; Regius 5192.2.2.

Äußere Beschreibung
Material: Pergament
Umfang: 38 foll. (z. T. unten und/oder oben beschnitten, ohne Textverlust)
Maße: 300 × 235 mm
Schriftraum: 205-210 × 127-130 mm
Lagen:
4 IV32 + (IV-2)38
Zeilen: meist 23-25
Spalten: 1
Schrift: karolingische Minuskel
Ausstattung:

Rubriken (Capitalis rustica und Unziale) rot und in brauner Texttinte, rote Zahlen; einfache Initialen, 35v D mit Tierkopf und Zierband; rote Zahlen

Einband:

roter Ledereinband

Inhalte
Anmerkung:

Die fol. 19v einsetzende Sammlung - davor sind ab fol. 12v einige Kapitularien Ludwigs des Frommen meist der Jahre 818/819 wohl aus einer anderen Vorlage kopiert - enthält fast ausschließlich Kapitularien Karls des Großen (alle nach 800), deren jüngstes, das Kapitular von Boulogne, vom Oktober 811 datiert. Die von ihr überlieferten Unikate (historische Notiz zum Capitulare legibus additum a. 803 und die Capitularia missorum specialia a. 802) weisen beide auf Nordfrankreich, vor allem auf die Gegend von Paris, so daß die Annahme naheliegt, auch die Sammlung selbst sei dort entstanden, vielleicht noch zur Zeit Karls des Großen.

Einige der Texte finden sich in Cod. Nürnberg Cent. V, App. 96 wieder (siehe dort auch zu ähnlichen Kompilationen) oder in der Collectio Ghärbalds von Lüttich (Cod. Berlin Lat. fol. 626) und in der Sammlung der Hss. Vatikan Pal. Lat. 582 und Paris Lat. 9654. Auf einer Verwechslung dürfte die unhaltbare These Bestas, Fonti, S. 245 Anm. 1 beruhen, Cod. Paris Lat. 4995 leite sich ab vom Parisinus Lat. 4788 „o dal suo archetipo“.

  • 1r-8v
    Annales Petaviani (ed. G. H. Pertz, MGH SS 1 [Hannover 1826] S. 7-18).

  • 9r-12r
    Isidor von Sevilla, Etymologiae, Exzerpt DE LEGIBVS DIVINIS SIVE HVMANIS vorwiegend aus Buch V (ed. Tardif, Un abrégé juridique, S. 673-681; Reihenfolge der Kapitel: 24-28, 1-23), nach Tardif, S. 665 (zur Hs. auch S. 663) und Beeson, Isidor-Studien, S. 94 wie in Cod. Paris Lat. 4626.

  • -- 9v
    (am linken Rand quer zum Text) Marginaler Nachtrag: Abgabenliste auf Wein und Getreide: Sunt debitores de uini noui. Rainerius mod. VIII, Ildearda I, Mainardus I, Airardus III, ainelmus I, Ildegarius I, Warnerius I s, Ulricus I s, Girardus I, Teudo I, Iunanmus I. De frumentum. Hugo mod. I, airico I, uitale I, albericus st. XIIII, frogerius st. XV, Teudomaior I s, Girardo s, ainberto st. IIII, archembaldo st. IIII, Odoni I, Ainmo IIII, Ricardo presbitero st. II.

  • 12v-17r
    XV, XVIIII-XXI (cc. 1-14, 16-18 nicht numeriert) - Capitula legibus addenda (a. 818/819): INCPT. CAPITULA DE HONORE ECCLESIARUM. Si quis ex leui causa - in legem suam addenda (MGH Capit. 1, Nr. 139, S. 281 Anm. a, S. 281 Z. 3 - S. 285 Z. 23 mit Anm. t).

  • 17r-v
    I - Zusatzkapitel (Auszug aus c. 6 des Capitulare ecclesiasticum a. 818/819), das in einigen Hss. den Capitula per se scribenda (a. 818/819) vorangestellt ist: ITEM ALIA CAP. DE SERVIS AD SACROS ORDINES NON MITENDIS. Vt nullus episcoporum seruos ad sacros ordines - eum recipiat (MGH Capit. 1, S. 287 Anm. a, S. 286 Z. 6-11; vgl. S. 276 Z. 31-35).

  • 17v-18v
    II-VIII - Capitula per se scribenda (a. 818/819), ohne Inskription und ohne c. 8: DE FORCAPIIS. Si mancipia dominos suos fugerint - nobis placuerit (MGH Capit. 1, Nr. 140, S. 287 Z. 8 - S. 288 Z. 15).

  • 18v-19r
    VIIII-X - Capitula incerta (a. 814/840), cc. 1 und 2, ohne den Schluß: Quis sponsam alienam ipsam non - adsumat unde (MGH Capit. 1, Nr. 156, S. 315 Z. 21-30).

  • 19r
    Thematisch anschließend, aber ohne voll geklärte Herkunft: XI - Lex Alamannorum, Titel 18, 1 in einer Form, die nur per cartam freigelassene Mägde betrifft: ohne aut in ecclesia, mit dem Zusatz uel colono und der Variante Ipse dominus qui prius possederat taliter deturpatam recipiat statt ecclesiae ancilla permaneat (Wiedergabe nach dieser Hs.: MGH Capit. 1, S. 286 Z. 23-25; vgl. MGH LL nat. Germ. 5, 1, S. 80, auch MGH Conc. 2, 1, S. 101 Anm. *).

  • 19r
    XII - Lex Baiuvariorum, Titel I, 13 (ohne Schluß) (MGH Capit. 1, S. 286 Z. 26-39, nach dieser Hs.; MGH LL nat. Germ. 5, 2, S. 286-289); am Ende ist der Schriftspiegel um zwei Zeilen überschritten und damit der Text noch auf fol. 19r untergebracht.

  • Danach beginnen, signalisiert durch den Kolumnentitel foll. 19v/20r CAP. DOMNI KAROLI MAGNI REGIS IMPERATORI (!) und eine außergewöhnlich große Capitalis-Inskription zum Capitulare legibus additum, die Kapitularien Karls des Großen:

    19v-21v
    II-XI (c. 1 nicht numeriert) - Capitulare legibus additum (a. 803), mit zwei Inskriptionen, zwischen die eine singuläre historische Notiz zur Promulgation des Kapitulars in der Pariser civitas eingerückt ist: IN CHRISTI NOM. INCIPIUNT CAP. LEGIS IMPERATORIS KAROLI NVPER INVENTA. ANNO TERTIO CLEMENTISSIMI DOMNI nostri karoli augusti sub ipso anno hæc jacta capitula sunt et consignata Stephano comiti ut hæc manifesta fecisset in ciuitate parisius mallo pubplico et ipsa legere fecisset coram illis scabineis quod ita et fecit. Et omnes in uno consenserunt quod ipsi uoluissent omni tempore obseruare usque in posterum; etiam omnes scabinei episcopi abbatis comitis manu propria subter firmauerunt. CAPITULA QUE IN LEGE SALICA MITTENDA SUNT DE HOMINE (!) CLERICORUM. Si quis subdiaconum occiderit CCC sol. componat - possit indicere (MGH Capit. 1, Nr. 39, S. 112 Z. 14-21, S. 113 Z. 4 - S. 114 Z. 27).

  • 21v-22v
    I-XXVIII - Capitulare missorum (a. 803), ohne c. 29: INCIPIVNT CAPITVLA MINORIS. De causis admonendis de ecclesiis emendandis - requirendum est (MGH Capit. 1, Nr. 40, S. 115 Z. 9, S. 115 Z. 17 - S. 116 Z. 27).

  • 23r-24r
    Lex Salica, Recapitulatio solidorum (ed. K. A. Eckhardt, Pactus legis Salicae II 2, S. 529-532); am Ende sechs Zeilen frei.

  • 24v-25r
    CAP. I-IIII - Capitula per missos cognita facienda (a. 805/813): INCIPIT ALIVS CAPITVLARIS. HEC CAPITVLA MISSI NOSTRI COGNITA FACIANT OMNIBVS IN OMNES PARTES. Vt nullus ad mallum uel - ignorantia fiat (MGH Capit. 1, Nr. 67, S. 156 Anm. a, S. 156 Z. 26 - S. 157 Z. 10); cc. 4-6 = IIII.

  • 25r-v
    cp. I-VIII, X-XVII (fehlerhafte Zählung) - Capitulare missorum in Theodonis villa datum primum, mere ecclesiasticum (a. 805): INCP. TERTIVS CAPITVLARIS. Infra ecclesiam. De lectionibus - uero constringantur (MGH Capit. 1, Nr. 43, S. 121 Z. 11 - S. 122 Z. 18; Inskription nicht gedruckt).

  • 25v-28v
    I-XXII - Capitulare missorum in Theodonis villa datum secundum, generale (a. 805), mit abschließendem Zusatzkapitel: communiter ecclęsiae et populis (am Rand: alia cap.). De pace ut omnes per - infantes modo iurent (MGH Capit. 1, Nr. 44, S. 122 Anm. a, S. 122 Z. 30 - S. 126 Z. 3 und S. 124 Z. 39 f. Anm. v [irrtümlich mit der Sigle 4 statt 5]); cc. 3-4 = III, Zusatzkapitel = XXII.

  • 28v-29v
    cap. und II-XXI - Capitularia missorum specialia (a. 802) in der Ausfertigung für Abt Fardulf von Saint-Denis und Graf Stephan von Paris, kombiniert mit der Ausfertigung für Erzbischof Magenard von Rouen und Madelgaud (wohl Graf) (Nennung der missatica und missi In parisiaco - stephanus und In cenomanico - madelgaud. jeweils vor und nach c. 19 = XXI): ITEM CAPITVLA KAROLI IMPERATORIS MAGNI. De fidelitatis iurandum omnes repromittant - episcopus et madelgaud. (MGH Capit. 1, Nr. 34, S. 100 Anm. a, S. 100 Z. 15-17, S. 100 Z. 20 - S. 101 Z. 31, S. 100 Z. 7-14 Sp. 1; W. A. Eckhardt, Capitularia missorum specialia, S. 500-504, Sp. B/C, zur Hs. S. 500 u. ö.; de Clercq, Neuf capitulaires, S. 55-57). Von diesen wichtigen Capitula missorum specialia sind weitere Fassungen bekannt: für Erzbischof Magnus von Sens und Graf Godefrid (Sammlung der Codd. Vatikan Pal. Lat. 582 und Paris Lat. 9654), für ein wohl aquitanisches missaticum (Cod. Leiden VLQ 119), für den späteren Erzbischof von Reims Wulfar (auszugsweise zitiert, wie W. Levison, Das Formularbuch von Saint-Denis, in: NA 41 [1919] S. 299 ff. nachgewiesen hat, in Flodoards Historia Remensis ecclesiae 2, 18) und vielleicht für Fulrad von Saint-Quentin und Rado von Saint-Vaast in Arras (Reste in der Ghärbald-Sammlung des Cod. Berlin Lat. fol. 626), vgl. W. A. Eckhardt, Capitularia missorum specialia, S. 504 ff.

  • 29v-31r
    XVI-XXVIII, XI-XII - Capitula ad lectionem canonum et regulae S. Benedicti pertinentia (a. 802): DE CANONIBVS APOSTOLORVM. Vt sacerdotes et ministri altaris - mixtum accipere (MGH Capit. 1, Nr. 37, S. 108 Z. 1 - S. 109 Z. 8); cc. 1-2 nicht numeriert, cc. 3-15 = XVI-XXVIII, cc. 16-17 = XI-XII, cc. 18-24 nicht numeriert. Das Kapitular wird sonst nur noch von Cod. Berlin Lat. fol. 626 überliefert.

  • 31r-33r
    I-X (cc. 11-18 nicht numeriert) - Capitulare missorum Niumagae datum (a. 806), Inskription, cc. 11-18 und 1-10: RVRSUS CAPITVLA INPERAT. KAROLI. Usura est ubi amplius requiretur - equalia modia. Dann: CAP. QVE AD NIVMAGA SVNT ADDITA. Vnusquisque in suo missatico maximam - inuenta destruantur (MGH Capit. 1, Nr. 46, S. 130 Z. 26, S. 132 Z. 9-38, S. 131 Z. 12 - S. 132 Z. 8 [falsche Signatur Paris Lat. 4495, daher MGH Capit. 2, S. XXIV beim Inhalt von Paris Lat. 4995 nicht berücksichtigt]; die Edition von de Clercq, Neuf capitulaires, S. 62-64 läßt mit dem nicht näher begründeten Vermerk „non authentiques“ [S. 64 Anm. 1] die cc. 11-17 aus).

  • 33r-v
    I-VI - Capitula per episcopos et comites nota facienda (a. 802/813), nur hier überliefert: ITEM ALIA CAPITVLA DOMNI IMPERATR. Capitula quȩ uolumus ut episcopi - nutrire faciant (MGH Capit. 1, Nr. 54, S. 141 Z. 5, 13-32).

  • 33v-35r
    I-XI - Capitulare Bononiense (a. 811): ITEM Capitula que domnus imperator constituit bononiae que est in littore maris anno regni sui XLIIIIor mense octobrio indiccione V. Quicumque liber homo in hostem - sint praeparati (MGH Capit. 1, Nr. 74, S. 166 Z. 15 - S. 167 Z. 32).

  • 35r-37r
    CAP. I-XIII - Capitulare Aquisgranense (a. 809), Inskriptionen, cc. 1-7, 9, 8, 10-14: ITEM CAPITULA QUĘ PROPTER IUSTITIAS INTRA PATRIAM FACIENDAS CONSTITVTA SVNT. CAP. QVEM DOMNUS IMPERATOR AQVIS PALATIO CONSTITUIT. De illis hominibus qui propter - uenire cogantur (MGH Capit. 1, Nr. 61, S. 147 Z. 37, S. 148 Z. 6 - S. 149 Z. 22); Teil der Rubrik = CAP. I, cc. 3-5 = IIII.

  • 37r
    XIIII-XXIIII - Eine Kombination aus Capitulare missorum Aquisgranense primum (a. 809) und Capitulare missorum Aquisgranense alterum (a. 809) in folgender Zusammenstellung: Nr. 62, c. 23 (XIIII); Nr. 63, cc. 1-6 (XV-XVII); Nr. 62, cc. 26 (mit Einfluß aus c. 27) und 8 (XVIII-XVIIII); Nr. 63, cc. 9-12 (XX-XXIII); Nr. 62, c. 20 (XXIIII): Si uero aduocatos (-os korr. zu -us) sacramentum contra - absque ulla dubitatione (MGH Capit. 1 Nr. 62 und 63, S. 150 f. und 152).

  • 37v
    Federproben (mehrmals SERO SVBIT LVCIS SUMMVS etc.).

  • 38r
    Leer.

  • 38v
    Stichwortartige Bibelauszüge wie Vade satanas, Sion, ex egipto, Vox clamantis etc.; Federproben (Name hugo u. a.).


Transkription

Editorische Vorbemerkung zur Transkription

Transkription auf Grundlage der Schwarzweiß-Aufnahmen bei Gallica. Die Verwendung farbiger Tinte sowie verschiedene unsichere Stellen wurden für fol. 12v-19r am Original überprüft.

Schreiber

Fol. 12v-37r: Eine Hand, die eine saubere und gleichmäßige karolingische Minuskel schreibt. Auffällig ist das starke Schwanken der Wort- bzw. Silbenabstände, bei denen es einerseits ausgeprägte Lücken zwischen den Silben eines Wortes gibt, bei gleichzeitiger Tendenz, einzelne Worte eng aneinander anzuschließen, z. B. fol. 33r exer citusimul cumequi uoconro, was auch sinnstörend wirken kann, z. B. fol. 34v: domire manserint). Daneben besonders an Satz- und Zeilenenden oft weit ausschwingende Balken und Abstriche bei a, e und t. Eine mittelalterliche Korrekturhand sowie ein neuzeitlicher Korrektor.

Auf fol. 12v-19r zahlreiche Eingriffe eines neuzeitlichen Korrektors mit blassroter Tinte. Diese wurden im Falle von Satzzeichen, Worttrennungen und Verdeutlichungen (z. B. von Kürzungen) ignoriert, im Falle von Eingriffen in den Buchstabenbestand (z. B. Ergänzung einer cauda bei e) oder der Groß- und Kleinschreibung im Text dokumentiert. Der gleiche Korrektor ergänzte auf dem oberen Rand von fol. 19r den Schluss von BK 156 c. 2 sowie das gesamte c. 3.

Buchstabenformen

Fol. 12v-37r: Gelegentliche Verwendung von rundem d, einer tironischen et-Note sowie eines Majuskel-N auch im Wortinneren. Zweistöckiges a, aber selten auch eine einstöckige Form, die wie eine ti-Verbindung wirken kann, z. B. fol. 20r (deferat), fol. 25v (aliqua) oder fol. 28v (claustra). Gängige Ligaturen bei ae, ct, ex, or, st sowie, vor allem am Wortende, nt. In den Oberlängen von b, h, l oft deutliche Anstriche, die z. T. markante Verdickungen bilden (etwa fol. 19v Z. 13 abbatis). Mehrfach wird vom mittelalterlichen Korrektor ein h über dem Wort in Gestalt eines Spiritus asper nachgetragen, z. B. fol. 20v letzte Zeile in hoste und fol. 31r viertletzte Zeile luchrum.

In den Rubriken überwiegend Majuskelformen, wobei z. T. einzelne Buchstaben im Wortinneren zusätzlich in die Oberlänge ausgezogen sind (sowohl bei Majuskeln wie S, L, F oder T als auch bei Minuskeln wie b oder h).

Gliederungsmerkmale

Fol. 12v-17r (BK 139): Kapitelzählungen finden sich nur bei c. 15 und 19-21 (als XV, XVIIII, XX und XXI), offenbar auf eine noch vollständig durchgezählte Vorlage zurückgehend.

Fol. 17r-19r (BK 138, 140, 156 = erweiterte Fassung Epsilon, vgl. Esders 2024, S. 49-51, 58, 76, 143): Eine gleichmäßig von I bis XII durchgezählte Kapitelliste, oft mit Rubriken und eingeleitet von ITEM ALIA CAP. Die Nummerierung in recht kleiner, sehr sauberer Schrift jeweils deutlich abgesetzt links von der ca. doppelzeiligen Versalie, die zu Beginn jeden Kapitels steht (meist alternierend in Texttinte oder farbiger Tinte gehalten, nur selten durch farbige Füllungen - XI-XII - oder Umrissschrift - VI - stärker hervorgehoben). Die Rubriken jeweils in Majuskeln, in der Regel bereits in der letzten Zeile des jeweils vorhergehenden Kapitels einsetzend. Bei c. IIII ist die Zählung in der Zeile vor der Rubrik wiederholt, bei c. V fehlt eine Rubrik (von neuzeitlichem Korrektor auf dem Rand nachgetragen). Es entsprechen jeweils:

c. I = alternative Fassung von BK 138 c. 6 c. II-VIII = BK 140 c. 1-7 c. VIIII-X = BK 156 c. 1-2 (darüber hinaus Schluss von c. 2 sowie c. 3 von neuzeitlicher Hand auf dem Rand nachgetragen) c. XI = Lex Alamannorum 18.1 c. XII = Lex Baiuvariorum 1.13

Fol. 19v-21v (BK 39): Auf eine prächtige Sammlungsrubrik in Capitalis folgt zunächst ein datierter Bericht zur Bekanntgabe der folgenden capitula durch Graf Stephan in Paris. Erst darauf folgt eine farbig gestaltete Rubrik zu BK 39, die um den verballhornten Kapitelanfang von c. 1 erweitert wurde. Die Kapitel selbst sind jeweils als eigene Absätze mit gut zweizeiligen farbigen Initialen gestaltet. Bei c. 1 fehlt eine Kapitelzählung, danach steht sie jeweils farbig auf dem linken Rand weit vor den Initialen.

Unregelmäßigkeiten: Von den 11 Kapiteln fehlt c. 7; c. 6 ist in zwei Absätze (gezählt VI und VII) aufgespalten, für c. 8 wird irrig die Zählung VII wiederholt, c. 9 ist erneut in zwei Absätze aufgespalten (VIII, VIIII).

Fol. 21v-22v (BK 40): Die Gestaltung der Liste folgt im Wesentlichen dem Voherigen. Eine Listenrubrik in roter Tinte markiert den Beginn, die folgenden 28 Kapitel (c. 1-28) sind jeweils als eigene Absätze mit fehlerfrei durchlaufender farbiger Kapitelzählung auf dem linken Rand gestaltet. Die eigentliche Listenrubrik wurde als Anfang von c. 1 missdeutet. Kapitel 29 fehlt.

Fol. 24v-25r (BK 67): Auf eine Listenrubrik in Capitalis folgt die eigentliche Rubrik zum Kapitular in farbigen Majuskeln. Der Text der sechs Kapitel ist zu einem einzigen Absatz verbunden, wobei die Kapitelanfänge durch kleine farbige Initialen sowie die wieder auf dem linken Rand eingetragene Kapitelzählung gekennzeichnet sind. Kapitel 4 vereinigt c. 4-6. Satzanfänge sind zumeist durch farbig gefüllte Majuskeln hervorgehoben, wobei diese Hervorhebungen in c. IIII zugleich mit den jeweiligen Anfängen von c. 5 und 6 zusammenfallen.

Fol. 25r-v (BK 43): Die Listenrubrik in farbigen Majuskeln bezeichnet das Stück als "drittes Kapitular" (wohl einer älteren Sammlung). Die 16 Kapitel des Stücks (mit c. 10 in der zweiten, kürzeren Fassung) bilden einen fortlaufenden Textblock, der mit der eigentlichen Rubrik des Stücks beginnt, auf die in gleicher Zeile die Kapitelzählung sowie der Text von c. 1 folgt. Bis einschließlich c. 8 wird die Zählung jeweils direkt in der Zeile dem Kapiteltext vorangestellt. Ab c. 9, das irrig als X gezählt ist, wandert die (farbige) Kapitelzählung wieder auf den linken Rand, mit alleiniger Ausnahme von c. 10 (gezählt: XI). Die Kapitelanfänge sind ab c. 9 zusätzlich durch farbig gefüllte Majuskeln hervorgehoben, bei einem Zusammenfall von Zeilen- und Kapitelwechsel auch durch eine farbige, leicht ausgerückte Initiale.

Fol. 25v-28v (BK 44): Der Übergang zum Text des zweiten Stück des Doppelkapitulars BK 43/44 ist durch eine auf dem linken Rand platzierte farbige Rubrik in einfachen Minuskeln markiert, welche die eigentliche Rubrik von BK 44 ersetzt. Die 22 Kapitel des Stücks bilden erneut einen fortlaufenden Textblock, mit der farbigen Kapitelzählung diesmal wieder durchgängig auf dem linken Rand. Kapitelanfänge sind stets, Satzanfänge häufig durch Majuskeln mit farbiger Füllung hervorgehoben.

Unregelmäßigkeiten: c. 3-4 sind zu einem Kapitel (gezählt: III) verbunden, wodurch c. 5-22 als IIII-XXI erscheinen. Wohl aus dem (oben fehlenden) letzten Satz von c. 9 ist das die Liste beschließende c. XXII gebildet.

Fol. 28v-29v (BK 34): Die Listenrubrik ist in roter Captitalis Rustica gehalten. Die Kapitelzählung findet sich meist auf dem linken Rand, wobei zu c. 1 ohne Zahl lediglich ein cap steht. Wenn bei kurzen Kapiteln in einer Zeile zwei Kapitelanfänge zu stehen kommen, wird jeweils eine der beiden Kapitelzählungen direkt in den Textblock vor den zugehörigen Kapitelanfang gerückt. Kapitelanfänge sind stets, Satzanfänge oft durch farbig gefüllte Majuskeln hervorgehoben; alle Bestandteile bilden einen fortlaufenden Textblock ohne Absatzgliederung. Von den regulären 19 Kapiteln fehlt nur c. 3; alle drei Zusatzkapitel (c. 13a, 13b, 18a) sind vorhanden, ferner gleich zwei Zuschreibungen an Missi-Paare und deren Missatica (gebildet um Paris bzw. Le Mans); das Eidformular fehlt.

Unregelmäßigkeiten: Durch den Ausfall von c. 3 entsprechen c. III-XII = c. 4-13, gefolgt von c. 13a und 13b als XIII und XIIII. Kapitel 14-18 = c. XV-XVIIII, c. 18a dementsprechend XX. Unter c. XXI folgen schließlich, jeweils durch I-Initialen bzw. Versalien abgesetzt, zunächst die Beschreibung des Pariser Missaticums, dann der Text von c. 19 und abschließend die Beschreibung des Missaticums von Le Mans.

Fol. 29v-31r (BK 37): Ohne reguläre Rubrik schließt die Liste in gleicher Zeile an die vorherige Liste an. Allerdings steht zu Beginn eine in farbigen Majuskeln gehaltenen Quellenangabe von BK 37 c. 1, die den Eindruck einer Rubrik vermitteln kann. Im Folgenden sind auch die weiteren Quellenangaben, die meist ein bestimmtes Konzil bezeichnen, derart hervorgehoben. Alle 24 Kapitel des Stücks sind vorhanden und bilden einen fortlaufenden Textblock. Etwaige ein Kapitel eröffnende Quellenangaben sind wie erwähnt gestaltet, die folgenden Kapitelanfänge dann nur noch mittels einer farbig gefüllten Majuskel betont. Kapitel 1-2 sind ungezählt, mit dem Wechsel auf fol. 30r setzt ab c. 3 eine farbige Kapitelzählung auf dem Rand ein, die allerdings mit XVI beginnt, zunächst bis XXVIII (= c. 15) gleichmäßig durchläuft, danach aber mit c. 16 auf XI zurückspringt und mit XII (zu c. 17) abbricht. Im verbleibenden Text sind die meisten verbleibenden Satzanfänge durch farbig gefüllte Majuskeln hervorgehoben.

Fol. 31r-v (BK 46 c. 11-18): Die Liste wird von einer Rubrik in Capitalis eröffnet. Es folgen ohne Zählung c. 11-18 von BK 46 in einem Textblock zusammengezogen. Farbig gefüllte Majuskeln markieren unterschiedslos Satz- wie auch manche, aber nicht alle Kapitelanfänge.

Fol. 31v-33r (BK 46 c. 1-10): Nach einer farbigen Rubrik in einfacher Capitalis Rustica folgen c. 1-10 von BK 46 in einem fortlaufenden Textblock. Kapitelanfänge sind meist durch kleine farbige Initialen markiert und weisen eine gleichmäßige Kapitelzählung als I-X auf dem linken Rand auf.

Fol. 33r-v (BK 54): Die pauschale Listenrubrik in roter Captitalis verweist lediglich auf einen ungenannten "Imperator" als Urheber der folgenden "Capitula". Der Text von BK 54 ist vollständig (Prolog, c. 1-6) und bemüht sich um eine (bei den Übergängen von c. 3/4 und c. 5/6 leicht durchbrochene) Absatzgliederung. Die Kapitelzählung steht auf dem linken Rand, Kapitelanfänge sind durch farbige bzw. farbig gefüllte Majuskeln hervorgehoben.

Fol. 33v-35r (BK 74): Der Listenbeginn wird lediglich durch ein knappes ITEM in roten Majuskeln auf dem linken Rand markiert. Die eigentliche Rubrik des Stücks ist wie ein Prolog als einfacher Textabsatz gestaltet und wird von einer kleinen farbigen Initiale eröffnet. Kapitel 1-11 folgen erneut als geschlossener Textblock mit einer farbigen Kapitelzählung auf dem linken Rand und kleinen, farbig gefüllten Initialen zur Markierung der Kapitelanfänge.

Fol. 35r-37r (BK 61-63): Etwas gedrängt, wohl aufgrund der Position auf dem Seitenende, eröffnet eine Rubrik in farbiger Capitalis die aus BK 61 sowie Auszügen von BK 62 und 63 gebildete Liste. Der Anfang des Prologs von BK 61 ist mit der Rubrik verschmolzen, der Rest des Prologs hingegen als eigenes Kapitel (gezählt: cap. I) mit aufwändiger Flechtbandinitiale behandelt. Die ausgewählten Kapitel bilden einen fortlaufenden Textblock, bei dem Kapitelanfänge mittels kleiner farbiger Initialen markiert sind. Die Kapitel sollten offenbar durchgängig gezählt werden (wie gewohnt auf dem linken Seitenrand), wie sich an einer größtenteils noch sichtbaren, dünnen Vorzählung auf dem rechten Rand erkennen lässt. Allerdings ist es bei der Umsetzung durch den Rubrikator zu verschiedenen Fehlern und Versehen gekommen:

Als erstes Kapitel war eine Verbindung aus dem Schluss des Prologs sowie c. 1 von BK 61 vorgesehen; der Rubrikator ergänzte aber bei dem durch eine Majuskel (mit farbiger Füllung) hervorgehobenen Anfang von c. 1 eine weitere Zählung (II), wodurch von hier ab die ausgeführte Zählung gegenüber der auf dem Rand skizzierten Zählung zunächst um eine Einheit voraus ist (BK 61 c. 2 = III, laut Vorzählung auf dem rechten Rand als ii intendiert). Mit dem Wechsel auf fol. 36r wiederholte der Rubrikator irrig die Zählung als III auch für BK 61 c. 3 (im Einklang mit der Vorzählung), nur um unmittelbar darauf am Beginn von c. 4 zwar in wohl vom Schreiber freigelassenem Raum eine U-Initiale (zu der der Schreiber wiederum ein das Wort vervollständigende t vergessen hatte) einzutragen, aber die vorgesehene und rechts notierte Zählung auf dem linken Rand auszulassen. Auch für c. 5 übersah er, dass ein am Zeilanfang platziertes einsames t sowie die Vorzählung rechts einen neuen Kapitelanfang markierte, so dass auch dieses Kapitel ungezählt blieb. Die nächste Zählung setzt der Rubrikator dann erst bei BK 61 c. 6 mit V, d. h. er überspringt IIII und ignoriert die Vorzählungen beharrlich. Für BK 61 c. 6-14 (wobei c. 8 und 9 in vertauschter Reihenfolge stehen) läuft die Zählung ohne weitere Auslassungen und Zählfehler regelmäßig als V-XIII durch (Vorzählung: vi-xiiii).

Der Schluss der Liste (auf fol. 37r) besteht aus einer bunt vermischten Kapitelauswahl von BK 62 und BK 63. Dabei sind von den 29 Kapiteln von BK 62 lediglich vier (c. 8, 20, 23 und 26) aufgenommen, während umgekehrt von den 13 Kapiteln von BK 63 nur drei ausgelassen wurden (c. 7-8 und 13). Nur für die ersten beiden Kapitel (BK 62 c. 23; BK 63 c. 1; gezählt: XIIII-XV) ist noch eine, vom Rubrikator erneut ignorierte, Vorzählung erkennbar (xv-xvi). Kapitelanfänge sind auf dieser Seite weiterhin durch kleine farbige Initialen bzw. Majuskel mit farbigen Füllungen markiert. Wo diese dicht nacheinander stehen, hat der Rubrikator in drei Fällen keine Zählung ausgeführt. Im einzelnen ergibt sich folgender Textbestand bzw. folgende Kapitelzählung: BK 63 c. 2 (ungezählt), BK 63 c. 3 (XVI), BK 63 c. 4 (ungezählt), BK 63 c. 5 (XVII), BK 63 c. 6 (ungezählt), BK 62 c. 26 (XVIII), BK 62 c. 8 (XVIIII), BK 63 c. 9-12 (XX-XXIII) und BK 62 c. 20 (XXIIII).

Der Text von BK 63 c. 1-6 entspricht wörtlich dem von BK 62 c. 1-2 und 4-7; das Fehlen von BK 62 c. 3 macht es wahrscheinlich, dass für diese sechs Kapitel bei der ursprünglichen Kompilation der Liste eine Einzelüberlieferung von BK 63 verwendet wurde.

Sonstiges

Fol. 1-16 mit schrägem Beschnitt jeweils oben und unten zum äußeren Rand hin; ab fol. 17 ist der Beschnitt nur noch unten vorgenommen. Diesem Beschnitt dürften spätere Lagenzählungen zum Opfer gefallen sein, wie sie sich jeweils auf der ersten (!) Seite der Lagen 3-5 rechts oben finden. Die Zählungen stehen dort auf dem Kopf, d. h. ihr Schreiber muss die einzelnen Lagen verkehrt herum, oben nach unten und vorne nach hinten, vor sich gehabt haben. Zudem ist die Zählung nicht fortlaufend: fol. 17r .Q. XI., fol. 25r .Q. VIIII. und fol. 33r .Q. V.. Der Beschnitt, vielleicht aufgrund von Wasserschäden vorgenommen, erfolgte erst, nachdem die Seiten bereits mit den Kapitularientexten beschrieben waren. Ob die erratischen Lagenzählungen zuvor auf unbeschriebenen, ursprünglich für eine andere Handschrift vorgesehenen Heften angebracht wurden oder erst später, evtl. anlässlich einer Neubindung, ist unklar.

[fol. 12v] [1]
INCIPIUNT1* ˙ CAPITULA DE HONORE ECCLESIARUM  
[BK 139 c. 1]
Si quis ex leui causa aut sine causa · hominem in ecclesia interfecerit de uita componat · Si uero foris rixati fuerint et unus alterum in ecclesiam2* fugerit .' et ibi se defendo eum interfecerit si testes3* · non habuerit4* cum · XII · coniuratoribus5* legitimis per sacramentum adfirmet · se defendendo eum interfecisse · Et6* post haec · DC · solidos ad partem ecclesię .' quem7* illo homicidio polluerat et insuper bannum nostrum soluere cogatur · Ille uero qui interfectus est absque compositione iaceat · Ac8* deinde interfector9* secundum10* iudicium canonicum congruam facinori quod admisit penitenciam accipiat · Si proprius11* seruus hoc commiserit iudicio aquae feruentis examinetur utrum hoc sponte an se defendendo fecisset · Et si manus eius exusta fuerit [....]iciatur · Si autem non12* dominus eius iuxta quod uuirgildus illius est .' ad ecclesiam persoluat aut eum si uolebat eidem13* ecclesiae14* tradat · De ecclesiastico et fiscalino et beneficiario seruo uolumus15* ut pro una uice uuirgildus eius pro eo componatur ; Altera uice ipse seruus ad supplicium tradatur hęreditas16* tamen liberi hominis qui propter tale facinus ad mortem fuerit iudicatus .' ad legitimos17* hęredes18* illius perueniat ; Si in atrio ecclesię cuius porta reliquiis sanctorum19* consecrata est huiuscemodi homicidium perpetra[fol. 13r]tum fuerit simili modo emendetur · uel conponatur · Si uero porta ecclesię non est consecrata .' eo modo componatur quod in atrio committitur sicut componi debet quod in inmunitate uiolata committitur ;  
1*
gek. INCPT
2*
m von Korrekturhand 1 ergänzt
3*
tes mit Einfügungszeichen ergänzt
4*
h von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
5*
von Korrekturhand 1 korr. aus cum iuratoribus
6*
von Korrekturhand 1 korr. aus et
7*
korr. aus quam
8*
von Korrekturhand 1 korr. aus ac
9*
interfector von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
10*
u1 von Korrekturhand 1 ergänzt
11*
proprius von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
12*
manus eius ... autem non von anderer Hand korr. aus se coxerit interficiatur . Si autem non coxerit; durch Beschnitt ist ein Teil der auf dem linken Rand eingetragenen Korrektur verloren.
13*
eidem mit Einfügungszeichen ergänzt
14*
von Korrekturhand 1 korr. aus ad ecclesiam
15*
uolumus von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
16*
von Korrekturhand 1 korr. aus hereditas
17*
korr. aus legetimos
18*
von Korrekturhand 1 korr. aus heredes
19*
reliquiis sanctorum von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE INIVRIIS Sacerdotibus20* IN ECCLESIA FACTIS  
[BK 139 c. 2]
Sanguinis effusio in ecclesia21* facta cum fuste .' si presbiter fuerit triplo componatur · Duas partes eidem presbitero tertia pro fredo ad ecclesiam · Insuper bannum nostrum · Similiter de diacono iuxta compositionem eius in triplo cum banno nostro componatur · De subdiacono similiter triplo secundum suam compositionem ; Et de uniuscuiusque ordinis clero .' secundum suam compositionem triplum persoluat et insuper bannum nostrum · Similiter22* et23* de ictu24* sine sanguinis effusione de uniuscuiusque ordinis clerico25* secundum suam compositionem triplo et bannum nostrum Et qui non habet unde ecclesiam persoluat tradat se in seruitium eidem ecclesię usque dum totum debitum persoluat  
20*
von Korrekturhand 1 korr. aus SACERDOTVM
21*
gek. ecclea
22*
gek. Simlt
23*
et ergänzt
24*
von Korrekturhand 1 korr. aus hictu
25*
clerico von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE VIDUIS ET PVPILLIS ET PAVPERIBVS26*  
[BK 139 c. 3]
Vt quandocumque in mallum ante comitem uenerint27* primo eorum causa audiatur et definiatur · Et si testes per se ad causas suas quęrendas habere non potuerint uel legem nescierint .' comes28* illos uel illas adiuuet dando eis talem hominem qui rationem eorum teneat uel pro eis loquatur  
26*
von Korrekturhand 1 korr. aus PAVPERIS
27*
n2 mit Einfügungszeichen ergänzt
28*
gek. com
DE RAPTV VIDVARVUM  
[BK 139 c. 4]
Qui uiduam intra primos · XXX · dies uiduitatis suae uel inuitam29* uel uolentem sibi copulauerit .' bannum nostrum id est · LX · solidos in triplo cumponat [fol. 13v]Et si inuitam eam duxit legem30* suam ei componat ; Ille tamen qui eam rapuit habere non permittitur ;  
29*
in von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
30*
gek. leg
DE HOMINE31* PVBLICAM PENITENTIAM AGENTE interfecto32* ·,·  
[BK 139 c. 5]
Qui hominem publicam penitentiam agentem interfecerit bannum nostrum in triplo componat et uuirgildum eius proximis persoluat  
31*
von Korrekturhand 1 korr. aus HOMINEM
32*
interfecto von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
VT OMNIS HOMO LIBER POTESTATEM HABEAT VBICVMQUE UOLVERIT RES SVAS DARE PRO ANIMA SVA33*  
[BK 139 c. 6]
Si quis res suas pro salute animę suae uel ad aliquem uenerabilem locum uel propinquo suo uel cuilibet alteri tradere uoluerit et eo tempore intra ipsum comitatum fuerit in quo res illę34* positę35* sunt legitimam traditionem facere studeat .' Quodsi36* eodem tempore quo illas tradere uult extra eundem comitatum fuerit .' id est siue in exercitu siue in palacio siue in alio quolibet loco .' adhibeat37* sibi · uel de suis pagensibus · uel de aliis qui eadem lege38* uiuant quia ipse uiuit testes idoneos .' vel si illos habere non potuerit39* tunc de aliis quales ibi meliores inueniri possint · et coram40* eis rerum suarum tradicionem faciat et fideiussores uestiturae41* donet qui ei42* qui illam traditionem accipit uestituram faciat · et postquam43* haec tradicio ita facta fuerit hęres44* illius nullam de predictis rebus ualeat facere repetitionem ; Insuper et ipse per fideiussionem faciat eiusdem uestiturae .' ne hęredi45* ulla occasio remaneat · hanc tradicionem inmutandi · sed potius necessitas incumbat illam perficiendi ; Et si nondum res suas cum cohęredibus46* suis diuisas habuit .' non ei hoc sit inpedimentum sed cohęredes47* eius [fol. 14r]si sponte noluerint48* aut per comitem aut per missum eius distringantur ut diuisionem cum illo faciant ad49* quem defunctus hęreditatem50* suam51* uoluit peruenire ; Et sit [!] cuilibet ecclesię eam tradere rogauit cohęres52* eius eam legem cum illa ecclesia de predicta53* hereditate habeat quam cum alio coherede54* suo habere debuerat · Et hoc obseruetur erga patrem et filium et nepotem usque ad annos legitimos · postea ipse res ad inmunitatem ipsius ecclesię redeant  
33*
ANIMA SVA von Korrekturhand 1 korr. aus ANIMAM SVAM
34*
von Korrekturhand 1 korr. aus ille
35*
von Korrekturhand 1 korr. aus posite
36*
von Korrekturhand 1 korr. aus quodsi
37*
h von Korrekturhand 1 ergänzt
38*
von Korrekturhand 1 korr. aus legem
39*
habere non potuerit von Korrekturhand 1 korr. aus non abuerit
40*
von Korrekturhand 1 korr. aus quoram
41*
von Korrekturhand 1 korr. aus uestitura
42*
qui ei von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
43*
Der Korrektor ergänzte zur Verdeutlichung der mehrdeutigen Kürzung (postq mit durchstrichenem q-Schaft) ein a über dem Wort.
44*
von Korrekturhand 1 korr. aus heres
45*
von Korrekturhand 1 korr. aus heredi
46*
von Korrekturhand 1 korr. aus coheredibus
47*
von Korrekturhand 1 korr. aus coheredes
48*
korr. aus nuluerint
49*
von Korrekturhand 1 korr. aus at
50*
von Korrekturhand 1 korr. aus hereditatem
51*
suam von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
52*
von Korrekturhand 1 korr. aus coheres
53*
d korr. (?)
54*
von Korrekturhand 1 korr. aus quoherede
DE HOMICIDIIS PROHIBENDIS ·  
[BK 139 c. 7]
Quicumque hominem aut ex leui causa · aut sine causa interfecerit uuirgildum eius his55* ad quos ille pertinet componat · Ipse uero propter talem presumtionem in exilium56* mittatur ad quantum tempus nobis placuerit res tamen suas non amittat  
55*
von Korrekturhand 1 korr. aus is
56*
von Korrekturhand 1 korr. aus exilio
QVICQVID IN COMPOSITIONEM VVIRGILDI DARI NON DEBEAT  
[BK 139 c. 8]
In compositionem uuirgildi uolumus ut ea dentur quae in lege continentur excepto accipitre et spada · quia propter illa duo aliquocies periurium committitur quando maioris pretii quam57* illa sint esse iurant  
57*
Der Korrektor ergänzte zur Verdeutlichung der mehrdeutigen Kürzung (q mit durchstrichenem Schaft) ein a über dem Wort.
DE RAPTV ALIENARUM58* SPONSARVM  
[BK 139 c. 9]
Si quis sponsam alienam rapuerit patri aut qui legibus eius defensor esse debet cum sua lege eam59* reddat et quicquid cum ea tulerit semotim unamquamque rem secundum legem reddat et si hoc defensor eius60* perpetrasse cumsenserit · et a61* raptore nihil quęrere62* uoluerit comes63* singulariter de unaquaque64* · re65* freda nostra ab eo exactare faciat · Sponso uero legem suam componat et insuper bannum nostrum id est · LX · solidos soluat66* ; Vel in presentiam [fol. 14v]nostram comes67* eum aduęnire faciatur ; Et quanto tempore68* nobis placuerit In exilio maneat et illam feminam ei69* habere non liceat  
58*
von Korrekturhand 1 korr. aus ALIENARE
59*
eam von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
60*
eius von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
61*
a von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
62*
von Korrekturhand 1 korr. aus querere
63*
von Korrekturhand 1 korr. aus comus
64*
qua mit Einfügungszeichen ergänzt
65*
winkelartiges Zeichen unklarer Funktion über dem Wort
66*
von Korrekturhand 1 korr. aus soluatur
67*
gek. com
68*
gek. tempr
69*
ei von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE FALSIS TESTIBVS CONUINCENDIS  
[BK 139 c. 10]
Si quis cum altero de qualibet causa70* contentionem habuerit et testes contra eum per iudicium producti fuerint si ille falsos esse suspicatur · liceat ei alios testes71* quos meliores potuerit contra eos opponere ut ueraciori72* testimonio falsorum testium peruersitas superetur ; Quod si ambę73* partes testium ita74* inter se dissenserint ut nullatenus una pars alteri cedere uelit eligantur duo ex ipsis .' id est ex utraque parte unus qui75* cum scutis et fustibus in campo decertent76* utra pars falsitatem utra ueritatem suo testimonio sequatur · et campioni qui uictus fuerit77* propter periurium quod ante pugnam commisit dextra manus amputetur ; Ceteri uero eiusdem partis testes78* qui falsi apparuerint · manus suas redimant · Cuius composicionis79* duę partes ei contra quem testati sunt dentur ; tertia comitis est et in seculari quidem causa huiuscemodi testium diuersitas campo conprobetur ; In ecclesiasticis autem causis ubi80* de una parte seculare .' de altera uero ecclesiasticum negotium est eodem modo81* obseruetur ; Ubi uero ex utraque parte ecclesiasticum fuerit .' rectores earundem ecclesiarum si se82* familiariter pacificare uelint licentiam habeant · Si autem de huiuscemodi83* pacificatione inter eos conuenire non possit aduocati eorum in mallo publico ad presentiam comitis ueniant [fol. 15r]et ibi legitimus84* terminus85* eorum contentionibus imponatur ; Testes uero de qualibet causa non aliunde querentur Nisi de ipso86* comitatu in quo res unde causa agitur posita est ; Quia non est credibile ut uel de testatu hominis uel de possessione cuiuslibet per alios melius rei ueritatis cognosci ualeat .' quam per illos qui uiciniores sunt ; Si tamen contentio quę inter eos87* exorta est in confinio duorum comitatuum fuerit liceat eis de uicina centena adiecentis comitatus ad causam suam testes quęrere88*  
70*
causa von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
71*
korr. aus tesstes
72*
von Korrekturhand 1 korr. aus ueratium
73*
von Korrekturhand 1 korr. aus ambe
74*
ita von Korrekturhand 1 ergänzt
75*
von Korrekturhand 1 korr. aus quisque
76*
von anderer Hand korr. aus decernant; zuvor vom Schreiber korr. aus decernent
77*
fuerit von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
78*
tes mit Einfügungszeichen ergänzt
79*
von Korrekturhand 1 korr. aus composiciones
80*
von Korrekturhand 1 korr. aus ibi
81*
eodem modo von Korrekturhand 1 korr. aus idem modus
82*
si se von Korrekturhand 1 korr. aus sine
83*
h ergänzt; der Korrektor übersah diese Korrektur offenbar, strich uius durch und ergänzte huius mit Einfügungszeichen über der Zeile.
84*
von Korrekturhand 1 korr. aus legitimos
85*
von Korrekturhand 1 korr. aus terminos
86*
von Korrekturhand 1 korr. aus unde
87*
folgt getilgtes sunt
88*
von Korrekturhand 1 korr. aus querere
DE PROPRIO IN BANNVM MISSO  
[BK 139 c. 11]
Cuiuscumque hominis proprietas ob crimen aliquod ab eo89* commissum in bannum fuerit missa et ille re cognita ne iustitiam faciat uenire distulerit annumque ac diem in eo banno illam esse permiserit ulterius eam non adquirat sed ipsa fisco nostro societur · Debitum uero quod is cuius ea fuerit soluere debuit per comitem ac ministros90* eius iuxta91* ęstimacionem92* damni de rebus mobilibus quę in eadem proprietate93* inuentę94* fuerint his quibus idem debitor fuit exsoluatur ; Quodsi rerum mobilium ibidem inuentarum quantitas ad compositionem95* non sufficerit de immobilibus subpleatur et quod superfuerit sicut dictum est fiscus noster possideat ; Si nihil super compositionem remanere potuerit totum in illam expendatur96* ; Si autem homo ille nondum cum suis coheredibus proprium suum diuisum habuit conuocet eos comes97* et cum eis98* legitimam [fol. 15v]diuisionem faciat · Et tunc sicut iam dictum est partem eius fisco nostro addicat .' et compositionem de ea iuxxta99* modum superius conpręhensum his ad quos illa legibus pertinet exsoluat · Quodsi non de alia re sed de ipsa proprietate100* quę in bannum missa fuit ac per hoc in nostra101* potestatem redacta102* est si103* fuerat interpellatus comes104* in cuius ministerio eam esse constiterit · hoc ad notitiam nostra105* perferre curet ut106* nos eandem proprietatem quę secundum supradictum modum in nostrum dominium redacta est per precepti107* nostri auctoritatem in huius108*109* potestatem hominis qui eam quęrebat faciamus si sua esse debet110* peruenire  
89*
ab eo von Korrekturhand 1 korr. aus habeo
90*
von Korrekturhand 1 korr. aus ministris
91*
von Korrekturhand 1 korr. aus iusta
92*
von Korrekturhand 1 korr. aus estimacionem
93*
von Korrekturhand 1 korr. aus proprietatem
94*
von Korrekturhand 1 korr. aus inuente
95*
korr. aus composicionem
96*
von Korrekturhand 1 korr. aus expemdatur
97*
gek. com
98*
von Korrekturhand 1 korr. aus eos
99*
von Korrekturhand 1 korr. aus iusxta
100*
von Korrekturhand 1 korr. aus propriaetate
101*
gek. als nra mit Kürzungsstrich über dem a; intendiert war mutmaßlich nostram
102*
korr. aus redecta
103*
si von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
104*
gek. com
105*
gek. als nra mit Kürzungsstrich über dem a; intendiert war mutmaßlich nostram
106*
von Korrekturhand 1 korr. aus aut
107*
korr. aus preceptis
108*
Unklare Intervention des neuzeitlichen Korrektors. Er strich sowohl das noch vom Schreiber selbst ergänzte h wie das erste u des Wortes (letzteres evtl. versehentlich) und ergänzte ein c über dem Wort. Laut BK sollte hier ius stehen, diese Korrektur würde das huius des Schreibers zu cius verschlimmbessern; intendiert war vom Korrektor möglicherweise cuius.
109*
folgt von Korrekturhand 1 getilgtes et
110*
si sua esse debet von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE MANNIRE ·  
[BK 139 c. 12]
Si quis de statu suo id est de libertate uel de hęreditate111* conpellandus est iuxta legis constitutionem manniatur ; De cęteris112* uero causis unde quis rationem est redditurus non manniatur · Sed si post secundam comitis admonitionem aliquis ad mallum uenire noluerit rebus eius in bannum missis uenire et iustitiam facere conpellatur  
111*
von Korrekturhand 1 korr. aus hereditate
112*
von Korrekturhand 1 korr. aus cetero
DE FAIDIS COHERCENDIS113*  
[BK 139 c. 13]
Si quis aliqua114* necessitate cogente homicidium commisit comes115* in cuius ministerio res perpetrata est et compositionem soluere Et116* faidam per sacramentum pacificari faciat · Quodsi una pars117* ei ad hoc consentire noluerit id est · aut ille qui homicidium commisit · Aut is118* qui compositionem suscipere debet · faciat119* illum qui ei contumax fuerit ad pręsentiam120* nostram uenire et nos eum ad tempus quod nobis [fol. 16r]placuerit in exilium mittamus donec ibi castigetur ut comiti suo inobediens esse · ulterius non audeat et maius damnum inde non adcrescat  
113*
FAIDIS COHERCENDIS von Korrekturhand 1 korr. aus FAIDUS CHOHERCENDIS
114*
von Korrekturhand 1 korr. aus aliquod
115*
von Korrekturhand 1 korr. aus comis
116*
Et von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
117*
a mit Einfügungszeichen ergänzt
118*
von Korrekturhand 1 korr. aus his
119*
von Korrekturhand 1 korr. aus faciet
120*
von Korrekturhand 1 korr. aus presentiam
UBI SACRAMENTA IVRANDA SINT  
[BK 139 c. 14]
Vbi antiquitus consuetudo fuit de libertate adharamire121* uel iurare ibi malum habeatur excepto ecclesia et atrio ipsius · Quia secundum legem aliubi haberi122* non potest · Minora vero123* placita comes124* siue intra suam potestatem uel ubi impetrare125* potuerit habeat et domus a comite in loco ubi mallum tenere debet constituatur ut propter calorem solis [non] publicam vtilitas nostra [non] remaneat126*  
121*
a2 von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
122*
h von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
123*
vero von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
124*
von Korrekturhand 1 korr. aus comis
125*
t von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
126*
ut propter … [non] remaneat von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
 · XV · DE HIS QVI DE FVRTO127* ACCUSATI SINT  
[BK 139 c. 15]
Si liber homo de furto accusatus fuerit et res proprias habuerit in mallo ad presentiam comitis se128* adharamire129* et in placitum adduci faciant · et liceat ei prima uice per sacramentum se130* secundum legem idoneare si potuerit · Nam si alia uice duo uel tres eum de furtu accusauerint liceat ei co[nt]ra Vnum ex his131* cum scuto et fuste in campo contendere · Quod si seruus de furto132* accusatus fuerit dominus eius pro eo emendare faciat aut cum sacramento excuset nisi tale furtum perpetratum133* habeat propter quod ad supplicium134* traditus esse debeat  
127*
von Korrekturhand 1 korr. aus FVRTV
128*
Augensprung des Schreibers von adhramiat zu adhramire (BK 139, S. 284, Z. 19-20). Teilweise stark verblasst und mit leichtem Textverlust durch Beschnitt markierte der neuzeitliche Korrektor se adharamire als zu tilgen und ergänzte mit Verweiszeichen am Rand se adharamiat . Et si res non h[....] fideiussores donet qui eum adha[....].
129*
a1 mit Einfügungszeichen ergänzt
130*
se von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
131*
co[nt]ra Vnum ex his von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
132*
von Korrekturhand 1 korr. aus furtu
133*
folgt von Korrekturhand 1 getilgtes a
134*
von Korrekturhand 1 korr. aus subplicium
DE DESPECTV135* LITERARVM DOMINICaRVM136*  
[BK 139 c. 16]
Si quis literas nostras despexerit137* id est tractatoriam138* quę propter missos recipiendos dirigitur aut honores quos habet amittat .' aut in eo loco ubi predictos missos suscipere debuit tamdiu resideat et de suis rebus legationes illuc uenientes suscipiat quousque animo nostro satisfactum habeat ; Qui uero indiculum nostrum quocumque modo [fol. 16v]dispexerit iussu139* nostro ad palatium ueniat et iuxta uoluntatem nostram congruam stultitiae suae castigationem accipiat et si homo liber uel misterialis [!] comitis hoc fecerit honorem qualemcumque habuerit siue beneficium amittat140* · et si seruus fuerit nudus ad palum141* uapulet et caput142* eius tondatur  
135*
von Korrekturhand 1 korr. aus DISPECTV
136*
von Korrekturhand 1 korr. aus DOMINICORVM
137*
von Korrekturhand 1 korr. aus dispexerit
138*
at von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
139*
von Korrekturhand 1 korr. aus iu
140*
von Korrekturhand 1 korr. aus ammittat
141*
l korr. (?)
142*
von Korrekturhand 1 korr. aus capud
DE INIUSTIS TELONEIS143* ET CONSVETUDINIBUS  
[BK 139 c. 17]
Vt ubi tempore aui nostri domini144* pipini consuetudo fuit teloneum dare ibi et in futurum detur145* · Nam ubi nouiter inceptum est ulterius non agatur · Et ubi necesse non est ad pontem transmeare uel ubi nauis per mediam aquam aut sub pontem ierit et ad rippam non adpropinquauerit neque ibidem aliquid emptum uel uenundatum fuerit ulterius teloneum non detur · Et nemo cogat alium ad pontem ire si iuxta pontem aquam transmeare potest · et qui ulterius in talibus locis uel de his qui ad palatium seu in hostem pergunt teloneum exactauerit · cum sua lege ipsum teloneum reddat et bannum nostrum · id est LX · solidos146* componat  
143*
von Korrekturhand 1 korr. aus TOLONEIS
144*
i1 ergänzt
145*
in futurum detur von Korrekturhand 1 korr. aus inante addetur
146*
Die Kürzung, bei der sowohl der Schaft des l wie der des d durchstrichen sind, könnte auch als sol d gelesen und als Kürzung von solidos denarii o.ä. interpretiert werden.
DE hIS147* QVI BONOS DENARIOS148* ACCIPERE NOLVNT ·  
[BK 139 c. 18]
Quicumque149* liber homo denarium merum et bene pensantem recipere noluit bannum nostrum id est LX · solidos conponat · Si uero serui150* ecclesiastici aut comitis aut uasallorum nostrorum151* hoc facere pręsumpserint152* · LX · percussionibus uapulentur aut si magister eorum id est aduocatus qui liber est153* eos uel comiti uel misso nostro iussus154* presentare noluerit praedictum155* bannum nostrum156* · LX · solidorum157* componat  
147*
h von Korrekturhand 2 mit Einfügungszeichen ergänzt
148*
von Korrekturhand 1 korr. aus DINARIOS
149*
ui korr. (?)
150*
serui von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
151*
gek. noru
152*
von Korrekturhand 1 korr. aus presumpserint
153*
liber est von Korrekturhand 1 korr. aus liberem
154*
iussus von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
155*
von Korrekturhand 1 korr. aus perdic[fol. 17r]tum
156*
nostrum von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
157*
Die Kürzung, bei der sowohl der Schaft des l wie der des d durchstrichen sind, könnte auch als sol d gelesen und als Kürzung von solidos denarii o.ä. interpretiert werden.
DE ADULTERATORIBVS MONETAE158* XVIIII ·  
[BK 139 c. 19]
De falsa159* uero moneta iubemus vt160* qui eum percussisse conprobatus161* fuerit manus ei amputetur et qui hoc consensit si liber est · LX · solidos162* componat · et si seruus est · LX · ictus163* accipiat  
158*
E1 mit Einfügungszeichen ergänzt
159*
von Korrekturhand 1 korr. aus falso
160*
iubemus vt von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
161*
von Korrekturhand 1 korr. aus cumprobatis
162*
Die Kürzung, bei der sowohl der Schaft des l wie der des d durchgestrichen sind, könnte auch als sol d gelesen und als Kürzung von solidos denarii o.ä. interpretiert werden.
163*
von Korrekturhand 1 korr. aus percussionibus
DE PROPRIO DOMINICO SINE IUSSIONE ILLIVS REDDITO ; XX ·  
[BK 139 c. 20]
Si quis proprium nostrum quod in uestitura genitoris nostri fuit alicui quaerentis reddiderit164* sine nostra iussione aliud tantum nobis165* de suo proprio cum sua lege conponat · Et quicumque illud scienter per malum ingenium adquirere166* tentauerit · per infideli167* teneatur quia sacramentum fidelitatis quod nobis promisisit [!] irritum fecit et ideo secundum nostram uoluntatem et potestatem diiudicandus est  
164*
quaerentis reddiderit von Korrekturhand 1 korr. aus querentis retdiderit
165*
nobis von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
166*
r2 korr. (?)
167*
von Korrekturhand 1 korr. aus infidele
DE PVERIS INVITIS PARENTIBUS DETONSIS AUT PVELLIS VELATIS168* XXI ·  
[BK 139 c. 21]
Si quis puerum inuitis parentibus totonderit aut puellam uelauerit legem suam in triplo componat · Aut ipsi puero si iam suae potestatis est aut illi in cuius potestate fuerit Ista superscripta capitula in legem suam addenda  
168*
von Korrekturhand 1 korr. aus VELANTIS
ITEM ALIA CAPITULA169* ˙  
DE SERVIS AD SACROS ORDINES NON MITENDIS ·,· I ·  
[BK 138 c. 6]
Vt nullus episcoporum seruos ad sacros ordines premouere presumat nisi prius ad dominis propriis libertatem consecuti fuerint · Si uero deinceps qui liber [!] seruus dominum suum fugiens aut latitans aut adibitis testibus munere conductis uel corruptis aut qualibet calliditate uel [fol. 17v] fraude ad grados ecclesiasticos peruenerit deponatur et dominus eius eum recipiat  
169*
gek. CAP
DE FORCAPIIS ·,· II ·  
[BK 140 c. 1]
Si mancipia dominos suos fugerint in alienam potestatem ut propter hoc nullum premium querat ille in cuius potestate fuerint inuenta .' pro eo quod ea uel reddiderit uel foras eiecerit · et non solum hoc sed etiam si ea nec reddere nec foras eicere uoluerit .' legitimo domino170* ea contradixerit si inde postea effugerint secundum legem ea soluere cogatur  
170*
von Korrekturhand 1 korr. aus domini
DE TERRA TRIBVTARIA III ·  
[BK 140 c. 2]
Quicumque terram tributariam unde tributum ad partem nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet tradiderit .' his qui eam susceperit171* tributum quod inde soluebatur omni modo ad partem nostram persoluat nisi forte talem firmitatem de parte dominica habeat per quam172* ipsum tributum sibi perdonatum possit ostendere ·  
171*
von Korrekturhand 1 korr. aus susciperit
172*
per quam von Korrekturhand 1 korr. aus postquam
*
gek. postq
IIII DE BENEFICIIS DESTRVCTIS IIII ·  
[BK 140 c. 3]
Quicumque suum beneficium occasione propria173* desertum habuerit et intra annum postquam ei a comite uel misso nostro notum factum fuerit illud emendatum non habuerit ipsum beneficium perdat ·  
173*
von Korrekturhand 1 korr. aus propriis
V · De terra censali ·174*  
[BK 140 c. 4]
Si quis terram censalem habuerit175* quam antecessores sui uel ad aliquam ecclesiam uel ad uillam nostram dederint176* nullatenus secundum legem eam tenere potest nisi ille uoluerit ad cuius potestatem uel illa ecclesia siue illa uilla pertinet nisi forte filius aut nepos177* eius sit qui eam tradidit et ei eadem terra ad tenendam placita sit · sed in hac re conside[fol. 18r]randum est · utrum ille qui hanc terram tenet diues aut pauper sit aut utrum aliud beneficium habeat uel etiam proprium et qui horum neutrum habet erga hunc misericorditer agendum est · ne ex toto expoliatus178* in egestatem incidat ut aut talem censum inde persoluat qualis ei fuerit constitutus uel portionem aliquam inde179* in beneficium accipiat unde se sustentare ualeat  
174*
De terra censali · von Korrekturhand 1 ergänzt
175*
korr. aus babuerit
176*
von Korrekturhand 1 korr. aus dederunt
177*
von Korrekturhand 1 korr. aus nepus
178*
von Korrekturhand 1 korr. aus expoliatur
179*
folgt von Korrekturhand 1 getilgtes inde
 · VI · DE NONIS ET DECIMIS ·  
[BK 140 c. 5]
Considerandum est ut de frugibus terrae  [· c ·] animalium nutrimine180* persoluant · De181* opere uero restauratione182* ecclesiarum comes183* et episcopus siue abbas una cum misso nostro quem ipsi sibi ad hoc elegerint considerationem faciant ut184* unusquisque eorum tantum inde accipiat ad operandum et restaurandum quantum ipse de rebus ecclesiarum habere cognoscitur · Similiter185* et wassi186* nostri aut in commune tantum operis accipiant quantum rerum ecclesiasticarum habent uel unusquisque per se iuxta quantitatem quam ipse tenet aut si inter eos conuenerit ut pro opere faciendo argentum donent187* iuxta ęstimationem188* operis in argento persoluant cum quo pretio rector ecclesiae ad predictam restaurationem operarios conducere189* et materiam emere possit Et190* qui nonas et decimas dare191* neglexerit illas cum lege sua restituat insuper et bannum nostrum soluat Ut ita castigatus caueat ne sepius iterando benef[icium ami]tatur ;192*  
180*
 [· c ·] animalium nutrimine von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
181*
von Korrekturhand 1 korr. aus de
182*
e1 korr. (?)
183*
von Korrekturhand 1 korr. aus comis
184*
ut von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
185*
gek. Simil
186*
von Korrekturhand 1 korr. aus uasi
187*
n2 von Korrekturhand 1 ergänzt
188*
von Korrekturhand 1 korr. aus estimationem
189*
mit redundantem Kürzungsstrich über con-
190*
von Korrekturhand 1 korr. aus et
191*
a korr. (?)
192*
Ut ita … ami]tatur ; von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE MANciPIIS193* IN VILLas194* dominicas195* CONFVGIENTIBVS ·,·196* · VII ·  
[BK 140 c. 6]
Si cuiuslibet197* mancipia in uillam nostram confugerint auctor eiusdem uillae quęrenti198* [fol. 18v]domino ea non contradicat sed statim ea foras de eadem uilla eiciat et si se putet ad199* ea repetita200* iustitiam se haberere [!] repetat et secundum legem adquirat · Si uero tempore domini201* karoli genitoris nostri in uillam illam confugerint · et dominus ea quęrit202* auctor eiusdem uillae aut ea legitime203* contineat aut quęrenti domino reddat et auctor propter uestituram domini204* Karoli genitoris nostri eadem mancipia contradicere non audeat si illius propria esse noscuntur  
193*
von Korrekturhand 1 korr. aus MANVPIIS
194*
von Korrekturhand 1 korr. aus VILLIS
195*
dominicas von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
196*
folgt von Korrekturhand 1 getilgtes DOMINICIS
197*
von Korrekturhand 1 korr. aus quislibet
198*
von Korrekturhand 1 korr. aus querenti
199*
von Korrekturhand 1 korr. aus et
200*
von Korrekturhand 1 korr. aus repetenda
201*
i1 von Korrekturhand 1 ergänzt
202*
von Korrekturhand 1 korr. aus querit
203*
von Korrekturhand 1 korr. aus legitimae
204*
i1 von Korrekturhand 1 ergänzt
DE FORESTIBVS NOVITER INSTITVTIS VIII ·  
[BK 140 c. 7]
Ut quicumque illas habet dimittat nisi forte indicio uerici205* ostendere206* possit quod per iussionem siue permissionem domini207* karoli genitoris nostri eas instituisset preter illas quę208* ad nostrum opus pertinent · unde nos decernere209* uolumus quicquid210* nobis placuerit ·  
205*
von Korrekturhand 1 korr. aus ueraci
206*
von Korrekturhand 1 korr. aus ostendit de re
207*
i1 von Korrekturhand 1 ergänzt
208*
von Korrekturhand 1 korr. aus que
209*
de von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
210*
quic von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
VIIII · De sponsis alienis raptis211*  
[BK 156 c. 1]
Qui212* sponsam alienam ipsa213* non consentiente rapuerit214* licet cum eam comcubuerit215* reddet eam216* ei cuius217* sponsa est et is ducat eam si uelit quia uim passa potius218* quam uiolata uidetur · Quodsi etiam ducere noluerit accipiat alteram feminam tamen si et ipsa nubere uoluerit excepto raptore cui uoluerit alteri legitime copuletur · Raptor219* uero adulterii crimine reus teneatur · Quodsi et ipsa consensit similiter ut raptor et nuptiis in ulterius prohibeatur220* · Et is qui eam accepturus erat aliam quam uoluerit accipiat  
211*
De sponsis alienis raptis von Korrekturhand 1 ergänzt
212*
von Korrekturhand 1 korr. aus Quis
213*
von Korrekturhand 1 korr. aus ipsam
214*
korr. aus rapuerat
215*
von Korrekturhand 1 korr. aus cumcubuerit
216*
korr. aus tam
217*
us von Korrekturhand 1 ergänzt
218*
von Korrekturhand 1 korr. aus pocius
219*
von Korrekturhand 1 korr. aus Raptori
220*
h von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE OMINE EXDOCENDO X  
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu suo pulsatus si is qui eum pulsat ad con[fol. 19r]uincendum illum procinctum habuerit adhibeat sibi octo comiuratores221* legitimos ex ea parte unde pulsatur · siue illa paterna siue materna sit · et IIII · aliunde non minus legitimos et iurando uindicet libertatem suam · Quodsi procinctus defuerit adsumat unde cunque XII liberos homines et iurando ingenuitate[m suam defen]dat · Omnis [controuers]ia co[...] centenario def[iniri] potest [ex]cepta [emp]tione terra[e] et [mancipiorum · quae] non[nisi coram] Comite fieri potest222*  
221*
von Korrekturhand 1 korr. aus cumiuratores
222*
cunque XII … fieri potest von Korrekturhand 1 mit Einfügungszeichen ergänzt
DE ANCILLA PER CARTAM FACTA LIBERA XI  
Si ancilla libera dimisa fuerit per cartam et post hec seruo uel colono nupserit223* ipse dominus qui prius possederat taliter deturpatam recipiat224*  
223*
nupserit mit Einfügungszeichen ergänzt
224*
pi ergänzt
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 19v] [1]
IN CHRISTI NOMINE INCIPIUNT CAPITULA225* LEGIS IMPERATORIS KAROLI NVPER INVENTA  
ANNO TERTIO CLEMENTISSIMI DOMNI nostri karoli augusti sub ipso anno haec facta capitula sunt et consignata stephano comiti ut haec manifesta fecisset in ciuitate parisius mallo pubplico et ipsa legere fecisset coram illis scabineis quod ita et fecit · Et omnes in uno consenserunt quod ipsi uoluissent omni tempore obseruare usque in posterum etiam omnes scabinei episcopi abbatis communi226* · manu propria subter firmauerunt ·  
225*
gek. CAP
226*
Bei Boretius/Krause S. 112 stillschweigend zu comitis aufgelöst, ebenso bei Mordek 1995, S. 551.
[BK 39 c. 1]
Capitula que in lege Salica mittenda Sunt de nomine clericorum  
[BK 39 c. 1]
Si quis subdiaconum occiderit CCC · solidos componat Si quis227* diaconum occiderit CCCC · solidos componat Si quis228* presbiterum occiderit DC · solidos componat Qui episcopum occiderit DCCCC · solidos componat Qui monachum occiderit CCCC · solidos componat  
227*
gek. qis
228*
gek. qis
II ·  
[BK 39 c. 2]
Si quis in imunitatem229* damnum aliquod fecerit · DC · solidos [fol. 20r] conponat230* ; Si autem homo fvrtum231* aut homicidium uel quodlibet crimen foras committens infra inmunitatem fugerit mandat comes uel episcopo uel abba uel uicedomino uel quicumque locum episcopi · uel abbatis tenuerit ut reddat ei reum · Si illo contradixerit et eum reddere noluerit in prima contradictione XV · solidis232* culpabilis233* iudicetur · Si ad secundam inquisitionem reddere noluerit XXX · solidis234* culpabilis235* iudicetur · Si nec ad tertiam consentire noluerit quicquid reus damni fecerit totum ille qui eum inmunitatem infra retinet nec reddere uult soluere cogatur · Et ipse comes licentiam habeat ipsum hominem infra inmunitatem querendi ubicumque eum inuenire potuerit · Si autem statim in prima inquisitione comiti responsum fuerit quod reus infra inmunitatem quidem fuisset sed fuga lapsus sit · Iuret quod ipse eum ad iustitiam cuiuslibet disfaciendam fugire non fecisset et sit ei ad hoc satisfaciendum · Si autem intrante in ipsam inmunitatem comiti collectam manu quislibet resistere temptauerit · comes hoc ad regem uel principem deferat236* ibique iudicetur · Ut sicut ille qui in munitatem damnum fecit DC · solidos237* conponere238* debeat · Ita qui comiti collectam manu resistere presumpserit DC · solidis239* culpabilis240* iudicetur  
229*
i1 ergänzt
230*
gek. conp
231*
korr. aus fr
232*
gek. sol
233*
gek. culp
234*
gek. sol
235*
gek. culp
236*
a korr. (?)
237*
gek. sol
238*
gek. conponr
239*
gek. sol
240*
gek. culp
III ·  
[BK 39 c. 3]
Si quis241* ad ecclesiam confugium fecerit in atrio ipsius [fol. 20v] ęcclesiae pacem habeat · nec sit ei necessitas ad ecclesiam ingredi et nullus eum per uim inde abstrahaere presumat sed licead ei confiteri quod fecit et inde per manus bonorum hominum ad discussionem in publico producatur  
241*
gek. siq
IIII ·  
[BK 39 c. 4]
Si quis hominem in iudicio iniuste contra alium altercantem adiuuare per malum ingenium presumpserit Atque inde coram iudicibus uel comite increpatus fuerit et negare non potuerit  - - - 242*), die der Rubrikator dann aber auszuführen vergaß· solidis243* culpabilis244* iudicetur245*  
242*
Der Schreiber ließ hier offenbar Platz für eine in farbiger Tinte auszuführende Zahlenangabe (XV?
243*
gek. sol
244*
gek. culp
245*
gek. iud
V ·  
[BK 39 c. 5]
Si quis246* de libertate sua fuerit interpellatus247* et timens ne in seruitium cadat aliquem de propinquis suis per quem se in seruitium casurum timet occiderit id est partem patrem248* matrem patruelem auunculum uel quemlibet huiusmodi propinquitatis persona ipse qui hoc perpetrauerit moriatur Agnitio eius et consanguinitas in seruitutem cadat Et si negauerit se illum occidisse ad nouem uomeres ignitos249* iuditio dei examinatus accedat  
246*
gek. siq
247*
l2 korr. (?)
248*
r korr. (?)
249*
g korr. (?)
VI ·  
[BK 39 c. 6]
Qui res suas pro anima sua · ad casam dei tradere uoluerit domi traditione faciat coram testibus legitimis et quae actenus in hoste facte sunt traditiones de quibus nulla est questio stabiles permaneant  
VII ·  
[BK 39 c. 6]
Si uero aliquis alio res250* suas tradiderit et in hoste251* pro[fol. 21r]fectus fuerit et ille cui res traditas sunt interim mortuus252* fuerit qui res tradidit cum reuersus fuerit adibitis testibus quoram quibus traditio facta est res suas recipiat · Si autem et ipse mortuus fuerit heredes eius legitimi253* res tradita recipiant  
250*
korr. aus re[†]
251*
h von Korrekturhand 2 ergänzt
252*
r mit Einfügungszeichen ergänzt
253*
korr. aus legitime
VII ·  
[BK 39 c. 8]
Si quis254* per cartam ingenuitatis a domino suo legitime libertatem est consecutus liber permaneat · Si uero eum aliquis iniuste inseruire temptauerit et ille cartam ingenuitatis suae ostenderit et aduersarium se inseruire uelle conprobauerit Ille qui hoc temptauit multa que in carta disscripta est soluere cogatur · Si uero carta non paruerit sed iam ab illo qui eum inseruire uoluerit disfacta est uueregeldum eius componat Duas partes illi cui inseruire uoluerit tertia regi · Et ille iterum per preceptum regis libertatem suam conquirat  
254*
gek. siq
VIII ·  
[BK 39 c. 9]
Liber qui se loco uuadii in alterius manus comiserit ibique constitutus damnum aliquod cuilibet fecęrit qui eum in locum uuadii suscepit aut dannum [!] soluat · Aut hominem in mallo productum dimittat · simul perdens debitum propter quod ei uuadio suscepit · Et qui damn255* fecit dimittat iuxta qualitatem rei cogatur enim dare · Si uero [fol. 21v] liberam feminam habuerit usque dum in pignus extiterit et filios habuerint liberi permaneant  
255*
Der Schreiber vergaß offenbar, das abschließende u auszuführen, setzte aber trotzdem einen Kürzungsstrich über die dafür vorgesehene leere Stelle.
VIIII ·  
[BK 39 c. 9]
Omnia debita que ad partem regis solui debere solidos256* XII · denariorum257* soluant excepto258* freta quae in lege salica scripta est · Illa eadem solidus259* quo cetere compositiones solui debent conponatur  
256*
gek. sol
257*
gek. dr
258*
c mit Einfügungszeichen ergänzt
259*
gek. soldus
X ·  
[BK 39 c. 10]
Si quis260* causam iudicatam repetere261* in mallo pręsumpserit ibique testibus conuictus fuerit · aut XV · solidos262* componat aut XV ictos ad scabineis qui causam prius iudicauerunt accipiat  
260*
gek. siq
261*
korr. aus repeetere
262*
gek. sol
XI ·  
[BK 39 c. 11]
Optimi quidem in pago uel ciuitate in testimonium adsumantur et cui his contra263* testimoniare debent nullum crimen possit indicere  
263*
r korr. (?)
INCIPIVNT CAPITVLA MINORIS  
I ·  
[BK 40 c. 1]
De causis264* admonendis de ecclesiis emendandis et ubi plures in locum sunt quam necesse sit ut destruantur quę necessaria sunt et aliae construantur  
264*
s2 mit Einfügungszeichen ergänzt
II ·  
[BK 40 c. 2]
Ut presbiteri non ordinentur priusquam examinentur et ut excommunicatio passim et sine causa non fiat  
III ·  
[BK 40 c. 3]
Vt missi nostri scabinios aduocatos · notarios per singula loca elegant et eorum nomina quando reuersi fuerint secum scripta deferant265*  
265*
korr. aus deferent
IIII ·  
[BK 40 c. 4]
De his qui legem seruare contempserint ut per fideiussores ad presentiam regis deducantur  
V ·  
[BK 40 c. 5]
Ut illi qui hagrebannum soluere debent coniectum266* [fol. 22r] faciant ad agrebannatorem267*  
266*
n ergänzt
267*
korr. aus agrebannum
VI  
[BK 40 c. 6]
De fugitiuis ac peregrinis ut distringantur ut scire possimus qui sint aut inde uenerunt  
VII ·  
[BK 40 c. 7]
Vt bauga et bruneis non dentur negotiatoribus  
VIII ·  
[BK 40 c. 8]
De mensuris ut secundum Iussionem nostram ęquales fiant  
VIIII ·  
[BK 40 c. 9]
Ut non mittantur testimonia super uestituram domni pipini regis268*  
268*
korr. aus [†]egis
X ·  
[BK 40 c. 10]
Vt nec colonus nec fiscalinus possint alicubi traditiones facere  
XI ·  
[BK 40 c. 11]
Vt nullus presumat hominem in iuditio mittere sine causa nisi iudicata fiat  
XII ·  
[BK 40 c. 12]
Ut liber homo qui in monasterio regulari comam deposuerit promissionem factam secundum regulam firmiter teneat  
XIII ·  
[BK 40 c. 13]
Ut omnia que uuadiare debent iuxta quod in lege continet pleniter secundum ipsam legem reuuadiata fiant et in postmodum uel domnus rex · uel ille cuius causa est · iuxta quod ei placuerit misericordiam faciat  
 · XIIII ·  
[BK 40 c. 14]
De episcopis abbatibus · comitibus qui ad placitum nostrum non deuenerunt  
XV ·  
[BK 40 c. 15]
Vt nullus ebrius †† suam causam in mallo possit conquirere nec testimonium dicere nec placitum comis habeat nisi ieiunus  
XVI ·  
[BK 40 c. 16]
Ut nulli liceat alium cogere ad ibendum [!] [fol. 22v]  
XVII ·  
[BK 40 c. 17]
De missis nostris discurrentibus uel ceteris hominibus propter utilitatem nostram iter agentibus ut nullus mansionem contradicere presumat  
XVIII ·  
[BK 40 c. 18]
De canibus qui in dextro armo tonsi sunt ut homo qui eum habuerit cum ipso cano in presentiam regis ueniat  
XVIIII ·  
[BK 40 c. 19]
Vt populus interrogetur de capitula quę in lege nouiter additę sunt et postquam omnes consenserunt subscriptiones et manufirmationes suas in ipsis capitulis faciant  
XX ·  
[BK 40 c. 20]
Vt nullus ad placitum banniatur nisi qui causam suam querere aut alteri querere debeat exceptis scabineis · VII · qui ad omnia placita esse debent  
XXI ·  
[BK 40 c. 21]
De falsis testibus269* ut non recipiantur270*  
269*
bus korr. (?)
270*
u korr. (?)
XXII ·  
[BK 40 c. 22]
Ut nullus presumat per uitam regis aut filiorum eius iurare  
XXIII ·  
[BK 40 c. 23]
De saxonibus qui uxores non habent  
XXIIII ·  
[BK 40 c. 24]
De sinnadis [!] qui mentiendo271* uadunt  
271*
o korr. (?)
XXV ·  
[BK 40 c. 25]
Ut missi nostri qui iam breue detulerunt de adnunciatione uolumus ut adhuc adducant  
XXVI ·  
[BK 40 c. 26]
Quantam moram faciunt de opere in unoquoque loco et quod homines secum habent  
XXVII ·  
[BK 40 c. 27]
De prudentia et constantia missorum nostrorum  
XXVIII ·  
[BK 40 c. 28]
De falsis monasteriis requirendum est [fol. 23r]  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 24v] [1]
INCIPIT ALIVS CAPITVLARIS ·  
HEC CAPITVLA MISSI NOSTRI COGNITA FACIANT OMNIBVS IN OMNES PARTES  
CAPITULUM · I ·  
[BK 67 c. 1]
Vt nullus ad mallum uel ad placitum infra patriam arma .' id est scutum et lancea portet  
II ·  
[BK 67 c. 2]
De latronibus quicumque post missam sancti iohannis272* latroni mansionem dedit si farancus [!] cum · XII · similibus francis iuret quod latronem eum fuisse non sciret licet pater eius sit uel frater aut propincus si hoc iurare non potuerit et ab alico conuictus fuerit quod latronem in ospicio suscepissed .' quasi latro et infidelis iudicetur : Quia qui latro est infidelis est noster et francorum · Et qui illum suscepit similis est illi · Si autem audiuit quod latro fuisset et tamen non scit pro firmiter aut iuret solus quod numquam eum audisset nec per ueritatem nec per mendacium latronem aut sit273* paratus si ille de latrocinio postea uictus fuerit ut similiter dampnetur  
272*
gek. ioh
273*
t mit Einfügungszeichen ergänzt
III ·  
[BK 67 c. 3]
Vt nullus conparat caballum bouem · et iumenta uel alia nisi illum hominem cognuscat qui ei uendidit · aut de quo pago est uel ubi manet aut quis est eius senior ;  
IIII ·  
[BK 67 c. 4 BK 67 c. 5 BK 67 c. 6]
De aduenticiis274* ut cum missi nostri ad placitum nostrum uenerit habeant descriptum quan [!] [fol. 25r] aduenti cui sunt in illorum missatico et de copago sunt et nomina eorum et qui sunt eorum seniores ; Similiter direximus missos in ęquitania et langobardia ut omnes fugitiuos · et aduentitios ad nostrum placitum adducant ; Quicumque ista capitula habet alios missos ex transmittat qui non habent ut nulla excusatione de ignorantia fiat  
274*
ti mit Einfügungszeichen ergänzt
INCIPIT275* TERTIVS CAPITVLARIS  
Infra ecclesiam  
capitulum276* · I ·  
[BK 43 c. 1]
De lectionibus  
275*
gek. INCP
276*
gek. cp
II ·  
[BK 43 c. 2]
De cantu  
III  
[BK 43 c. 3]
De scribis277*  
277*
b korr. (?)
scribis gek. scrb
IIII  
[BK 43 c. 4]
De canotariis  
V ·  
[BK 43 c. 5]
De diuersis disciplinis  
VI ·  
[BK 43 c. 6]
De compoto  
VII  
[BK 43 c. 7]
De medicinalia  
VIII  
[BK 43 c. 8]
De ecclesiis278* sine honore manentibus absque officiis et luminariis et de his qui decimas sumunt et de ęcclesiis non curant et de altaria ut non superflua sint in ecclęsiis ;  
278*
i2 korr. (?)
X ·  
[BK 43 c. 9]
De laicis nouiter conuersis .' Ne antequam suam legem pleniter uiuendo discant ad alia negotia mittantur  
XI · capitulum  
[BK 43 10a]
De relinquentibus seculum ut unum e duobus eligant · aut pleniter secundum canonicam · aut secundum regularem institutionem uiuere debeant ·  
XII ·  
[BK 43 c. 11]
De seruis propriis uel ancillis ur [!] ut non amplius tondantur uel uelentur in sic secundum279* mensuram uestram et ubi satis fiat et uillę non sint desolate  
279*
ohne Kürzungsstrich
XIII ·  
[BK 43 c. 12]
De congregationibus superfluis ut nullatenus fiant sed tantos congreget quantos consilium potest dare  
XIIII ·  
[BK 43 c. 13]
De illis qui non fiant secundum regulam pl [!] pulsati · ut non [fol. 25v] deinceps emendantur · et pulsant secundum legem regulam280*  
280*
gek. regl
XV ·  
[BK 43 c. 14]
Vt infantulę ętatis puellę non uellentur · antequam illi elegere sciant quid uellint salua canonica auctoritate ;  
XVI ·  
[BK 43 c. 15]
Ut laici non sint propositi monachorum Infra monasteria · nec archidiaconi sint laici ;  
XVII  
[BK 43 c. 16]
De incestuosis · ut canonice examinentur et nec propter aliquos amicitiae quidem relaxantur quidam uero constringantur communiter ecclęsiae et populis ;  
alia capitula281*  
I ·  
[BK 44 c. 1]
De pace .' ut omnes per aliqua scelera ei rebelles sunt constringantur ;  
281*
gek. cap
II ·  
[BK 44 c. 2]
De iustitiis ecclęsiarum dei uiduarum · orfanorum pupillorum · ut in publicis iudicibus non dispiciantur282* · audientes sed diligenter audientur ;  
282*
Auf dem linken Rand ein unklares Zeichen (I. oder r?), womöglich ein versehentlich zu früh angesetzte Kapitelzählung oder ein gekürztes require.
III ·  
[BK 44 c. 3 BK 44 c. 4]
De iustitiis domni imperatoris ut pleniter fiant inquęsitę de hoc ut euenerit famis · gladiis · pestilentia · inęqualitas aeris · uel alia qualiscumque tribulatio ut non expectetur edictum nostrum sed stati in deprecetur dei misericordia · et in presenti anno de famis inopiae ut suos quisque adiuuet prout potest et suam annonam non nimis283* caro uendat284* · et ne foris imperium uendatur aliquid alimoniae ;  
283*
korr. aus minis
284*
korr. aus uendet
IIII ·  
[BK 44 c. 5]
De armis infra patriam non portandis285* · Id est scutis et lanceis et loricis si fatuosus sit · discuciatur tunc quis e duobus contrarius sit ut pagati sint et distringuntur ad pacem etiamsi286* noluerint · Et si aliter pacificare nolunt · adducuntur ad nostram presentiam · Et si aliquis post paci[fol. 26r]ficationem alterum occidit componat illum et manum quam periurauit perdat et insuper bannum dominicum soluat ;  
285*
korr. aus portandi[†]
286*
korr. aus eta
V ·  
[BK 44 c. 6]
De armatura in exercitu sicut iam antea in alio capitulare commendauimus · ita seruetur · Et insuper omnis homo de XX · mansus · bruniam habeat Si uero bruniam habens et iam secum non tulerit omne beneficium cum brunia perdat ;  
VI ·  
[BK 44 c. 7]
De negotiatoribus .' qui partibus clauorum [!] · et auarorum pergunt quousque procedere cum negociis suis debeant ; Id est partibus saxoniae usque ad bardouuich287* · ubi preuideat beredi · ubi madelgaudus preuideat · Et ad magadaburg preuideat atto · Et ad alpesfrud · preuideat madelgaudus · Et ad halastat288* · preuideat item madelgaudus · Et ad forachim · et ad breemberga et ad ragenisbrug pręuideat audulfus · Et ad lauriacum · pręuideat uuarnarius · Et ut arma et bruniis non ducant ad uendendum ; Quod si inuenti fuerint portantes · ut omnia subtantia [!] eorum auferatur ab eis dimidia289* quidem pars partibus palacii · alia uero mediętas inter missum et inuentorem diuidatur  
287*
o korr. (?)
288*
h von Korrekturhand 2 ergänzt
289*
d2 korr. (?)
VII ·  
[BK 44 c. 8]
290* De clamatoribus uel causedicis qui nec iudicium scabiniorum adquiescere nec blasphemare uolunt291* antiqua consuetudo sęruetur Id est ut in custodia recludantur donec unum e duobus faciant292* Et si ad placitum pro hac re reclamaue[fol. 26v]rint et literis detulerint non quidem eis credatis ; Nec tamen in carcere ponantur · sed cum custodia et cum ipsis litteris pariter ad palacium nostrum remittantur .' ut ubi discuciatur sicut dignum est ;  
290*
folgt getilgtes De latronibus
291*
olu korr. (?)
292*
n mit Einfügungszeichen ergänzt
VIII ·  
[BK 44 c. 9]
De iuramento · ut nulli alteri per sacramentum fidelitas promittantur293* nisi nobis · Et unicuique294* proprio seniore · et nostram utilitatem et suis seniores · excepto his sacramentis quę iniustę secundum legem alteri ab altero debetur ;  
293*
korr. aus promittuntur
294*
korr. aus uniquique
VIIII ·  
[BK 44 c. 10]
De conspirationibus uero quęcumque facere presumpserint · et sacramento quamcumque conspiracione firmauerunt · Vt triplici racione iudicentur ; Primo ubicumque aliquod malum per hoc perpetratum295* fuit .' auctores facti interficientur ; Adiuratores uero eorum .' singuli alter ab altero flagellentur · et nares sibi inuicem pręcidantur ; Vbi uero nichil male perpetratum est similiter quidem inter sę flagellentur .' et capillos sibi uicissim detvndant296* Si uero per dexteras aliqua conspiratione firmata fuerit si liberi sunt aut iurent eum idoneis iuratoribus hoc pro malo non fecisse ; Aut si facere non potuerint suam legem conponant297* ; Si uero serui sunt flagellentur · et ut de cetero in regno nostro nulla huiusmodi conspiratio fiat nec per sacramentum nec sine sacramento ; [fol. 27r]  
295*
hoc per mit Einfügungszeichen ergänzt
296*
korr. aus detondant
297*
n3 mit Einfügungszeichen ergänzt
X ·  
[BK 44 c. 11]
298* De periuriis ut caueantur · et non addimittantur testes ad iuramentum antequam discuciantur · et si aliter discuti non possint separantur ad inuicem et singulariter inquirantur et non solum accusatoribus · liceat testes eligere absente suo causatore et omnino nullus nisi ieiunus ad iuramentum ad testimonium admittatur et ille qui ad testimonium299* adducitur · si refutatur dicat ille qui refuta [!] · Et probet quare illum recipere nollet .' et de ipso pago non de alltero testes eligantur .' nisi et si forte longius extra comitatum causa sit inquirendum · Et si quis conuictus fuerit periurium .' manum perdat · aut redimat ;  
298*
folgt getilgtes D caueant
299*
korr. aus testemonium
XI ·  
[BK 44 c. 12]
De aduocatis300* id est ut praui · aduocati · uicędomni · uicarii · et centenarii · tollantur · et tales eligantur quales et sciant et uelint iuste causas discernere · et terminare · et si comis prauus inuentus fuerit nobis nuncietur ·  
300*
ca mit Einfügungszeichen ergänzt
XII ·  
[BK 44 c. 13]
De toloneis placet nobis ut antiqua et iusta telonea a negotiatoribus exigantur .' tam de pontibus quam de nauigiis · seu et mercatis ; Noua uero  - - -301* ubi  - - -302* funes tendentur uel cum nauibus sub pontibus transitur sed his similia in quibus nullum adiutorium iterantibus prestantur ut non exigantur ; Similiter etiam nec de his qui sine negotiandi causa substantiam suam de una domo sua ad aliam ducant · aut [fol. 27v] ad exercitum · Si quid uero fverit303* unde dubitetur · ad · proximum placitum nostrum quod cum ipsis missis abituris304* sumus interrogetur ;  
301*
Lücke von ca. 9 Buchstaben
302*
Lücke von ca. 3 Buchstaben
303*
korr. aus fierit
304*
s mit Einfügungszeichen ergänzt
XIII ·  
[BK 44 c. 14]
De fugitiuis clericis · seu laicis uel etiam feminis sicut iam in alio capitulare pręcepimus .' ita seruetur ;  
XIIII ·  
[BK 44 c. 15]
De liberis hominibus qui ad seruicium dei se tradere uolunt ut prius hoc non facient quam a nobis postulent ; Hoc ideo .' quia audiuimus aliquos ex illis · non tam causa deuotionis · quam exercitu · seu · alia funcione regali fugiendo · quosdam uero cupiditatis causa ab his qui res illorum concupescunt circumuentos audiuimus · et hoc ideo fieri prohibemus ;  
XV ·  
[BK 44 c. 16]
De obpressione pauperum liberorum hominum non faciant a potentioribus per aliquod malum ingenium contra iustitiam obpressi .' Ita ut coacti res illorum uendant autradant [!] · Ide [!] hoc et supra et de liberis hominibus diximus · Ne forte parentes contra iustitiam facciant exhereditate et regale obsequium minuatur · et ipsi heredes propter indigentiam mendici uel latrones seu malefactores efficiantur · et ut sepius non fiant manniti nisi sicut in alio capitularę pręcepimus ita seruetur ·  
XVI ·  
[BK 44 c. 17]
De ęcclesiis seu sanctis nouiter sine auctoritate inuentis Nisi episcopo probante minime uenerentur .' salua etiam de hoc et de omnibus ęcclesiis canonica auc[fol. 28r]toritate ;  
XVII ·  
[BK 44 c. 18]
De falsis monetis quia in multis locis contra iustitiam · et contra hedictum305* fiunt uolumus ut nullo306* alio moneta sit nisir [!] in palatio nostro .' nisi forte iterum a nobis aliter fuerit ordinatum · Illi tamen denarii qui modo monetati sunt si pensantes meri fuerint · habeantur ;  
305*
h von Korrekturhand 2 ergänzt
306*
korr. aus nulla
XVIII ·  
[BK 44 c. 19]
De agrebanno uolumus ut missi nostri hoc anno fideliter exactare debeant absquę ullius personę gratiae blanditię · seu terrore secundum iussionem nostram id est307* · ut de homine habentem liberas VI in auro · in argento · In bruneis · heramento pannis integris · caballis · bouis · uaccis · uel alio peculio · et uxores uel infantes · non fiant dispoliati pro hac re de eorum uestimentis accipiat legitimum agrebannum id est308* libras309* · III · Qui uero non habuerit amplius in suprascripto prętio ualente nisi libras  · III · solidi310* XXX · ab eo exigatur · id est311* · libra et dimidia312* ; Qui autem non habuerit amplius nisi duas libras313* solidi314* · X · Si uero una abuerit solidi315* V · Ita ut iterum se ualeat pręparare ad dei seruitium · et nostram utilitatem · Et nostri missi caueant et diligenter inquirant ne per aliquod malum ingenium subtrahant nostram iustitiam alteri tradendo aut commendendo ;  
307*
id est gek. ide
308*
id est gek. ide
309*
gek. lib
310*
gek. sol
311*
id est gek. ide
312*
gek. dim
313*
gek. lib
314*
gek. sol
315*
gek. sol
XVIIII ·  
[BK 44 c. 20]
Census regalis undecumque legitime exibat uolo ut inde soluatur Siue de propria persona hominis · siue de rebus ;  
XX ·  
[BK 44 c. 21]
De latronibus sicut iam in alio capitulare com[fol. 28v]mendauimus ita maneat ;  
XXI ·  
[BK 44 c. 22]
De liberis hominibus qui uxores fiscalinis regias · et feminis liberis que316* homines fiscalinos regios accipiunt unde hereditate parentum · uel de causa sua querendi nec de317* testimonia de ac re abiciamur sed talis etiam nobis in hac318* causa honor seruetur qualis et antecessoris nostris regibus · uel imperatoribus seruatus esse cognoscimus ;  
316*
korr. aus qu[†]
317*
korr. aus t
318*
h ergänzt
XXII ·  
[BK 44 9bis]
De his qui tunc infantes fuerunt ut alii qui non iurauerunt319* fidelitatem domni imperatoris et suos infantes modo iurent  
319*
gek. iurauer
ITEM CAPITVLA · KAROLI · IMPERATORIS · MAGNI ·  
capitulum  
[BK 34 c. 1]
De fidelitatis iurandum omnes repromittant  
II ·  
[BK 34 c. 2]
D [!] episcopis et reliquis sacerdotibus si secundum canonicam institutionem uiuant et si canones bene intellegunt et adimplent ;  
III ·  
[BK 34 c. 4]
De monasteriis uirorum ubi monachi sunt si secundum regulum uiuant an canonicę .' et si regulam et canones bene intellegant ubi promissa est ;  
IIII ·  
[BK 34 c. 5]
De monasteria puellarum utrum secundum regulam an canonicę uiuant · et de claustra earum ·  
V ·  
[BK 34 c. 6]
De legibus mundanis ·  
VI ·  
[BK 34 c. 7]
De periuria  
VII  
[BK 34 c. 8]
De homicidia  
VIII ·  
[BK 34 c. 9]
De adulteria et inlicitis causis perpetratis · tam per episcopis et monasteriis uirorum et puellarum quamquam et inter seculares homines  
VIIII ·  
[BK 34 c. 10]
De illis hominibus qui nostra beneficia habent [fol. 29r] distructa · et alodes eorum restauratas · Similiter320* et de rebus ecclesiarum ;  
320*
gek. Simit
X ·  
[BK 34 c. 11]
De illis saxonibus qui beneficia nostra in francia habent quomodo an qualiter habent condricta ;  
XI ·  
[BK 34 c. 12]
De obpressionibus liberorum hominum pauperum · qui in exercitu ire debent · et a iudicibus sunt obpressi ;  
XII ·  
[BK 34 c. 13]
Ut omnes bene parati sint quomodocumque nostra iussio uenerit ;  
XIII  
[BK 34 13a]
De nauigia preparandum circa litoralia maris  
XIIII ·  
[BK 34 13b]
De liberis hominibus qui circa maritima loca habitant si nuntius uenerit ut ad succurrendum debeant uenire et hoc neglexerit unusquisque solidos321* · XX conponat mediaetatem in dominico medietatem ad populum ; Si ictus fuerit solidossolidos322* · XV · conponat323* ad populum · et fredo dominico ;  
321*
gek. sol
322*
gek. sol
323*
gek. conp
XV ·  
[BK 34 c. 14]
De legationibus ad nos uenientibus et de missis a nobis directis ;  
XVI  
[BK 34 c. 15]
De his quos uolumus ut pacem habeant et defensionem per regna christo propitio nostram ;  
XVII  
[BK 34 c. 16]
De illis hominibus qui propter nostram iustitiam adnunciantes occisi sunt ;  
XVIII ·  
[BK 34 c. 17]
De decimis et nonis · atque castitia ęcclesiarum dei dare et omnes dare studeant ;  
XVIIII ·  
[BK 34 c. 18]
De banno domno imperatoris et regis · an per semetipsum consuetus est bannire · Id est de mundeburde324* ęcclesiarum · et uiduarum · orfanorum · et de minus potentium atque rapto .' et de exercitali placito instituto ; Vt hii qui ista inrumperint bannum dominicum325* †† [fol. 29v] omnimodis conponant326* ;  
324*
Über u1 ein redundanter Kürzungsstrich.
325*
gek. domc
326*
gek. conp
XX ·  
[BK 34 18a]
Ut diligenter inquirant inter episcopis abbatis · siue comites uel abbatissas · atque uassos nostros qualem concordiam · et amicitiam ad inuicem habeant per singula ministeria .' an si aliqua discordia inter ipsos esse uidetur · et omnem ueritatem in eorum sacramento nobis exinde renuntiare non neglegent ; Vt omnes habeant bonos et idoneos uicedomnos et aduocatos ·  
XXI ·  
[BK 34 Prolog 1]
IN parisiaco · melciano · melidunense · prouinense · stampinse · carnotinse · pinciacense · fardulfus · et stephanus ;  
[BK 34 c. 19]
Insuper totum undecumque necesse fuerit tam de iustitiis nostris · pro quam et iustitias · ecclesiarum327* · uiduarum · orfanorum · pupillorum · et ceterorum hominum inquirant · et perficiant · et quodcumque ad emendandum inuenerint · emendare studeant ; in quantum melius potuerint · Et quod per se emendare nequiuerint in presentia nostra adduci faciant ;  
327*
s korr. (?)
[BK 34 Prolog 1]
IN cenomanico · hoxonense · liuino · baiocasim · constantino · abrincadin · ebrecino · et madricinse · et de illa parte sequane · rodomense · magenardus episcopus · et madelgaudus  
328* DE CANONIBVS APOSTOLORVM329*  
[BK 37 c. 1]
Vt sacerdotes · et ministri altaris · de secularibus curis se abstineant  
328*
folgt getilgtes e canonibus apostolorum
329*
Der Kopist interpretierte die Rubrik zum ersten Kapitel der folgenden Liste offenbar irrtümlich als Anfang eines neuen Kapitels der alten Liste und trug die Rubrik daher zunächst in neuer Zeile in einfachen Minuskeln ein, unter Aussparung des vom Rubrikator auf dem Rand zu ergänzenden D. Der Rubrikator bemerkte den Irrtum, strich diese Fassung durch und wiederholte den Text, diesmal in farbiger Tinte und in Majuskeln, auf dem freiem Raum, der noch in der vorherigen Zeile sowie rechts in der Zeile des Fehlversuchs verblieben war.
ITEM IN EODEM · CAPITULUM XIII ·  
[BK 37 c. 2]
Ut nullis fidelium absque litteras commendatitias alie[fol. 30r]num clericum suscipiatur et qui suscepti sunt reddantur · et nulli presbiterum ab episcopo ad ecclesiam ordinatum sine consensu episcopi proiciat :  
ITEM IN EODEM CAPITULUM XVI ·  
[BK 37 c. 3]
Si quis episcopus clericum alterius susceperit  
ITEM CAPITVLA XVII ·  
[BK 37 c. 4]
Quod clericus fideiussor esse debeat  
ITEM IN eodem capitulum XVIII ·  
[BK 37 c. 5]
Quod episcopus presbiter et diaconus · in fornicatione · furtu · periurium · conprehensus deponatur  
ITEM IN eodem capitulum XVIIII ·  
[BK 37 c. 6]
Quod episcopus · presbiterum · et diaconem · peccantes · percuti non debeat  
Item capitulum XX ·  
[BK 37 c. 7]
Ut episcopis bis330* in anno concilio celebrentur ;  
330*
bis mit Einfügungszeichen ergänzt
Item capitulum XXI ·  
[BK 37 c. 8]
Quod in nomine sanctae trinitatis debent baptizari ·  
DE NICENO CONCILIO XXII ·  
[BK 37 c. 9]
De subintroductis mulieribus  
Item in eodem XXIII ·  
[BK 37 c. 10]
De his qui ad onorem · presbiter331* · II · sine examinacione prouecti sunt  
331*
gek. preb
Item capitulum XXIIII ·  
[BK 37 c. 11]
De clericis usuras accipientibus  
DE ANCHIRANO CONCILIO · XXV  
[BK 37 c. 12]
De corepiscopis  
DE ENEOCESARIENSE [!] CONCILIO XXVI ·  
[BK 37 c. 13]
De presbiteris332* qui quxores [!] acceperunt333* et qui fornicati sunt amplius pelli debeant  
332*
is ergänzt
333*
gek. acceper
ITEM CAPITULUM XXVII  
[BK 37 c. 14]
De tempore ordinationis presbiteris  
Item capitulum XXVIII ·  
[BK 37 c. 15]
De mulieribus que retundunt cristianis obtentu et de hoc capitulo dommo334* apostolico intimandum est ·  
334*
gek. domo
ITEM IN NICENA XI ·  
[BK 37 c. 16]
De his qui dicuntur335* cataroę  
335*
gek. dnt
DE SARDICENSE CONCILIO XII  
[BK 37 c. 17]
De his qui in canalis336* sunt  
336*
s mit Einfügungszeichen ergänzt
DE CARTAGINENSE XVI ·  
[BK 37 c. 18]
De ordinandis uirginibus  
[BK 37 c. 19]
De ęqua mensura [fol. 30v] et denariis ;  
[BK 37 c. 20]
De pauperibus hominibus considerandum est · sub quali mensura censa debeant soluere annua  
[BK 37 c. 21]
De sancta trinitate discat unusquisque secundum quod sancti patres indictum et tractatum habent · et fideliter intellegat · et in tantum sufficiat · et amplius337* non requiratur ;  
337*
i korr. (?)
[BK 37 c. 22 BK 37 c. 23]
De fugitiuis partibus rauennon et pentabolin si placet domno meo · legatur capitula · VII · III · VI · VIII · LVIIII · XLX · et LXI · Id est de generibus monachorum qualis debeat esse abba de obedientia discipulorum ; De disciplina suscipiendorum Nouitiorum · de filiis nobilium uel pauperum qui offeruntur ; De sacerdotibus qui uoluerint in monasterio habitare et de clericis seu et de monachis peregrinis continentur · In his definiciones quae sufficiunt ad numerum · XX · abbatum Insuper etiam questiones quędam eis familiarum obponi possunt ut queratur ab eis in quo capitula338* scriptum uel quomodo intellegendum sit · Nullus in monasterium propiis [!] sequatur cordis uoluntatem ; Similiter ubi uel quid339* sit sinaxis · Ubi quid sit senpectas · Vbi etiam uel qui sit non super sanus tyrannides · uel ubi legitur in scriptura uoluntas habet340* poenam · et necessitas parit coronam Vel si secundum regulam legitur euangelium341* dominicis noctibus uel ubi preceptum sit tundere mona[fol. 31r]chum · uel si dormiantur fratres post nocturnas342* · et ubi hoc pręceptum sit · haec omnia in secundo humilitatis gradu · et in tertio capitulo et in · XI · et In XVII · et in XXVIII · continentur et quid singulos biberes uel mixtum accipere  
338*
gek. capla
339*
d ergänzt
340*
gek. hab
341*
gek. euaglm
342*
a korr. (?)
RVRSUS CAPITVLA INPERATORIS343* KAROLI  
[BK 46 c. 11]
Usura est ubi amplius requiretur quam detur Uerbi gratia si dederis · solidos · X et amplius requisieris · uel si dederis · modiam uni frumenti · et nerum [!] super aliud344* exigeris cupiditas In bonam partem potest accipi et · ad malam · In bonam iuxta apostolum ; Cupio desolui et esse cum christo · et in psalmo · Cumcupiuit anima mea in atria domini · Cupiditas uero In345* malam partem accipitur · qui supra modum res quaslibet iniuste appetere uult iuxta salomonem Post concupiscentias tuas non eas : Auaricia est alienas res appetere · et adeptas nulli largire Et iusta [!] apostolum · haec est radix omnium malorum346* ; Turpe luchrum347* exercent qui per uarias circumuentiones lucrandi causa honeste · res quaslibet congregare decertant ; Foenus est .' qui aliquid prestat Iustum foenus est .' qui amplius non requirit nisi [fol. 31v] quam prestat ; Quicumque enim tempus messis uel tempus uimdimiae348* non necessitate · sed propter cupiditatem conparat annonam an uinum uerbi gratia ; De duobus dinariis conparat modium unum · et seruat usque dum iterum uenundare possit contra dinarios · IIII · au [!] sex · seu amplius · Hoc turpe lucrum dicimus ; Si autem propter neccessitatem conparat ut sibi abeat et aliis tribuat · negotium dicimus ; Considerauimus itaque ut presente anno quia per plurima loca famis ualida esse uidetur ; Vt omnes episcopi · abbates abbatissae · obtimates · comites · seu domestici · et cunctis fideles qui beneficia regalia tam de rebus ecclesię · quamque et de reliquis habere uidetur unusquisque de suo beneficio sua familia nutricare faciat et de sua propriaetate propria familia nutriat349* ; Et si deo donante super se et super familiam aut in beneficio aut in alode annonam habuerit · et uenundare uoluerit .' non carius uendat nisi modium de auena dinarios350* · II · Modium de ordeo · contra dinarios351* III Modium de spelta contra dinarios352* III · si desparata fuerint · Modium unum353* de sigale contra dinarios354* · IIII · Modium de frumento contra dinarios355* VI · Et ipsum modium sit quod omnibus habere constitutum est ut unusquisque habeat aequa mensura et equalia modia  
343*
gek. INPERAT
344*
i mit Einfügungszeichen ergänzt
345*
I korr. (?)
346*
korr. aus a bono
347*
h von Korrekturhand 2 mit Einfügungszeichen ergänzt
348*
korr. aus uimdemiae
349*
korr. aus nutriet
350*
gek. dr
351*
gek. dr
352*
gek. dr
353*
u1 mit Einfügungszeichen ergänzt
354*
gek. dr
355*
gek. dr
CAPITVLA356* QVE AD NIVMAGA SVNT ADDITA [fol. 32r]  
I ·  
[BK 46 c. 1]
VNusquisque in suo missatico maximam habeat curam ad preuidendum ad ordinandum ; ac disponendum secundum dei uoluntatem et iussionem nostram ;  
356*
gek. CAP
II ·  
[BK 46 c. 2]
De sacramento ut hii qui antea fidelitatem357* partibus nostris non promiserunt promittere faciant et insuper omnis homo denuo repromittant358* ut ea que inter filios nostros propter pacis concordiam statuimus pleniter omnes consentire debeant ;  
357*
tem mit Einfügungszeichen ergänzt
358*
n mit Einfügungszeichen ergänzt
III ·  
[BK 46 c. 3]
Vt predicti missi per singulas ciuitates et monasterias uirorum hac puellarum pręuideant Quomodo aut qualiter in domibus ęcclesiarum et ornamentis ęcclesiis emendatę uel restaurate esse uidentur et diligenter inquirant de conuersatione singulorum uel quomodo emendatum habeant quod iussimus de eorum lectione et canto · ceterisque dicciplinis [!] ęcclesiastice regulę pertinentibus ·  
IIII ·  
[BK 46 c. 4]
Ut singuli episcopi359* · abbates · abbatissę · diligenter considerent tesauros · ecclesiasticos ne propter360* fiduciam aut neglegentiam custodunt aliquid de gemmis aut de uasis reliquo que thesauro361* perdictum sit · quia dictum est nobis quod negotiatores · necnon et alii gloriantur ;  
359*
i2 korr. (?)
360*
p2 mit Einfügungszeichen ergänzt
361*
korr. aus thesauros
V ·  
[BK 46 c. 5]
Volumus ut equaliter missi nostri faciant singulis causis · siue de agribanno · siue de aduenis siue de ceteris quibuslibet causis ; De aduenis uolumus ut iam diu coniugati sint per singula loca · ut ibi maneant · et sine causa · et sine aliqua [fol. 32v] culpa non fiant eiecti · Fugitiui uero serui · et latrones redeant ad propriae loca ;  
VI  
[BK 46 c. 6]
Auditum habemus qualiter et comes et alii homines qui nostra beneficia habere uidentur conparant sibi propriaetates de ipso nostro beneficio et faciant seruire ad ipsas propriaetates seruientes nostros de eorum beneficia et curtes nostras remanent desertas et in aliquibus locis ipsi uicinantes multa mala paciuntur ;  
VII ·  
[BK 46 c. 7]
Audiuimus quod aliqui qui reddunt beneficium nostrum · et alios homines in propriaetatem et in ipso placito dato pretio conparant ipsas res iterum in alode sibi quod omnino cauendum est quia qui hoc faciunt non bene custodiunt fidem quam nobis promissam habent et ne forte in aliqua infidelitate inueniantur ; Quia qui hoc faciunt per eorum uoluntatem ad aures nostras talia opera illorum non perueniunt ;  
VIII ·  
[BK 46 c. 8]
Sunt et alii qui iustitiam legibus recipere debeant et in tantum fiunt in quibusdam locis fatigati usque dum illorum iustitiam per fideiussorum manus tradant ita ut aliquid uel paruum possint habere · et forciores suscipiant maiorem porcionem ;  
 · VIIII ·  
[BK 46 c. 9]
De mendicis qui per patrias discurrunt uolumus ut362* unusquisque fidelium nostrorum suum pauperem de beneficio aut de propria familia nutriat · et non permittat aliubi irae medicandicando [!] ; Et ubi tales inuenti fuerint [fol. 33r] nisi manibus laborent nullus eis quicquam retribuere pręsumat  
362*
folgt getilgtes n
 · X ·  
[BK 46 c. 10]
De teloneis et cespitacitis sicut in alia capitula ordinauimus teneant id est ubi antiqua consuetudo fuit ; Ita exigantur · Ubi noua fuerint inuenta destruantur ·,· ·,· ·,·  
ITEM ALIA CAPITVLA ·,· ·,· DOMNI IMPERATORIS363*  
[BK 54 Prolog]
Capitula quę uolumus · ut episcopi · abbates · et comites · qui modo ad casam redeunt per singula loca eorum nota faciant et obseruare studeant tam infra eorum parrochias et missaticos · seu misteria eorum conuicinantium qui in exercitu simul cum equiuoco nostro perrexerunt  
363*
gek. IMPERATR
I ·  
[BK 54 c. 1]
Vt indigentibus adiuuare studeant de annona ita ut famis periculum non pereant  
II ·  
[BK 54 c. 2]
Ut medio mense364* · agusto365* · cum excarritis hominibus ad nos esse debeant si antea iussio nostra ad eos non peruenerint pro aliqua necessitate  
364*
gek. mens
365*
gek. agus
III ·  
[BK 54 c. 3]
Ut omnes preparati sint ad dei seruitium · et ad nostram utilitatem quandoquidem missus aut epistola · nostra uenerit ut statim nobiscum uenire faciatis ;  
IIII ·  
[BK 54 c. 4]
Si alicui de illis hominibus qui in exer[fol. 33v]citu exire ualeant · una cum dilecto filio nostro Karolo366* esse uidentur · Aliquis ad casam male fecerit aut in uxore · aut in domo · aut in aliis quibuslibet causis · ut ipsi malefactores conprehensi et in cippo · et in carcere faciant missi · et sub custodia salui · usque dum ad casam remeaueauerint [!] contra illa mala fuerit perpetrata  
366*
ro mit Einfügungszeichen ergänzt
V ·  
[BK 54 c. 5]
De latronibus et malefactoribus habeant prouidentiam quantum melius possunt una cum missis illorum qui in exercitu sunt ;  
VI ·  
[BK 54 c. 6]
Ut per ciuitates monasteria uirorum et puellarum commonere faciant · ut omnes pie et caste dei seruitio certent uiuere · et eorum pauperes · et familias · iuxta possibilitatem nutrire faciant ;  
ITEM Capitula que domnus imperator constituit bononiae que est in littore maris Anno regni sui · XLIIIIor mense octobrio indiccione · V ·  
I ·  
[BK 74 c. 1]
Quicumque liber homo in hostem bannitus fuerit et uenire contempserit plenum heirbannum id est solidos LX367* · persoluat aut si non habuerit unde illam summam persoluat semetipsum pro uuadio in seruitium tradidit · in illo seruitio defunctus fuerit · heredes eius hereditatem quę ad eius pertinent non perdant368* nec libertatem nec de ipso heirbanno obnoxii · fiant ·  
367*
korr. aus XL
368*
korr. aus perdent
II ·  
[BK 74 c. 2]
Vt non per aliquam [fol. 34r] occasionem nec de uuacta nec de scara369* nec de uuarda · nec pro heirbare neque pro alio banno370* heirbannum comis exactare pręsumat nisi missus noster prius heirbannum ad partem nostram recipiat et ei suam tertiam partem · exinde per iussionem nostram donec ipse uero heirbannum non exactetur · neque in terris · neque in mancipiis · sed in auro et argento371* · palleis · adque armis · et animalibus · atque peccoribus siue utilis specialibus que ad utilitatem pertinent ·  
369*
korr. aus sacra
370*
banno mit Einfügungszeichen ergänzt
371*
korr. aus argentis
III ·  
[BK 74 c. 3]
Quicumque homo nostros honores habens · in ostem bannitus fuerit et ad condictum placitum non uenerit quod diebus pos [!] placitum condictum uenisse conprobatus tot diebus abstineat a carne et uino  
IIII ·  
[BK 74 c. 4]
Quicumque absque licentiam uel permissione principis de hoste reuersus fuerit quod factum franci heriscliz372* dicunt uolumus ut antiqua constitutio id est capitalis sententia erga illum puniendum custodiatur ·  
372*
c korr. (?)
V ·  
[BK 74 c. 5]
Quicumque ex his qui beneficium principis habent parem suum contra hostes communes in exercitu pergentem dimiserit et cum eo ire uel stare noluerit honorem suum et beneficium perdat ·  
VI ·  
[BK 74 c. 6]
Ut in hoste nemo parem suum uel quemlibet alterum hominem bibere roget · et quicumque in exercitu hebrius inuentus [fol. 34v] fuerit ita excommunicetur ut in bibendo sola aqua utatur quousque male fecisse cognoscat  
VII ·  
[BK 74 c. 7]
De uasallis dominicis qui adhuc373* intra casam seruiunt et tamen beneficia habere noscuntur statutum est ut quicumque ex eis cum dommno imperatore domi remanserint uasallos suos casatos secum non retineant sed cum comitem cuius pagenses sunt irae permittat ·,·  
373*
h von Korrekturhand 2 ergänzt
VIII ·  
[BK 74 c. 8]
Constitutum est ut secundum antiquam consuetudinem preparatio ad in hostem faciendam indicaretur et obseruaretur id est uictualia de marca ad tres menses · et arma atque uestimenta374* ad dimidium annum quod tamen ita obseruari placuit ut his qui de reno ad ligerem pergunt de ligere[m] inicium uiatus sui conpuettetur [!] · His uero qui de ligere ad renum iter faciunt de reno trium mensium uictualia habenda esse dicatur · Qui autem trans renum sunt et per saxoniam pergunt ad albiam marcam esse sciant et qui trans ligerem manent375* .' atque in spania proficisci debent montes pirineos marcam sibi esse cognoscant ·  
374*
korr. aus uestimentum
375*
n2 mit Einfügungszeichen ergänzt
VIIII ·  
[BK 74 c. 9]
Quicumque liber homo inuentus fuerit anno presente cum seniore suo in hoste non fuisse plenum heirbannum persoluere cogatur · et si senior uel [fol. 35r] comis illius eum domi dimiserit .' ipse pro eundem bannum pesoluat [!] et tot heirbanni hab eo exigantur quod homines domi dimisit et quia nos anno presente unicuique que seniorum duos homines quos domi dimitteret concessimus illos uolumus ut missis nostris ostendant quia his que tantummodo heirbannum concedimus ·  
X ·  
[BK 74 c. 10]
Constitutum est ut nullus episcopus aut abbas · aut abbatissa uel quislibet rector aut custos ęcclesiae bruniam uel gladium sine nostro permisso cuilibet homini extraneo aut dare aut uenundare presumat nisi tantum uasallis suis · Et si euenerit ut in qualibet ecclesia uel in sancto loco plures brunias376* habeat quam ad homines rectores eiusdem ecclesiae sufficiant Tunc principem id est rector eclesiae interroget quid de his fieri debeat ;  
376*
korr. aus brunies
XI ·  
[BK 74 c. 11]
Vt quandocumque nauigium mittere uolumus ipsi seniores in ipsis nauigibus pergant ad ad [!] hoc sint preparati ·  
[BK 61 Prolog]
ITEM CAPITULA QUE PROPTER IUSTITIAS INTRA PATRIAM FACIENDAS CONSTITVTA SVNT CAPITULA377* QVEM DOMNUS IMPERATOR AQVIS PALATIO CONSTITUIT ·,· [fol. 35v]  
capitulum I ·  
[BK 61 Prolog]
De378* illis hominibus qui propter eorum culpas ad mortem diiudicati fuerint et postea uita eius fuerit concessa si ipsi379* iustitiam ab aliis requisierint aut ab eis iustitiam querere uoluerit qualiter inter eos iuditium terminetur ;  
377*
gek. CAP
378*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (I) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
379*
i1 mit Einfügungszeichen ergänzt
II ·  
[BK 61 c. 1]
Primum omnium de illis causis pro quibus iudicatus380* fuit ad mortem nulla potest facere repetitionem381* quia omnes res suas secundum iuditium francorum in publico fuerunt reuocatas et si aliquid postmodum postquam ei uita concessa est cum iustitia adquirere potuerit in sua libertate teneat et defendat secundum legem · in testimonio non suscipiatur nec inter scabineis legem iudicandam locum non teneat et si ad sacramentum aliquid ei iudicatum fuerit quod iurare debeat si aliquis ipsum ad sacramentum aliquid admallauerit ipse semper ad iudicium dei examinandum accedat ;  
380*
korr. aus iudicatur
381*
re mit Einfügungszeichen ergänzt
III ·  
[BK 61 c. 2]
Si382* alicui post iudicium scabiniorum fuerit uita concessa et ipse in postmodum aliqua mala perpetrauerit et iustitia reddere noluerit dicendo quod mortuus sit et ideo iustitiam reddere non debeat statutum est ut superiorem iuditium sustineat quod antea sustinere debuit et si aliquis aduersus eum aliquid male fecerit [fol. 36r] secundum equitatis ordinem licentiam abeat suam iustitiam requirendi · de causis perpetratis postquam ad mortem iudicatus est de preteritis maneat sicut supra diiudicatum fuit ·,·  
382*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (II) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
III ·  
[BK 61 c. 3]
De383* latrone forbannito ut liber homo qui eum suscepit XV · solidos componat et seruus CXX · percussionibus uapuletur ;  
383*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (III) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
[BK 61 c. 4]
U384* [!] comes qui latronem in forbanno miserit uicinis suis comitibus notum faciat eundem latronem a se esse forbannitum ut illi eum non recipiant  
384*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (IIII) zur intendierten, aber nicht ausgeführten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
[BK 61 c. 5]
t385* nullus alius de liberis hominibus ad placitum uel ad mallum uenire cogatur exceptis scabineis · et qui illorum [casas] querendi aut respondere debent  
385*
Der Schreiber hatte Platz für eine U-Initiale auf dem linken Rand gelassen, aber der Rubrikator vergaß die Initiale auszuführen. Auf dem rechten Rand ein Vermerk (V) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
V ·  
[BK 61 c. 6]
Vt386* testes ad testimonium dicendum premio non conducatur et nullus ut testimonium dicat aut sacramentum iuret separatim discuciantur quod de illam rem dicere uelint unde testimonium reddere debent ;  
386*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (VI) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
VI ·  
[BK 61 c. 7]
Ut387* nullus quislibet nostrorum neque comes neque iudex neque scabineis cuiuslibet iustitia dilatare presumat si statum adimpleta poterit esse secundum rectitudinem · neque premia pro hoc a quolibet homine per aliquod ingenium accipere presumant ;  
387*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (VII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
VII ·  
[BK 61 c. 9]
Vt388* nullus [fol. 36v] cogatur ad pontum ire ad flumen transeundi propter teloneis causam quando ille in alio loco conpendiosius illi ut flumen transire389* potest similiter et in plano campo ubi pons nec treiectus est omnimodis precipimus ut teloneis non exactetur ·  
388*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (VIII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
389*
re korr. (?)
VIII ·  
[BK 61 c. 8]
Ut390* mercatus die dominico in nullo loco habeatur nisi ubi antiquitus fuit et legitime esse debet  
390*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (VIIII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
VIIII ·  
[BK 61 c. 10]
Vt391* presbiter qui sanctam cirsmam392* donauerit ad iuditium subuertendum postquam de gradu suo expolitus fuerit manum amittat ·  
391*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (X) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
392*
i korr. (?)
X ·  
[BK 61 c. 11]
Ut393* iudices aduocati prepositi · centenarii · scabinii · quales meliores inueniri possunt et deum timentes constituantur ad sua ministeria exerda cum comite et populo · elegantur mansueti et boni ;  
393*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XI) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
XI ·  
[BK 61 c. 12]
Vt394* nemo propter cupiditatem pecuniae et propter auaritiam suam prius detur pretio et futura questione sibi preparet ut duplum uel triplum tunc recipiat sed tunc tantum quando fructum presens est illos conpairet ;  
394*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
XII  
[BK 61 c. 13]
Ut395* in locis ubi mallos publicos habere solent tectum tale constituantur quod in ibernio et ins [!] stato ad placitos obseruandos usus esse possit ;  
395*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XIII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
XIII ·  
[BK 61 c. 14]
Vt396* sacramenta que ad placitum fuerunt adharamita397* in palatio398* perfici[fol. 37r]entur et si cum sacramenta tales homines cum ipso uenire renuerint · iusione dominica · cum indiluculo [!] aut sigillo ad placitum uenire cogantur ·  
396*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XIIII) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
397*
h korr. (?)
398*
a1 ergänzt
XIIII ·  
[BK 62 c. 23]
Si399* uero aduocatvs400* sacramentum contra alium habuerit et iurare non potuerit aut aliquid per iustitiam reddiderit propter hoc beneficium non perdat ;  
399*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XV) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
400*
korr. aus aduocatos
XV401* ·  
[BK 63 c. 1]
De402* ecclesiis nondum bene restauratas ··  
401*
korr. aus XI
402*
Auf dem rechten Rand ein Vermerk (XVI) zur intendierten Kapitelzählung, der nicht ausradiert wurde.
[BK 63 c. 2]
De causis que cotidie non cessant  
XVI ·  
[BK 63 c. 3]
De concordia fidelium nostrorum ;  
[BK 63 c. 4]
De fugiuis [!] qui non cessant recipere et abscondere ;  
XVII  
[BK 63 c. 5]
De nauigiis peregrinis ·  
[BK 63 c. 6]
De homicidiis ·  
XVIII  
[BK 62 c. 26]
De traditionibus seu comparationibus ut nullus in absconso non faciat ;  
XVIIII ·  
[BK 62 c. 8]
De monetis siue mensuris modiorum et sestariorum ;  
XX ·  
[BK 63 c. 9]
De beneficiis nostris non bene constructis ·  
XXI  
[BK 63 c. 10]
De ospitalitate et susceptione iterantium tam missorum nostrorum quam relicorum bonorum omnium ; ;  
XXII  
[BK 63 c. 11]
Quod missos nostros ad uicem nostram mittimus ;  
XXIII  
[BK 63 c. 12]
De illis qui uinum et anonam uendunt antequam colligant et per hanc occasionem403* pauperes efficiunt  
403*
s korr. (?)
XXIIII ·  
[BK 62 c. 20]
Vt omnis homo iudicium dei credat absque ulla dubitatione