[fol. 85ra]
[5]
QUI I
uXTA
·
EPISCOPUM quam
diu in hoc seculo pere
grinamur a domino et nihil in
presenti fixum nihil inmobile
sed cu
ncta
ueloci ·
peruolant
cur soli et in scriptura testan
tur
Quodcumque possumus ins
tanter operari debemus / quia
nulli ad bene operandum
crastinus dies promittitur
Omnes quę in
seculum · apostolum · an
te tribunal christi stabimus
ut unusquisque rationem pro
his quę gessit reddat · Nobis
precipue quę ceteris morta
libus condicione
equales
existimus et dignitate · tan
tum scripturam sacram que
dicit
quoniam interogabit opera nostra
et cogitationes scruta
bitur
/
rationes reddituri sumus /
sollicita circumspectionem
totaque mentis intentio
[fol. 85rb]nes ad agendum est ut bonis
operibus iugiter insistendo
his quibus preesse uidemur
modis omnibus quantum nobis
diuina suffragante fa
cultas
adtributa fuerit
prodesse curemur
Sed quia omne datum
obtimum et omne
donum perfectum
desursum est
Debemus continuis precibus
dominum humiliter exorare
faciemque illius humili
confe
ssione
et congrua prout
ipse posse dederit
emen
datione preuenire / ut sicut
eius est muneris
quod reg
[n]amus
eius sit pietas quod feliciter geramus
Quatenus eo miserante et
regni gubernacula · equis
simo
libramine · tenere
ad eum qui rex regum est et dominus
dominantium
Cum
multiplici fructu admi
nistrationis nostrae iustitia
scilicet et
pietatis atque hu
militatis sine fine · cum eo
regnaturi
mere
amur
peruenire
[fol. 85va]Et quoniam per apostolum suum nos
adiuto
res suos appellare digna
tus est et sancta
ecclesia eius
uidelicet sponsa in scripturis
sanctis ortus
est appella
ta coti
dianis exerciis adhibitas
sarculo bone operationis ·
est ·
excolenda Ut sicut semper no
ciua in ea uelut in bono a
gro emergunt ita semper labo
ris bonique studii ·
eradicentur
noxia plantentur utilia Opor
tet nos cunctis eius
necessi
tatibus nisi uos quibus possu
mus deuota
consulere
Quatenus in eius emendati
one quantum dominus posse de
derit tota cum mentis deuo
cionem · et laborantes in
aliqua
parte edificiorum illius a fa
bricatore eius domino scilicet
iesu christo obtari mereamur
Proinde notum sit omnibus
fidelibus sanctae
dei eclesiae nostris
quę dispensante successo
ribus quia cum nos
nullis ex
sistentibus meritis diuina
[fol. 85vb]pietas genitore nostro a rebus
humane exento ad eius im
perii · culmen prouixisset ·
† quo
modo aut qualiter desiderium
diuini cultis quod ab ineunte
etate christo inspirante · mente
conciperamus ad effectum domino
suffragante perduceremus
et quid studii quiduae labo
ris per
genitoris nostri
precipue
tamen pie recordationes ge
nitor noster in
utilitatibus sanctae
dei eclesiae exhibuerit aduer
teremus et pia
illorum facta
non solum inuiolata conserua
re · sed etiam imitare
Per uiribus nobis a deo concessis ob
taremus Scilicet ut sicut
in ecclesiasticis negociis
siue in statu re publice · e
mendationem · dignum pros
pexissemus quantum dominus
possedebat
nostro studio · emen
darentur et hactenus hinc
inde mundanorum
turpinum
procellis se mergentibus di
uersissimisque occupationibus
[fol. 86ra]ingruentibus perpediti ut ob
taueramus efficere neque
iussemus eius regi gratia
quinto anno imperii nostri ac
cersitis nonnullis episcopis ab
batibus canonicis et
mona
chis et fidelibus obtutibus nostris
studuimus eorum
consubta [!] sa
gacissima inuestigare in
quisitione qualiter unicuique
ordini canonichorum uide
licet
monachorum et laicorum
iuxta quod ratio dictabat
et facultas subpetebat deo
opem ferente consuleremus
Et quoniam licet
sepedis [!] statu ec
clesiarum et de ue
stibus
prete
rito temporum ordinassemus
et missos nostros per singula lo
ca distinassemus et inui
denti diabolo per tirannicam
paruitatem prepeditum fuisset
††††††††††††††††††††††
††††††††††††††††††††††
††††††††††††††††††††††
Oportebat ut hoc tempus pau
cis indulte ad communem
[fol. 86rb]sanctae dei eclesiae et omnium nostrorum
utilitatem inpenderemus
tribus uidelicet modis
Ut qua bene incoata erant
deo auxiliante effectum
ob
tinerent et si qua bene uolun
tate sed incauta
discreti
one uariis prepedentibus cau
sis inquoata fuissent ut di
ligenter inspicentur discrete
prout
facultas subpetebat
corrigerentur · Si qua etiam
de his quę necessaria erant
deesse uideremus ut quere
rentur et deo auxiliante ad
effectum
perducerentur
Quatenus deinceps opus
nostrum animę iuste posset
reprehendi et tam nostris quam fu
turis temporibus
multorum
salutis
proficeret · et deo opi
tulante stabile permanere
Sed qualiter de his diuina
cooperante
gratia con
sultum fidelium pro uiribus et tem
poris
breuitate licet non
quantum debuimus et uoluimus
[fol. 86va]sed quantum a deo
posse ac
cepimus · Egerimus et
quid
· unicuique · ordi
ni communi uoto communique
consensu consulere studu
erimus ita ut quid cano
nicis proprie de his quiduę
monachis obseruanda
quid etiam in legibus
mundanis
Quid quoque in capitulis
inserenda forent adno
tauerimus et singulis sin
gula obseruanda contra
deremus
Tamen ut siue nostris
siue successorum nostrorum
temporibus
† rata forent
et inuiolabiliter deo annu
ente
conseruarentur
Libuit nobis ea que gesta
sunt ob memorię firmi
tatisque gratiam in unum
strictim congerere et sub
iectis
capitulis adnota
re et in publico arqui
uo recondere ut
successo
res deo dispensante nostris
nostra pia facta
conseruantes
[fol. 86vb]et ipsi nihilhominus bona
facta sua successoribus suis
seruanda perdoceant ·
HAEC
CAPITULA PROPRIAE
AD
EPISCOPOS UEL AD
DINES [!]
QUOQUE ĘCCLESIASTICOS
PER
TINENTIA
QUALITER
NON SOLUM OBSERUARE
SED ETIAM SIBI SUBIECTIS
UEL COMISSIS
FACIEN
DA PERDOCERE DEBENT
CAPITULUM · I
Quia iuxta
sanctorum patrum traditio
nem
nouimus · res
eclesiae uota esse fidelium precia
peccatorum et patrimonia
pauperum cuique non solum
habitu conseruare uerum
ętiam multa deo
opitulante
conferre obtamus et in
ecclesiasticis de non diui
dendis rebus illius
subpiticum [!] dudum concepta pe
nitus amoueremur
Statuimus ut neque nostris
neque filiorum et
deo dis
pensante successorum nostrorum
[fol. 87ra]temporibus qui
nostram ut pro
genitorum nostro
rum
uolun
tate uel exemplum imita
re uoluerint nullam peni
tus
diuisionem ut iactu
ram patiatur
CAPITULUM · II
Sacrorum canonum non
nigrini [!] aut i
n dei
nomine sancta eclesia
suo liberius potaretur ho
nore adcensum ordine
ec
clesiastico prebuimus ut sa
lice
episcopi · per elegationem cle
ricorum et populi secundum sta
tuta canonum de propria
diocessi [!] remota personarum
et munera acceptionem
ab uite meritum et sapien
tia donum
eligantur ut
exemplo et uerbo sibi sub
iectis usquequaque pro
desse ualeat
CAPITULUM · III
Quia uero canonica pro
fessio a multis partim
ignorantia
partim desi
dia dehonestabatur opere
precium duximus deo an
nuente aput sacram con
[fol. 87rb]uentum ut ex dictis
sanctorum
patrum uel
ut ex diuersis
patris
quosdam uernantes flos
culos carpendo munam
regulam
ca
nnonicorum
· et
can
nonicarum
congerere
et canonicis uel
sanctimoni
alis seruandam contradere
ut per e
am
canonicas ordo
absque ambiguitate pos
set seruari et
quoniam illam sacer
conuentus ita eam laudi
bas extulit ut usque ad
unum loca obseruandam
percenseret
Statuimus ut ab omnibus
in eadem
perfessionem [!] degen
tibus deinceps obseruantur
Statum est ut
quicquid ·
tempore imperii
nostri a fidelibus eclesię sponte
conlata fuerit in dicio
ribus locis duas partes
in usus pauperum · tertia
stipendia
cedere cleri
corum aut monachorum
in minoribus uero locis
[fol. 87va]neque inter clericus et pau
peros fore diuidendum nisi
forte a datoribus ubi spe
cialiter dande sunt consti
tutum fuerit ·
CAPITULUM · V ·
Monachorum
siquidem cau
sam qualiter deo opitulan
te ex parte disposuerimus
et quomodo ex ipsis sibi e
legendi abbatis licentiam
dederimus et qualiter deo
opitulante
qu
ieti
uiuere pro
positumque suum indefesse
custo
dire ualerint · Ordinaue
rimus in alia scedula
diligenter
adnotari fecimus et ut a
put successores nostros ratum
foret inuiolabiliter conserua
retur confirmauimus
CAPITULUM · VI
De seruorum uero ordina
cionum qui paasim ad
gra
dus ecclesiasticis indiscreto
promouebantur · placuit om
nibus cum sacris canonibus
concordari debere et sta
tutum ut nullus · episcoporum de
inceps ad sacros ordines
[fol. 87vb]promouere presummat nisi prius
a dominis propriis libertatem
consecuti fuerint et si quislibet
seruus dominum suum fugiens
aut
latitans aut adhibitis
testibus munere conductis
uel corruptis aut qualibet
caliditate uel fraude ad gra
dus · ecclesiasticus peruenerit
decretum est ut deponantur
et dominus eius eum recipiat
Si uero auus uel pater ab alia pa
tria in aliam
migrans in eadem
prouin
tiam
filium genuerit · et
ipse filius ibidem edocatus
et ad gradus
ecclesiasticus
promotus fuerit · et utrum ser
uus sit ignorauerit ·
et postea
uenit dominus illius · si uero eum
c
atena
seruitutis a castris
dominicis abstraere uoluerit
ut gradum ammittat quia
iuxta
sacros ordines uilis persona
manens sacerdotii · digni
tatem fungit non po
test
De rebus uero illorum uel peculi
are qui a propriis dominis
[fol. 88ra]libertate donantur ut ad gra
dos ecclesiasticos iure
promo
ueantur Statutum est ut in
potestate dominorum consis
tat · utr
um
illis concedere
an sibi uindicare ualeant
Ceteram si post ordinationem · ali
quid adquisierit illut ob
seruetur · quod in canonibus de
consecrandis nihil habentibus
constitutum est
De ecclesiarum uero seruus
communi
sententia decretum est
ut archiepiscopi per singulas prouin
tias
constituti nostram
ouctoritatem [!] suffragani uero illorum
exemplar illius pene se ha
beant et quandocumque de
fa
miliae ecclesiae ut illis in
uentus aliquis
ordinandus
est · in ambone ipsa auctori
tas coram populo legatur
et coram sacerdotibus uel coram
filelibus [!] laicis ante cornu al
taris sicut in nostram aucto
ritatem continetur Remota
qualibet caliditate liber
[fol. 88rb]tatem consequantur et tunc
demum · ad gradus eccl
esiasti
cus
promoueantur
Similiter
quoque de his agendum est
quos laici de familia ecclesi
arum ad
sacros ordines pro
mouere uoluerint ·
CAPITULUM · VII
[BK 138 c. 6 BK 138 c. 7]
Sed et de his quos prepositi canoni
corum · aut monachorum or
dinandos expetiuerint · ea
dem forma seruanda est ·
Fac
tum est ut nullus quilibet eccle
siasticos ab his
personis res · de
inceps accipere · presumat
quarum liberi · aut propinqui
hac inconsul
ta
· oblatione
possent · rerum · propriarum · ex
eredari · Quod si aliquis dein
ceps hoc facere tempt
auerit
ut et acceptor · sinodali
sen
tentia · districte feriatur
et res · ad exeredatos reddant
·
CAPITULUM · VIII
Statutum · est
etiam u
t nullus in canonica
aut in
regulari · professione
constitutis · aliquem tonsora
re · propter res adhipiscendas
[fol. 88va]deinceps pers
uadeat
· et qui
hoc facere temptauerit sino
d
ali
uel imperiali senten
tia modis omnibus feriatur
CAPITULUM · VIIII
Statutum est ut sine auctoritate uel consensu episcoporum
presbiteri · in quibuslibet ecclesiis ne constituantur nec expellantur · et si laici clericos probabilis uite doctrine episcopos consecrandos suisque · in ecclesiis constituendos obtulerint nulla qualibet occasione eos recipiant
Sanctitum est ut
unicuique eclesia unus mansus
interier [!] absque alio ser
uitio adtribuatur et
presbiteri
in eis constituti non de de
cimis neque de oblationi
bus fidelium non de domibus
neque de a
triis
uel de or
tis iuxta eclesia positis neque
perscripto [!] manso aliquid
seruitium propter ecclesiasticum
faciant et si aliquid amplius
[fol. 88vb]habuerint inde senioribus
suis
debitum seruitium
inpendant
CAPITULUM XI
Statutum est postquam hoc impletum fuerit · ut
unaquaque eclesia suum presbiterum
habeat ubi id fieri facultas prouidente episcopo promiserit
CAPITULUM XII
Statutum est de
uillis nouis uel ecclesiis
in eisdem
nouiter constructos
ut decim
e de ipsis uillis ad
easdem · ecclesias conferantur
De sacris uasis ecclesiae qui in pignus an nonnullus in quibusdam locis dari conperimus
inhibitum est deinceps a quoquam fierit presummat
nisi solummodo necessitate redimendorum captiuorum conpellente
CAPITULUM · XIIII
De ecclesiis sane distructis
uel de nonis et decimis siue
de claustris canonicorum qua
liter co
nstitui
et ordinari
nobis placuerit aliis capitu
lis subter adnotauimus
CAPITULUM XV
[fol. 89ra]
Sed e
t de ecclesiarum · hono
re quomodo
deo
adiuuan
te quantum in nos est uigeat
similiter in subter
adnotatis
capitulis insertum esse dinos
citur
CAPITULUM · XVI
De episcopis uero in longo
bardia constitutis qui
ab his quos ordinabant
sacramenta et munera
contra
diuinam et ca
nonicam
· aucto
ritatem accipere uel
exige
ri · solliciti erant Modis
omnibus inhibitum est ne ul
terius fiat · quia iuxta
sacros canones uterque
a grada propria
talia faci
entes dedici debent
CAPITULUM · VII
Statutum est
ab episcopis de presbiteris qui
femi
nas secum · indiscrete habi
tare permittunt et
propter
hoc male opinionis suspi
cione denotantur ut si
deinceps admoniti non
se correxerint uelut con
temptores
sacrorum canonum
[fol. 89rb]canonica inuentione feri
a
ntur
CAPITULUM · XVIII
De presbiteris qui accipiendi
crismatis
gracia in
ciuitates ad cena domini ue
nire solliciti erant sanctum
est
ut de his qui longe positi sunt
de octo uel decem unus
ab episcopo
ligatur qui accep
tam crisma sibi et sociis di
ligenter
proferat · H
ii uero
qui non longius a ciuitate
quam
quatuor aut quinque milibus ha
bitant more solito ad ac
cipiendam crisma perueni
ant / discendi uero gra
tiam alio non quadragesi
mo
temporae ad ciuitates
conuocentur ·
CAPITULUM · XVIIII
Ne uero episcopi occasionem predicandi aut
confirmandi honori essent populus · ad nobis admoniti · polliciti sunt se deinceps hoc cauere uelle et eo temporę
suum ministerium in quantum facultas dabatur [fol. 89va]exequi quod
eorum profectu quantum in illis erat his quibus prodesse possunt et
debent non sit inoportuna uel onerosa ·
CAPITULUM XX
Ne pueri uero sine uoluntate parentum
tonsorentur uel puelle uellentur · Modis omnibus inibitum est et facere
temptauerit multa quę in capitulis legis mundana a nobis
constitutus continetur soluere cogatur ·
CAPITULUM · XXI
De feminis qui uiros ammittant qui hoc placet
necesse sicut actenus indiscrete · uellent sed ut XXX dies
post discessum uiri sui · expectent · et post tricesimum diem per
consensum episcopi sui uel si episcopus absens fuerit consilio
aliorum religiosorum sacerdotum suorumque parentum atque amicorum
id quod eligere debent eligant et qui a sacro conuentu rogati ·
ut hi qui publicam gerebant [fol. 89vb]penitentiam · et femine qui uiros
ammittebant nostram auctoritate donec deliberent quid agant tuerentur
Spetialiter pro his capitulę fieri et legis mundane · capitulis
inserenda decreuimus ·
CAPITULUM · XXII
De raptis uero et raptoribus quamquam spetialiter decreuissemus quid pati debeant qui hoc nefas deincens [!] facere
temptauerit qui tamen super his sacri canones precipiant hic
inserendum necessarium duximus quatenus omnibus pateat quantum malum sit
et non solum humana sed etiam diuina auctoritate
constricti · abhinc hoc malum caueatur ·
CAPITULUM XXIII
De puellis rap
tis necdum disponsatis
ita in
concilio · calcidonensi
ubi · DCXXX · patres fuerunt
capitulo · XXXVIII · ita ha
betur
eos qui rapiunt puellas
sub nomine sibi habitandi
cooperantes et conhibentes
[fol. 90ra]raptoribus decreu
it
sancta si
nodus siquidem
clerici sunt
decidant gradu proprio Si uero
laici anatemazentur quibus
uerbis aperte dantur in
tellegi · qualiter uias mali
auctoris
damnandi sunt quando
part
icipes
et cohibentes
tan
to anatemate feriuntur
Et quod iuxta canonicam aucto
ritatem · ad coniugia legiti
ma rapta
sibi
iure uindica
re nullatenus possent
CAPITULUM · XXIIII
De disponsatis puellis et ab aliis raptis ita in concilio · anciritano ·
CAPITULO · X · legitur · disponsatas puellas · et post · XXIIIIor · ab aliis raptas placui erui et eis reddet quibus ante
fuerunt disponsate · etiamsi eis a raptoribus suis inlata
constiterit proinde statutum est a sacro conuentu ut raptor publica
penitentia · multetur · rapte uero si sponsus recipere noluerit · et ipse
eiusdem · [fol. 90rb]crimini consentiens non fuit licentiam nubendi alia non
negetur Quod si et ipsa consensit simili sententia subiaceat Quod si post
hęc iniungere presumpserunt · uterque anatematizetur ·
CAPITULUM · XXV
[BK 138 c. 25 BK 138 c. 26]
De his uero qui sacris uir
ginibus se
sociant ita in de
cretis pape gelasii · CAPITULO ·
XX
continetur uirginibus sacris
temere se quosdam sociare
cognouimus · ut
post dicatum deo
proposicione incesta · foedera
sacrilegaque miscere quos
protinus aequum a sacra commu
nione detrudi et nisi publicam
probatamque gerunt paeniten
tiam omnino non recepi · aut
his
certe uiaticum · de seculum
transeuntibus · si tamen paeni
tuerint non negetur
Si uero de
copulacione sa
crarum uirginum · tam · siuere
feriantur · quanto
siuerius
feriendi sunt quietas rapiunt
ideo sicut premissum est
necesse · est ·
[fol. 90va]ut ab omnibus in christiana re
ligione cons
istentibus
rigore auctoritatis diui
ne uel humane hoc mallam
radatitis [!] ampu
tetur
Ne
uero puelle indiscrete
uellantur placuit nobis
etiam · de sacris canonibus
qua
liter obseruandum sit · hic in
ferre de
tempore uellendarum
puellarum in cartaginensi
concilio · CAPITULO · XVI · conti
netur · ut non ante · XXV · an
nos consecrentur · item in
eodem concilio · CAPITULO · XCIII
de
uirginibus uellande ita
continetur Item placuit ut
quicumque
episcoporum neces
sitate
periclitantes pudi
citii uirginalis uel
p
[e]titor
potens uel raptor aliquis
formidator
uel si etiam ali
quid mortis periculosa
scrupulosa conpuncta
fuerit ne non uellata mo
riatur aut exigentibus
parentibus aut
his ad corum
[fol. 90vb]curam pertinet uelauerit uir
ginem seu uelauit
ante · XX
et V annos etatis non ei ab
sit concilium Quod de isto
annorum
numerum constitutum est unde
colligitur quia priorem
canctionem [!] uirgines · XXV · etatis sue anno
rite consecrande
sint · quod si pręmisse necessi
tates · ante id
fieri conpulle
rint nulla possit episcopo adferre
Pręiudicium
consecranti
CAPITULUM · XXVI
Sanctitum est ut nullus deinceps qualibet
examinationem crucis facere presumat Neque christi passione
adsumptum est in gloria cuiuslibet temeritate contemptui
habeatur
CAPITULUM · XXVII
Episcopus uero ut siue
per se siue per uicarios pabulum uerbi diuini sed ulle populis adnuntietur que ut aut beatus gregorius iram
contra se occulti iudicis excitat
CAPITULUM XXVIII
[BK 138 c. 28 BK 138 c. 29]
Sacerdos si sine predicationes
sanitu [!]
[fol. 91ra]incedit · et ut cle
rum sibi com
missum · in sobrietate · et castitate
nutrirent diuinisque offici
is inbuerent
quite [!] ad
sacros
sanctos ecclesiasticos ordines promo
ueri
possent et ut opera dent
quatenus presbiteri missalem et lec
tionarium siue ceteros libel
los sibi necessarios bene
cor
rectos habeant · et qualiter ec
clesias destructas
sibi pertinen
tes iuxta uires emendent
Qualiter etiam uiduas
diligenter
instruant quomodo etiam
secundum apostolicam auctorita
tem conuersari debeant edo
ceant et insuper
istituciones [!]
quas quibusdam locis in ex
equis mortuorum nonnulli
faciunt ·
eradicent et ut
exemplo suę innocentię
alios ad bene uiuendum
prouocent ·
et cunctis ęcclę
siasticis negocii · si quan
tum dominus
iuuauerit totis
uiribus consulere sata
gant · Diligenter admo
[fol. 91rb]nuimus et ut liberius exequi
ualeant Nos in quantum
†† dominus
possederit opem ferre
modis omnibus optamus
Nonnulla
uero capitula
sicut de incestis nuptiis · nec
non et de ecclesiis
que inter
coheredis diuiduntur · et
tali
occansione [!] proprio ho
nore carent ·
CAPITULUM · XXVIIII
Siue de his ecclesiis
qui nimirum propriis rebus sunt adtenuate uel certe de his
rebus que super necessitate an nonnullis ecclesiis sunt ablate · et si
qua sunt alia siue in ecclesiasticis · siue in publicis rebus emendatione digna que pro temporis breuitate efficere nequiuimus · in tantum differendum · illum dignum iudicauimus Donec
domino faciente consulto fidelium · facultas nobis ab efficiendi ·
ab eo tribuatur inuenta uero ut deo opitulante affectum [fol. 91va]obtineant · et per tempora hic inserenda censuimus
INCIPIUNT CAPITULA
que l
egibus
addenda sunt
que missi et comites habe
re et ceteris nota facere
debent
CAPITULUM · DE HO
noRE
ECCLESIARUM
Si quis aut leui causa homi
nem in eclesia
interficerit de
uita conponat · si uero
foris rixati fuerint · et u
nus alterum in eclesia fugierit
et ibi se defendendo eum
interficerit · si uius · facta ·
testes non habuerit · cum
XII · iuratoribus
legitimis
per sacramentum adfirmetur
se defendendo eum interfe
†††††cisse
· et post hec · DC
solidos · ad partem
ecclesiae · quam
illo homicidio polluerat ·
et insuper bannum nostrum sol
uere cogatur his uero
qui interfectus est absque
conpositione
iaceat · ac
deinde interfector secun
[fol. 91vb]dum iudicium canonicum
con
gruam facinori
† quod admisit
penitentiam accipiat
Si proprius seruus hoc commiserit
iudicio
atque [!] feruentis ex
aminetur utrum hoc sponte
an se defendendo fecisset
et si manus eius excussa fu
erit
interficiatur Si autem
non fuerit dominus eius
iuxta quod uirgildus
illius
est
ad ecclesiam persoluat · aut
eum si uoluerit eadem ecclesia
tradat
De ecclesiastico
et fiscalino et beneficiario
seruo uolumus ut pro una uice
uirgildus eius soluere pro eo
conponatur altera
uice
ipse seruus ad suplicium
tradatur hereditas tamen
liberi homines qui
propter
tale faci
†nus ad mortem
fuerit
iudicatus ad legi
timos heredes illius per
ueniat Si in
atrio eclesiae
cuius porta reliquiis
sanctorum · consecrata est
[fol. 92ra]
huiuscemodi homicidium
perpetrata ·
fuerit simile modo e
mendetur uel conponatur
Si uero porta ecclesię non
est
consecrata · eum modo conpo
natur quod in atrio commit
titur sicut conponi debet quod
in munitate uiolata com
mittitur ·
CAPITULUM
II
De iniuriis sacerdotum
in eclesia factis ·
sanguis
effusio in ecclesi
is fact
a cum fuste · si presbiter fuerit tri
plo
conponatur · duas par
tes eidem presbitero tertia pro
fredo
ad ecclesiam insuper bann
us
noster
Similiter de diacono iuxta
conpositione eius in triplo
cum banno nostro conponatur
De subdiaconus · simi
liter in triplo secundum
suam
conpositionem · et de unius
cuiusque ordinis · cle
rico secundum suam conpositio
nem triplum
persoluatur
et insuper bannus noster
Similiter et de
iecta [!] sine
[fol. 92rb] sanguinis effusione de
uniuscuiusque ordinis
cle
ro secundum suam conpositionem
triplum et bannus noster
et qui non habet unde ad
ecclesiam persoluat tradat
se in seruitium eidem
ecclesię
usque dum uotum debitum
persoluat ·
CAPITULUM · III
De uiduis et pupillis et
pauperibus
ut
quan
documque in mallum ante co
mite
uenerint primo eorum
causa audiatur et diffi
niatur · et si testes
per se ad
causas suas querendas
habere non potuerint uel
legem nescierint · cum illo
uel illas adiuuet dando
eis talem hominem · qui ra
tionem eorum teneat uel pro
eis loquar ·
CAPITULUM
IIII
De raptu uiduarum
qui uiduam intra
prim
[us]
XXX · dies uiduitatis suę
uel inuitam uel uoluntate sibi
copulauerit
bannum nostrum
[fol. 92va]id est LX · solidos · in triplo
conponatur · et si
inuitam
eam duxit legem suam ei con
ponat illam uero
alterius
non adtingat
CAPITULUM · V
De homine publicam pę
nitentiam agente
interfice
rit bannum nostrum in triplo
conponat · et uirgildum
eius proximis persoluat ·
ut
omnis homo liber potesta
tem habeat ubicumque uolu
erit res suas
dare pro salu
te anime suę
CAPITULUM
VI
Si quis res suas pro salute
animę suę uel aliquam
ue
nerabilem locum uel propin
quo suo uel cuilibet
alte
ri tradere uoluerit et
eo
tempore intra ipsum co
mitatum fuerit i
n
co [!] res
ille posite sunt legitimum
tradicionem facere studeat
Quod si eodem tempore quo
illis tradere
uul [!] eundem
comitatum
fuerit id est si
ue in exercitu siue in
[fol. 92vb]placito siue in
alio quolibet
loco adhibeat sibi uel de
suis page
nsibus
uel de
aliis qui
eadem legem uiuant qua ipse
uiuet testes idoneos uel si
illos
habere non potuerit
tunc de alios quales sibi me
liores inuenire
possent et
coram eis rem suam tradicionem
faciat et fideiussores ues
titurę donet qui ei
qui illam
tradiccionem
accipiat ·
et postquam hęc tradicio
ita facta heredes illius
nullam de
predictis rebus
ualeat facere repeticio
ne insuper et ipse
per fidem
iuss
ionem · faciat eiusdem
uestiture · ne heredi ulla
occasio remaneat · hanc
traditionem inmutandi
sed pocius necessitas in
cumbat illam perficiendi
et si nondum res suas cum
quoheredibus
suis diui
sas habuit non ei hoc sit
inpedimento · sed cohe
[fol. 92(bis)ra]res eius si sponte nolue
rit aut per comitem
aut per mis
sum eius destringatur · ut
diuisionem cum illa faciat
ad quem defructus heredi
tatem suam uoluit peruenire
Et si
cuilibet eclesiam trade
re rogauit coheres eius
eam legem · cum illa
eclesia de pre
dicta hereditate habeat
quam cum alio
herede suo ha
bere debeat et hoc obser
uetur · Erga patrem
et fili
um et nepotem usque ad an
nos legitimos postea
ipse
heres ·
CAPITULUM · VII
De homicidiis prohiben
dis ·
quicumque hominem
aut ex leui causa aut sine
causa interficerit
uirgil
dum ei · his ad quos ille perti
net conponat ·
ipse uero
propter talem presumptionem in
exilio mittatur ad
quan
tum tempus nobis placue
rit · res tamen · suas non
ad
mittat
quid in conposi
[fol. 92(bis)rb]tione uirgildi dare non
debeat
CAPITULUM
VIII
In conpositione uirgildi
uolumus ut ea dentur
que in
lege continentur
excepto accipi
tre
· et spata
quia propter illa duo
aliquo
tiens periurium committitur
quando maioris pretii quam
ille esse iurantur
CAPITULUM · VIIII
De rapto alienarum spon
sarum ·
Si quis sponsam ali
enam rapuerit aut patri
ei aut ei qui legibus ei
de
fensor esse debet · cum sua le
ge eam reddat et
quicquid
cum ea tulerit semotim
unaquamque · re · secundum
legem reddat ·
et si hoc
defensor eius · perpetrare
contempserit · et ideo raptor
nihil
querere uoluerit
comes singulariter de
unaquaque rem · freda
nostra ab eo
exactare faciat
Sponsa uero legem suam
conponat · et
insuper bannum
[fol. 92(bis)va]nostrum · Comes eum adueni
re faciat ·
et quanto tempore
nobis placuerit in exilio
maneat et illam feminam ei
habere non liceat ·
CAPITULUM · X
De falsis
testibus con
ueniendis ·
Si quis cum
altero de qualibet causa
contentione habuerit et
testes
contra eum per iudicium
producti fuerint ille falsos
esse suspicatur liceat ei
alios testes quos meliores
potuerit contra eos in
ponere ut
ueracium testi
monio falsorum testium
peruersitas suspiretur
Quod si ambe partes testium
ita inter se dissenserint
ut nullatenus
ana pras [!]
alteri cedere uellint
eligantur duo ex ipsis
ex utraque parte unu
s
qui cum scutis et fustibus
in campo decertent utra
pras [!] falsitatem
utra ueri
tatem · suo testimonio se
[fol. 92(bis)vb]quatur
et campioni qui uic
tus fuerit propter periurium
quod ante pugna
commisi
t
dextera manus amputetur
Ceteri uero eiusdem par
tes testes quia
falsi appa
ruerunt manus suas redi
mant Cuius
conpositio
nis duae partis ei contra
quem testati sunt dentur
tertia pro fredo soluatur
et in seculari quidem causa
huiuscemodi testium
de
peruersitas campo conprobet
in ecclesiasticis autem causis
ubi de una
parte seculare
de altera uero ecclesiasti
cam negotium est idem modo
obseruetur Ubi uero
utraque parte ecclesi
asticum fuerit
rectores
earundem ecclesiarum
si se familiariter pacifi
care
uellint licentiam
habeant Si autem
de
huius
cemodi patificatione in
ter eos conuenire non
[fol. 93ra] posset aduocati eorum in
mallo publico ad
presentiam
comitis et ibi legitimos
terminos contentionibus
inponatur Testes uero de
qualibet causa aliunde
querantur nisi
de
ipso
comitatu in quo res un
de causa agitur posite
sunt
quia non est credibile ut uel
de statu hominis uel de pos
sessione
cuiuslibet per alios
melius rei ueritas cognos
ci quam per illos qui uicini
ores sunt Si tamen conten
tio inter eos
†exorta est in con
finio duorum comitatuum
fuerit liceat eis de
uicima [!] centena adiacentis
comitatus ad causam suam
te
stes habere
CAPITULUM · XI
De proprio in banno
misso
cuiuscumque hominis pro
prietas ob crimen ali
quid ab eo commissum in ban
num fuerit
missa et illa
re · cognita ne iustitiam
[fol. 93rb]faciat uenire distullerit
annumque ac diem in eo
banno illum esse
premiserit [!]
ul
terius e
um
non adquirat
sed ipso fisco nostro societur ·
debitum uero quod his
cuius
ea fuit soluere debuit per
comitem ac ministros eius
iuxta est
imitationem damni
De rebus mobilibus suple
atur et quod superfuerit si
cut dictum est fiscus noster
possedeat
Si nihil super
conpositione remanere
potuerit totum in
illa
expendatur
Si autem homo ille
nondum cum suis
coheredibus
proprium suum diuisum habuit
conuocet eos comes et cum
ei
legitimam diuisione fa
ciat · et tunc sicut iam dic
tum
est partem eius fisco nostro
addat et conpositione
de ea iuxta modum supe
rius conprehensum his ad
quos illa legibus pertinet
exsoluat Quod si non de alia
[fol. 93va]re
sed de ipsa
proprietate
qui in bannum missa fuit
hac p
er hoc in nostra potesta
tem redacta est fuerat in
terpellatus comes in cuius
ministerio Eam esse consti
tuerit hoc
notitiam nostram
perferre currat · ut nos ea
dem proprietatem · quę
secundum
supradictum modum in
nostra
dominiam [!] redacta est
per
precepto nostri auctorita
tem · in ius
· et potestatem
hominis qui eam quere
bant si sua esse debet faci
amus peruenire ·
CAPITULUM · XII
De mannire ·
Si
quis
de facto suo id est de li
bertate uel de heredita
te conpellenda est iuxta
legis constitutione man
niatur · De
ceteris uero
causis unde quis rationem
est redditurus non man
niatur sed per comitem
banniatur · et si post unam
et alteram uicem comites
[fol. 93vb]admonitionem aliquis ·
ad mallum uenire noluerit
rebus eius
in bannum missis
uenire et iustitiam facere
conpellatur ·
XIII
[BK 139 c. 13 BK 139 c. 14]
De faidis cohercendis
si
aliqua necessitate
cogente homicidium com
misi
t · comes in cuius mi
nisterio res perpetrata est
et conposicione soluere
et faida per sacramentum
pacificari · faciat ·
quodsi
una pars ei ad hoc consen
tire noluerit id est aut
ille
qui homicidium com
misit aut his qui conpo
sitione
suscipere debet
faciat illum qui ei contu
max fuerit ad
presentiam
nostram uenire ut eum ad tem
pus quod nobis placuerit
in exilio mitta
mus do
nec ibi castigetur ut co
miti suo inobediens
est
ulterius non audeat
et maius damnum in
de
non adcrescat
[fol. 94ra]
Ubi sacramenta iuran
da sint
ubi
antiquitus con
suetudo fuit de libertate
sacramenta aramire uel
iurare ubi mallum habeatur
et ibi sacramenta iurentur
mallus tamen nequ
e in eclesia
neque in atrio eius habe
atur · minore uero
placi
ta comis siue intra suam
po
testatem
· uel ubi
inpetrare
potuerit
habeat
uolumus
utique ut domus comite
in
loco ubi mallum tenere
debet construatur ut propter
callorem solis et pluuiam
publica utilitas non re
maneat
XV
De his qui de
furtu ac
cussati fuerint
Si
liber homo de furtu
accussatus fuerit et
res proprias habuerit in
mallo ad presentiam comi
tis se aramiat et si res
non habet fideiussores
donet qui eum aramire
[fol. 94rb]et in placito educi
faciant ·
et liceat ei prima uice per
sacramentum · secundum per
legem
idoneare · si potu
erit
et si alia uice · duos
uel tres eum de furtu accus
sauerit liceat ei contra
unum · ex his cum scuto et fuste
in
campo contendere
Quod si seruus de furtu acu
satus fuerit dominus eius
pro eo emendet aut eum sacra
mentum excu
set
nisi talem
furtum perpetratum habeat
propter quod
ad supplicium tra
di debeat
CAPITULUM
XVI
De dispectu litterarum
dominicarum ·
si
quis
litteras nostras dispexerit
id est tractoriam quę propter
missos
recipiendos diri
gitur aut honoris quos
habet ammittat aut in
eo loco ubi predictus mis
sus suscipere debuit tam
diu resedeat et de suis
rebus legationis illuc
[fol. 94va]uenientes suscipiat quo
usque animo nostro satisfac
tum
habeat qui uero epistolam
nostram quoquumque modo
dispexerit iusso nostro ad
placitum ueniat et
iuxta
uoluntatem nostram congruam
stultitiae suae castigatione
accipiat
Et si homo liber
uel ministerialis comitis
hoc fecerit
qualecumque ho
nore habuerit siue bene
ficium ammittat Et si ser
uus fuerit nudus ad palum
uapulet · et
caput eius ton
deatur
De iniustis tolo
neis
et consuetudinibus
XVII
Vt ubi
tempore
auii [!] nostri domni pippini
consuetudo fuit toloneum
dare ibi et in futurum detur
Nam ubi nouiter
inceptum est
alterius non agatur · et
ubi necesse non est fluuium
aliquem
pontum transme
are uel ubi naues per me
diam aquam aut sub
pontem
[fol. 94vb]ierit
et ad ripam non adpropin
quauerit
ne
que
ibidem ali
quid emptum uel
uenundatum
fuerit alterius toloneum
non detur et nemo cogat alium
ad pontum ire
Ubi iuxta pontum aquam trans
meare potest et qui ulte
rius in talibus locis uel de
his qui ad palatium seu in
hostem pergunt
toloneum ex
actauerit cum sua lege
ipsum toloneum reddat et
bannum nostrum id est LX · solidos
conponat
CAPITULUM · XVIII
De his quibus
honus de
nostram accipere nolunt
Quicumque homo liber de
narium merum et bene pen
santem recipere noluerit
bannum nostrum id est LX · solidos conponat
Si uero seruus ec
clesiastici aut
comitum
aut uassallorum nostrorum hoc
facere presumpserit · LX
ictos uapulet · aut si ma
gister eorum uel aduoca
[fol. 95ra]tus qui liber · est · eos uel comi
tum uel missus noster
iussus
presentare noluerit predic
tum
bannum LX solidorum conponat
XVIIII
De adultera
toribus moneta
de
fal
sa moneta iubemus ut qui
eam percussisset et conprobatus
fuerit · manus eius ampu
tetur · et qui hoc consensi
t · si
liber · est · solidos LX
conponat si ser
uus est LX · ictus accipiat
XX
De proprio domi
nico sine iussione illius
reddito ·
si
quis proprium nostrum
quod in uestitura genitoris
nostri fuit alicui querenti
reddiderit sine nostra iussi
one · aliut tantum nobis de
suo proprio cum sua lege
conponat
Et quicumque illud sciente
per malum ingenium adquire
re temptauerit · pro infidele
teneatur quia sacramen
tum fidelitatis quod nobis
promisit hirritum fecit ·
et ideo secundum
nostram uolun
[fol. 95rb]tatem et potestatem diiudi
candus
est
De pueris inuitis paren
tibus detonsis aut
pu
ellis uellandis
Si
quis pu
erum inuitis parentibus to
tunderit · aut puellam
uela
uerit · legem suam in triplo
conponat aut ipsi puero uel pu
ellę suae potestati
s sunt
aut
illi in n
ouius
potestatem
fuerint · Ille uero potesta
tem habeant · capiti sui · ut
in talia habita permaneat
qualis ei
conplacuerit
ITEM · INCIPIUNT ALIA
CAPITALIA [!] QUĘ PER SE
scribenda et ab
hominibus
obseruandas
·
CAPITULUM · I ·
De forcapiis
si
mancipia
dominos suos fugierint
in alienam potestatem ut propter
hoc
nullum premium accipiat
Ille in cuius potestate fue
rint inuenta pro eo quod ea
uel reddiderit uel foras
eicerit · et non solum
hoc
[fol. 95va]sed etiam si ea nec redde
re · nec foras eicere no
luerit et legitimo domi
no ea contradixerit et il
la inde postea fugerint
secundum legem eas solue
re
cogatur ·
CAPITULUM
II
De terra tributaria
Quicumque terram tribu
tariam unde tributum ad
parte nostra exire solebat
uel ad secund
am
uel cui
libet alteri tradiderit
his qui eam susciperit tri
butum quod inde
soluebant
omnimodo ad partem
nostram persoluat nisi forte
talem
firmitatem ad parte
dominica habeat per quam
ipsum tributum sibi perdona
tum possit ostendere ·
III
De beneficiis destruc
tis ·
Quicumque suum
beneficium occasione pro
prii
desertum habuerit
et intra annum postquam
ei comite uel misso nostro ·
[fol. 95vb]notum factum fuerit illum
emendatum non habuerit
ipsum beneficium
ammittat
CAPITULUM IIII
De ter
ra censali ·
Si quis ter
ram censalem
habuerit quam
antecessores sui uel ad
aliquam eclesiam uel ad uillam
nostram dederunt nulla
tenus eam secundum legem
tenere potest
nisi ille uo
luerit ad cuius potestatem
uel ille eclesiae uel ad
illa
uilla pertinet nisi forte fili
us aut nepus eius Si quis
eam tradiderit et ei eadem
terram ad tenendum · placi
ta sit ·
sed inde hac re
considerandum est utrum
ille qui hac re tenet di
ues an pauper sit · et utrum
alium beneficium habeat
uel etiam proprium · Et qui
horum neutrum habet
erga
hunc misericorditer
agendum est ne ex toto
dispoliatus in egestatem
[fol. 96ra] incidat ut aut talem cen
sum inde persoluat qualis
ei fuerit constitutus uel
porcionem aliquam inde
in beneficium accipiat
unde se sustentare ua
leat
CAPITULUM · V ·
De nonis et decimis
consideratum est ut
de frugibus terre et
animalium nutrimine
persoluantur De opera
uero uel restauracione
ecclesiarum comes et
episcopus siue abbas utinam
cum misso nostro quem ipse
sibi ad hoc
elegerint
considerationem faciant
ut unusquisque eorum
tantum inde
accipiat
ad operandum et restau
ra
ndum
quantum ipse
de rebus habere cog
noscitur Similiter
et uassi nostri aut com
mune
tantum
operi
s ·
accipiant quantum
[fol. 96rb]rerum ecclesiarum habent
uel
unusquisque per se
iuxta quantitatem quam
ipse tenet aut si inter
eos
conuenerit
ut pro
opere faciendum argen
tum donent iuxta
stimationem [!] operis in argen
tum persoluant Cum quo
precio rector eclesiae ad pre
dictam restaurationem
operarios conducere
et matheriam emeri pos
sit et qui nonas et
deci
mas dare neglexerit
primum quidem illas cum
sua lege
restituat et in
super bannum nostrum soluat
ut ita castigatur ca
ueat ne sepius iterando
beneficium ammittat
CAPITULUM
VI
De man
cipiis in uillas do
minicas confugientibus
Si
cuius
libet mancipia in
uilla nostra
confugierit
auctor eiusdem uille
[fol. 96va]querenti domino non con
tradicat sed statim eas
foris de eadem uillę eiciat
et si se
putat ad ea repe
tenda iustitiam habere
repetat ut secundum legem
requirat · Si uero temporum
domni Karoli genito
ris nostri in uilla illa con
fugerunt et dominus
ea querit auctor eius
uillę aut eam legitime
contineat aut querenti
domno reddat · et auc
tor propter uestituram dom
ni Karoli genitoris nostri
eadem mancipia contra
dicere non audeat si il
lius
propriae esse noscuntur
VI
D[.]
[f]orestibus
nouiter institutos
ut
quicumque illas habet
dimittat nisi forte in
dicio
ueraci ostendere
possit · Quod
per iussione
siue
permissionem domni Karo
li genitoris
nostri eas
[fol. 96vb]instituto esset preter illas
quę ad
nostrum opus pertinet
ut nos decernere uolumus
quicquid nobis placuerit
VII
Volumus ut missi nostri per singulas ciuitates una cum episcopo et comit[.]
missos uel nostros homines ibidem commanentibus eligan[.]
corum cura cessit pontes per diuersa loca emendare et eos qui
illos emendare debetur extra nostra iussionem admonere
ut unusquisque iuxta suam possibilitatem et quantitatem
eos emendare studeant
EXPLICIUNT CAPITULA ∴