Capitularia - Edition der fränkischen Herrschererlasse

“Capitulare monasticum” [BK 170]

Die ältere Forschung nahm an, dass die Beschlüsse der unter Ludwig dem Frommen in Aachen 817 veranstalteten Synode zur Reform des Mönchtums in einer kürzeren (authentischen) und einer längeren (interpolierten) Fassung überliefert seien, wobei die von Boretius edierte Version der längeren Fassung entsprach. Die das Mönchtum betreffenden Beschlüsse der bereits ein Jahr zuvor tagenden Synode seien hingegen verloren.
J. Semmler hat die Überlieferung nach einer Revision einer kompletten Neubewertung unterzogen (Semmler 1960) und die Aachener Gesetzgebung im Rahmen des Corpus Consuetudinum Monasticarum neu ediert: Er rekonstruierte die authentischen Beschlüsse der Synoden von 816 und 817 (Semmler 1963a: Synodi primae Aquisgranensis decreta authentica, 816 und Semmler 1963b: Synodi secundae Aquisgranensis decreta authentica, 817 = Capitulare monasticum I und II bei Mordek, Anhang I Nr. 16 und 17) und weitere damit zusammenhängende Dokumente, darunter auch eine Zusammenfassung von Beschlüssen beider Synoden, die wohl 818/819 erneut verabschiedet und von Mordek als Capitulare monasticum III bezeichnet wurde (Semmler 1963c: Regula Benedicti abbatis Anianensis sive collectio capitularis, 818/819?); die Überlieferungszeugen wurden in die Bibliotheca aufgenommen und sind unten aufgelistet.
Der Textbestand von BK 170 hingegen entspricht einer Sekundärüberlieferung des Capitulare monasticum III in der Sammlung des Benedictus Levita (Semmler 1963d: Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica, 850 vel paulo ante).

Titel

bei BaluzeCapitulare Aquisgranense de vita et conversatione monachorum, sive Conventus Aquisgranensis [...] (Baluze 1677, Sp. 579-590)
bei PertzCapitula monachorum (Pertz G 1835, S. 200-204)
bei Boretius/KrauseCapitulare monasticum (Boretius 1883, S. 343-349)

Datierung

bei Baluze817
bei Pertz10. Juli 817
bei Boretius/Krause10. Juli 817
bei Mordek818-819 (?)
bei Semmler818/819?

Überlieferung

Admont, Stiftsbibliothek, 712
Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° Cod. Aug. 320
Bamberg, Staatsbibliothek, Can. 7
Bamberg, Staatsbibliothek, Hist. 141
Berlin, Staatsbibliothek - Preußischer Kulturbesitz, Phill. 1762 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Berlin, Staatsbibliothek - Preußischer Kulturbesitz, Savigny 2
Brüssel, KBR, 10274-80
Budapest, Országos Széchényi Könyvtár, Lat. 329
Cambridge, Corpus Christi College, 57
Cambridge, University Library, Ll. I, 14
Cheltenham (†) 24275
Dresden, Sächsische Landesbibliothek - Staats- und Universitätsbibliothek, A 128
Genua, Biblioteca Franzoniana, Miss. Urbani Cod. 50
(†) Lobbes
London, British Library, Cott. Tiberius A. III
London, British Library, Cott. Titus A. IV
London, British Library, Harley 5431 (hat vermutlich auch BK 154 enthalten)
Mailand, Biblioteca Ambrosiana, S. 17 sup. (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Merseburg, Domstiftsbibliothek, 136
Metz, Bibliothèque municipale, 1154
Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 175
Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 179
Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 352
Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 442
Montserrat, Biblioteca del Monasterio, 995 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
München, Bayerische Staatsbibliothek, Lat. 18583
München, Bayerische Staatsbibliothek, Lat. 19414
New York, The Morgan Library & Museum, M. 642
Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 1535
Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4634 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4636 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4638 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Paris, Bibliothèque nationale de France, Lat. 4761/(†)3 (innerhalb der Collectio capitularis Benedicti Levitae monastica)
Rom, Biblioteca Vallicelliana, (†) t. XVIII
Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 914
Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 942
Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, Fürstenberg 655
Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, HB I 163
Trier, Bistumsarchiv, Abt. 95 Nr. 39
Trier, Stadtbibliothek, 1238/602
Trier, Stadtbibliothek, 1382/145
Turin, Biblioteca Nazionale Universitaria, G. V. 38
Turin, Biblioteca Nazionale Universitaria, G. V. 4
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, (†) Chig. D. VI. 82
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 421
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. Lat. 646
Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 2136
Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Cod. Guelf. 45 Weiss.
Zürich, Zentralbibliothek, Rh. hist. 28
Empfohlene Zitierweise
"Capitulare monasticum" [BK 170], in: Capitularia. Edition der fränkischen Herrschererlasse, bearb. von Karl Ubl und Mitarb., Köln 2014 ff. URL: https://capitularia.uni-koeln.de/capit/ldf/bk-nr-170/ (abgerufen am 28. März 2024)
Download