Capitularia - Edition der fränkischen Herrschererlasse

Berlin, Staatsbibliothek – Preußischer Kulturbesitz, Lat. qu. 931 (zur Zeit Krakau, Biblioteka Jagiellońska)

Beschreibung der Handschrift nach Mordek

Aufbewahrungsort
Berlin
Staatsbibliothek - Preußischer Kulturbesitz
Lat. qu. 931
Name: Nikolsburger Hs.
Sigle: B1
Entstehung und Überlieferung
Entstehung:

9. Jh., Ende oder 9./10. Jh. (Mordek), 9./10. Jh. (Bischoff); Alemannien (St. Gallen?) (Mordek, Bischoff)

Provenienz:

Kloster Mondsee, vgl. Bischoff, Schreibschulen 2, S. 25: „Im späteren Mittelalter ... in Mondsee, wie durch die Fragmente aus dem Einband (Berlin, Fragm. 47), Membra disiecta zu Wien, Ser. nov. 3754, gesichert wird“. Weitere Station: Freiherr Ferdinand Hoffman von Grünbühel und Strechau (bei Rottenmann und Lassing unweit von Liezen, nordwestliche Steiermark) (Exlibris, vom vorderen Einbandspiegel gelöst: „Ex Bibliotecha Illvstris ac Generosi Domini Dni. Ferdinandi Hoffman Liberi Baronis in Grvnpvhel et Strecav, Dni. in Grevenstain et Ianowitz, Svpremi Hæreditarii Cvriæ Magistri Dvcatus Styriæ et Svpremi Marsalci Archidvcatvs Avstriæ, Sacratiss. Cæs.æ et Regiæ Maiestatis Consiliarii et Cameræ Avlicæ Præfecti. etc.“; darüber, von zwei Putten der Barockvignette getragen, das Wappen der Hoffmans mit gekröntem Löwen, zwei Steinböcken und zwei Garben, wie für das 16. Jh. beschrieben von J. Krassler, Steirischer Wappenschlüssel [Veröffentlichungen des Steiermärkischen Landesarchives 6, Graz 1968] S. 249, auch S. 188 und 265). Später Fürstlich Dietrichsteinsche Bibliothek auf Schloß Nikolsburg in Mähren (Signatur: II 179), daher in der älteren Literatur oft Nikolsburger Hs. genannt. 21./22. November 1933 in Luzern versteigert. Von Paul Fridolin Kehr 1934 der Staatsbibliothek in Berlin geschenkt (eingeklebter Widmungszettel vor fol. 1: „Diese Ansegishs stiftet der Preuss. Staatsbibliothek als Zeichen seines Dankes für die ihm und den Monumenta Germaniae gewährte grossartige Hospitalität Paulfridolin Kehr. Berlin 14 Juni 1934“). 1941 nach Grüssau/Schlesien ausgelagert.

Äußere Beschreibung
Material: Pergament
Umfang: 89 foll.
Maße: 275 × 195 mm
Schriftraum: 190 × 120 mm
Zeilen: 24
Spalten: 1
Schrift: sorgfältige karolingische Minuskel
Schreiber: wohl wenigstens zwei Hände
Inhalte
Anmerkung:

Der erst spät ans Licht gekommene, dann lange verschollene und jetzt wieder aufgetauchte Berolinensis, von dem sich eine Abschrift in Cod. München Lat. 6360 erhalten hat, präsentiert eine Collectio Ansegisi, die unter thematischen Gesichtspunkten, also nicht nach dem jeweiligen Urheber der Kapitularien, vorwiegend italienische Addenda einstreute (fast alle Kapitel des Capitulare Olonnense a. 822/823 und zwei Drittel des Capitulare Olonnense mundanum a. 825).

Der so angereicherte Ansegis floß wiederum ein in die voluminöse Rechtssammlung des Cod. München Lat. 3853 mit Verwandten (vgl. Krause, Die Münchener Handschriften 3851. 3853, S. 109-111; ohne Kenntnis des Berolinensis).

  • 1r
    Zwei Gebete (oben und unten): Iesu redemptor seculi uerbum patris ... und - mit Neumen - Crux iesu christe adaperuit nobis ...

  • 1v-84v
    Ansegisi abbatis capitularium collectio (Klasse A), Praefatio, Bücher 1-4, Appendices 1-3 (MGH Capit. 1, S. 394-450).

  • Inkorporiert in den laufenden Text (und in die Capitulationes) sind folgende mit Rubriken versehene Addenda:

    -- 17v
    (nach Ansegis 1, 78) LXXVIIII-LXXX - Capitulare Olonnense (a. 822/823), cc. 1 und 2, mit Rubriken: DE MONASTERIA ET BAPTISMALES ECCLESIAS. Si quis episcopus aut propinquitatis affectu - solutione concedimus. DE ECCLESIA CONSTRUENDA IN SUA PROPRIETATE. Statutum est ut si quis liber homo - maneat iure (MGH Capit. 1, Nr. 157, S. 316 Z. 29 - S. 317 Z. 3);

  • -- 21v
    (nach Ansegis 1, 99 = CI) CII - Siricius, JK 255, c. 4, mit Rubrik: DE CONIUGALI AUTEM UELATIONE. Si disponsatam alii puellam alter - transgressione uioletur. Das von Admonitio generalis, c. 51 (= Ansegis 1, 51) regestenhaft verkürzte Stück steht in anderen Ansegis-Hss. am Ende des 1. Buches (vgl. MGH Capit. 1, 413 Anm. d);

  • -- 22v
    (nach Ansegis 1, 101 = CIIII) CV-CVII - Capitulare Olonnense (a. 822/823), cc. 3-5, mit Rubriken: DE ADULTERO CUM ADULTERA COMPREHENSO. Si quis adulter cum adultera - fisco adquirat. DE UXORE LIBERI HOMINIS. Si quis liber homo - seruituti subdantur. DE FEMINA SI UESTEM HABENS MUTATAM MECHA FUERIT DEPREHENSA. Statuimus ut si femina - subiaceat iudicio (MGH Capit. 1, Nr. 157, S. 317 Z. 4-14);

  • -- 35r-36r
    (nach Ansegis 2, 15) XVI-XVIIII - Capitulare Olonnense mundanum (a. 825), cc. 1-3 und 6, mit Rubriken: DE LIBERIS HOMINIBUS QUI IN HOSTEM PERGERE DEBENT. Statuimus ut liberi homines - recuperare ualeant. DE LIBERIS HOMINIBUS QUI NON PROPTER PAUPERTATEM SED PROPTER FRAUDOLENTIAM RES SUAS AD ĘCCLESIAS DANT. Placet nobis vt liberi homines - non infirmetur. DE EMPTIONE ALTERIUS PROPRIETATIS. Volumus vt similis mensura - non minoretur vtilitas. DE HIS QUI IN PATERNA HEREDITATE COMMUNITER SEDENT QUOMODO IN HOSTEM PROFICISCANTUR Defunctis (!) namque qui simul in paterna - conditio teneatur (MGH Capit. 1, Nr. 165, S. 329 Z. 33 - S. 330 Z. 13, S. 330 Z. 30-37);

  • -- 54r
    (nach Ansegis 3, 41) XLII - Capitula Francica wohl Ludwigs des Frommen, c. 1: ITEM. Vt nullus testis supra uestituram aui et patris nostri suscipiatur (MGH Capit. 1, Nr. 167, S. 333 Z. 10);

  • -- 54r-v
    XLIII - Hlotharii capitulare Papiense (a. 832), c. 11: ITEM. Decernimus ut quisquis aliter testes habere - contendere recipiatur (MGH Capit. 2, Nr. 201, S. 61 Z. 38 - S. 62 Z. 8);

  • -- 78v-79r
    (nach Ansegis 4, 71) LXXII - Capitulare Olonnense mundanum (a. 825), c. 4, mit Rubrik: DE FRAtriBUS (-tri- über der Zeile nachgetragen) QUI PATERNE SEU MATERNE SUCCENDUNT HEREDITATI. Precipimus de his fratribus - persolutvm habeat (MGH Capit. 1, Nr. 165, S. 330 Z. 14-22);

  • -- 79v-80r
    (nach Ansegis 4, 74 = LXXV) LXXVI - Capitulare Olonnense mundanum (a. 825), c. 5, mit Rubrik: DE LIBERIS HOMINIBUS QUI IN ALIENA POTESTATE MOBILEM SUUM TRANSFERUNT. De liberis uero hominibus - bannum nostrum persoluat (MGH Capit. 1, Nr. 165, S. 330 Z. 23-29).

  • 84v-89r
    Nochmals Ansegisi abbatis capitularium collectio 2, 1-13, Capitulatio und Text; Inskription: INCIPIUNT CAPITULA QUAE SUPRA DESUNT, obwohl die Kapitel schon oben fol. 29r-v (Capitulatio) und foll. 30v-34v (Text) ausgeschrieben sind - der Vermerk scheint entweder aus einem Versehen des Sammlers zu resultieren oder aus einer anderen Vorlage übernommen (MGH Capit. 1, S. 413 Z. 29 - S. 414 Z. 23 [linke Spalte] und S. 414 Z. 44 - S. 417 Z. 13).

  • 89r
    Unter der Rubrik DE PACE ECCLESIARUM Zusammenstellung dreier Kanones a. 813, die weltliche Gerichtssitzungen in Kirchen oder auf Kirchhöfen verbieten: Mainz, c. 40 (Inskription: IN CONCILIO MOGONTER TEMP. KAROLI), Arles, c. 22 und Tours, c. 39 (auch diese beiden mit Inskriptionen) (MGH Conc. 2, 1, S. 271, 253 und 291). Eine ähnliche, De honore ecclesiarum überschriebene Kombination bietet Annotatio capitulorum synodalium, c. (26), wo über die genannten Kanones hinaus lediglich noch Mainz, c. 39 erwähnt wird (MGH Conc. 2,1, S. 303).

    LVIIII (wie bei Ansegis 3, 57 oben fol. 57v) - Ansegisi abbatis capitularium collectio 3, 57: IN CAPITULARIBUS KAROLI DE MALLO PUBLICO CAPIL. Ut in locis ubi mallos - obseruandum esse possit (MGH Capit. 1, S. 431). Mit denselben Worten endet der Auszug des Cod. München Lat. 3853, fol. 247v, in der 8. Zeile (die übrigen 14 Zeilen blieben frei).

  • 89v
    Federprobe; sonst leer.

Bibliographie
Literatur:
  • W. Wattenbach, Reise nach Österreich in den Jahren 1847, 1848, 1849, in: Archiv 10 (1851) S. 693
  • B. Dudík, Handschriften der fürstlich Dietrichstein’schen Bibliothek zu Nikolsburg in Mähren, in: Archiv für österreichische Geschichte 39 (1868) S. 491 f.
  • Seckel 1914, S. 378 Anm. 3 von S. 377
  • Christ 1937, S. 314
  • Bischoff 1980, S. 25
  • W. Milde, Lateinische Handschriften der ehemaligen Preußischen Staatsbibliothek Berlin in der Biblioteka Jagiellońska Krakau, in: Codices manuscripti 12 (1986) S. 88
Kataloge:
  • Codices manuscripti latini 2 (ungedruckter Katalog)
Abbildungen:
  • Auktionskatalog Bibliothek Alexander Fürst Dietrichstein, Schloß Nikolsburg, Versteigerung am 21./22. November 1933, Gilhofer und Ranschburg, Wien - Luzern, Taf. 20 (fol. 26v)


Transkription

Editorische Vorbemerkung zur Transkription

Transkriptionsvorlage: Die Transkription wurde nach einem hochauflösenden Farbdigitalisat der Biblioteka Jagiellońska Krakau erstellt.

Schreiber

In den transkribierten Abschnitten zwei Hände, die jeweils eine saubere und gleichmäßige karolingische Minuskel, Hand A (foll. 2r-36r) und Hand B (foll. 45r-80r), schreiben. Beide verwenden ein q, dessen Unterlänge in einer Serife endet, ein s fast ohne Unterlänge sowie am Wortanfang oft v statt u. Ein Korrektor ergänzte im von Hand A geschriebenen Abschnitt mehrfach e zu e-caudata; möglicherweise ist dieser Korrektor identisch mit Hand B. Selten ferner Modifikationen von Worttrennungen mittels Verbindungsstrich, z.B. fol. 35r, Z. 16 sine cesse zu si necesse (bzw. sinecesse).

Buchstabenformen

Hand A: Unziales D neben geradem d; e-caudata mit blitzförmiger Cauda. Et-Ligatur mit verkümmertem oberen Bogenabschnitt und nach links umgebogenem t-Schaft. Die ni- und mo-Ligaturen jeweils mit unter der Zeile angehängtem Vokal, z.B. fol. 30r, Z. 2.

Hand B: Überwiegend gerades d, unziales D nur vereinzelt; e-caudata mit Cauda in Form einer Stimmgabel. Et-Ligatur mit voll ausgeprägtem, geschlossenem oberen Bogenabschnitt und einer nach rechts ausgezogenen Fahne am t-Schaft.

Abkürzungen

Hand A: Kürzungszeichen ist ein leicht ansteigender, z.T. rechts nach oben umgebogener Strich.

Hand B: Überwiegend Verwendung eines wellenförmigen Kürzungsstrichs. Die pro-Kürzung weit nach links ausgezogen und kaum umgebogen.

Gliederungsmerkmale

BK 157, 165 sowie die Auszüge aus BK 167 und 201 sind jeweils vollständig in die vier Bücher der Ansegis-Sammlung integriert. Für die Kapitel von BK 157 und 165 wurden dazu jeweils eigene Kapitelrubriken formuliert (für die beiden Kapitel aus BK 167 und 201 jeweils nur minimalistisch ITEM). Diese Rubriken sind dem Kapiteltext vorangestellt sowie in die Capitulationes der einzelnen Bücher eingeschoben. Dabei wurde auch die Kapitelzählung angepasst, so dass hier keine Kapitelzahlen doppelt vorkommen.

Im Einzelnen sind die Kapitel folgendermaßen auf die vier Bücher verteilt:

BK 157 c. 1-2 = Ansegis 1, LXXVIIII-LXXX (ebenso in der Capitulatio auf fol. 4v).

BK 157 c. 3-5 = Ansegis 1, CV-CVII (ebenso in der Capitulatio auf fol. 5r).

BK 165 c. 1-3, 6 = Ansegis 2, XVI-XVIIII (ebenso in der Capitulatio auf fol. 29v-30r).

BK 167 c. 1 = Ansegis 3, XLII (ebenso in der Capitulatio auf fol. 46r).

BK 201 c. 11 = Ansegis 3, XLIII (ebenso in der Capitulatio auf fol. 46r).

BK 165 c. 4-5 = Ansegis 4, LXXII, LXXVI (ebenso in der Capitulatio auf fol. 64r).

Benutzungsspuren

Auf dem linken Rand von fol. 54v neben BK 201 c. 11 mit gröberer Feder und anderer Tinte ein am Ende verwischtes Decer, möglicherweise in Verbindung mit dem Kapitelanfang Decernimus zu sehen.

Einzelne Unterstreichungen mit Blei, z.B. fol. 2v, auf fol. 2r bei Personennamen sogar anfangs mit Rötel; möglicherweise von der gleichen neuzeitlichen Hand, die fol. 2r auf Höhe der Datierung im Ansegis-Vorwort (Anno incarnationis ipsius DCCCXXVII) am Rand 827 ergänzte.

Sonstiges

Pergament stellenweise so dünn, dass die Schrift der Rückseite deutlich durchscheint.

[fol. 2v] [24]
INCIPIUNT CAPITULA · [fol. 3r]  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 4v] [7]
LXXVIIII · De monasteria1* et baptismales ecclesias ˙  
LXXX De ecclesia construenda in sua proprietate ˙  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 5r] [9]
CV De adultero cum adultera comprehenso ˙  
CVI De uxore liberi hominis  
CVII De femina si uestem habens mutatam mecha fuerit deprehensa ˙  
1*
korr. aus monasterio
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 7v] [3]
INCIPIUNT CAPITULA SUPRASCRIPTA ET EORUM TEXTUS  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 17v] [4]
DE MONASTERIA ET BAPTISMALES ECCLESIAS LXXVIIII ·  
[BK 157 c. 1]
Si quis episcopus aut propinquitatis affectu aut muneris ambitione causę amicicię senedochia · aut monasteria · uel baptismales ecclesias suę ecclesię pertinentes cuilibet per henfintheuseos contractus dederit se suosque successores pęna multandos conscripserit · potestatem talia inmutandi rectoribus ecclesiarum absque penę conscriptę2* solutione concedimus ·  
2*
von anderer Hand korr. aus conscripte
DE ECCLESIA CONSTRUENDA IN SUA PROPRIETATE LXXX ·  
[BK 157 c. 2]
Statutum est vt si quis liber homo per consensum episcopi sui ecclesiam in sua construxerit proprietate · fontesque in eadem ab episcopo fuerint consecrati3* · ideo non suam perdat hereditatem · sed si episcopus voluerit officium sacri baptismatis in sua transferat eeclesia [!] · ipsa uero a qua transfertur in constructoris maneat iure ˙  
3*
korr. aus consecrate
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 22v] [3]
DE ADULTERO CUM ADULTERA CONPREHENSO · CV ·  
[BK 157 c. 3]
Si quis adulter cum adultera conpręhensus4* secundum edicta5* legis langobardorum marito adulterę ambo ad uindictam traditi fuerint · si eos quispiam emerit · eosque conuictos in eodem scelere habere repertus fuerit · ipsos fisco adquirat ·  
4*
von anderer Hand korr. aus conprehensus
5*
c ergänzt
DE UXORE LIBERI HOMINIS · CVI  
[BK 157 c. 4]
Si quis liber homo uxorem habens liberam propter aliquod crimen aut debitum seruitio alterius se subdit · infantes qui ex tali coniugio nati fuerint libertatis statum non amittant · si uere illa defuncta secunda uxor et tamen libera tali se sciens iunxerit coniugio liberi illorum seruituti subdantur ˙  
DE FEMINA SI UESTEM HABENS MUTATAM MECHA FUERIT DEPREHENSA CVII ·  
[BK 157 c. 5]
Statuimus ut si femina uestem habens mutatam mecha deprehensa fuerit · non tradatur genitiuo [!] sicut usque modo · ne forte quę prius cum uno postmodum cum pluribus locum habeat mechandi · sed eius possessio fisco redigatur · et ipsa episcopali subiaceat iudicio ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 29r] [21]
INCIPIUNT CAPITULA ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 29v] [22]
XVI De liberis hominibus qui in hostem pergere debent ˙  
XVII · De liberis hominibus qui non propter paupertatem sed propter fraudolentiam et malum ingenivm res suas ad ecclesias dant ˙ [fol. 30r]  
XVIII · De emptione alterius proprietatis ·  
XVIIII · De his qui in paterna seu materna hereditate communiter6* sedent quomodo in hostem proficiscantur ˙  
6*
ni ergänzt
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 30v] [16]
INCIPIUNT PRĘDICTA7* CAPITULA ET EORUM TEXTUS  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 35r] [5]
DE LIBERIS HOMINIBUS QUI IN HOSTEM PERGERE DEBENT ˙ XVI ·  
[BK 165 c. 1]
Statuimus ut liberi homines qui tantum proprietatis habent vnde hostem bene facere possint et iussi facere nolunt ˙ prima uice secundum legem illorum · statuto damno subiaceant · si uero secundo inuentus fuerit neglegens bannum nostrum id est LX solidos persoluat · si uero tertio quis in eadem culpa fuerit inplicatus · sciat se omnem substantiam suam amissurum · aut in exilio esse mittendum · de mediocribus quippe liberis qui non possunt per se hostem facere · comitum fidelitati8* committimus · aut inter duos aut inter · III · seu quattuor · uel si necesse fuerit amplius9* · vni qui melior esse uidetur adiutorium prebeant ad nostrum seruitium · De his quoque qui ob nimiam paupertatem neque per se hostem facere · neque adiutorium pręstare10* possunt · conseruentur vsque quo recuperare ualeant ˙  
7*
von anderer Hand korr. aus PREDICTA
8*
korr. aus fidelitate
9*
korr. aus amblius
10*
von anderer Hand korr. aus prestare
DE LIBERIS HOMINIBUS QUI NON PROPTER PAUPERTATEM SED PROPTER FRAUDOLENTIAM RES SUAS AD ĘCCLESIAS DANT ˙ XVII ·  
[BK 165 c. 2]
Placet nobis vt liberi homines qui non propter paupertatem · sed ob uitandam reipublicę11* utilitatem fraudolenter ac [fol. 35v] ingeniose res suas ecclesiis delegant · easque denuo sub censu utendas recipiunt · vt quousque ipsas res possident · hostem et reliquas publicas finctiones12* faciant · Quodsi iussa facere neglexerint licentiam eos distringendi comitibus permittimus per ipsas res nostra non resistente emunitate13* · ut status et utilitas regni huiusmodi adinventionibus non infirmetur ˙  
11*
von anderer Hand korr. aus reipublice
12*
sehr blass oberhalb von i1 Spuren eines wohl später als Korrektur ergänzten v
13*
daneben auf dem Rand blass von späterer Hand im (?)
DE EMPTIONE ALTERIUS PROPRIETATIS ˙ XVIII ·  
[BK 165 c. 3]
Volumus vt similis mensura in laicali ordine de hac re conseruetur · videlicet si quis alterius qui proprietatem habet qui hostem facere potest · emerit · aut quoius [!] modo ad eum peruenerit eique ad utendum eas dimiserit · si neglegens de hoste fuerit · per ipsas res a comite distringatur · vt in quocumque publica non minoretur vtilitas ˙  
DE HIS QUI IN PATERNA HEREDITATE COMMUNITER SEDENT · QUOMODO IN HOSTEM PROFICISCANTUR · XVIIII ·  
[BK 165 c. 6]
Defunctis namque qui simul in paterna seu materna hereditate communiter viuunt · nolentes substantiam illorum diuidere · hac occasione vt unus tantum illorum in hostem uadat · volumus ut si solus est uadat · sin autem duo sunt similiter · si tres fuerint vnus remaneat · et si ultra tres fuerint vnus remaneat · numerus fratrum creuerit · unus semper propter domesticam curam atque rerum communionem [fol. 36r] excolendam14* remaneat · si uero inter eos aliqua orta fuerit contentio · quis eorum expeditionem facere debeat · prohibemus ut nemo illorum remaneat · In aetate quoque illorum lex propria seruetur · similiter et in nepotibus hęc conditio teneatur ˙  
14*
korr. aus excolentia
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 45v] [2]
INCIPIUNT CAPITULA ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 46r] [20]
XLII ITEM  
XLIII ITEM  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 48r] [1]
INCIPIUNT PREDICTA CAPITULA ET EORUM TEXTUS  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 54r] [22]
ITEM · XLII  
[BK 167 c. 1]
Vt nullus testis supra uestituram aui et patris nostri suscipiatur  
ITEM · [fol. 54v] XLIII ·  
[BK 201 c. 11]
Decernimus ut quisquis aliter testes habere non potuerit · uolumus ut per comitis iussionem quos in suo testimonio necessarios quisque habuerit ueritatem prolaturi publico conuentu adducantur · ut per ipsos rei ueritas cum iuramento ualeat inquiri · quodsi de duobus partibus fuerit inquisitio facta · idcirco quod nullus eorum possit habere testes antequam iurent · fiat inquisitio facta · quodsi omnes ad unam partem dixerint testimonium · iurent uerum15* dixisse se testimonium · quodsi dissenserint et quaedam testium pars uni prebuerit testimonium · et alia alteri · Tunc interrogetur si audent per pugnam illorum testimonium adprobare · Quodsi nulla pars alteri cesserit · iurent et pugna probetur illorum testimonium ˙ Quodsi una pars subtraxerit se · tunc illa quae ausa fuerit contendere recipiatur  
15*
korr. aus uerbum
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 62v] [18]
INCIPIUNT CAPITULA ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 64r] [19]
LXXII De fratribus qui paterne seu materne succedunt hereditati  
LXXVI · De liberis hominibus qui in aliena potestate mobilem suum transferunt [fol. 64v]  
INCIPIUNT SUPRASCRIPTA CAPITULA ET TEXTUS EORUM ·  
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 78v] [19]
DE FRATRIBUS16* QUI PATERNE SEU MATERNE SUCCENDUNT HEREDITATI · LXXII ·  
[BK 165 c. 4]
Precipimus de his fratribus qui in nostris et romanę finibus paternę seu maternę succedunt hereditati si contigerit quod unus eorum ecclesiastice miliciae sit mancipatus · et idcirco ut neque atque seculariter [fol. 79r] militare debuerat · quod se ad defensionem regni nostri subtrahat in nostris finibus · Partem substantiae accipere dissimulauerit idcirco ut nequeat constringi · ubicumque comis suus eum inuenerit licentiam distringendi ei concedimus · Ita ut primum fideiussores non inuenerit · tam diu sub custodia per comitem teneatur · quousque aut fideiussores inueniat aut bannum nostrum persolutvm habeat ·  
16*
gek. FRIB, von anderer Hand verdeutlicht zu FRAtriB
[Nicht transkribierter Text]
[fol. 79v] [20]
DE LIBERIS HOMINIBUS QUI IN ALIENA POTESTATE MOBILEM SUUM TRANSFERUNT17* · LXXVI  
[BK 165 c. 5]
De liberis uero hominibus qui in aliena potestate mobilem suum transferunt ut causator eorum eos pignorare non possit placet [fol. 80r] nobis18* ut res eorum infiscentur ˙ quousque uenientes in audientiam iusticiam faciant · si uero uenire contempserit secundum capitulare domni ac genitoris nostri de eorum rebus agatur ˙ Nam et de ipsis rebus habita estimacione damnum queritori sortiatur ˙ Qui uero mobile illud recipit si hoc sacramento probare non potuerit quod propter iusticiam alterius differendam illud non recipisset bannum nostrum persoluat ˙  
17*
gek. TRANSFER
18*
b korr. (?)