[fol. 22v]
[19]
Qui subdiaconum occiderit · CCC ·
solidos conponat · Qui
diaconum · CCCC · Qui presbiterum · DC ·
Qui episcopum · DCCCC
solidis
culpabilis
iudicetur ·
Si
quis in munitatem aliquid fecerit dam
num · DC ·
solidos
conponat · Si autem homo furtum fecerit aut ho
micidium uel colibet
crimen foris commitens infra muni
tatem fugisset · Mandat comis uel
episcopus · uel abati · uel in
domo uel quecumque locum episcopi
aut abatis tenuerit ut reddat
eum reum · Si ille contradixerit et eum reddere
noluerit
in prima contradicione XV ·
solidis
culpabilis
iudicetur · Si ad secundam
[fol. 23r] inquisicionem eum reddere noluerit XXX
solidis
culpabilis
iudicetur Si nec
ad terciam consentire noluerit quicquid reus damni fecerit
totum ille qui infra munitatem eum retinet nec reddere uult
soluere cogatur · Et
ipse comes ueniens licenciam habet
ipsum hominem infra inmunitatem
querendi
ubicumque
inuenire potuerit · Si autem statim in prima inquisicione
comiti responsum
fuerit quidem fuisset set
sufraga [!] lapsus
statim iuret quod ipse eum ad
iusticiam cuiuslibet disfaci
endum fugire non fecisset · et sit in hoc
satisfactum ·
Si autem intranti in ipsa inmunitatem comiti collecta
manum
quislibet resistere temptauerit · comes hoc
ad regem uel ad principem differat
ubicumque iudicetur ·
et sicut ille qui in
manitatem [!]
damnum
fecit · DC ·
solidos damnum
conponere debeat · Ita qui comiti collecta manu re
sistere presumpserit · DC
solidis ·
culpabilis
iudicetur
III
Si quis ad ecclesiam confugium fuerit in atrio ipsius ec
clesiae pacem
habeat · ne sit necesse eclesiam ingredi
ut nullus eum per uim inde abstrahere
presumat · Sed di
c
eat
ei
con [!]
confidere quod
fecit · et inde per manus bonorum
hominum ad discussionem in publico
producatur
i
quis in iudicio hominem iuste contra alium altercantem
adiuuare per malum
ingenium presumpserit adque inde
coram iudicibus uel comite
increpatus fuerit et negare
non potuerit XV ·
solidis
culpabilis
iudicetur
Si quis de libertate sua interpellatus fuerit et timens
ne in seruicium cadat
aliquem de propinquis suis per quem in
seruicium casurum timet occiderit id est
patre matrem patru
[fol. 23v]elum auunculum uel quemlibet huiusmodi
propinquitatatis [!] personam · ipse qui hoc perpetrauit ·
moriatur agnicio eius
et consanguinitas in seruicium cadat · et si negauerit se
illum occi
disse · ad nouem uomeros ignitos iudicio dei examinandos
accedat
Qui res suas pro animam suam a casa dei domi tradicione faciat
coram testibus legitimos et actenus in qua oste facte sunt tradiciones de quibus nulla est quesicio stabile permaneant · Si uero aliquis alii res
suas tradiderit et in oste profectus fuerit · et ille cui res tradite
sunt interim moriturus fuerit qui res suas tradidit testibus coram
quibus tradicio facta est res suas recipiat et si ipse mortuus fuerit heredes eius
legitime res traditas recipiat
i
quis cartam ingenuitatis ad domino suo legitimam libertatem
est consecutus ·
liber permaneat · Si uero aliquis eum inius
te inseruire temptauerit et
ille cartam ingenuitatis sue os
tenderit et aduersarium iniuste se
inseruire temptauerit ·
multaque in carta discripta est soluere cogatur · Si uero
car
ta non aparuerit sed iam ab illo qui eum inseruire uoluerat
disfacta · est · uueregildum eius conponat · duas partes illi
qui inseruire
uoluerit terciam regi · et ille per preceptum regis
libertatem
ipsam conponat
Liber qui se locum uuadii in alterius potestatem conmise
rit
ibique constitutus fuerit damnum aliquid cuilibet fece
rit qui eum in
locum uuadii suscipit ut damnum soluat · aut
hominem in mallo productum dimittat ·
perdens simul de
bitum propter quod eum in uuadio suscepit · Et qui
damnum
fecit
dimissus iuxta qualitate regi cogatur emendare
[fol. 24r]
Si uero liberam feminam habuerit usque dum pignus adsisteret ·
et fi
lios habuerint liberi permaneant ·
mnia
debita
que ad partem regis solui debent XII
solidis
denariorum
soluat excepta freda que in lege salica conscripta sunt illa eadem
solido quod cetera conposicionis solui debent · conponatur
Si quis causam indicatam repeter
e
presumpserit in mallo ibique testi
bus conuictus fuerit ·
aut XV ·
solidos ictos ab scabinos qui cau
sam superius
iudicauerunt accipiat
btimi
quisque
in pago uel in ciuitate ad testimonium adsuma
tur · et cui his contra
quem testimonium re debent nullum crimen
posuit indic
are
˙
I
De causis audiendis ·
uel
ecclesias emendandas · et
ubi in unum locum plures sunt que necessaria sunt
ut destruantur · et que necessaria sunt aliae construantur ·
II
Ut
presbiteri non ordinentur priusquam examin
antur
ut
excommunicationem passim sine causa non fiant
III
Ut sint missi nostri
scabinius aduocatus · notarios per singula loca eligant · et eorum nomina quando
reuersi fuerint secum scripta referant
IIII
De his qui legem
seruare contempserint et per fidemiussores ad presenciam
regis deducantur
V
Ut illi aribannum
soluere debent coniectum faciant ad aribannatorum ;
VI
De fugitiuis hac
peregrinis ut destringantur ut scire possimus qui sciunt aut unde
uenerunt
[fol. 24v]
VII
De mensuris · ut
secundum iussionem equales fiant ·
VIII
Ut pauca et brunies non
uendentur negociatoribus
VIIII
Ut non mittantur
testimonia supra uestituram regis :
X
Ut nec colonus · nec
fiscalis foris mitti possit aliubi tradicionem facere ·
X
Ut nullus
presumat hominem ad iudicium mittere nisi iudicatum fiat ·
XII
Ut liber homo qui in
monasterio regulari comam deposuit · et res suas ibidem delegauerit
promisionem factam secundum regulam firmiter teneat
XIII ·
Ut omnia
uuadiare debent iusta quod in lege continent · pleniter secundum ipsam
legem reuuadiatam fiant · et in postmodum uel domnus rex · uel ille
cuius causa est iuxta quod ei placuerit misericordiam faciat
XIIII
De episcopis abatibus
qui ad nostrum placitum non uenerunt
XV ·
Ut nullus ebrius suam
causam possit conquerere nec testimonium dicere · nec placitum comis habere
nisi geiunus [!]
XVI ·
Ut neminem liceat
alium cogere ad bibendum ·
XVII
De missis nostris
discurrentibus uel ceteris hominibus propter utilitatem nostram iter
agentibus nullus mansione contradicere presumat ;
XVIII
De canibus qui in
dextro armo tonsi sunt ut homo qui eum habuerit cum ipso cane in
presencia domno regis ueniat ;
XVIIII
Ut populus
interrogetur de capitulis quem lege nouiter mittenda sunt · ut postquam
omnes consenserint · scripcionis et manufirmacionis suas in ipso
capitulo firmentur · fiant
XX
Ut nullus ad placitum
banniat nisi qui causam suam [fol. 25r] querit · aut alteri querere debeat
scepto [!] scabinius VII qui in dominica placita preesse debent
De falsis testibus
inquirendum est non recipiant
Ut nullus presummat per
uitam regis uel filiorum eius iurare ;
Ut missi
nostri qui iam breues
adtulerunt de adnunciacione ·
uolumus adhuc adducant opere ·
Quantum mora faciunt
inuernum [!] locum et quod homines secum habeant ·
De prudencia et
constancia missorum nostrorum ˙
De falsis monetariis
requirendum
De signatis et qui
menciendum uadunt
Si alias res
fortiuti [!] non preocupauerint VIII
kalendas iulii ·
id est
missa sancti iohannis babtiste adnuncia
generalii [!] placitum
habere uolumus
De
uestitis regalibus ut pleniter fiant inquesitas ·
de hoc si
euenit fames clades · aut
inequalitas aeris uel alia qualis
cumque tribulatio · ut
non expectetur · edictum nostrum · sed statim
depretur [!] dei misericordia · et in presente annum de famis
inopia ut unusquisque · adiuuet prout potest · et suam
anonam non nimis caro
uindat · et ne foris imperium
nostrum uendatur alimonia ·
De armis infra patriam
non portentur id est scutis et lan
ceis · et luricas · si
fadiosus [!]
quisis [!] discuciatur · tunc quis e
duobus quis contrarius sit ut pacati
fiant · et distrin
gatur ad pacem · etiamsi noluerint · et si aliter
pacificare
nolunt adducantur in nostram presenciam · et si alicuius po
test pacificationem alteram occidit conponat illum · et manum
[fol. 25v]
et manum [!] quam periuret perdat · et insuper bannum dominicum
soluat ·
De armatura in exercitu
sicut antea in alico capitulare commendauimus · ita seruetur · et insuper
omnis homo de duodecim mansis brunicam habeat · Qui uero brunicam
habens et secum non tulerit omnis beneficium L · cum brunia perdet ·
De clamatoribus
uel causedicis qui nec
iudicium scabiniorum adquiescere · nec blasphemare uolunt
antiquis consuetudo seruetur id est ut in custodia recludatur
nec unum e
duobus fiant · Et si ad palacium pro hoc re · reclamaue
rit et litteris
detullerit · num quid est eis credatur · nec tamen
eum in carcere
ponatur · sed cum custodia et ipsis litteris
pariter ad palacium nostrum
remittantur · ut ibi discuciantur
ut dignum est ·
De iuramento ut nulli alteri per sacramentum
fidelitas promittatur nisi nobis et unicuique proprio seniore · ut
nostram
utilitatem et suis senioribus excepto his sacramentum qui
iuste secundum legem
alteri ab altero debet et infantes qui antea
non
potuerunt propter iuuenilem aetatem iurare modo fideliter
repromittant ˙
De periuriis ut
caueantur et non admit
tatur testis ad iuramentum antequam discuciatur ·
et si aliter discu
cionem possit separetur ab inuicem et singulariter
inquirantur ·
et si solum causatorum liceat testes eligere absente suo causatore
et omnino nullus nisi ieiunus ad iuramentum uel ad testimo
nio
admittatur · et ille qui ad testimonium adducitur · si refu
tatur dicat
ille qui eum refutat et probat quasi illum recipere nolit
et de ipso
paugo [!] non de altero testibus eligantur · nisi forte lon
gius extra comitatem causa sit inquirenda · et si
quis conuictus
fue [!]
periurii perdet manum aut redimat
De liberis hominibus
qui ad seruicium dei se tradere uolunt ut prius hoc non faciant
[fol. 26r] quam
a nobis licenciam postulentur · et hoc quia audiuimus ali
quos ex illis
non tam causam deuocionis quam exercitu seu alia ·
funccionem regalis fugiendo
quos clamore cupiditatis causa
ab his qui res illorum concupiscunt
urcumuenitos [!] audiuimus hoc ideo
f
ieri proibemus ·
De liberis hominibus
qui uxores fiscalinas
regias · et feminis liberis qui hominem similiter fiscalinis
regius
accipiunt ut hereditatem
patratum [!] uel de causa sua querenda ·
nec
de testimonio pro hac re
cuciantur
sed talis etiam honor
seruetur
qualis et antecessoribus nostris regibus uel imperatoribus nostris
seruata
esse cognoscitur
ITEM
ALIA CAPITULEGIS [!]
[fol. 26ra]
I De honore ecclesiae
II De iniuriis sacerdotum
III De uiduis et pupillis pau [!]
IIII De raptu uiduarum
V De homine publicam penitenciam interfecti
VI Ut omnis homo liberam potestatem habeat
ubicumque uoluerit res suas pro anima sua
VII De homicidiis proibendis
VIII Quicquid in conposicionem uuirigildi dare non debeat
VIIII De raptu alienarum spon
sarum
X De falsis testibus conuincendis
XI De proprio in banno mis
so
XII De mannire [fol. 26rb]
[11]
XIII De faidis coercendis
XIIII Ubi sacramenta iuranda sint
XV De his qui de furtu
acusat [!]
fuerunt
XVI De dispectu litterorum dominicarum
XVII De iniustis toloneis et consuetudinibus opere nolunt
XVIII De his
qui bonos denarios
acci [!]
XVIIII De adulteratoribus monetariis
XX De proprio dominico sine ulli detonsis
XXI De pueris uirginis parentibus [fol. 26v]
Si quis a
d leui causa aut sine causa hominem in ecclesiis
interfecerit · de uita
conponat · Si uero foris rixati
fuerint et unus alterum in ecclesia fugerit et ibi
se defen
dendo interfecerit si
tetes [!] non habuerit cum XII ·
iurato
ribus legitimis per sacramentum adfirme
nt
se
defendendo
eum interfecisse · et post haec DC solidos ad partem
ecclesie quam
illo homicidio polluerat et insuper bannum nostrum soluere
cogatur · his uero qui interfectus est absque conposicione
iaceat · hac in die
secundum iudicium canonicum congruam faci
nori quod admisit penitenciam
accipiat · Si seruus hoc
commiserit iudicio aqua feruentis
examinetur · Utrum
hoc sponte ad se defendendo fecisset · et si se coxerit
interficiatur
Si autem se non coxerit · dominus eius iuxta que uirgildus illius est
ad
ecclesiam persoluat · aut eum si uoluerit idem
ecclesie tradat · De eccle
siastico et fiscalino et beneficiario seruo
aut per una uice uirgil
dus eius pro eo conponatur altera uice ipsum
seruum ad suplicium
tradatur · haereditas tamen liberi homines qui propter tale
facinus
ad mortem fuerit iudicatus ad legitimis he
redes
illius perue
niat · Si
in atrio
ecclesie cuius porta consecrata est huiuscemo
di
homicidiu [!]
perpetratum fuerit simili modo emendetur
uel conponetur · Si uero porta
ecclesie non est consecrata eo modo
conponatur quod in atrio
committitur sicut conponi de
bet quod in
muni
tatem
uiolata committitur
Sanguis effusio in
ecclesiis facta cum fuisset · si presbiter fuerit
triplo conponatur · duas partes eadem presbitero tercia propter
freido [!]
ad
ecclesiam insuper bannum nostrum · Similiter de diacono iuxta con
posicionem ex triplo cum banno nostro conponatur · De subdia
[fol. 27r]cono similiter triplo secundum sua conposicionem et de unius
cuiusque
ordinis clerici secundum suam conposicionem triplum persoluat
et insuper bannum
nostrum · Similiter de ictu sine sanguinis effu
sione de uniuscuiusque
ordinis
clerico · secundum suam conposicio
n
em
triplo et b
annum
nostrum · Et qui non habet unde ad
eclesiam
persoluat tradat se in seruicio eiusdem
eclesie usque dum totum
debitum persoluat
DE
UIDUIS ET PUPILLIS ET
PAUPERIBUS
III
UT
quantumcumque in mallo ante comite uenerint ·
prima eorum causa
audiatur et definiatur · et si testes per se
ad causas suas habere non potuerit uel
legem non scierit · comus
ille uel illas adiuuet · Dando eis talem hominem qui
rationem eorum
teneat uel pro eis loquatur ·
DE
RAPTO UIDUARUM [..]II
Qui uiduam intra primus XXX dies uiduitatis suae uel inui
ta · uel in uoluntatem sibi copulauerit ut bannum nostrum co
gatur · id est XL solidos in triplo conponat · et si inuitam eam
duxit · legem
suam ei c
onponet
· Ille tamen qui eam rapuit habere
non permittitur ·
DE
HOMINEM PUBLICAM PENITENCIAM AGENTEM INTERFECTO V
qui hominem publicam poenitenciam agentem interfecerit · bann
um
nostrum in triplo conponat et uirgildus eius proximus eius persoluat
CAPITULUM
VI UT OMNIS HOMO POTESTATEM HABEAT UT
UBICUMQUE UOLUERIT RES SUAS DARE PRO SALUTE ANIME SUAE
Si quis res suas pro salute anime suae uel aliquem uenerabilem
locum uel
proquinquo [!] suo uel cuilibet alteri tradere uo
luerit et eo
tempore intra se ipsum comitatum fuerit · in
choris ille positi sunt legitimam
tradicionem facere studeat ·
quodsi eo tempore quod illas tradere uult extra
eun
dem
comitatum fuerit id est siue in exercit
o siue in palacio
siue in
alicolibet [!] loco adibeat siue uel de
suis pagensibus
[fol. 27v]uel de aliis qui eadem legem uiu
ant
qua ipse uiuit testes
idoneos · uel si illos habere non potuerit · tunc
de aliis qua
les sibi meliores inuenire possint · et coram eis rerum
suarum
tradicionem faciant
et
fideiussores
uestiture donet qui ei
qui illam tradiccionem accepit
uestituram faciat · et postquam
haec tradicio fuerit heres illius tollam de
predictis rebus ualeat
facere repetitionem · insuper et ipse per
fideiussionem faciat eiusdem
uestiture ne heredi ulla occassio remaneat · hac
tradictio
nem inmutandi sed pocius necessitas incumbat
illam perfaciendi ·
Et si nondum res suas cum quoheredis suis diuisas habuit
non ei haec sit inpedimentum sed quoheres eius si sponte nolue
rit
aut per comitem aut per missum eius distringatur · ut diuisio
nem cum
illo faciat ad quem defunctus haere
ditatem
uoluit perueni
re · Et si
cuilibet ecclesię et tradere et rogauit quod heres eius
eam legem cum illam
ecclesia de predict
am
hereditatem habeat qua cum
alio
quoherede suo habere debeat · Et hoc obseruetur erga
patrem et filium et nepotem
usque annos legittimos · postea ip
sas res ad inmunitatem ipsius
ecclesie redeant
CAPITULUM VII · DE HOMICIDIIS
PROHIBENDIS
Quicumque hominem ad leui causa · aut sine caussa
interfe
cerit uirgildum eius his
ad quos pertinet conponat ·
Ipse
uero propter talem presumpcionem
in exilio mittatur ad
quantum tempus nobis placuerit · res tamen suas non ammittat ·
VIII
quicquid in
conposicionem uirgildi dare non debeat
in
conposicionem uirgildi uolumus ut eademque in lege con
tinetur excepto
accipitrem et spatam · quia propter illam
duo alii quocies
periurium
committitur quando maiores
precii quam illi sint esse iurantur ;
VIIII · DE RAPTU ALIENARUM sponsarum
[fol. 28r]
Si quis sponsam alienam rappuerit patri · aut qui legibus eius defensor debet cum sua lege reddet · et quicquid cum ea tullerit
semotim unamquamque rem secundum legem reddat · et si hoc defensor perpetrasse consenserit et raptorum ille querere uoluerit consingulariter [!] de unaquaque re freda nostra ab eo excitare faciat ·
Sponso uero legem suam conponat · et insuper bannum nostrum id · est · XL · solidos
conponat uel in presencia nostra comus eum aduenire
faciat · et quanto tempore nobis placuerit in exilio maneat · et illa femina ei
habere non liceat ·
CAPITULUM ·
X · DE FALSIS TESTIBUS
CONUINCENDI
S
Si quis cum altero de qualibet causa contencionem habue
rit ·
et testes contra eum per iudicium perducti fuerint
si ille fal
lsos
eos
esse suspicatur · liceat ei alius testes quos me
liores
potuerit contra eos opponerit ut ueracium testi
monium falsorum testium
peruersitas superetur · Quodsi
ambe partes ita inter
se
discesserint ut nullatenus una pa
rs
alteri cedere uellit eligantur duo ex
ipsis id est e
x utraque
parte unus qui cum scutis et fustibus in campo
decernant
utra pars falsitate · utra ueritate sua testimonia se
quatur · et campioni qui iuste fuerit propter periurium
quod te pugnam
commisit · dexteram manum amputetur ·
Ceteri uero eiusdem parti
testes qui falsi
apparuerunt · manus
suas redimantur cuius conposicionis duae partes ei · con
tra quem testati sunt dentur · tercia comus est · et in seculari
quidem causa huiuscemodi · tercium diuersitas · campo con
probetur
· In
ecclesiasticis autem causis hubi de una par
te seculari · de altera uero
ecclesiasticum negocium est
Item m
odo
obseruetur ubi uero ex utraque parte ec
clesiasticum
[f]uerit rectores earundem ecclesiarum
[fol. 28v]si se familiariter pacificare uellint licenciam habent ·
Si autem
huiuscemodi pacificatione inter eos conuenire
non possint · aduocati eorum in mallo
publico ad presenciam
comitis ueniant et ibi legittimos terminos eorum contenci
onibus
inponatur · Testes uero de qualibet causam non
aliunde querantur nisi
dixisso [!] comitatu in
cho
res
unde causa igitur posita est
quia non est credibile ut uel
de testabile homini suae deposicione cuiuslibet per
alius
melius seueritas cognosci ualeat · quam per illo qui uicini
ores sunt · Si tamen contencio que inter eos exorta est ·
in confinio duorum
commitatum fuerint · liceat eis de uicina
centena adiecentis
comitatus ad causam suam testes quere
re
CAPITULUM XI DE PROPRIO IN BANNO
MISSO
Cuiuscumque hominis proprietas crimen aliquod
ab
eo commissum in bannum fuerit missa · et ille
re cognita ne iustitiam faciat uenire
distullerit · annumque
ac diem in eo bannum illam esse permiserit · ulterius eam
no
n
adquirat sed ipso fisco nostro sociatur · Debitum uero
quod his cuius ea fuit
soluere debet · per comitem a com
ministros eius iuxta
stimationem [!] domini de rebus mo
bilibus qui in eadem
proprietatem inuentum fuerit his q
ui
ibidem debitor fuit exsoluatur ·
Quodse [!]
rero [!] mo
bilium ibidem inuenturam quantitas ad conposici
onem non sufficerit · de mobilibus subpleatur · et quod ·
superfuerit sicut dictum est fisco nostro possideat ·
Si nihil super conposicionem remanere potuerit
totum in illam expendatur · Si autem homo ille non cum
suis quoheredibus proprium suum diuisum habuit ·
con
[fol. 29r]uocet comis et cum eis legittimam diuisionem
faciat · et
tunc iam sicut dictum est partem eius fisco nostro addicat et con
posicionem de ea iuxta modum superius conprehensum
his ad quos illa legalibus pertinet · et soluat · quodsi non
de alia re sed de
ipsa propriętate que in banno missa
fu
it
· hac per
i [!]
nostram
potestatem redacta fuerit interpel
latur · Comus in
coius [!] ministerium eam esse constituerit ·
hoc ad noticia nostra
perferre curet · Ut nos eandem proprieta
tem que secundum supradictum
modum in nostrum dominium redacta est ·
per preceptum
nostri auctoritatem
in cuius et potestatem ho
minis qui eum querebat faciamus peruenire ·
CAPITULUM XII · DE MANNIRE ·
Si quis de statu suo id est de libertate
uel de hereditate conpellandas
i
uxta
legis constitu
tionem manniatur · De ceteris uero
causis unde quis
rationem est redditurus · non manniatur · sed si post
secunda
commotis admonicionem aliquis ad mallum ueni
re noluit
rebus eius in bannum missis uenire et iustitiam
fecerit conpellatur ·
XIII DE FAIDIS COHERCENDIS
Si quis aliqua necessitate cogente homicidium commisit
comis in cuius ministerio res perpetrata est · et conposicio
nem
soluere et faida per sacrament
um pacificare faciat
Quodsi una pars eius adsentire
noluerit · aut ille
qui homicidium commiserit · aut his qui conposici
onem suscipere debet faciat illum qui ei contumax fue
rit ad
presencia nostra uenire · et nos eum ad tempus
quod nobis
placuerit in exilio mittamus donec ibi
castigetur ut comito suo inoboediens esse
ulteri
us non audeat et manus damnum in damnum a
dcrescat
[fol. 29v]
CAPITULUM XIIII · UBI SACRAMENTA
IURANDA
SUNT
UBi antiquitis [!] consuetudo
fuit
de libertate sacramenta
adaramire uel iurare ubi mallum habeatur et ubi
sacramenta iurentur · Mallus
tamen neque in eclesia neque
in atrio ipsius habeatur · minora placita comis siue
intra
suam potestatem uel ubi impetrare re poluerit habeat : et do
mus a comite hubi mallum tenere debet construatur ut propter
calorem solis · et
pluuiam publicam utilitas nostra non remaneat ;
CAPITULUM ·
XV · DE · HIS QUI DE FURTU ACUSSATI
FUERINT
Si liber homo qui furtu acussatus fuerit
et res proprias
habuerit · in mallo
ad presenciam comis se aramire facis
et si res non habeat ·
fideiussores donet qui eum adaramire
et in placit
o
aduo [!] faciunt · et liceat ei prima uice per sacra
mentum
secundum legem idoniare se potuerit · Nam si alia uice
duo uel tres eum de furtum
accusauerint · liceat unum
ex eis contra eum cum scuto et fusto in campo contendere
Quodsi seruus de furtu acussatus fuerit · dominus
eius per eum emendare faciat
aut cum sacramento excusset
nisi tale furtum perpetratum habeat propter quod ad
subpli
cium traditus esse debeat
XVI · DE DISPECTO LITE
RORUM
DOMINICARUM
Si quis litteras nostras dispexerit id est
tractaturiam [!] que propter
missus recipiendo dirigatur · aut honores quos habet
ammitt
at
· aut in eo loco ubi predictus missus suscipere
debuit · tamdiu
resideat · et suis rebus legationes illuc
uenientes suscipiat quousque animo nostro satisfactum
habeat · Qui uero
indiculo nostro quocumque modo dispe
xerit · iusso nostro
ad placitum ueniat et iuxta uolun
tatem nostram congruam stulticiae suae
castigationem
[fol. 30r]accipiat · Et si homo liber uel
misteriales [!] comitis hoc fe
cerit · honorem
qualemcumque habuerit ammittat · et si ser
uus fuerit ·
nudus ad palum u
abulet
· et capud eius tondatur ·
XVII · DE INIUSTIS TOLONEIS
ET CONSUETUDINIBUS
UT tempore auii nostri domni pipini consuetudo
fuit toloneum dare ibi · et antea detur · Nam ubi no
uiter inceptum · est · ulterius non agatur · et ubi necesse non est
ad pontum transmeare uel ubi
nauigio mediam aque et
sub pontem
gerit et ad ripam non adpro
pinquauit
neque ibidem aliquid emptum uel uenundatum fuer
it
ulterius toloneum non det :
et nemo cogat alium ad pon
tem ire ubi iuxta pontum
aquam transmeare potest ·
et qui ulterius in talibus locis uel de his qui ad
palacium
suae in ostem pergunt toloneum exactauerit · cum sua lege ip
si toloneum reddat · et bannum nostrum id est · LX · solidos conponat
[.]VIII · DE HIS QUI BONUS DENARIUS ACCIPERE
NOLUNT
Quicumque liber homo denarium merum et bene pensantem
recipere noluerit · bannum nostrum id est LX solidos conponat · Si uero serui
ecclesiastici aut comitum aut uassallorum nostrorum hoc facere
presumpserit · LX · percussionibus uapulent · Aut si
magister eorum id est aduocatus qui liber est eos uel comiti uel missi nostri
presentare uoluerit · predictum
bannum LX · solidorum conponat ·
DE
FALSIS MONETARIIS [..]IIII ·
De falso uero monete qui cum percussisse conprobatus
fuerit manus et
amputetur · et qui hoc consentit · si liber
[.]LX
solidos conponat · et si seruus
LX ictus accipiat ·
DE
PROPRIO
DOMINICO
SINE IUSSIONE
ILLIUS REDDITO
[.]X ·
Si quis proprium nostrum quod in uestitura legitori nostri fuit
[fol. 30v]alicui querenti reddiderit sine nostra iussione · aliud
tantum de suo proprio cum
sua lege conponat · et quicumque
illud scienter per malum ingenium adquirere temptauerit
pro infidele teneatur
quia sacramentum fidelitatis
quod nobis promisit · irritum
fecit · et ideo secundum nostram
uoluntatem et potestatem diiudicandus est
XXI · DE PUERIS INUITIS PARENTIBUS DETUNDERIT AUT
PUELLAS UELLATAS
Si quis puerum inuitis parentibus totunderit aut puel
lam
uelauerit · legem suam in triplo conponat · aut ip
so puero uel puelle
suam suae potestatis sit · aut illi in cu
ius potestate
fueri
nt
· illi uero potestatem habeant capiti sui
ut in alia habitu
permaneant qualis eis conplacuerit
ITEM ALIA CAPITULA
I De seruis a sacro ordinis non mittendis [fol. 30va]
III De terra tributaria
IIII De beneficiis destructis
V De terra censale
VI · De nonis et decimis · [fol. 30vb]
VII De mancipiis in uillas dominic[..]
VIII De forestis nouiter
VIIII De sponsis alienis rapta
s ea non con
X De stultis hominis pulsans
XI Ut misso nostro una cum episcopo et cum ci
[fol. 30v]
[21]
CAPITULUM · I · DE SERUO AD
SACRUM ORDINEM NON PROMOUENDIS
UT nullus episcoporum seruos ad sacrum ordinem non promouere
presumat · nisi prius ad hominis propriis libertatem consecuti
fuerint · Si uero deinceps quilibet seruus dominum suum fugiens aut latans
adibitis testibus munere conductis uel corruptis aut qualibet caliditate uel
fraudus [!] ecclesiasticos peruenerit deponatur · et dominus
eius eum recipiat
CAPITULUM
II DE FORCAPHIIS [fol. 31r]
Si mancipia dominos suos fugierint in aliena potestate ut
propter nullum premium queret illum in cuius potestate fuerint
inuenta pro eo quod ea uel reddiderit uel foris eiecerit · et non solum
hoc si eciam ea nec reddere · nec foras eicere uoluerit legitimo domino ea
contradixerit · sed ea postea efugerit secundum legem eam soluere
cogatur ·
DE
TERRA TRIBUTARIA
Quicumque terra tributaria unde tributa ad partem
nostram exire solebat uel ad ecclesiam uel cuilibet tradiderit his qui eam
susceperit · tributum quod inde soluebatur omnimodo ad partem nostram persoluat ·
nisi forte tale infirmitate de parte dominica habeat per quam tributam sibi
perdonatum possit ostendere
Quicumque suum beneficium occansione propria desertum
habuerit et infra annum postquam ei a comite uel misso nostro
notum factum fuerit · et illum emendatum non habuerit ipsum beneficium perdat ·
DE
TERRA CENSALE
Si quis terram censalem habuerit quam antecessores sui uel
aliquam
ecclesiam uel ad ullam nostram dederint · nullatenus
secundum legem meam
tenere potest · nisi ille
uoluerit ad cuius
potestatem uel illa ecclesia uel illa uilla pertinet · nisi
forte
filius aut nepus eius sit qui eam tradidit et ei eadem terrae
ad
tenendum placita sit · Sed in hac re considerandum est
utrum ille qui hanc terram
tenet diues aut pauper sit et
uaram [!]
alium beneficium habeat uel etiam proprium · Et corum neutrum
habe
t
erga hunc
misericordia agendum est · ne ex toto dispo
liatis · ne in egestatem incidat
ut aut talem censum inde per
soluat qualis ei fuerit constitutus · uel
porcionem ali
quam inde in beneficium accipiat unde se sustinere ualeat ·
[fol. 31v]
CAPITULUM
VI DE NONIS ET DECIMIS
Considerandum est ut de frugibus terre · et animalium
nutrimium [!] persoluantur · de opere uero uel restau
rationem
ecclesiarum · Comis et episcopus siue abba una cum misso
nostro quem ipse sibi
eligerint considerationem · ut unus
quisque eorum tantum accipiat ad
operandum · et restau
randum · quantum ipse rebus ecclesiarum habere
cognoscitur
Similiter et uassi nostri aut in communi tantum operis
accipiant
quantum rerum
ecclesiestarum [!] habent uel unus
quisque per se
iusta quantitatem quam ipse tenet · aut si inter
eos conuenerit aut pro opere
faciendo argento donent
iuxta
stamatione [!] operis in argento
persoluant · Cum que
precio retro
ecclesie ad predictam restaurationem operariis
conducere et
maceriam emi possit · et qui nonas et deci
mas dare neglexerint · illam
cum suam legem restituant
insuper bannum nostrum soluat :
CAPITULUM
VII · DE MANCIPIIS IN UILLAS DOMINICAS
CONFUGIENTIBUS
Si cuiuslibet mancipia in uillam nostram confugerint
auctor eiusdem
uille querenti dominica contradicat
sed statim ea foras de eadem uilla eiciat · et
si se putet
ad ea repetita iustitiam sapere repetat · Si uero tem
pore domno caroli genitoris nostri in uillis illa con
fugerint et dominus ea que
rit
· auctor eiusdem uille
aut eius legitime
coneat [!] · aut querenti domino redat
et auctor propter
uestituram domno Karoli genitoris
nostri eadem mancipia
contradicere non audeat si illius
propria est nascuntur ·
CAPITULUM DE FORESTIBUS NOUITER
Ut quicumque illas habet et nisi forte iudicio ueraci [fol. 32r] ostendere possit quod per iussionem · siue permissionem
domno Karoli genitoris nostri eas instituisset propter illas
que ad opus nostrum pertinent unde nos decernere uolumus quicquid
nobis placuerit ·
Qui sponsa
m alien
am ipsa consenciente rapuerit · li
cet cum ea concubuerit · reddat
eam cuius sponsa est et his
ducat eam si uellit quia uim passa pocius quam
uiolenta [!] est ·
quodsi eam deducere noluerint accipiat alteram
feminam
tamen si ad ipsam nubere uoluerit alteri legitime copuletur
raptor
uero adulterii crimine reus teneatur · quod ip
sa consen
sit
similiter et raptor et
nuptus [!] ulterius proibe
atur · et qui ea accepturus erat aliam quam uoluerit acci
piat ;
CAPITULUM
X DE STULTIS HOMINIS PULSANS
[BK 156 c. 2 BK 156 c. 3]
Homo de statu pulsatur si his qui eam pulsat ad conuin
cendum illum procinctum haberet · adhibeat sibi octo
conuictatores [!] legitimos
et ex parte et ex parte [!] unde
pulsatur
siue illa paterna siue materna sit ex quatuor aliunde nomina
tos legitimos et iurando uiriliter libertatem suam · Quodsi procinc
tus defuerit · adhibeat unde quemcumque XII liberos
homines
et iurando ingenuitatem suam defendat ·
Omnis
controuersio coram
centenario definiri potest excepto redempcione terrae et
manci
piorum que nonnisi coram comite fieri potest ;
UT
MISSO NOSTRO
CUM EPISCOPO
UOlumus et missi nostr[i] per singulas ciuitates una cum
episcopo et comite misso uel nostros homines ibidem commanentes
eligant corum cure sit pontes per diuersa loca emendare · et eo qui
illos remaendare [!] debeant ex nostra iussione admonere ut unusquisque
iuxtam [!] suam possibilitatem et quantitatem eos emendare
studeat ·
INCIPIT ALIUM
CAPITULARUM · HAEC CAPITULA PRECIPUE AD LEGATIONEM
[fol. 32v] MISSORUM NOSTRORUM OB MEMORIE CAUSAM
PERTINENTE
DE
QUIBUS UIDELICET CAUSIS HIC AGERE DEBENT
Legatio omnem missorum
nostrorum he est
prima ut
secuti aliis mis
sis inuictum fuerit iusticiam facient · De rebus iniuste
ablatis
et episcopus et abba aut uicarius aut aduocatus aut quislibet
de
plebe hoc fecisse inuentus fu
erit statim restituatus
CAPITULUM · I ·
[BK 141 c. 1 BK 141 c. 2]
Si uero comis uel auctor dominicus uel alter missus pa
latinus hoc perpetrauerit et in nostram potestatem redigit
res
diligenter inuestigata et quod scripta ad nostrum iudici
[um]
reseruetur
Uolumus
autem ut de his liber
atibus
et rebus red
dendis qui in
nostram uestituram sunt · primos quosque inquira
[.]
et si per illos inuenire non possit · tunc per eos qui per illos in uilla
uicina meliores sunt · Et si nec per illos regi ueritas inuenire
potest · tunc
liceat litigantibus ex utraque parte testes adib
[..]
et si discordauerint secundum constitutionem a nobis permulga
[.][um]
examinentur ·
CAPITULUM · II ·
De pauperibus uiduis et pupillis et iustis oppressis ut
adiuuentur ·
CAPITULUM
III ·
De iniustis
occansionibus et consuetudinibus nouiter institu
tis si
con [!]
sunt tributa et tolonei in media uia ubi nec aqua · nec
palus nec pons
ne
c aliquid tali fuerit unde iuste census exig
[.]
possit · uel ubi naues subter pontes transire solent siue in
medio flumine
ubi nullum est obstaculum ut auferantur · ante
[a]
autem ad nostram notitiam deferentur ·
CAPITULUM
IIII
De onore
haecclesiarum ut per omnia in eis exibeantur sicut nuper a nobis c
[.]
consensu omnium fidelium nostrorum co
nstitutum
est · et ut missi nostri
om
nibus in sua
legeatione [!] constitutus efficiant ·
V
De nonis et
[d][.]cimis ut secundum
iussionem nostram dentur
VII
De locis dandis ad
causa
cha[n]anorum [!] faciendas id eiusdem
haecclesie fuerit reddatu
[r]
Ibi si de alterius ecclesiae uel liber
orum
ho
minum
commutetu
[.]
[fol. 41r] Si autem de fisco nostro fuerint · nostra libertate concedatur ·
VII
De obseruatione preceptorum nostrorum · et inmunitate ut ita conseruentur sicut
a nostris antecessoribus ante concessum est ·
VIII
De his qui per
occansiones inmunitatem iustitiam facere nolunt · ut obseruentur quod a nobis
constitutu [!] est ·
VIIII ·
De locis iamdudum
sacris et nunc expurcicia [!] foedatis ut iustitia possibilitatem in
antiquum statutum deformentur ·
X ·
De beneficiis nostris
quod destructa inueniuntur hoc impleatur quod nuper habet constitutum · est
XI
De noua moneta et dispectu litterarum
nostrarum et de latronibus coercendis uel puniendis et de faidis grandis
XII
De homicidiis
prohibendis ·
XIII ·
De periuriis et
falsis testibus conposcendis ·
·
[X]IIII
[BK 141 c. 12 BK 141 c. 13]
De his
omnibus uel ceteris his similibus hoc quod modo constitutum est omni
bus
adnuncietur et in futurum obseruetur ·
Hoc
uolumus ut missi nostri obseruent
ut quicquid de his causis uel simul singillatim
emendare poterant emendent ea que
emendauerint scripta notent · Et hoc si peragere curent quatenus iuste reprehen
di a quoquam nullatenus possint et qui facere debent aut
possunt nullatenus
pretermittant in himmo caueant · aut ne quod onoris siue
diactusa illud
quod agere obmittant et
summoper [!] studeant · et
hoc
quod per se efficere non
potest · nobis notum faciant · et
omnimodo peruideant ut per singula capitula
tam uerbis quam scriptis de omnibus
que illic
peregerint nobis rationem reddere ua
leant ·
XV ·
De placitis siquidem quos liberi homines obseruare
debent
constitutio gene
toris
nostri poenitus
obseruanda adque tenenda
[BK 141 c. 14 BK 141 c. 15 BK 141 c. 16]
Ut qui
uidelicet in anno tria sol
vmmodo
generalia placita obseruent
et nullus eos amplius placita obseruare
conpellant nisi forte
[q]uilibet
aut acussatu
s fuerit aut ad testimonium perhibendum uocatus fuerit Ad cetera
uero que
centenarii tenent non alius uenire iubeat nisi qui ut litigent
aut iudicent aut
testificantur ·
Ut
debitum quod a nostrum opus fuerit reuu
[a]diatum ·
talis consideratio fiat ut si qui ignorant
er
peccauerit · non totum secundum
[.]egem soluere cogatur sed iusta quod possibile uisum
fuerit · et si uero
quantu [!]
male uoluntate peccauerit totam legem conposicionem cogatur exsoluere
[.]t uel in ostem pergens uel de palacio uel de oste
rediens tributum quod tracturias
[..][..]nt soluere cogatur
Ut pontes subplici
qui per bannum fieri soleb[antur]
[fol. 41v] anno presente in omni loco restaurentur
[BK 141 c. 18 BK 141 c. 19]
UT
clerici et monachi et serui
fugitiui ad loca sua reddere iubeantur ·
UT
nullus episcopus nec comis nec abba nec
abbatissa centenarium comitis aduocatum
habeat ·
[BK 141 c. 20 BK 141 c. 21]
Ut
uicarii et centena
rii qui fures et latrones celauerint uel defenderint
secundum sibi datum senten
ciam diiudicantes ·
Ut comites et
uicarii de constitutione legis amoneantur
qua iubetur ·
UT propter iustitiam peruertendam munera non
accipiant ·
XVI ·
[BK 141 c. 22 BK 141 c. 23 BK 141 c. 24]
De
fo
restibus nostris ut ubicumque
fuerint diligentissime inquirant quomodo salui sint
et defense · Ut comitibus
denuncient ne ullam forestem nouiter instituant
et ubi nouiter institute sunt sine
nostra iussione inuenerint dimitti percipiant
Ut
ubicumque missi nostri aut episcopum aut abatum aut alium quamlibet
quocumque hono
re predictum inuenerit
qui iustitiam facere uel noluit uel prehibuit de ipsius rebus
uiuant quamdiu in illo loco facere iustitias debent ·
Ut
nullus comis minis
terium qui bene iustitias factas habet id est missi
diucius commorentur neque illuc
multitudinem conuenire faciat ubi
iustitia uel minus uel
necglegenter [!] facta est
[BK 141 c. 25 BK 141 c. 26 BK 141 c. 27 BK 141 c. 28]
UT in
illius comitis ministerio ibidem missi nostri placitum teneant qui in alio misa
tico directus · est donec ipse fuerit reuersus · UT causa que adhuc coram
comite
non fuit et his qui se reclamat propter suam stulticiam aut
contumaci
am
comitem inde
apellare noluit iterum comiti
commendentur ·
UT
missi nostri uel episcopi uel abbates in
[.]
uel comites et quamdiu prope suum beneficium fuerint · nihil de aliorum
collectu [!]
accipiaant [!] · Postquam uero in longinquo
recesserint tunc accipiant secundum quod in sua
tractaturia continentur · Uassi
nostri et ministerial
es
qui missi sunt ubicumque ue
nerint
colletum [!] accipiant ·
VT
uassi nostri et uassi epocor
abatum et comitum qui
anno
presente
in ostem non fuerint aurebannum
reuciadierint exceptis his qui propter necessarias
causas
ad domo ad genitori nostro lucdouico constitutis
domi dimissi fuerint ·
id est
qui comiti propter pacem conseruandam et propter coniugem ac domum eius
custodiendam et abba
uel episcopus similiter propter pacem conseruandam et propter
fruges colligendas et familias cons
tringendas et missos recipiendos
dimissi
fuerunt ·
UT
omnes episcopi abbates et comites
excepto infirmitate uel nostra iussione · nullam
excusacionem habeant · qui non ad
placitum missorum nostrorum ueniant aut a
uicarium suum mittat qui omni causa per illa
rationem reddi possit
XVIII ·
De dispensorum
nostrorum qualiter uniquique iuxta suam qua